Sistema operativu

Custu est un'artìculu de su mese
Dae Wikipedia, s'entziclopedia libera.
Custu articulu est iscritu in sa grafia campidanesa . Abbaida sas ateras bariedades graficas:

logudoresu · LSC · nugoresu

Ubuntu , unu sistema operativu de sa familia Linux .
Android, unu sistema operativu svilupadu dae Google chi impreat su nucleu Linux .

Unu sistema operativu (acurtzau cummenti SO), in informatica , est su programma printzipali de unu elaboradori ca manixat is risorsas suas, frunendi servitzius de basi a is programmas aplicativus in esecutzioni [1] [2] .

Descritzioni [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Su sistema operativu ponit unu grupu de cumandus e servitzius a disponimentu de s'impitadori, po ddu poni in cunditzionis de impreai s'elaboradori, siat custu su prus piticu de is palmaris o unu sistema centrali mannu, a su mellus de is possibbilidadis [2] .

Po mediu de su sistema operativu, s'impitadori no depit connosci is minudas costrutivas de s'elaboradori suu po ita custus funt cuaus de un'interfatzia prus comoda de impreai [2] [3] .

Unu sistema operativu podit essi classificau cummenti:

  • mono-impitadori, candu un'impitadori sceti podit impreai is risorsas de s'elaboradori [4] ;
  • multi-impitadori, candu prus impitadoris podint impreai is risorsas de s'elaboradori a su propriu tempus [4] ;
  • mono-processu, candu su sistema podit esecutai sceti unu compitu (processu) a sa bia [4] ;
  • multi-processu, candu prus processus podint essi esecutaus in parallelu, gratzias a unu pranificadori [4] ;
  • tempus reali, po sistemas chi depint torrai un'arrespusta a un'intrada ainturu de unu tempus limitau [5] ;
  • portabbili, candu su propriu sistema podit funtzionai in elaboradoris cun architeturas diferentis [6] ;
  • distribuius, candu manigiat prus elaboradoris faendiddus parri unu sceti a s'impitadori [4] [7] ;
  • integraus, candu depint funtzionai in sistemas piticheddus cummenti palmaris e/o cun risorsas limitadas [4] .

Fainas printzipalis [ modifica | modifica su codighe de origine ]

In fueddus prus rigorosus, unu sistema operativu est un'assortimentu de protzeduras e struturas de datus responsabbilis po [3] :

  1. su controllu e su manigiu de is risorsas de sistema ( microprocessori e memoria primaria) e de is cumponentis hardware ca formant s'elaboradori. Custu incluit su manigiu de s'intrada/essida po is dispositivus collegaus;
  2. s'esecutzioni de is programmas ca funt esecutaus a pitzus de issu, assinniendindi is risorsas netzessarias.

Chi su sistema previdit sa possibbilidadi de ammentu de is datus in una memoria de massa , cummenti acuntessit me is elaboradoris po impreu generali, tenit puru su compitu de manigiai s'archiviatzioni e s'atzessu a is archivius . Is programmas podint ligi e scriri in sa memoria de massa impreendi is protzeduras lassadas a disponimentu de su sistema operativu. Custa parti de su sistema est su sistema de is archivius [8] .

A sa fini, chi est previdia s'interatzioni cun s'impitadori, de solitu est impreada po custu un'interfatzia (grafica o a testu). Su cunsideru de s'interfatzia cummenti cumponenti de su sistema o cummenti programma separau dipendit de su progetu: me is sistemas UNIX , s'interfatzia est unu programma esecutau apitzus de su sistema beru [9] ; in Windows 2000 una parti manna de is funtzionis po sa creatzioni de s'interfatzia est unu cumponenti de fundamentu de su sistema etotu [10] . S'interfatzia no est un'obligu, ca unu sistema podit essi fatu po essi impreau in machinas ca no previdint interatzioni peruna cun umanus (cummenti sistemas integraus o cartas inteligentis) [11] .

Cumponentis [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Nucleu [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Su nucleu est unu grupu de funtzionis de basi connetidas pari pari e connetidas cun is cumponentis fisicus de s'elaboradori ca funt esecutadas cun su livellu de privilegiu massimu a disponimentu in sa machina: sa modalidadi nucleu. Su nucleu atru no est ca unu programma ca depit fruniri un'atzessu cuntrollau a is cumponentis eletronicus e a is atrus cumponentis de su sistema operativu a is programmas aplicativus tirendindi su compitu de ddas manigiai [12] [13] .

Ddoi at genias diferentis de nucleus. Unu micro-nucleu incluit sceti is funtzionis de basi e totu is atras ddas frunint atrus programmas ca funtzionant in modalidadi impitadori. Unu nucleu classicu (o monoliticu ) invecias integrat su manigiu de sa memoria virtuali, su pranificadori de is processus, su sistema de is archivius e is pilotas de is dispositivus [14] [15] .

Su pranificadori [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Su pranificadori est de importu mannu po is sistemas multi-processu . Giai ca in unu elaboradori tipicu ddoi at prus processus ca processoris po ddus esecutai, su pranificadori ponit in esecutzioni unu processu e ndi frimat un'atru [16] , fadendi unu cambiu de cuntestu [17] . Custu acuntessit a una velocidadi ca donat a s'impitadori s'idea ca is processus funt esecutaus in su propriu momentu, ammanniendi s'eficentzia de s'elaboradori. Su pranificadori fait puru a manera ca unu processu ca depit aspetai datus de unu dispositivu po podi sighi cun su traballu suu no tengiat su processori inoperativu: in s'interis atrus processus podint essi esecutaus [18] .

Ddoi at duas genias de pranificadori: su pranificadori cooperativu e su pranificadori cun prelatzioni [19] [20] .

  • Cun unu pranificadori cooperativu, donnia processu lassat su controllu a su sistema candu at finiu s'operatzioni currenti. Custu tipu de pranificadori est prus comunu me is elaboradoris becius. No bolit processoris progetaus po suportai su cambiu de contestu e duncas podit essi postu in opera in totus is elaboradoris. Po contra, est prus debbili, po ita ca una faddina in unu processu podit cumpromiti sa possibbilidadi de passai su controllu a su sistema e duncas ddu podit blocai dessintotu.
  • Cun unu pranificadori cun prelatzioni, est su pranificadori a firmai is processus candu finint su tempus ca dd'iat assinniau. Arrachedit su suportu de su processori e prus traballu po ita ca su sistema operativu depit salvai totu su stadu de su processu a manera ca custu a pustis podit torrai in esecutzioni, ma est sa solutzioni prus comuna me is elaboradoris modernus po ita ca est prus segura.

Manigiu de s'intrada/essida [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Su manigiu tipicu de s' intrada/essida , e duncas de is dispositivus , est portada a cumprimentu cun su mecanismu de is interrutzionis: candu unu dispositivu est prontu a scambiai datus cun su sistema, imbiat unu sinnali a su sistema operativu ca firmat s'esecutzioni de su processu currenti e ponit in esecutzioni su pilota de su dispositivu [21] .

Manigiu de sa memoria [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Custa parti de su sistema manigiat sa memoria primaria e dda assinniat a is processus ca dda pedint, in antis de incumentzai s'elaboratzioni. Su manigiu est netzessariu po ammentai canta memoria est impreada e canta nci nd'at a disponimentu po sodisfai pedidas noas [22] . De solitu, custu compitu est portau a cumprimentu cun s' Unidadi de Manigiu de sa Memoria (UMM), unu cumponenti fisicu de s'elaboradori [23] .

Sistema de is archivius [ modifica | modifica su codighe de origine ]

Su sistema de is archivius est unu grupu de funtzionis ca permitint de organizai e manigiai is datus in una memoria de massa. Gratzias a custu, s'impitadori podit scriri, ligi e assetiai is archivius chena pentzai a s'organizatzioni fisica insoru in sa memoria (p.e. in cali rastu de unu discu s'agatant) [24] .

Interfatzia cun s'impitadori [ modifica | modifica su codighe de origine ]

In unu sistema fatu po essi impreau de umanus, serbit una manera po podi giai is cumandus a s'elaboradori e arriciri is arresurtaus. Sa manera prus comuna est una presentada bisuali. Sa prus simpli est un' interfatzia a testu , cummenti in MS-DOS e UNIX , ma oi in dii totus is sistemas prus connotus tenint un' interfatzia grafica , cummenti Microsoft Windows , Mac OS , Android e distributzionis medas de Linux [9] .

Riferimentus [ modifica | modifica su codighe de origine ]

  1. Tanenbaum, 2009 , pag.1
  2. 2.0 2.1 2.2 Tanenbaum, 2015 , pag.1-19
  3. 3.0 3.1 Stallings, 2009 , pag.51 -53
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 ( EN ) FUNDAMENTALS OF COMPUTING - Chapter 6: Operating Systems ( PDF ). URL consultadu su 20 freargiu 2022 (archiviadu dae s' url originale su 19 abrile 2022) .
  5. Tanenbaum, 2015 , pag.37
  6. Tanenbaum, 2015 , pag.984
    ( EN )
     modern operating systems are generally designed to be portable, meaning they have to run on multiple hardware platforms. 
    ( SC )
     is sistemas operativus modernus acostumant a essi progetaus po essi portabbilis, est a nai chi depint funtzionai in prus prataformas hardware. 

  7. Tanenbaum, 2015 , pag.18
  8. Tanenbaum, 2009 , pag.481,482
  9. 9.0 9.1 Tananbaum, 2015 , pag.45,46
  10. Stallings, 2009 , pag.83, 84
  11. ( EN ) Anik Barua, Mohammad Minhazul Hoque e Rubina Akter, Embedded Systems: Security Threats and Solutions ( PDF ), in American Journal of Engineering Research (AJER) , vol. 3, 2014, pp. 119-123. URL consultadu su 13 freargiu 2022 .
    ≪Embedded systems are not standalone always rather than in the most of the time it is used as a part of a larger complex device. Here performance based real-time constrains must be met for the usability and safety of those devices. Graphical user interface is not always mandatory for the small scale device≫ .
  12. Tanenbaum, 2015 , pag.22
  13. ( EN ) Brian Bagnall, On the edge : the spectacular rise and fall of Commodore , Winnipeg, Variant Press, 2005, p. 202, ISBN   0-9738649-0-7 , OCLC   61127911 . URL consultadu su 19 freargiu 2022 .
    ≪The kernel is the most fundamental part of a program, typically an operating system, that resides in memory at all times and provides the basic services. It is the part of the operating system that is closest to the machine and may activate the hardware directly or interface to another software layer that drives the hardware.≫ .
  14. Stallings, 2009 , pag.77
  15. Tanenbaum, 2015 , pag.63-68
  16. Tanenbaum, 2015 , pag.149-150
  17. Tanenbaum, 2015 , pag.159
  18. Tanenbaum, 2015 , pag.93
  19. Tanenbaum, 2015 , pag.153
  20. ( EN ) Process Scheduling , in people.cs.rutgers.edu .
  21. Tanenbaum, 2015 , pag.356
  22. Tanenbaum, 2015 , pag.181
  23. Tanenbaum, 2015 , pag.28
  24. Tanenbaum, 2015 , pag.263-264

Bibliografia [ modifica | modifica su codighe de origine ]

  • ( EN ) Andrew S. Tanenbaum e Albert S. Woodhull, Operating Systems: design and implementation , 3ª ed., Upper Saddle River, Pearson, 2009, ISBN   978-0-13-505-376-8 .
  • ( EN ) William Stallings, Operating Systems: Internals and Design Principles , 6ª ed., Noa Delhi, Pearson, 2009, ISBN   978-81-317-2528-3 .
  • ( EN ) Andrew S. Tanenbaum e Herbert Bos, Modern Operating Systems , 4ª ed., Pearson Higher Education, 2015, ISBN   978-0-13-359162-0 .
Controllu de autoridade BNF ( FR cb119333481 (data)  · GND ( DE 4006216-8  · LCCN ( EN sh85094982  · NDL ( EN JA 00865121  · NKC ( EN CS ph115593

Wikimedaglia
Wikimedaglia
Custu est unu de sos articulos de su mese , est a narrere unu de sos megius articulos creados e postos in sa pagina printzipale dae sa comunidade, chi l'at isseberadu pro su mese de austu de su 2022

Candidados pro sos meses benidores

Totu sos articulos de su mese