Coordinadas
:
41°22′57″N
2°10′37″E
/
41.3825°N 2.176944°E
41.3825; 2.176944
Bartzellona
(in
catalanu
[b??s??lon?] e in
ispagnolu
Barcelona
) est una tzitade de s'Istadu
ispagnolu
, cabu de logu de sa comunidade autonoma de
Catalugna
, in s'ala nord-orientale de sa
penisula iberica
, de sa
Provintzia de Bartzellona
e de sa comarca de su
Barcelones
.
Cun una populatzione de
&&&&&&&&01636762.&&&&&0
1,636,762 abitantes in su 2019,
[1]
est sa segunda tzitade prus populosa de s'
Ispagna
e de sa
penisula iberica
pustis de
Madrid
, e sa de deghes de s'
Unione Europea
. Est su nucleu urbanu printzipale de s'
Area metropolitana de Bartzellona
, chi acasagiat a 4,774,561 abitantes,
[2]
e de s'
area Metropolitana de Barcelona
, cumposta dae 36 munitzipios, chi tenet una populatzione de 3,225,058 abitantes
[3]
e una superfitzie de 633 km². Un'istudiu de su dipartimentu de Afares Sotziales e Economicos de s'
ONU
de su
2005
assetiat a Bartzellona in sa positzione 51 de su ranking de sas tzitades cun su numeru de abitantes prus mannu de su mundu.
[4]
Sa tzitade tenet unu PIL nominale de 142,223 milliones de USD e unu PIB pro capite nominale de 30,619 de USD, chi rapresentat unu PIB PPA pro capite de 36,240 de USD,
[5]
essende sa segunda area metropolitana ispagnola pro s'atividade economica; e sa de deghessete de Europa a dae segus de
Londra
,
Parigi
,
Rin-Ruhr
,
Amsterdam
,
Milanu
,
Bruxelles
,
Mosca
,
Francuforte de su Meno
,
Monacu de Baviera
,
Madrid
,
Berlinu
,
Vienna
,
Roma
,
Copenaghen
,
Istocolma
e
Birmingham
.
Su munitzipiu s'isvilupat in subra unu pranu intre sa
Serralada Litoral
, su mare
Mediterraneu
a s'est, su
riu Besos
a nord, su
riu Llobregat
e sa montagna de
Montjuic
a ovest. Sa tzitade istrangiat sas sedes de sas istitutziones de auto-guvernu de importu prus mannu de sa
Generalitat de Catalugna
: su
Parlamentu de Catalugna
, sa Presidentzia e su Guvernu de sa Generalitat. Pro su fatu de essere istada capitale de sa
Contea de Bartzellona
, retzit a s'ispissu s'istivintzu de
Ciutat Comtal
(
Tzitade Comitale
). In prus, ca est istada sa tzitade de importu prus mannu de su Printzipadu de Catalugna dae s'epoca medievale, retzit a s'ispissu su titulu de
cap i casal
.
[6]
S'
istoria de Bartzellona
est prus longa de 4000 annos, dae sa fine de su
Neoliticu
, cun sos primos restos agatados in su territoriu de sa tzitade, finas a s'atualidade. Su sostratu de sos abitantes suos aunit sos populos ibericos,
romanos
,
ebreos
,
visigotos
,
musulmanos
e
cristianos
. Sende sa capitale de
Catalugna
e sa segunda tzitade prus manna e importante de s'
Ispagna
, Bartzellona est creschida in rilevantzia cun su tempus, dae essere una
colonia romana
minoredda finas a devennere una tzitade valorada a livellu internatzionale pro aspetos che a s'economia, su patrimoniu artisticu, sa cultura, s'isport e sa vida sotziale suas.
Bartzellona est istada iscenariu de medas eventos internatzionales chi ant contribuidu a la consolidare, a l'isvilupare e a li dare projetzione mundiale. Sos de importu prus mannu sunt istados s' Espositzione Universale de su 1888, s'Espositzione Internatzionale de su 1929, sos Giogos Olimpicos de su 1992 e su Forum Universale de sas Culturas de su 2004. In prus, est sa sede de sa segreteria de s'
Unione pro su Mediterraneu
.
[7]
In dies de oe, Bartzellona est reconnota che a una
tzitade globale
pro s'importantzia culturale, finantziaria, cummertziale e turistica sua. Tenet unu de sos portos prus de importu de su Mediterraneu e est fintzas unu puntu importante de comunicatziones intre s'
Ispagna
e sa
Frantza
, pro more de sas connessiones de caminu e s'arta velotzidade ferroviaria. S' Aeroportu Josep Tarradellas Barcelona-El Prat, a 15 km de su tzentru de sa tzitade, l'ant impreadu prus de 52,6 milliones de passegeris in su 2019.
[8]
S'origine de su numene de Bartzellona est disconnota e esistent teorias e legendas medas chi intentant de l'ispiegare. S'ischit chi in su matessi logu b'aiat una tzitade iberica, de sa tribu de sos laietanos. A pustis fiat istada conchistada dae
Gnaeus Cornelius Scipio Calvus
,
[9]
e prus in antis fiat istada cunvertida in una colonia romana, posada suta sa protetzione de
Gaio Giulio Cesare
e de
Ottaviano Augusto
, chi at retzidu su numene de Colonia Iulia Augusta Paterna Faventia
Barcino
.
[10]
Su numene si fiat isvilupadu durante su
Medioevu
, cando sa tzitade fiat connota cun sos numenes de Barchinona, Barcalona, Barchelona ??e Barchenona.
Una de sas legendas subra s'origine de Bartzellona referit a sa fundatzione ipotetica de su generale
cartaginesu
Amilcare Barca
a pustis de aere conchistadu s'enclave iberica luego de s'isbarcu suo in Iberia, mentras chi un'atera versione si l'atribuit a figiu suo
Annibale
, chi aiat ocupadu su territoriu durante sa
Segunda Gherra Punica
in su caminu cara a sos
Pireneos
.
[11]
Sende gasi, no esistent proas documentadas de custu vinculu intre sos numenes de sa familia cartaginesa Barca e sa tzitade connota comente Bartzellona. B'ant ateras ispiegatziones pro su numene de sa tzitade, comente sa chi sustenet chi benit dae su periodu fenitziu, teoria sustenta dae un'iscritzione in ibericu
agatada in una moneda.
[12]
B'at puru una legenda chi dat un'ispiegatzione mitologica a su numene de sa tzitade. Segundu custa legenda,
Ercole
s'est unidu a sos
argonautas
a pustis de acabbare cun su de bator de sos traballos suos pro los agiudare a buscare su
Vellu de oro,
ma passende a curtzu a sa costera catalana atuale una burriana aiat isperdidu sas imbarcatziones chi formaiant s'ispeditzione, e a s'acabu fartaiat sa de noe.
Ercole
l'aiat buscada e a sa fine at agatadu sos restos de su naufragiu de sa Barca Nona (s'imbarcatzione de noe) in su logu chi oe si connoschet comente
Montjuic
. Sos marineris aiant agatadu gasi ospitale su logu chi, agiudados dae
Hermes
(deus de su cummertziu e sas artes) ant detzididu fundare una tzitade a sa chi ant dadu su numene de Barcanona.
[13]
S'iscudu de Bartzellona tenet s'origine sua in su
Medioevu
e aparesset sa prima bia, in su matessi disponimentu de s'atuale, in su 1329.
[14]
S'iscudu est partzidu in bator cuartos in ue aparessent in su primu e su bator unu sa rughe de Santu Zorzi in ruju subra prata, e in su segundu e de tres cuartos unu simbulu comitale/reale de sos bator palos de ruju subra oro. Si sunt agatadas fintzas variantes medas cun unu, duos, tres, o agiomai chimbe bangos verticales in cada cuartu. S'iscudu tenet in pitzos una corona, simbulu de sa soverania de sos monarcas de sa
Corona de Aragona
subra sa tzitade.
[15]
sa bandera derivat diretamente de s'iscudu e tenet sa matessi cumpositzione, mancari sena sa corona.
Durante sa ditadura
franchista
aiant postu duos palos de ruju in cada cuartu, sighende rapresentatziones prus betzas de carchi versione medievale e agiomai de sos de XIX seculos e cumintzos de su XX, e chi sunt istados criticados dae unos cantos setores de sa populatzione ca semplificaiant su signale reale e ca l'atribuiant a un'intentzione assimiladora conca a sa bandera de
Ispagna
. In su 1996 s'est cumintzadu unu protzessu chi est duradu medas annos pro ufitzializare in manera cumbeniente sos simbulos, ma sena torrare a s'originale; imbetzes, s'est ufitzializadu unu logotipu ispiradu dae custu iscudu. Sa Sotziedade Catalana de Genealogia, Araldica, Sigillografia, Vessillologia e Nobiliare at cumintzadu unu cuntentziosu denuntziende chi su protzessu no aiat sighidu su protzedimentu de acordu cun sa lege pro ufitzializare simbulos e at bintu, obrighende a su Munitzipiu a ufitzializare sos simbulos rispetende s'araldica e sa vessillologia. Si impreat fintzas un'isotipu derivadu diretamente dae s'iscudu istoricu.
Situada in sa costera de su mare
Mediterraneu
, Bartzellona est posta in unu pranu formadu intre sos
deltas
de sos rios
Llobregat
, in su sud-ovest, e de su
Besos
, in su nord-est, e est limitada in su sud-est dae sa linia de sa costera, e in su nord-ovest dae sa serra de
Collserola
(cun sa chima de su
Tibidabo
, 516,2 m, che a puntu prus artu) chi sighit in manera parallela sa linia de sa costera, serrende aici sa tzitade in intro de unu perimetru definidu meda.
Su termine munitzipale suo est a lacana, dae sud a nord-est e in sensu orariu, cun sos munitzipios de su
Prat de Llobregat
,
L'Hospitalet de Llobregat
,
Esplugues de Llobregat
,
Sant Just Desvern
,
Sant Feliu de Llobregat
,
Molins de Rei
,
Sant Cugat del Valles
,
Cerdanyola del Valles
,
Montcada i Reixac
,
Santa Coloma de Gramanet
e
Sant Adria de Besos
. Sos primos duos e sos urtimos duos sunt sos munitzipios cun sos cales sa tzitade mantenet unu cuntatu prus astrintu, cun una mallia urbana carca e sighida chi los aunit; a s'imbesse, Sant Cugat del Valles e Cerdanyola del Valles abarrant separados meda dae Bartzellona, ??dae chi sa serra de sa costa e su parcu naturale de sa serra de
Collserola
faghent a barreras naturales.
Bartzellona tenet una parte minore de su territoriu munitzipale suo in s'ala de su Llobregat de sa serra de
Collserola
. Si tratat de
Vallvidrera
e de
Les Planes
, chi s'agatant unu pagu in intro de su parcu naturale de
Collserola
. Faghet parte de su territoriu munitzipale suo fintzas
Santa Creu d'Olorda
, intre su
Valles Occidental
e su
Baix Llobregat
.
De custa manera, Bartzellona est sa capitale de sa contrada de su
Barcelones
, chi est formada dae sos munitzipios de Bartzellona,
L'Hospitalet de Llobregat
,
Badalona
,
Santa Coloma de Gramenet
e
Sant Adria de Besos
. Custa contrada est a lacana a nord cun su
Valles Occidental
, a nord-est cun sas contradas de su
Valles Oriental
e de su
Maresme
, in s'est e sud-est cun su
mare Mediterraneu
e in s'ovest cun sa contrada de su
Baix Llobregat
.
- ↑
(
ES
)
Estadistica del Padron Continuo a 1 de enero de 2019
[
ligamene interrumpidu
]
, in
Instituto Nacional de Estadistica. (National Statistics Institute)
.
URL consultadu su 19 nadale 2020
.
- ↑
Nombre d'habitants de la regio metropolitana
, in
IDESCAT
.
- ↑
(Idescat, 2010)
- ↑
Fonte: Natziones Unidas, Dipartimentu de Afares Sotziales e Economicos, Divisione de Pobulatzione (2006).
World Urbanization Prospects: The 2005 Revision. New York: United Nations.
- ↑
(
EN
)
Urban world: The global consumers to watch
, in
mckinsey.com
.
URL consultadu su 12 nadale 2020
(archiviadu dae s'
url originale
su 26 abrile 2018)
.
- ↑
cap i casal
, in L'Enciclopedia.cat. Bartzellona:
Grup Enciclopedia Catalana
.
- ↑
≪Barcelona, elegida oficialmente sede del secretariado de la Union por el Mediterraneo.≫
La Vanguardia
.
- ↑
Istatisticas de traficu aereu
(
PDF
)
[
ligamene interrumpidu
]
, in
Aena
.
URL consultadu su 10 de freargiu de su 2020
.
[
ligamene interrumpidu
]
- ↑
Cirici, A.
Bartzellona pam a pam
, 6a editzione, Editoriale Teide, Bartzellona, ??1971, pag. 10.
- ↑
(
ES
)
Barcelona ciudad Espana - MSN Encarta
, in
si.encarta.msn.com
, 7 freargiu 2009.
URL consultadu su 4 abrile 2016
(archiviadu dae s'
url originale
su 7 freargiu 2009)
.
- ↑
Agusti, D.
Historia breve de Barcelona
, Silex Ediciones, 2008, pag. 22.
.
- ↑
Emerita: Revista de Linguistica y Filologia Clasica
11 (1943), p. 468.
- ↑
Origine mitologica de su numene de Bartzellona
[
ligamene interrumpidu
]
- ↑
S'iscudu de Bartzellona, ??Sotziedade Catalana de Genealogia, araldica, Sigil·lografia, Vexil·lologia e Nobiliare
- ↑
scgenealogia.org/articulos/escutbarcelona.htm Origine de s'iscudu
, Sotziedade Catalana de genealogia, araldica, sigil·lografia, vexilologia e noviliaria.