Wojewodztwo elbl?skie
|
|
| 1975?1998
|
| Pa?stwo
|
Polska
|
| Data powstania
|
1 czerwca 1975
|
| Data likwidacji
|
31 grudnia 1998
|
| Siedziba wojewody i sejmiku
|
Elbl?g
|
| Powierzchnia
|
6103 km²
|
Populacja
(1998)
? liczba ludno?ci
|
495 100
|
| ? g?sto??
|
81,1 os./km²
|
| Tablice rejestracyjne
|
EL, EG, EB
|
Poło?enie na mapie Polski
|
Wojewodztwo elbl?skie
?
wojewodztwo
w latach 1975?1998. Powstało na podstawie
reformy podziału administracyjnego Polski
dokonanego przez władze
PRL
. W wyniku tego z dotychczasowych 17 powstało 49 nowych wojewodztw, w?rod nich tak?e elbl?skie. Stolic? wojewodztwa był
Elbl?g
, najwi?ksze miasto na tym terenie, o?rodek administracyjny i przemysłowy.
W aktualnym podziale administracyjnym teren byłego elbl?skiego znalazł si? w granicach wojewodztw: pomorskiego ? cz??? zachodnia i warmi?sko-mazurskiego ? cz??? wschodnia.
Wojewodztwo elbl?skie było poło?one w połnocnej Polsce, graniczyło z
[1]
:
Poło?enie w porownaniu do poprzedniego podziału administracyjnego
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Tereny wojewodztwa elbl?skiego znajdowały si? przed 1975 w wojewodztwie gda?skim i olszty?skim.
Poło?enie w porownaniu do nast?pnego podziału administracyjnego
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Reforma administracyjna z 1999 podzieliła wojewodztwo niemal na dwie rowne cz??ci pomi?dzy wojewodztwa warmi?sko-mazurskie i pomorskie. W wojewodztwie warmi?sko-mazurskim wraz ze stolic? wojewodztwa Elbl?giem znalazły si? połnocno-wschodnie: Pasł?k, Braniewo, Orneta oraz południowo-wschodnie: Susz i Kisielice, tereny dawnego regionu. Natomiast cz??? zachodnia ? pas powiatow nadwi?la?skich: Kwidzyn, Sztum, Malbork, Nowy Dwor Gda?ski w tym obszar ?uław Wi?lanych i cała morska linia brzegowa wraz z Mierzej? Wi?lan? zostały przył?czone do wojewodztwa pomorskiego.
Poło?enie na tle makro i mezoregionow
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Według podziału na regiony fizycznogeograficzne Kondrackiego wojewodztwo elbl?skie znajdowało si? na terenie
[2]
:
Wojewodztwo elbl?skie zajmowało powierzchni? 6103 km², miało 486 000 mieszka?cow (z czego 62,3% w miastach). ?rednia g?sto?? zaludnienia wynosiła 80 osob/km²
Ludno?? 31.12.1998
| Rok
|
Ludno?? (w tys.)
|
G?sto?? zaludnienia
|
Ludno?? miast (w tys.)
|
Odsetek ludno?ci w miastach
|
| 1975
[3]
|
422,7
|
69,26
|
227,2
|
53,8
|
| 1976
[3]
|
425,6
|
69,74
|
231,9
|
54,5
|
| 1977
[3]
|
430,1
|
70,47
|
237,1
|
55,1
|
| 1978
[3]
|
432,9
|
70,93
|
248,1
|
56,7
|
| 1979
[3]
|
437,1
|
71,62
|
252,5
|
56,7
|
| 1980
[3]
|
441,5
|
72,34
|
252,4
|
57,2
|
| 1981
[4]
|
446,4
|
73,14
|
257,2
|
57,6
|
| 1982
[4]
|
451,4
|
73,96
|
261,4
|
57,9
|
| 1983
[4]
|
457,8
|
75,01
|
265,7
|
58,0
|
| 1984
[5]
|
462,5
|
75,78
|
271,0
|
58,6
|
| 1985
[5]
|
466,6
|
76,45
|
274,0
|
58,7
|
| 1986
[5]
|
469,6
|
76,95
|
278,6
|
59,3
|
| 1987
[5]
|
472,2
|
77,37
|
282,3
|
59,8
|
| 1988
[6]
|
474,6
|
77,77
|
289,0
|
60,9
|
| 1989
[6]
|
476,5
|
78,08
|
292,4
|
61,4
|
| 1990
[6]
|
478,9
|
78,47
|
295,8
|
61,8
|
| 1991
[6]
|
481,0
|
78,81
|
300,2
|
62,4
|
| 1992
[6]
|
486,1
|
80
|
302,8
|
62,3
|
Wojewodztwo elbl?skie w 1990 roku zostało podzielone na 4 rejony
[7]
:
- Braniewo (
Braniewo
,
Frombork
,
Młynary
,
Orneta
,
Pieni??no
,
Gmina Braniewo
,
Gmina Frombork
,
Gmina Lelkowo
,
Gmina Młynary
,
Gmina Orneta
,
Gmina Pieni??no
,
Gmina Płoskinia
,
Gmina Wilcz?ta
),
- Elbl?g (
Elbl?g
,
Krynica Morska
,
Nowy Dwor Gda?ski
,
Pasł?k
,
Tolkmicko
,
Gmina Elbl?g
,
Gmina Godkowo
,
Gmina Gronowo Elbl?skie
,
Gmina Markusy
,
Gmina Milejewo
,
Gmina Nowy Dwor Gda?ski
,
Gmina Ostaszewo
,
Gmina Pasł?k
,
Gmina Rychliki
,
Gmina Stegna
Gmina Sztutowo
,
Gmina Tolkmicko
),
- Kwidzyn (
Kwidzyn
,
Prabuty
,
Gardeja
,
Sadlinki
,
Ryjewo
,
Susz
,
Kisielice
),
- Malbork (
Dzierzgo?
,
Lichnowy
,
Malbork
,
Mikołajki Pomorskie
,
Miłoradz
,
Nowy Staw
,
Stare Pole
,
Stary Dzierzgo?
,
Stary Targ
i
Sztum
oraz miast: Dzierzgo?, Malbork, Nowy Staw i Sztum)
Rolnictwo i przemysł rolno-spo?ywczy
[
edytuj
|
edytuj kod
]
U?ytki rolne w latach 70. zajmowały 66% powierzchni wojewodztwa. Najbardziej urodzajnymi glebami wojewodztwa były mady rzeczne na ?uławach poło?onych w zachodniej cz??ci wojewodztwa. Najsłabsze gleby znajdowały si? na mierzei. W centralnej i wschodniej cz??ci dominowały gleby brunatne wytworzone z glin lekkich i ?rednich. Na południu gleby brunatne utworzone z piaskow słabogliniastych
[8]
. Głownymi uprawami były pszenica, j?czmie?, buraki cukrowe, rzepak oraz ro?liny str?czkowe. ?rednie plony czterech zbo? z ha wynosiły 38q i były o 40% wy?sze ni? ?rednia krajowa. Na mniej urodzajnych ziemiach dominowała hodowla, zwłaszcza bydła i trzody chlewnej
[1]
.
Ze wzgl?du na rozwini?te rolnictwo, rozbudował si? przemysł rolno-spo?ywczy, szczegolnie cukrownie, mleczarnie, rze?nie, browary
[1]
. Po transformacji ustrojowej wiele z zakładow upadło lub znacznie ograniczyło produkcj?.
Browar w Elbl?gu
Wojewodztwo elbl?skie miało charakter przemysłowo ? rolniczy
[1]
. Głownym o?rodkiem przemysłowym była stolica wojewodztwa, w ktorej znajdował si? jedyny znacz?cy w gospodarce krajowej
okr?g przemysłowy
. Podstawow? gał?zi? przemysłu rozwini?t? w Elbl?gu był przemysł elektromaszynowy. Głownym produktem były turbiny i turbozespoły oraz urz?dzenia okr?towe produkowane głownie dla stoczni zlokalizowanych w Trojmie?cie. Do?? du?e znaczenie miały rownie? przemysł odzie?owy, spo?ywczy i drzewno-papierniczy. W Elbl?gu działała
Elektrociepłownia Elbl?g
(dzi? pod nazw? ENERGA Kogeneracja Sp. z o.o), opalana w?glem kamiennym. Jednak?e produkcja pr?du w Elbl?gu nie odgrywała wi?kszej roli w gospodarce kraju
[9]
.
Drugim po Elbl?gu, znacznie mniejszym o?rodkiem przemysłowym był Kwidzyn, jeden z najwa?niejszych w Polsce o?rodkow przemysłu papierniczego i drzewnego. Mniejszymi o?rodkami przemysłowymi były Malbork, Orneta, Pasł?k i Prabuty
[1]
.
Gornictwo i surowce mineralne
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Teren wojewodztwa jest ubogi w zasoby naturalne. Wyst?puj? w niewielkich ilo?ciach iły nad Zalewem Wi?lanym oraz torfy w okolicy Pasł?ka. Jednak?e gornictwo nie odgrywało wi?kszej roli w gospodarce zarowno wojewodztwa, jak i gmin
[1]
.
Obwodnica Elbl?ga, droga nr 7
Stacja kolejowa w Malborku, najwi?kszym w??le kolejowym w wojewodztwie
Kanał Elbl?ski
W 1950 konwencja genewska ustaliła przebieg drog europejskich. Przez teren wojewodztwa elbl?skiego przechodziła wowczas trasa E81 ł?cz?ca Gda?sk z Warszaw?. Trasa ta odpowiadała polskiej drodze krajowej nr 10 Warszawa ? Gda?sk
[10]
. Plany Rz?du z 1985 uwzgl?dniały przebudow? tej trasy do standardu drogi ekspresowej
[11]
.
Według planu rz?dowego z 1993 miała powsta? droga ekspresowa z Elbl?ga do granicy pa?stwa w Grzechotkach
[12]
.
G?sto?? sieci kolejowej w wojewodztwie elbl?skim w 1975 wynosiła 8,4 km na 100 km² i była wy?sza ni? ?rednia krajowa o 0,8 km. W 1989 g?sto?? sieci spadła do 8,1 i była tylko o 0,3 wy?sza ni? g?sto?? krajowa
[13]
.
Wojewodztwo elbl?skie było w?rod nielicznych wojewodztw, w ktorych wszystkie miasta były obsługiwane przez kolej
[14]
.
Na terenie ?uław Wi?lanych przez cały okres istnienia wojewodztwa elbl?skiego działa ?uławska Kolej Dojazdowa. Z racji tego, ?e cz??? lewobrze?n? (czyli t? le??c? na terenie wojewodztwa gda?skiego) zamkni?to w 1974, to w latach 1975?1998 cała sie? znajdowała si? w wojewodztwie elbl?skim. Kolej w?skotorowa przestała kursowa? w 1999, czyli ju? po reformie administracyjnej
[15]
. W 2002 reaktywowano przewozy turystyczne na niewielkim wzgl?dem cało?ci odcinku z Nowego Dworu do Sztutowa
[16]
.
Wojewodztwo elbl?skie było istotnym o?rodkiem w ?egludze ?rodl?dowej. Unikatowe na skal? ?wiatow? urz?dzenia hydrotechniczne umieszczone na
Kanale Elbl?skim
s? tego najlepszym przykładem. Infrastruktur? wodn? uzupełniaj? port morski w
Elbl?gu
i 3 małe porty (
Tolkmicko
,
Frombork
i
Krynica Morska
).
Wojewodztwo elbl?skie nigdy nie posiadało infrastruktury lotniczej. Najbli?sze lotniska mi?dzynarodowe zlokalizowane były w Gda?sku-R?biechowie (obecnie:
Port lotniczy Gda?sk im. Lecha Wał?sy
) oddalonym o 80 km i w
Warszawie
(
Port Lotniczy Warszawa-Ok?cie
) 300 km od
Elbl?ga
.
Na terenie wojewodztwa znajdowały si? jedynie:
Tramwaje w Elbl?gu
Na terenie wojewodztwa w dwoch miastach działała komunikacja miejska: w Elbl?gu (
tramwaje
i
autobusy
) oraz w Malborku (
autobusy
). W latach 1975?1991 komunikacja miejska była organizowana przez Wojewodzkie Przedsi?biorstwo Komunikacyjne w Elbl?gu. WPK pełniło rownie? funkcje przewo?nika w obu miastach. W 1991 r. WPK rozpadło si? na społki miejskie. W Elbl?gu w latach 1992?1993 doszło do kolejnych rozpadow, w wyniku ktorych wydzielone zostały Zarz?d Komunikacji Miejskiej w Elbl?gu zajmuj?cy si? organizacj? przewozow oraz społki zajmuj?ce si? tylko przewozem tramwajami i tylko przewozem autobusami
[17]
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
Poznaj swoje wojewodztwo
. Warszawa: Ludowa Społdzielnia Wydawnicza, 1979, s. 42?46.
- ↑
Jerzy Kondracki:
Geografia regionalna Polski
. Warszawa: PWN, 2002, s. 46.
- ↑
a
b
c
d
e
f
Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu:
Rocznik Statystyczny Wojewodztwa Elbl?skiego
. Elbl?g: Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu, 1981, s. 16.
- ↑
a
b
c
Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu:
Rocznik Statystyczny Wojewodztwa Elbl?skiego
. Elbl?g: Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu, 1984, s. 27?28.
- ↑
a
b
c
d
Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu:
Rocznik Statystyczny Wojewodztwa Elbl?skiego
. Elbl?g: Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu, 1989, s. 27?28.
- ↑
a
b
c
d
e
Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu:
Rocznik Statystyczny Wojewodztwa Elbl?skiego
. Elbl?g: Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu, 1994, s. 245.
- ↑
Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu:
Rocznik Statystyczny Wojewodztwa Elbl?skiego
. Elbl?g: Wojewodzki Urz?d Statystyczny w Elbl?gu, 1994, s. 254?255.
- ↑
Bohdan Dobrza?ski:
Zarys geografii gleb
. Warszawa: PWN, 1966, s. 104.
- ↑
Irena Fierla:
Geografia Przemysłu Polski
. Warszawa: Pa?stwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, 1973, s. 204.
- ↑
Teofil Lijewski:
Geografia Transportu Polski
. Warszawa: PWE, 1986, s. 87?90.
ISBN
83-208-0474-4
.
- ↑
Nowe Drogi ? [1985] Sie? autostrad i drog ekspresowych ? układ kierunkowy
.
- ↑
Nowe Drogi ? [1993] Plan sieci autostrad i drog ekspresowych
.
- ↑
Głowny Urz?d Statystyczny:
Rocznik Statystyczny Wojewodztw 1990
. Warszawa: Głowny Urz?d Statystyczny, 1990, s. LX.
- ↑
Teofil Lijewski:
Geografia Transportu Polski
. Warszawa: PWE, 1986, s. 65.
ISBN
83-208-0474-4
.
- ↑
Judyta Kurowsja-Ciecha?ska, Ariel Ciecha?ski:
Koleje
. Warszawa: Carta blanca, 2008, s. 45.
ISBN
978-83-60887-23-3
.
- ↑
Judyta Kurowsja-Ciecha?ska, Ariel Ciecha?ski:
Koleje
. Warszawa: Carta blanca, 2008, s. 46.
ISBN
978-83-60887-23-3
.
- ↑
100 lat tramwaju w Elbl?gu
. Elbl?g: Tramwaje Elbl?skie, 1995, s. 18.