La
Guerra civili russa
(“russa” zoe di “Russia”) scattau subbitu doppu la pigghiata du putiri di parti di bulscevichi (nuvemmiru di
1917
), tra st’urtimi, ca sunnu diciuti "Russi" (“russi” zoe di culuri “russu”), e vari gruppi ca s‘uppunianu a li risurtati da
Rivuluzzioni d'Uttuviru
, ca sunnu diciuti "Janchi". La guerra civili si prutrassi nzinu o
1921
ca vittoria dei "Russi" (“russi” zoe di culuri “russu”).
A siquutu du successu da
Rivuluzzioni russa
(“russa” zoe di “Russia”) li cumunisti russi dicideru di faciri paci ca
Girmania
, cu
Trattatu di Brest-Litovsk
, ratificatu lu
6 di marzu
di
1918
. Nunustanti la riurganizzazzioni du vecchiu asercitu nta l'
Armata Russa
(“russa” zoe di culuri “russu”) "di l’upirara e di viddani", nto jinnaru di 1918, quannu li tudischi nizziaru a avanzari ‘n
Russia
a frivaru, lu statu caoticu en un disciprinatu di l'asercitu era tali ca niguzziari la paci era l'unica upzioni.
Stu trattatu galvanizzau nu nummaru di gruppi anti-cumunisti, sia o nternu ca o sternu da Russia, ca ntraprinneru azzioni contra lu novu reggimi.
Winston Churchill
abbanniau ca lu
Bulscivismu
avia a essiri
"strangulatu nta naca"
.
La guerra civili fu cummattuta tra li "Russi" (“russi” zoe di culuri “russu”): cumunisti e rivuluzziunari, e li
"Janchi"
: munarchici, riazziunari, dimucratici e cunzirvatura, ca s’uppunianu a Rivuluzzioni Russa (“russa” zoe di “Russia”). Cci foru macari elimenti straneri, cuimmurciuti a supportu di li Janchi, nta so lutta o Bulscivismu. Cci fu videmma nu nzemi di sucialisti mudirati, nazziunalisti e anarchici ca cummatteru contra tutti dui: sta fazzioni era canusciuta comu li
"Virdi"
ca appoi si divideru aggrigannusi a Russi (“russi” zoe di culuri “russu”) e Janchi. Nittamenti limitata comu forza militari era chidda custituiuta di suli anarchici ossia nu migghiaru di
Guardii Niuri
ca vulianu urganizzari l'
Armata Niura
ma st’anarchici cummattennu l'armata russa (“russa” zoe di culuri “russu”) foru prestu supraffaciuti.
La guerra vinni cummattuta attraversu tri frunti principali - urintali, miridiunali e nord-uccidintali. Po videmma essiri dividuta apprussimativamente ‘n tri piriudi.
Lu primu piriudu jiu da Rivuluzzioni a l'armistizziu. Lu cunfrittu nizziau chi gruppi russi dissidenti, la forza principali era l'appena furmata
Armata di Vuluntari
, nta riggiuni du
Don
, a cui si junciu ‘n siquutu la
Liggioni Cecu-Sluvacca
‘n
Sibberia
. A est cc'eranu autri dui amministrazzioni anti-bulscevichi, lu
Komuch
a
Samara
e lu cuvernu nazziunalista sibbirianu basatu a
Omsk
. La maiuri parti di cummattimenti, ‘n stu primu piriudu fu spuradica, cuimmurciu sulu gruppi nichi ammenzu a nu scinariu strateggicu fluidu e mutevole. Li principali antagunisti eranu li Cecu-Sluvacchi e li Littoni pro-bulscevichi.
La secunna fasi da guerra fu la fasi chiavi, durau sulu di marzu a nuvemmiru du
1919
. nizziarmenti l’armati Janchi avanzaru cu successu di sud (
Anton Denikin
), nord-ovest (
Nikolai Nikolaevich Yudenich
) e est (
Aleksandr Vasilevich Kolchak
), custrincennu l'Armata Russa (“russa” zoe di culuri “russu”) a arritrari e avanzannu supra
Mosca
. Comu e gghie, sutta la guida di
Lev Trockij
l'Armata Russa (“russa” zoe di culuri “russu”) vinni rifurmata e ammuttau ‘n arreri li forzi di Kolchak a partiri di giugnu, e l’armati di Denikin e Yudenich d’uttuviru. Li forzi cummattivi di Kolchak e Denikin vinniru spizzati quasi simurtaniamenti a mitatia nuvemmiru.
Lu piriudu finali du cunfrittu vitti la vasta scunfitta di forzi Janchi ’n
Crimia
.
Petr Nikolaevich Wrangel
avia cugghiutu li resti di l’armati di Denikin e chisti avianu furtificatu li so pusizzioni ‘n Crimia. Cu l'Armata Russa (“russa” zoe di culuri “russu”) ca cummattia ‘n
Pulonia
, nta
Guerra Russu-Pulacca
, gia du
1919
(o macari prima), li Janchi tinniru li so pusizzioni finchi dda guerra accabbau. Quannu la china forza di l'Armata Russa (“russa” zoe di culuri “russu”) vinni rivota contra d’iddi, vinniru rapidamenti supraffaciuti, e li truppi ristanti vinniru evacuati a
Custantinopuli
nto nuvemmiru du
1920
.
Regnu Unitu
,
Francia
e
Stati Uniti
, ntirvinniru tutti nta
guerra civili
. Doppu ca l’Alliati scunfiggeru li
Putenzi Cintrali
nto nuvemmiru di
1918
, cuntinuaru lu so ntirventu nta guerra contra li cumunisti, o scopu d’arrassari chidda ca timianu putissi divinuiri na rivuluzzioni sucialista munniali.
Lenin
fu surprinnutu da scattata da guerra civili, e nizziarmenti suttastimau la purtata di forzi ca surcianu contra la so nova nazzioni. Li primi successi nta riggiuni du Don, mmeci, lu ficiru troppu fiduciusu.
Lu gruppu ca s’uppuniu contra li cumunisti nzinu du nizziu era cumpunutu principarmenti di ginirali
contrarivuluzziunari
e di lucali armati
cusacchi
, c’avianu dichiaratu la so lialtati o
cuvernu prubbisoriu
; tra li figuri di spiccu acciamu/asciamu
Aleksei Maksimovich Kaledin
(
Cusacchi du Don
),
Alexander Dutov
(
Cusacchi d’Orenburg
) e
Nikolay Nikolaevich Semenov
(
Cusacchi du Baikal
). ‘N nuvemmiru, lu Ginirali
Mikhail Vasilevich Alekseev
, lu vecchiu Cumannanti ‘n Capu
Zarista
, nizziau a urganizzari n'Armata di Vuluntari a
Novocherkassk
; a iddu si junciu ‘n dicemmiru
Lavr Georgevich Kornilov
, Denikin e nummarusi autri. Aiutati di
Kaledin
pigghiaru
Rostov
nto stissu misi. A ogni modu, li Cosacchi nun eranu ntinziunati a cummattiri, quannu ‘n jinnaru la contraffinziva suvietica nizziau, sutta lu cumannu di
Vladimir Aleksandrovitch Antonov-Ovseenko
, li Cusacchi abbannunaru rapidamenti Kaledin, ca si suicidau. Li forzi d’Antonov ripigghiaru rapidamenti Rostov e pa fini di marzu du 1918 vinni dichiarata la
Ripubbrica Suvietica du Don
. L'Armata di Vuluntari vinni evacuata a frivaru e fuiiu/fujiu nto
Kuban
unni si junciu e
Cusacchi du Kuban
pi muntari n’assartu fallimintari a
Ekaterinodar
. Kornilov vinni accidutu lu
13 d’aprili
e lu cumannu passau a Denikin, ca si ritirau nzinu o Don. Li soviet avianu arrinisciuti a alinarisi la pupulazzioni lucali e l'Armata di Vuluntari asciau/acciau tanti novi ricruti.
Nun fu nzinu a primavera du 1918 ca li
Minscevichi
e li
Sucialisti Rivuluzziunari
si junciru a lutta armata. Nizziarmenti iddi s’avianu uppunuti a rivota armata di Bulscevichi, ma lu trattatu di paci e la ntruduzzioni d’arcuni duri misuri dittatturiali canciaru la so upinioni. ‘N tiuria avissiru pututu essiri na seria amminazza, ‘n quantu avianu nu certu liveddu di supportu pupulari e l'auturitati data da vittoria nta l’elizzioni pi l'
Assimbria Custituenti Russa
(“russa” zoe di “Russia”) du 1918. Lu novu prubbrema p’iddi, era lu bisognu di supportu armatu. Nu primu tintativu di parti di SR, di ricrutari truppi littoni, nto giugnettu di 1918, si rivilau nu disastru. Furtunatamenti la Liggioni Cecu-Sluvacca s’ammustrau nu gruppu cchiu affidabbili, nta l'aiutu a "contra-rivuluzzioni dimucratica".
La Liggioni Cecu-Sluvacca fu parti di l'asercitu zarista e nta l'uttuviru du 1917 cuntava circa 30.000 omini, ‘n granni parti ex-
priggiuneri di guerra
e disirtura di l'asercitu
Austru-Ungaricu
. Ncuraggiata di
Tomas Masaryk
, la Liggioni vinni vattiata Corpu d'Armata Cecu-Sluvaccu e spirava di putiri cuntinuari a cummattiri li tudischi. N’accordiu cu cuvernu suvieticu pun passaggiu via mari attraversu
Vladivostok
, cullassau a causa du tintativu di disarmari anchiamenti lu Corpu e, nto giugnu di 1918, si ribibillau mentri s’attruvava a
Cheliabinsk
. Nto giru/giriu dun misi li Cecu-Sluvacchi cuntrullavanu granni parti da Sibberia Uccidintali, e parti di riggiuni du
Volga
e di l’
Urali
. P’austu avianu estinnutu lu so cuntrollu ultiriurmenti, siparannu la Sibberia (e li so prizziusi rifurnimenti di granu) du restu da Russia.
Li Minscevichi e li SR appuiaru l'azzioni di viddani contra lu cuntrollu di Soviet supra li furnituri di granu. Nto maiu di 1918, cu l'appoiu di Cecu-Sluvacchi, pigghiaru Samara e
Saratov
, funnannu lu
Cumitatu di membri di l'assimbria custituenti
(Komuch). Pi giugnettu l'auturitati du Komuch si estinnia susu l'aria cuntrullata di Cecu-Sluvacchi. Ntinnianu ripigghiari l’upirazzioni contra li tudischi e nizziaru a furmari lu so asercitu pupulari. Mprimintaru videmma nu prugramma di riformi sucialisti, ma senza li nun pupulari canciamenti ecunomici ch’eranu assicutati di Soviet. A ogni modu, il Komuch fu na dittatura, e putia essiri spiatatu comu li Soviet ca tantu dipricava.
Cci foru macari di li "cuverni" cunzirvatura e nazziunalisti ca vinniru furmati di Bashkiri, di Kirghizi e di Turcu-tatari accussi comu nu Cuvernu Riggiunali Sibbirianu a
Omsk
. Nto sittemmiru 1918 tutti li cuverni nun-suvietici si riuneru a
Ufa
e cuncurdaru di furmari un novu Cuvernu Prubbisoriu Russu a Omsk, guidatu du Dirittoriu di Cincu, tri SR (
Avksentiev
,
Boldyrev
e
Zenzinov
) e dui
Cadetti
(
Vinogradov
e
Volgogodskii
). Lu novu cuvernu cadiu rapidamenti sutta la nfruenza du Cuvernu Riggiunali Sibbirianu e du so novu Ministru da Guerra, lu Contrammiragghiu
Aleksandr Vasilevich Kolchak
. Lu
18 di nuvemmiru
nu
corpu di statu
stituiu la dittatura di Kolchak. Li membri du Dirittoriu vinniru arristati e Kolchak si autu-prumuviu
Ammiragghiu
e si prucramau "cuvirnanti supremu". Pi suvietici stu canciu di cuntrollu fu nu prubbrema militari, ma na vittoria pulitica, la quali cunfirmava ca li so abbirsari eranu di li riazziunari. Kolchak, comu timianu li suvietici, si dimustrau nizziarmenti n'abbili cumannanti. A siquutu di na riurganizzazzioni du so Asercitu Pupulari, li so forzi catturaru
Perm
e estinneru lu so cuntrollu ‘n tirritoriu suvieticu.
‘N tirritoriu suvieticu, a giugnettu, a siquutu du quintu
Cungressu di Soviet
dui SR di sinistra assassinaru l'ammasciaturi tudiscu a Mosca, lu Conti
Mirbach
, ‘n un tintativu di pruvucari li tudischi e faciricci ripigghiari l’ustilitati. Autri SR di sinistra catturaru diversi espunenti Bolscevichi e nzaiaru di sullivari l'Armata Russa (“russa” zoe di culuri “russu”) contra lu regime. Li suvietici arrinisceru a smuntari li sullivazzioni lucali urganizzati di SR e di l’anarchici, appoi Lenin ‘n pirsuna si scusau ca Girmania pi l'assassiniu, puru siddu na rapprisagghia tudisca era nun prubbabbili a causa da situazzioni supra lu
frunti uccidintali
. Cci foru arresti ‘n massa di SR di sinistra e, a siquutu d’autri dui atti tirruristici abbinuti lu
30 d’austu
, l'assassiniu du prisidenti da
Ceka
di
Petrugradu
e lu firimentu di Lenin ‘n n’autru attintatu, vinni scatinatu lu
tirruri russu
(“russu” zoe di culuri “russu”). Li Menscevichi e li SR vinniru espulsi di Soviet e cu e gghie fussi suspittatu d’attivitati contrarivuluzziunari putia essiri mpriggiunatu/ncarzaratu o justizziatu senza prucessu.
A causa di scarsi risurtati contra li tudischi, l'Armata Russa (“russa” zoe di culuri “russu”) vinni riurganizzata sutta nu novu Cunzigghiu Militari Supremu, guidatu di
Lev Trockij
? Li tanti diffirenti unitati vinniru umuginizzati e ex-ufficiali di l'asercitu vinniru rimittuti ‘n survizzu comu "spicialisti militari". Nto maiu di 1918 cu nummaru di surdati fermu a 450.000 la cuscrizzioni ubbricatoria vinni rintruduciuta. Chista fu siquuta di na purga di cumannanti di l'asercitu, a giugnettu, c’avia lu scopu di
nun
ntruduciri cumunisti, ma di ripristinari ufficiali capaci. A sittemmiru vinni passata na risuluzzioni ca diriggiu la ntera Russia Suvietica versu misuri militari, Trotsky vinni numinatu capu di nu novu Cunzigghiu Militari Rivuluzziunariu da Ripubbrica, cu putiri assai anchi.