Амма улуу?а
диэн
Саха ?р?сп??б?л?кэтин
улууhа
. Административнай тэриллии бы?ыытынан
1911 сыллаахха
Сенат ыйаа?ынан Боотур-Уус улуу?уттан араарыллан баар буолбута. Улуус киинэ ?
Амма
. Били??и иэнинэн Амма Улуу?а Тохсунньу 30 к?н?гэр 1930 сыллаахха Амма Оройуонунан тэриллибитэ.
Амма улуу?а Саха Сирин кииниттэн со?уруу-илин,
Амма ?р?с
орто с?ннь?гэр сытар. Со?уруулуу-ар?ааттан хотугулуу-илин устата 280 км. Улуус иэнэ ? 29,4 тыс. км², ол аата
Албания
илиттэн улахан. Сирэ дэхси, к?н?,
?л??нэтээ?и
хаптал
хайа?а
киирсэр, со?уруу уонна ар?аа сис хайалардаах. Илин у?атыы (восточная долгота) 128,8 уонна 133, 1 кыраадыстарын ыккардыгар сытар. Кыраныыссатын у?уна 900 километртан тахса. Амма улуу?а
Алдан
,
Уус-Маайа
,
Чурапчы
,
Мэ?э-Ха?алас
,
Ха?алас
улуустарын кытта быыса?ар. Хостонор баай с?ннь?нэн тутууга туттуллар матырыйаал:
кумах
,
туой
,
кыырпах таас
. Биллэринэн
айыл?а гаа?а
уонна
ниэп
сытара саба?аланар.
Дьокуускайтан
сиринэн 200 км, салгынынан 180 км, уунан 1036 км. Киин куораты кытта ≪Амма≫ республикатаа?ы та?ымнаах суол ситимниир, улуус киинигэр ≪Солобуода≫ диэн ууга тохтобул уонна самолет т??эр
авиаплощадката
бааллар.
2007 сылга
улуус ки?итин ахсаана 17529 ки?и.
2002
сыллаа?ы сурутуу т?м?г?нэн омуктар ахсааннара уонна ?л??лэрэ маннык:
сахалар
? 15 657 ки?и (90,76 %),
нууччалар
? 927 ки?и (5,37 %),
эбэ?килэр
? 254 ки?и (1,47 %),
эбээннэр
? 134 ки?и (0,78 %),
украйыыннар
? 42 ки?и (0,24 %), уонна атын омуктар ? 237 ки?и (1,38 %).
Сурутуу ыытыллыбыт сылларга уонна 2007 сылга олохтоохтор ахсаана
2002 сыллаа?ы сурутуу т?м?г?нэн омуктар ?л??лэрэ
Тохсунньу
ый орто температурата: ?38… ?42 °С,
от ыйыгар
: +16…+18 °С. Сылга 200?250 мм с???? т??эр.
Улууска анал бэлиэлэр о?о?уллубуттар: гиэрбэ уонна ?р?г?й ырыата (гимн).
≪Амма улуу?ун гимнэ≫
.
Ырыа тылын Иннокентий Миронович Стручков ? Боотур Уус суруйбут, ис-дор?ооно ?
Егор Ильич Неустроев ? Тулуйхан
.
Улуус били??и гиэрбэтин Амма улуу?ун мунньа?ын № 78 бы?аарыытынан 2004 сыл сэтинньи 12 к?н?гэр бигэргэппиттэрэ. Арассыыйа Федерациятын геральдика?а регистрыгар № 1696 киирэ сылдьар. Гиэрбэ идиэйэтин ааптара Б?т?? олохтоо?о Нестеров Степан Дмитриевич буолар,
к?мп??тэргэ
дизайнын уонна ситэриитин Матвеев А. М. о?орбут. Амма улуу?ун гиэрбэтигэр улуус бэлиэлэрэ уру?уйдаммыттар: халлаан к???э ?? Амма ?р??? к?рд?р?р, сардаана сибэкки Амма
айыл?атын
ыраа?ын уонна кэрэтин к?рд?р?р, сэлиэ?инэй туораахтара
тыа ха?аайыстыбатынан
дьарыгырыыны, сирэ баайын уонна ?? ??н??н? биэрэрин к?рд?р?р. Стилизацияламмыт
алмаас
ойуулара Саха ?р?сп??б?л?кэтин гиэрбэтигэр баар алмаастарга майгынныыллар уонна улуус Саха Сиригэр киирэрин туо?улууллар.
[1]
1911 сыллаахха
ыраахтаа?ылаах Арассыыйа Сенаатын
ыйаа?ынан
Боотуруус улуу?уттан
хайытыллан о?о?уллубутун кэннэ бастакы кулубанан
Афанасий Петрович Рязанскай
диэн Соморсун ки?итэ талыллыбыт.
Саха сиригэр буолбут
Олохтоох сэриигэ
Амма улуу?а улахан миэстэни ылбыта. Улуус сиригэр 27 хаан тохтуулаах кыргы?ыы буолбута.
А?а дойдуну к?м?ск??р II улуу сэриигэ
улуустан 1 752 ки?и ы?ырыллыбыта, олортон 976-та т?нн?б?тэ. 378 сэрииhит бойобуой уордьаннарынан уонна мэтээллэринэн бэлиэтэммиттэрэ, 500 тахса тыыл ?лэ?иттэрэ ≪За доблестный труд в Великой Отечественной войне≫ мэтээли ылбыттара.
1978 сыллаахтан
Амма улуу?угар быра?ыллыбыт нэ?илиэктэри с?рг?т?? уонна кырыс сирдэри хорутуу са?аламмыта. ≪Целиннэй≫ сопхуос тэриллибитэ, ≪Мээндиги≫ ОПХ уонна 3 сопхуос салаалара: Олом-К??л, Лээги, Булун.
1992 сыллаахха
Амма оройуонун салалтата тэриллибитэ. Баhылык Петр Александрович Михайлов буолбута.
Экономиката
с?р?ннээн тыа ха?аайыстыба:
сылгы
,
ынах
иитиитэ,
эт
-
??т
кэмбинээттэрэ,
бурдук
уонна
о?уруот а?ын
олордуута.
Мас
та?астыыр кэмбинээт,
бэкээринэ
, араас ???л?р? о?орор дьо?ус
бизнес
.
Амма бурдуга
Тыа ха?аайыстыба?а анаммыт сир иэнэ 106 ты?. га, олортон баа?ына?а 17,5 %, от охсорго ? 44,2 %, с???? мэччийиитигэр ? 38,3 % сир тиксэр. Улуус ?рд?нэн 14 тыа ха?аайыстабатын о?орон та?аарар кооператива, Мээндигитээ?и ОПХ, 114 бааhынай ха?аайыстыбата, 11 кредитнай кооператив уонна 2200 дьиэтээ?и бас-билии ха?аайыстыбалар.
Индустрия с?р?ннээн мас та?астыыр уонна тыа ха?аайыстаба?а сы?ыаннаах эт-??т кэмбинээттэрэ. ≪Амга-Даймонд≫ алмаас кырыылыыр собуот (соторутаа?ыта эстибитэ).
≪Холбос≫
диэн потребобщество улуустаа?ы филиалыгар киирэр
кулинария
,
бэкээринэ
,
халба?ыы
уонна
макарон
о?орон та?аарар сыахтар.
≪АммаДорСтрой≫
? суол тутар хампаанньа, типография,
≪Амма оло?о≫
ха?ыат,
≪Амма ТВ≫
кэпсиир-к?рд?р?р хампаанньа. Улуус киинигэр
≪Сбербанк≫
,
≪РосСельХозбанк≫
,
≪Сахателеком≫
,
≪Почта России≫
салаалара ?лэлииллэр.
Урбаанньыттар с?р?ннээн атыы-эргиэн уонна дьо??о араас ???н? о?ороо?ун тула ?лэлииллэр. Кэли??и кэм?э дьону та?ыы ???т? с?рдээ?ин кэ?ээтэ, ону та?ынан дьиэ тутуута, ?р?м??нэ, дьон а?ыыр-сиир, сынньанар сирдэрэ эмиэ бааллар.
1868 с.
Амматаа?ы
Преображенскай та?ара дьиэтигэр
оскуола
а?ыллыа?ыттан ыла улууска
??рэ?ирии
историята са?аланар. 1871 с. министэрскэй училище а?ыллар, ол кэмнэргэ араас бэйэ бас-билэр оскуолалар а?ыллаллар. 20 ?йэ са?аланыытыгар оскуолалар нэ?илиэктэргэ а?ыллан бараллар. Кырдьа?ас оскуоланан Амматаа?ы Короленко аатынан 1-кы н??мэрдээх оскуола буолар,
2008
с. 140 сыллаах ?б?л??йэ буолбута. 1940 с. улууска педкабинет а?ыллар. Бу сылларга улууска оскуола иннинээ?и ??рэхтээ?ин (о?о саада) са?аланар, са?алыыр ??рэхтээ?ин (начальное образование) улуус бары дьонун хабар уонна 7 сыллаах ??рэхтээ?и??э к???? са?аланар.
1950 сыллаахтан эбии уонна киэ?э ??рэнии тэнийэн барар. 1967 с.
кулун тутар
23 к?н?гэр улуус интелигенциятын 1-кы конференцията буолан аа?ар. К?р??-истии ?лэтэ к????рэр, улуус ?рд?нэн б?тт??н булгуччу орто ??рэхтээ?ини киллэрэргэ улахан ?лэ ыытыллыбыт. 1970 сыллартан улууска республикатаа?ы
психология
-
медицина
-
педагогика
хамы?ыйата ?лэтин са?алыыр, к?н?ск? уонна кэтэхтэн ??рэтии тэриллибит. 1980 сыллаахха араас кинигэнэн хааччыйар отдел а?ыллыбыт, педагогтары тохтоло суох ??рэтии систематын са?ардаа?ын са?аламмыт. 1990?2000 сыллардаахха национальнай оскуолалары са?ардаа?ын Концепцията ?лэ?э киирбит, аныгы
информация технологияларын
киллэрии са?аламмыт. 1991 сыллаахха улуустартан бастакынан психология-логопедия сулууспата а?ыллыбыт. 1997 сыллаахха психология уонна к?р??-истии салаатыгар уларытыллыбыт. 1992 с. ма?найгы аа?ар-суоттуур техника уонна
информатика
салаата а?ыллыбыт (отдел ВТИ), 1997 с. к?мп??тэр киинигэр кубулуйбут. 1998 сылтан улуустаа?ы ??рэх салалтатыгар инновация салаата ?лэтин са?алаабыт.
Били??и кэм?э муниципальнай ??рэх салалтатын систематыгар 18 оскуола, ол быы?ыгар 1 пед.
гимназия
, 15 орто ??рэх, 1 с?р?н орто ??рэх, 1 коррекционнай интернат-оскуола, о?олорго аналлаах 5 эбии ??рэх кы?ата, ол быы?ыгар
О. П. Иванова-Сидоркевич
аатынан Амматаа?ы о?о айар дьиэтэ, Аба?атаа?ы о?о айар дьиэтэ,
Н. Захаров-Сахаачча
аатынан о?о
спордун
оскуолата, ону тэ?э 20 муниципалитет о?о оскуола иннинээ?и тэрилтэлэрэ, 2 дьиэтээ?и о?о саадын филиала. Улуус ?рд?нэн 2
музыка
оскуолата ?лэлиир.
Оскуолаларга 3320 о?о ??рэнэр, о?о саадыгар 1308 о?о сылдьар, эбии ??рэх кы?атыгар 4112. ??рэхтээ?ин систематыгар 1042 педагог ?лэлиир, ол быы?ыгар 767 ??рэтээччи, 186 к?р?р-харайар ?лэ?ит (воспитатель), 89 эбии ??рэхтээ?ин педагога. Хаачыстыба ?тт?нэн: 60,5 % ? ?рд?к ??рэхтээх, 9,06 % ? орто ??рэхтээх, ситэтэ суох ?рд?к ??рэхтээх ? 2,4 %. Салаайааччылар истэригэр ?рд?к ??рэхтээхтэр 94,5 %, эбии ??рэх кы?атын салаайааччылара ? 45 %, ситэтэ суох ?рд?к ??рэхтээх ? 10 %, орто анал ??рэхтээх ? 45 %. ?рд?к категориялаах учуутал ахсаана ? 199, бастакы категориялаах ? 426. 4 аспирант, 9 тиксээччи, педагогика ??рэ?ин кандидата ? 4 (к?м?скээбиттэр ахсааннара ? 12). Улууска 2 учуутал ≪РФ ?т??лээх учуутала≫, 30 ? ≪Б?т?н ??рэхтээ?ин бочуоттаах ?лэ?итэ≫, 2 ? ≪С? ?т??лээх ?лэ?итэ≫, 29 ? ≪Дьон ??рэ?ириитин туйгуна≫, 178 ? ≪С? ??рэ?ириитин туйгуна≫, 3 ? ≪Династия педагогов РС(Я)≫, 4 ? ≪За гражданскую доблесть≫, 8 ? ≪21 ?йэ учуутала≫, 30 ? ≪Учууталлар учууталлара≫ аатын ылбыттар.
1992 сылтан инновационнай сайдыы хаамыыта са?аламмыт, ≪??нээйис≫ диэн сайы??ы саха-ниэмэс оскуолата, эдэр натуралист станцията, эдэр турист станцията уонна аныгы к?р??нээх оскуолалар: Амматаа?ы педгимназия, Аба?атаа?ы агрооскуола, Сата?айдаа?ы лаборатория-оскуола. Били??и кэм?э 11 оскуола уонна 4 эбии ??рэх кы?ата республикатаа?ы эксперимент площадкатынан буолаллар. Улуустан 5 оскуола ≪Саха Саарыннара≫ диэн республикатаа?ы оскуолалар ассоциациятыгар киирэллэр: И. И. Константинов ? Дэлэгээт Уйбаан аатынан Сул?аччытаа?ы орто оскуола, К?нн?к Уурастыырап аатынан Эмистээ?и орто оскуола,
Прокопий Иосифович Караканов
? Бурдук Проня аатынан Мээндигитээ?и орто оскуола,
Алексей Евсеевич Кралин
аатынан Аба?атаа?ы агрооскуола уонна Николай Егорович Иванов аатынан Б?т??нээ?и орто оскуола.
Оскуолалар толору тиhиктэрэ:
- В. Г. Короленко аатынан 1 н??мэрдээх Амматаа?ы О??О
- С. Ю. Широких-Полянскай аатынан 2 н??мэрдээх Амматаа?ы О??О
- Л. В. Киренскэй аат. Амматаа?ы лицей
- Аба?а Агротехнологическэй О??Т
- Алтан О??О
- Амма-Наахара О??О
- Б?т?н О??О
- Болугур О??О
- Маайа О??О
- Мээндиги О??О
- Соморсун О??О
- Сул?аччы О??О
- Сата?ай О??О
- Сэргэ-Бэс У??О
- Чакыр О??О
- Чапчыл?ан О??О
- Амма коррекциялыыр интернат-оскуола 8
- Эмис О??О
Амматтан уопсайа 83 учуонай т?р?ттээх (
2009
с. туругунан), наука хайысхаларынан араардахха: 22 ? педагогика, 9 ? экономика, 9 ? медицина, 8 ? ветеринария, 7 ? техника науката, 6 ? физика уонна математика, 6 ? филология, 4 ? тыа ха?аайыстыба, 4 ? биология, 2 ? история уонна биирдии учуонай искусствоведение, культурология, социлогия уонна философия. Нэ?илиэктэринэн ыллахха: Амма ? Солобуодаттан ? 22 ки?и, Аба?аттан ? 11, ?ннь??стэн ? 9, Эмистэн, Алтантан, Болугуртан ? 4, Б?т??тэн ? 3, Чакыртан, Покровкаттан, Сул?аччыттан ? 2, Соморсунтан ? 1. 16 учуонай бэйэлэрин Аммаларбыт уонна Амманы кытта ыкса ситимнээхпит диэн аа?ыналлар.
[2]
Харама хайа ?рд?ттэн к?ст??
Амма ?р?с
элбэх ки?и сэргиир сирэ баар, ?р?с ???э ?нт? очуостара,
Аба?а
та?ыгар Харама Хайата, хайа эркинигэр дьахтар уонна о?олор ≪сирэйдэрэ≫ к?ст?лл?р. Сул?аччы та?ыгар суугунуур ?р??
кумахтаах
кытыл баар. Кытылларга
дьэдьэн
, сис хайаларга
отон
уонна
сугун
, ?р?йэлэргэ
хапта?ас
уонна
моонньо?он
?лг?мн?к ??нэр сирдэрэ баар.
Улууска 72
история
монумена, 2
археология
монумена, 4
архитектура
монумена бааллар.
Широких-Полянскай С. Ю. монумена. 1991 с. Эмис нэ?илиэгин сиригэр ≪Хонкойуку≫ диэн сиргэ суол кытыытыгар туруоруллубута.
Скульптор
Пшенников К. Н. Бу манна Саха губерниятын уонна Хотугу кыраай сэбилэниилээх к??стэрин аатырбыт хамандыырын Сергей Юльевич Широких-Полянскайы 1922 с. ?л?рд?? баа?ырдыбыттара.
Амма сэлиэнньэтиттэн 12 км сиргэ нуучча биллиилээх суруйаачыта
В. Г. Короленко?а
аналлаах стелла турар. Бу сир суруйааччы Амма сирин-уотун кытта 1884 сыллаахха к?ст?н (сыылкаттан) дойдутугар т?нн?р?гэр быра?аайдаспыт сиринэн биллэр.
Короленко хайата. Амма ?р?с ха?ас кытылыгар Хойудуку диэн сиргэ баар. Бу таастаах туой хайа?а нуучча суруйааччыта
Владимир Галактионович Короленко
Амма солобуодатыгар к?ск? сылдьан (1881?1884 сс.) сынньанар эбит. Хайа?а Корленко туттарбыт беседката турар. Манна олорон хартыыналары уру?уйдуур эбит, бу кэм?э хас да кэпсээни суруйбута (≪Сон Макара≫, ≪Марусина заимка≫). Беседканы суруйааччы 150 саа?ын бэлиэтээ?ин кэмигэр 2003 сыллаахха са?аттан туппуттара.
Амма. Харама хайатыттан к?ст??
Мэ?э-Ха?алас улуу?ун кытта быыса?ыытыгар 1992 с. ≪Дорообо≫ алааска айанньыттар тохтоон сынньанар сирин туппуттара. Комплекс кэнниттэн ?с нэ?илиэк кэлэр: Эмис, Алтан, Сата?ай.
Самаан сайын
Леспромхозтары тэрийиини уонна Амма уутун атын сиргэ быра?ыыны утарыы
[
уларыт
|
биики-тиэки?и уларытыы
]
XX ?йэ
80-с сылларын б?т??лэригэр ?р?сп??б?л?кэ?э Амма кирсин айыл?атын ба?ылыырга анаммыт икки бырайыак баар буолбута. 1986 с. ССРС Ис дьыалатын министиэристибэтин капитальнай тутууга управлениета ≪Схема освоения лесосырьевой базы в ЯАССР, закрепленной за МВД СССР≫ диэн бырайыагы бигэргэппит, онно ?с леспромхуо?у (ЛПХ) арыйар ту?унан суруллубут: Кураанахтаа?ы, Модуттаа?ы, ???ээ Амматаа?ы 1,7 м?л.м3 ма?ы сылга кэрдэр былааннаах, 2439,1 ты?. га иэннэх сиргэ. 1987 с. ССРС Гослесхо?а П/Я Р-6516 тэрилтэ?э Амма ???ээ тардыытыгар баар Алдан уонна Томмот сирдэригэр баар лесосырьевой баазаларын 113 сылга болдьохтоон биэрбит. Саха АССР ойуурун ха?аайыстыбатын Министиэристибэтэ уопсайа 2,5 м?л гаалаах ?с сиргэ тыаны кэрдэри к???ллээбит (Федоров, 1996).
1988 с. саа?ыгар ССРС уонна РСФСР Миниистирдэрин Сэбиэттэрэ № П. П. 5118, 3053-48 сорук туруораллар ? ≪Амма-Таатта-Суола≫ водовод ту?унан.
1988 с. ыам ыйыгар ССРС Минводхо?а уонна Госагропрома ≪Якутгипроводхоз≫, ≪Росгипроводхоз≫ институуттарга ≪Технико-экономическое обоснование (ТЭО) орошения, обводнения земель и водоснабжения населенных пунктов Чурапчинского, Алексеевского и Мегино-Кангаласского районов Якутской АССР≫ диэн ааттаах докумуонну о?ороллоругар садаанньа т??эрэллэр. ТЭО болдьо?о ? 1988 г. ахсынньыта, тутуу болдьо?о ? 1991 с., сыаната ? 232,61 м?л солк. (Федоров, 1996).
1988 с. ыам ыйын 26 к?н?гэр ССКП Обкома ноуука, тутуу, бырайыак тэрилтэлэрин водовод ТЭО-тын о?орууну т?ргэтэргэ диэн уураах ылар.
?р?сп??б?л?кэ ха?ыаттарыгар бу икки бырайыак тула м?кк??р тахсар. 1988 с. олунньу 1 к?н?гэр суруйааччы, Саха АССР ?рд?к? Сэбиэтин дьокутаата
Васильев В. Е. ? Харысхал
≪Топором по красавице Амге≫ диэн ыстатыйа суруйар. 1988 с. олунньу 18 к?н?гэр Биология институутун ?лэ?итэ Бойченко А. М. ≪Рубить ли лес?≫ диэн ааттаах ыстатыйатыгар Амма ???ээ тардыытыгар ЛПХ тутар омсолоо?ун этэр. 1988 с. муус устар 24 к?н?гэр ученай-филолог Фомин М. М. ≪Беды красавицы Амги≫ ыстатыйаны та?аарар. Бу дьон техногеннай бырайыактартан бастакынан Амманы к?м?ск??ргэ туруммуттара.
[3]
.
Бу кэнниттэн бэчээккэ 120-чэ ыстатыйа тахсар. Былаа?ы кытта кэпсэтии са?аланар. Амма улуу?угар ?лэни с?р?нн??р соруктаах анал ≪Амма≫ диэн ааттаах кэмитиэт тэриллэр.
2008 с. муус устарыгар конференция ыытыллыбыт ≪Экологические проблемы МР ?Амгинский улус“ и пути их решения≫. Манна Амма б????лэгэр уонна Б?т???э ?р?с кытылы суурайыытын т?м?гэр былыргы дьон у?уохтара тахсыытын, Чакырга ойуурга баар термокарст
к??ллэрэ
суох буолууларын тула кэпсэтии барбыт
[4]
.
Улуус сиригэр
Амма
диэн ааттаах
эркээйи сир
баар.
С?р?н олохтоох дьонун итэ?элэ ? саха т?р?т итэ?элэ.
Амматаа?ы Преображенскай та?ара дьиэтэ
Саха Сиригэр
христианнар итэ?эллэрэ тар?аныа?ыттан ыла
Амма-Солобуодатыгар
1680 сыллаахха та?ара дьиэтин туппуттара. 1723 с. ол дьиэ умайбыт, 1724 с. ахсынньы 10 к?н?гэр Иркуускайдаа?ы епископ III-?с Иннокентий са?а та?ара дьиэтин тутарга уураах та?аарбыт, сотору кэминэн туттарбыт дьиэтэ кэхтибит, онон 1819 с. эмиэ са?а дьиэни туппуттар, ол дьиэ 1935 с. умайбыт. Билигин
Амма?а
Преображенскай та?ара дьиэтин чочуобуната турар.
Амма ? аатырбыт биир дойдулаахтарынан биллэр: оло?хо?уттар ? Тимофей Васильевич Захаров-Чээбий, Устин Гаврильевич Нохсоров, Екатерина Егоровна Иванова, Социалистическэй ?лэ Дьоруойдара: академик ?
Леонид Васильевич Киренскэй
, с?бэ бэрэсэтээтэлэ ? Анна Михайловна Васильева, аатырбыт ыанньыксыт ?
Петр Ионович Яковлев
, сылгы?ыт ?
Тимофей Спиридонович Лукин
, дьон поэта ?
К?нн?к Уурастыырап
, дьон ырыа?ыта, мелодист ?
Ольга Петровна Иванова-Сидоркевич
, самодеятельнай композитор, Саха АССР дьон артыы?а, ≪Дэгэрэ? ырыа≫ олохтооччута ?
Христофор Трофимович Максимов
, бастакы учуонай-чинчийээччи,
Саха сирин
уонна
Сибиир
фольклории?а, биллэр
этнограф
?
Виктор Николаевич Васильев
,
Ил Т?мэн
дьокутаата ? Дмитрий Федосеевич Наумов,
СГУ
проректора,
математик
? Екатерина Семеновна Никитина, талааннаах ырыа?ыт ?
Екатерина Захарова
(Саха к??рэгэйэ), Арассыыйа уонна Саха АССР ?т??лээх артыыстара ? ини-бии
Матвей
уонна
Федор Лобановтар
, самодеятельнай композитордар: Клавдия Онуфриева,
Валерий Ноев
, Арассыыйа уонна С? ?т??лээх артыы?а
Нина Чигирева
, опера артыы?а, ырыа?ыта
Айталина Адамова
,
Лена ?р?с Борокуоттарын Холбо?ук Тэрилтэтэ
(
нуучч. ? ЛОРП
) ген. директора ?
Леонид Евгеньевич Чистяков
.
Леонид Васильевич Киренскэй
Афанасьев Николай Егорович
Киренскэй Леонид Васильевич
К?нн?к Уурастыырап
Окороков Гаврил Гавриилович
Васильев Виктор Николаевич
Амма б????лэк
Амма ?р?с
Амма улуу?ун Ытык гражданнара
Амма улуу?ун ?т??лээх дьонноро
- ↑
Геральдикум
- ↑
В. В. Федоров, Г. А. Захарова, П. И. Емельянова. ≪Развитие научной мысли в Амге≫// Дь.: ≪Бичик≫, 2009
- ↑
К истории формирования общественной экологической безопасности.
Архыыптаммыт
2006, Сэтинньи 9 к?н?гэр.
В. В. Федоров
- ↑
≪СахаЭкос≫ ха?ыат, 1 №, 2009