Władysław I Herman

Rysunek Jana Matejki z cyklu Poczet krolow i ksi???t polskich
ksi??? Polski
Okres	od 1079 do 1102
Poprzednik	Bolesław II Szczodry
Nast?pca	Zbigniew i Bolesław III Krzywousty
Dane biograficzne
Dynastia	Piastowie
Data urodzenia	ok. 1043
Data i miejsce ?mierci	4 czerwca 1102 Płock
Miejsce spoczynku	bazylika katedralna Wniebowzi?cia Naj?wi?tszej Maryi Panny w Płocku
Ojciec	Kazimierz I Odnowiciel
Matka	Dobroniega Maria
?ona	Przecława Judyta czeska Judyta Maria salicka
Dzieci	Zbigniew Bolesław III Krzywousty nieznana corka Agnieszka nieznana corka
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Władysław I Herman (ur. ok. 1043 , zm. 4 czerwca 1102 w Płocku ) ? ksi??? z dynastii Piastow , władca Polski w latach 1079?1102. Młodszy syn Kazimierza I Odnowiciela i jego ?ony Dobroniegi .

Władz? obj?ł po wygnaniu brata, krola Bolesława Szczodrego . Zmienił kierunek polskiej polityki: zawarł pokoj z Czechami i wznowił uległo?? wobec ?wi?tego Cesarstwa , wyra?on? niepodejmowaniem stara? o koron? krolewsk? oraz popieraniem go w sporze z papie?em . D??ył, wraz z wojewod? Sieciechem , do wzmocnienia autorytetu monarchy i zapobie?enia potencjalnej interwencji ze strony Czech i Niemiec. Wkrotce jednak w r?ce palatyna przeszła faktyczna władza w pa?stwie. Wobec sprzeciwu mo?nych, wrogo nastawionych do wszechwładzy Sieciecha, ksi??? został zmuszony do jego oddalenia i podziału pa?stwa mi?dzy swoich synow: Zbigniewa (otrzymał Wielkopolsk? , Kujawy , ziemie sieradzk? i ł?czyck? ) i Bolesława (przypadły mu w udziale ?l?sk i Małopolska ) w 1097 roku. Herman do ?mierci (1102) zachował jedynie Mazowsze i władz? zwierzchni?.

Młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Nie wiadomo nic o młodo?ci Władysława. Według niektorych historykow po ?mierci ojca panował na Mazowszu jako lennik brata. Za t? hipotez? przemawia fakt, ?e w czasie rz?dow w całym kraju jego głown? siedzib? był Płock . Zapewne wtedy zawarł mał?e?stwo z nieznan? z imienia Polk?.

Przedmiotem sporow pozostaje do dzi? udział Władysława w buncie przeciw Bolesławowi Szczodremu. Najprawdopodobniej nie wzi?ł w nim czynnego udziału, ale by? mo?e odbył si? za jego cich? zgod?. Przyjmuje si?, ?e faktyczn? władz? w Polsce obj?ł dopiero po ?mierci brata ? w 1081 lub 1082.

Panowanie [ edytuj | edytuj kod ]

Jego panowanie w pierwszym okresie, trwaj?cym około 10 lat, to czas stabilizacji władzy wewn?trznej po zam?cie spowodowanym panowaniem Bolesława Szczodrego i zabezpieczania granic poprzez korzystne mał?e?stwa. Drugi okres panowania, po 1093 roku, to narastanie tendencji od?rodkowych, bunty mo?nych popieraj?cych Zbigniewa i umacnianie si? opozycji kosztem ksi?cia (Władysław Herman nigdy nie zabiegał o koron? krolewsk?).

Faktyczn? władz? sprawował palatyn Sieciech z rodu Star?ow ? Toporczykow. W imieniu ksi?cia starał si? wzmocni? władz? monarsz? osłabion? po wygnaniu krola Bolesława Szczodrego , czego wynikiem stały si? liczne konflikty z mo?nymi w drugim okresie rz?dow Władysława Hermana.

W pocz?tkowej fazie rz?dow Władysław Herman starał si? o unormowanie stosunkow z s?siadami, dlatego około 1080 roku po?lubił Judyt? , cork? ksi?cia czeskiego Wratysława II , oraz zacz?ł Wratysławowi II płaci? trybut ze ?l?ska, co nakazał wcze?niej cesarz Henryk III . Około roku 1088 po ?mierci ?ony, Judyty, z ktor? miał syna Bolesława III zwanego Krzywoustym, o?enił si? z siostr? cesarza Henryka IV Judyt? Mari?, co było zgodne z polityk? ksi?cia maj?c? na celu uło?enie pokojowych stosunkow z pot??nym s?siadem, tym bardziej ?e Henryk IV planował najazd na Polsk?. Doda? te? mo?na, ?e cesarz zacz?ł bra? gor? w konflikcie z papie?em, ktorego wcze?niej popierał Bolesław Szczodry. Pozwoliło to przej?? Polsce do obozu wygrywaj?cego ten w tym czasie fundamentalny dla Europy spor.

Sytuacj? wewn?trzn? pa?stwa komplikowała spora liczba przyszłych kandydatow do tronu, ktorzy mogli zosta? wykorzystani przez opozycje do walki z ksi?ciem. Dlatego te? prawdopodobnie z inicjatywy Sieciecha i Judyty Marii otruto w 1089 przybyłego z W?gier syna Bolesława Szczodrego Mieszka Bolesławowica i wysłano w tym samym czasie pierwszego syna Hermana ? Zbigniewa do klasztoru w Saksonii umo?liwiaj?c Bolesławowi Krzywoustemu przyszłe obj?cie tronu po ojcu.

Rok nast?pny przyniosł udane wyprawy Sieciecha na Pomorze Gda?skie, dzi?ki ktorym udało si? je podporz?dkowa? Polsce. Ksi??? obsadził wa?niejsze grody załogami, a pozostałe kazał spali?. Miało to zapobiec buntom Pomorzan. Mimo to pod koniec roku 1090 obszar ten uniezale?nił si? i rozpocz?ł si? długi okres walk i najazdow na pograniczu, ktore dopiero miał uspokoi? Bolesław III Krzywousty . W 1091 r. odwetowa wyprawa Sieciecha poniosła kl?sk? nad Wd?.

Od tej pory sytuacja przestała układa? si? po my?li ksi?cia i Sieciecha. ?l?sk si? zbuntował w 1093, a tamtejszy komes Magnus z pomoc? czeskiego krola i polskich mo?nych sprowadził do Wrocławia z klasztoru Zbigniewa. Po licznych perypetiach udało si? Sieciechowi pokona? Zbigniewa w bitwie nad Gopłem , uwi?zi? go i odzyska? ?l?sk. Jednak coraz silniejsze niezadowolenie w kraju zmusiły go do uwolnienia Zbigniewa w 1097 lub 1099. Zaraz po tym Władysław Herman dla uspokojenia opozycji, mianował swych synow ? Zbigniewa i Bolesława III dowodcami wyprawy pomorskiej. Jednak oni za namow? mo?nych zwrocili si? przeciwko Sieciechowi i ksi?ciu Władysławowi zmuszaj?c Hermana do podziału pa?stwa pomi?dzy nich. Ostatecznie nie spowodowało to trwałego pokoju i walki przeci?gały si? do 1101, kiedy w negocjacjach pod przewodnictwem arcybiskupa gnie?nie?skiego Marcina, Władysław Herman zgodził si? na wygnanie swojego palatyna. Prawdopodobnie Sieciech powrocił jeszcze do kraju i został o?lepiony.

Podział władzy i ?mier? [ edytuj | edytuj kod ]

Pomi?dzy rokiem 1097 a 1100 synowie Władysława ( Zbigniew i Bolesław III Krzywousty ) przy poparciu mo?nych obalili Sieciecha i wymogli na ojcu podział pa?stwa na dzielnice. Zbigniew otrzymał Wielkopolsk? , Kujawy i ziemi? sieradzko-ł?czyck?, Bolesław ? Małopolsk? i ?l?sk , za? Władysław zatrzymał dla siebie Mazowsze wraz z władz? zwierzchni? nad wszystkimi ksi?stwami.

Władysław I Herman zmarł 4 czerwca 1102 r. Został pochowany w płockiej katedrze ^[1] .

Po jego ?mierci terytorium Polski nadal pozostawało podzielone mi?dzy dwoch synow monarchy. Dzielnica Zbigniewa obejmowała cał? połnocn? cz??? pa?stwa razem z odziedziczonym po ojcu Mazowszem.

Bilans rz?dow Władysława Hermana [ edytuj | edytuj kod ]

Sytuacja wewn?trzna i mi?dzynarodowa Polski za panowania Władysława I Hermana była bardzo skomplikowana i jego panowanie nale?y rozpatrywa? w kontek?cie prowadzonego od 1076 roku sporu o inwestytur? pomi?dzy cesarzem Henrykiem IV a papie?em Grzegorzem VII o przywodztwo w ?wiecie chrze?cija?skim. Wskaza? jednak trzeba, ?e ksi??? poprzez korzystne o?enki, wpierw z krolewn? czesk?, a potem cork? samego cesarza stworzył sojusze, ktore zapewniły pa?stwu bezpiecze?stwo zewn?trzne, pomimo buntow mo?nych, problemu Sieciecha, walki o władz? jego synow i proby odzyskania władzy przez syna Bolesława Szczodrego.

Rodzina [ edytuj | edytuj kod ]

?ony [ edytuj | edytuj kod ]

?onami Władysława Hermana były:

• Przecława z rodu Prawdzicow (ur. ?, zm. ?) ^[2] ? ?lub zawarty według obrz?dku słowia?skiego od ok. 1070,
• Judyta (ur. w okr. 1056?1058, zm. 25 grudnia 1086) ? corka Wratysława II , władcy Czech ,
• Judyta Maria (ur. 9 kwietnia 1047, zm. 14 marca po 1092) ? corka cesarza Henryka III .

Judyta Maria była pos?dzana na dworze ksi???cym o romans z palatynem Sieciechem.

Władysław I Herman był dwu- lub trzykrotnie ?onaty. Literatura historyczna nie jest zgodna, czy matka jego syna Zbigniewa była ?on? czy konkubin?. Wiadomo o niej, ?e była Polk?, jednak jej pochodzenie pozostaje nieznane. Pojawiły si? hipotezy, ?e mogła pochodzi? z rodu Prawdzicow ^[3] . Mo?liwa jest (cho? przyjmowana jako mniej prawdopodobna) tak?e sytuacja, w ktorej mał?e?stwo z matk? Zbigniewa było niesakramentalne (np. zawarte według obyczaju słowia?skiego) ok. 1070 ^[4] . Matka Zbigniewa zmarła lub została oddalona z dworu przed ok. 1080 rokiem.

Dzieci [ edytuj | edytuj kod ]

Potomstwo z Przecław?:

• Zbigniew (ur. po 1070, zm. 8 VII 1113?) ? ksi??? dzielnicowy 1102?1107.

Potomstwo z Judyt?:

• Bolesław III Krzywousty (ur. 20 VIII 1086, zm. 28 X 1138) ? ksi??? dzielnicowy 1102?1107, ksi??? Polski 1107?1138.

Potomstwo z Judyt? Mari?:

• NN, corka (ur. 1089 lub 1090, zm. ?) ? ?ona nieznanego ksi?cia ruskiego; dawniej przypuszczano, ?e był nim Jarosław ?wiatopełkowicz, ksi??? włodzimiersko-woły?ski (1112?1118),
• Agnieszka (ur. 1090 lub 1091, zm. 1125) ? opatka w Gandersheim i Kwedlinburgu ,
• NN, corka (ur. 1091 lub 1092, zm. ?) ? ?ona nieznanego polskiego mo?nowładcy; dawniej bł?dnie identyfikowano j? z Adelajd? , ?on? Dypolda III von Vohburga, margrabiego Marchii Połnocnej .

Genealogia [ edytuj | edytuj kod ]

Mieszko II Lambert ur. 990 zm. 10 lub 11 V 1034

Rycheza Lotary?ska ur. ok. 993 zm. 21 III 1063

Włodzimierz I Wielki ur. ? zm. 15 VII 1015

NN ur. ? zm. po 1018

Kazimierz I Odnowiciel ur. 25 VII 1016 zm. 28 XI 1058

Dobroniega ur. w okr. 1010?1016 zm. 13 XII 1087

1 Przecława z rodu Prawdzicow? ur. ? zm. ? OO   ok. 1070		2 Judyta czeska ur. w okr. 1056?1058 zm. 25 XII 1086 OO   ok. 1080		Władysław I Herman (ur. ok. 1043, zm. 4 VI 1102)		3 Judyta Maria ur. 9 IV 1047 zm. 14 III po 1092 OO   ok. 1089
	1		2		3		3		3
Zbigniew  ur. po 1070  zm. 8 VII 1113?		Bolesław III Krzywousty  ur. 20 VIII 1086  zm. 28 X 1138		NN, corka  ur. 1089 lub 1090  zm. ?		Agnieszka  ur. 1090 lub 1091  zm. 1125		NN, corka  ur. 1091 lub 1092  zm. ?

Donacje ksi???ce [ edytuj | edytuj kod ]

Mimo swojej nieudolno?ci jako władcy Władysław Herman był mecenasem kultury. Fundował liczne ko?cioły (np. w Inowłodzu , kaplic? w Krobi ), a tak?e tzw. złote kodeksy (m.in. ewangeliarz płocki ). To on przeszczepił na ziemie polskie kult ?w. Idziego , ktory miał modli? si? za narodziny nast?pcy tronu ? Bolesława Krzywoustego.

Zachowane dokumenty [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Dokument Władysława Hermana dla katedry w Bambergu .

Najstarszym polskim dokumentem, ktory w oryginale zachował si? do naszych czasow jest XI-wieczny list Władysława Hermana, akt zwrotu dwoch złotych krzy?y. Odbiorc? była katedra w Bambergu ( Bawaria ). Obecnie r?kopis ten znajduje si? w Niemczech, w archiwum pa?stwowym w Monachium . Dodatkowym walorem tego cennego r?kopisu jest to, i? zawiera on odcisk najstarszej piecz?ci władcow Polski . Piecz?? uwierzytelniała i nadawała moc prawn? ?redniowiecznym dokumentom. Na dokumentach polskich podpis pojawił si? dopiero na pocz?tku XVI wieku.

Fundacje [ edytuj | edytuj kod ]

• Ko?cioł ?w. Idziego w Krakowie
• Ko?cioł ?w. Idziego w Inowłodzu
• Kaplica ?w. Idziego w Krobi

Pomniki [ edytuj | edytuj kod ]

Władysława Hermana upami?tnia renesansowa płaskorze?ba umieszczona w portalu bramy wjazdowej Zamku Piastow ?l?skich w Brzegu .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Historia Polski (do 1138)
• 50 złotych 1981 Władysław I Herman

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Balzer O. , Genealogia Piastow , Krakow 1895.
• Jasi?ski K. , Rodowod pierwszych Piastow , Warszawa-Wrocław 1992, ISBN  83-85218-32-7 .
• Nawrot A. (red.), Encyklopedia Historia , Krakow 2007, ISBN  978-83-7327-782-3 .
• Szwarc A., Urba?ski M., Wieczorkiewicz P., Kto rz?dził Polsk? , Warszawa 2007.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Materiały zwi?zane z Władysławem Hermanem w bibliotece Polona