Халыып : Бу к?н:09-12

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
  • Саха ?р?сп??б?л?кэтигэр бэлисипиэт спордун к?нэ. Бала?ан ыйын иккис субуотатыгар 2010 сыллаахтан бэлиэтэнэр.

Т?бэлтэлэр [ биики-тиэки?и уларытыы ]

  • Б.Э.И. 490 ? Марафон кыргы?ыытыгар Афины сэриитэ бай?ал кытылыгар т?сп?т Персия сэриитин кыайбыт. Кыргы?ыы кэнниттэн грек буойуна Фидиппид Марафон куоратыттан Афиныга диэри с??рэн тиийбит, кыайыы ту?унан илдьит а?алан ≪?р?г?йд???! Би?иги кыайдыбыт≫ диэбит уонна ?л?н т?сп?т. Бу номо?у кэриэстээн 1896 сыллаахтан ыла Олимпия оонньууларыгар 42,2 км усталаах марафон дистанциятыгар с??р?? ыытыллар.
  • 1683 ? Вена кыргы?ыытыгар Европа христианскай дойдуларын холбо?уктаах сэриитэ улахан Осмаан сэриитин кыайбыттар. Осмааннар Австрия киин куоратын Венаны осадалаан ылан эрдэхтэринэ Польша уонна Германия холбо?уктаах сэриилэрэ кэлэн куораты быы?аабыт. Кыргы?ыы му?утуур ты?аа?ыныгар аатырбыт Польша кынаттаах гусардара Ян Собесский хоруол ба?ылыктаах атака о?орбуттар. Мантан ыла Осмаан импиэрийэтэ Европа дойдуларын сэриилээн ылыыта тохтообут.
  • 1933 ? Венгрия учуонайа Лео Сцилард Лондо??а уулуссаны туораан и?эн ядернай субур?а (цепной) реакцияны таайбыт. Бу арыйыыны ту?анан сотору атомнай бомбаны айбыттара.
  • 1933 ? Тиксиигэ Хоту муора уу суолунан Германия?а о?о?уллубут ≪Первая Пятилетка≫ диэн аал устан кэлбит.
  • 1941 ? И. Сталин чугуйан и?эр саллаатары ытыалыыр тохтотор этэрээттэр (заградотряды) ту?унан бирикээс та?аарар.
  • 1959 ? Байконур космодромтан ≪Луна-2≫ станция Ыйга к?пп?т. Икки к?н?нэн станция Ый ньууругар тиийэн охсуллубут, инньэ гынан Ыйга тиийбит аппараттартан бастакы буолбут.
  • 2000 ? Дьокуускайга ≪Туймаада≫ стадионугар ырыа?ыт Земфира кэнсиэр биэрэ туран к?р??чч?лэри трибунаттан хонууга т??эллэригэр ы?ырбыт. Сорох дьон 6 миэтэрэ ?рд?ктэн ыстанан т?сп?ттэр, сорохтор милиция кордонун то?о анньан ааспыттар. Т?м?гэр анньы?ыыга 19 ки?и эчэйбит.


Т?р??б?ттэр [ биики-тиэки?и уларытыы ]

  • 1934 ? Саха АССР ?т??лээх быраа?а, хирург М. Д. Ефремова т?р??б?т.
  • 1934 ? С? ?т??лээх быраа?а, неврологтар саха сиринээ?и оскуолаларын т?р?ттээччилэртэн биирдэстэрэ В. Г. Семенова т?р??б?т.
  • 1937  ? Лена Аммосова  ? химия билимин кандидата, Максим Аммосов аатынан Благотворительнай Фонд тэрийэччитэ.
  • 1940  ? Василий Винокуров  ? РФ ?р?с флотун Бочуоттаах ?лэ?итэ, РСФСР ?рд?к? кылаастаах специали?а. Кини аатынан ТО-1544 теплоход “Механик Винокуров” диэн ааттаммыта.