Ten artykuł dotyczy przedmiotu zabaw. Zobacz te?: inne znaczenia tego słowa .

Zabawka ? przedmiot wykonany głownie do celow zabawowych , przeznaczony do u?ytku zarowno przez dzieci , jak i osoby dorosłe (w pewnych okoliczno?ciach) oraz dla zwierz?t. Zabawka pełni wiele rol, od dostarczania rozrywki , poprzez nauk? własno?ci, ko?cz?c na funkcji edukacyjnej ^[1]   .

Do wykonania zabawek wykorzystywane s? ro?ne materiały: drewno , papier , tworzywo sztuczne , glina , materiały tekstylne . Mog? by? wytwarzane zarowno przez przedsi?biorstwa , jak i samodzielnie przez dzieci i dorosłych w trakcie zabawy. Zabawka ma wiele form np. lalki , samochody, domki, meble czy zwierz?ta. Mog? to by? przedmioty wykonane specjalnie do tego celu, ale rownie? zwykłe przedmioty gospodarstwa domowego jak i naturalne materiały, np. patyk mo?e słu?y? w zabawach zarowno jako imitacja broni czy te? konia.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Archeolodzy odkryli figurki sprzed 30 tys. lat, trudno natomiast uzna?, czy były to figurki słu??ce kultowi , czy te? zabawie. Za najstarsz? zabawk? uznaje si? głowk? lalki znalezion? na włoskiej wyspie Pantelleria licz?c? 4000 lat. Obok głowki znaleziono miniaturowy garnuszek i wyposa?enie miniaturowego pokoiku ^[2] . Zabawki znane były najdawniejszym cywilizacjom, staro?ytnym Egipcjanom , czy te? cywilizacji doliny Indusu .

Pierwsze zabawki były wykonywane z gliny, kamienia, drewna, ale tak?e skory , sier?ci czy ko?ci . Były malowane, miały włosy i ubrania. Z reguły miały form? lalek, ale konstruowano tak?e zabawki mechaniczne, np. krokodyla z ruchom? ?uchw? . W staro?ytnej Grecji i Rzymie wykorzystywano grzechotki wykonane z gliny i ceramiki zarowno do zabawy, jak i obrz?dow, a tak?e odstraszania złych duchow. Ich wynalezienie przypisuje si? Archytasowi z Tarentu , ktory skonstruował grzechotk? chc?c zaj?? dzieci przeszkadzaj?ce mu w rozmowie z innym my?licielem ^[3] . Lalki z tego okresu miały ruchome r?ce i nogi, o czym wspominał Ksenofont w ?Uczcie” ( Symposion ).

W pocz?tkach ?redniowiecza nast?pił regres w stosunku do antyku . Zabawki z tego okresu były proste, zazwyczaj niewielkich rozmiarow i skromnie zdobione. Na wyspie Wolin znaleziono prost? lalk? wykonan? z patyka, z zaznaczon? głow? i nogami, datowan? na IX?XII w. Dopiero w okresie po?niejszym powstały zabawki bardziej skomplikowane, np. w Elbl?gu znaleziono korpus lalki z XIII w. z wywierconymi otworkami w miejscu ramion , co ?wiadczyłoby o fakcie posiadania ruchomych r?k mocowanych za pomoc? sznurka. Du?? popularno?ci? cieszył si? rownie? ko? na patyku, ktory z czasem wyewoluował do konia na biegunach .

W okresie renesansu do produkcji zabawek zacz?to wykorzystywa? papier mache , tworz?c głowy, r?ce i nogi dla lalek. W XVII wieku na terenie Europy zabawki zacz?ły by? produkowane na skal? masow? ? powstały cechy rzemie?lnicze specjalizuj?ce si? w ich produkcji, głownie z drewna sosnowego, r?cznie rze?bionych i malowanych. Do produkcji lalek zacz?to te? wykorzystywa? wosk , ktory zmieszany z pigmentem i tłuszczem zwierz?cym dawał kolor podobny do ludzkiej skory. W XIX w. wosk zastał zast?piony przez porcelan? i biskwit . W XVIII w. zacz?to wykorzystywa? zabawki do celow edukacyjnych. W roku 1766 John Spilsbury skonstruował pierwsze puzzle przedstawiaj?ce map? ?wiata i słu??ce do nauki geografii ^[4] . Wiek XIX to czasy zabawek wprowadzaj?cych dzieci w przyszłe role społeczne. W zakładach rzemie?lniczych zacz?to wytwarza? domki dla lalek, wyposa?one w miniaturowe meble. W drugiej połowie XIX w. powstały zakłady zabawkarskie produkuj?ce zabawki z malowanej brachy czy tworzyw sztucznych, cz?sto wyposa?onych w mechanizmy spr??ynowe, silniki elektryczne , a tak?e zabawki zdalnie sterowane ^[3] .

Pocz?tek XX w. to okres wykorzystywania w produkcji zabawek tworzyw sztucznych, w tym celuloidu . Pozwoliło to obni?y? koszty i rozpocz?? produkcj? zabawek na masow? skal?. W latach 50 XX w. celuloid został zast?piony mniej łatwopalnymi materiałami. W tym okresie do produkcji zacz?to stosowa? te? gum? i winyl . W 1959 r. na rynku ameryka?skim pojawiła si? lalka Barbie. II połowa lat 80 XX w. to czas powstania zabawek elektronicznych. Powstały wowczas gry produkowane przez radzieck? firm? Elektronika (łapanie jajek), Tetris , a po?niej tak?e elektroniczne zwierz?tko Tamagotchi . Wiek XXI to coraz wi?ksza mechanizacja i komputeryzacja zabawek, ale tak?e t?sknota za minionymi epokami i powrot do produkcji zabawek z materiałow naturalnych.

Historia powstania zabawek na ?wiecie [ edytuj | edytuj kod ]

• jojo ? Grecja , 500 r. p.n.e.
• puzzle ? Anglia , 1766 r.
• gumowy balon ? Anglia, 1824 r.
• plastelina ? Niemcy , 1880 r.
• matrioszka ? Rosja , 1890 r.
• samochodzik ? USA , 1906 r.
• Lego:
  • klocki Lego ? Dania , 1949 r.
  • ludzik Lego ? Dania, 1974 r.
• hula-hoop ? USA , 1957 r.
• lalka Barbie ? USA, 1959 r.
• kostka Rubika ? W?gry , 1974 r.
• elektroniczne zwierz?tko Tamagotchi - Japonia 1996 r. ^[5]

U?ywanie zabawek przez zwierz?ta [ edytuj | edytuj kod ]

Podczas bada? prowadzonych przez 14 lat w Parku Narodowym Kibale w Ugandzie zaobserwowano zabaw? małych szympansow patyczkami. Zwierz?ta u?ywały patyczkow jak lalek, imituj?c opiek? nad potomstwem. Zachowanie takie było cz??ciej obserwowane w?rod młodych samic ni? u samcow ^[6] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Muzeum Zabawek

Informacje w  projektach siostrzanych

Multimedia  w Wikimedia Commons

Cytaty  w Wikicytatach

Definicje słownikowe  w Wikisłowniku

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Jan J.   Bujak   Jan J. , Zabawki w Europie: zarys dziejow - rozwoj zainteresowa? , Krakow: UJ, 1988, ISBN  978-83-233-0224-7 , OCLC   830085502 [dost?p 2021-05-23]   ( pol. ) .
• Dorota D.   ?oł?d?-Strzelczyk   Dorota D. , Katarzyna K.   Kabaci?ska   Katarzyna K. , Dawne i wspołczesne zabawki dzieci?ce , Pozna?: Wydawnictwo Rys, 2010, ISBN  978-83-60517-44-4 , OCLC   751068297 [dost?p 2021-05-23]   . brak strony (ksi??ka)