Władysław Byrka

Data i miejsce urodzenia	4 czerwca 1878 Sambor , Austro-W?gry
Data i miejsce ?mierci	27 wrze?nia 1945 Edynburg , Wielka Brytania
Kierownik Ministerstwa Skarbu
Okres	od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919
Nast?pca	Jozef Englich (minister)
Wicemarszałek Sejmu IV kadencji ( II RP )
Okres	od 4 pa?dziernika 1935 do 4 czerwca 1936
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Byrka (ur. 4 czerwca 1878 w Samborze ^[1] , zm. 27 wrze?nia 1945 w Edynburgu ) ? polski prawnik, ekonomista, działacz polityczny II Rzeczypospolitej , bankowiec; prezes Banku Polskiego , działacz samorz?du gospodarczego, poseł I , II , III i IV kadencji, wicemarszałek Sejmu .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Syn Ignacego i Karoliny z domu Wojtasiewicz ^[1] . Absolwent C. K. Gimnazjum Arcyksi??niczki El?biety w Samborze . Nast?pnie rozpocz?ł studia na wydziale prawa Uniwersytetu Franciszka?skiego we Lwowie ^[2] . Uko?czył je ze stopniem doktora praw w 1900. W kolejnych latach podj?ł prac? urz?dnika skarbowego w Samborze, sk?d przeniosł si? do Horodenki , a w 1903 pracował w Krajowej Dyrekcji Skarbu we Lwowie. W 1905 trafił do Ministerstwa Skarbu w Wiedniu, gdzie szybko awansował na kierownika jednego z wydziałow bud?etowych ^[2] . Nast?pnie w pa?dzierniku 1917 został kierownikiem sekcji III Krolewsko-Polskiego Ministerstwa Skarbu w Warszawie. W ten sposob stał si? jednym ze wspołorganizatorow aparatu skarbowego przyszłego pa?stwa polskiego ^[3] .

II Rzeczpospolita [ edytuj | edytuj kod ]

Po odzyskaniu przez Polsk? niepodległo?ci, Byrka był najwy?szym rang? urz?dnik Ministerstwa Skarbu, dlatego 17 listopada 1918 obj?ł funkcj? kierownika resortu w rz?dzie J?drzeja Moraczewskiego . Sytuacja ministerstwa była niezwykle trudna, gdy? Skarb był praktycznie pusty, a ?ci?galno?? podatkow bezpo?rednich nikła. W tej sytuacji oraz w zwi?zku planowanymi wydatkami rz?du, ktore miały dwu- lub trzykrotnie przekroczy? zakładane dochody bud?etu, kierownik resortu zapowiadał podwy?ki podatkow spo?ywczych. Ponadto tu? po obj?ciu stanowiska szefa resortu głosił, ?e podstaw? sfinansowania zało?onego deficytu bud?etowego musi zosta? emisja pieni?dzy pozbawionych pokrycia. Przeszkodziły w tym trudno?ci techniczne, gdy? rz?d potrzebował kilku tygodni na przygotowanie druku banknotow ^[3] .

Jako kierownik planował wprowadzi? dwa nowe podatki bezpo?rednie, ktore miały ograniczy? obci??enie szerokich warstw ludno?ci, czyli jednorazow? danin? od ziemi oraz podatek od zyskow wojennych. Nie udało si? ich wprowadzi? w ?ycie. Fiaskiem zako?czyły si? tak?e starania o po?yczki od bankow pozna?skich w wysoko?ci kilkuset milionow marek. W takich okoliczno?ciach kierownik resortu w styczniu 1919 poinformował, i? pracownicy pa?stwowi nie otrzymaj? poborow, co oznaczało ogłoszenie bankructwa rz?du. 16 stycznia 1919 przestał pełni? funkcj? kierownika ministerstwa skarbu ^[3] .

31 stycznia 1919 w nowo powstałym rz?dzie Ignacego Paderewskiego , Byrka został powołany przez premiera na stanowisko wiceministra skarbu, ktorego szefem został Jozef Englich . Po jego odej?ciu, utrzymał swoje stanowisko tak?e za Stanisława Karpi?skiego , Leona Bili?skiego oraz na krotko za kadencji Władysława Grabskiego , z ktorym był skonfliktowany. Byrka odszedł z rz?du w 1920 i został naczelnym dyrektorem Polskiej Krajowej Kasy Po?yczkowej . Natomiast od lipcu 1920 został dyrektorem Zakładu Kredytowego Miast Małopolskich w Krakowie, pełni?c t? funkcj? do 1924 ^[3] .

W wyborach w 1922 uzyskał mandat posła na Sejm I kadencji z listy pa?stwowej PSL ?Piast” ^[1] . Stan?ł na czele komisji skarbowej. W grudniu 1923 został członkiem prezydium Klubu Parlamentarnego PSL ?Piast”. Uznawany był jako zwolennik oszcz?dno?ci w gospodarce pa?stwa, konwersji długow zagranicznych, stabilizacji oraz uproszczenia systemu podatkowego poł?czonego z wprowadzeniem nowych podatkow.

Krytykował działania Władysława Grabskiego, gdy ten pełnił urz?d premiera i ministra skarbu. Pomi?dzy nimi rozgorzał nowy konflikt. Na pocz?tku 1924 roku, gdy wskutek utworzenia Banku Gospodarstwa Krajowego , ktory wchłon?ł Zakład Kredytowy Miast Małopolskich, Byrka utracił stanowisko dyrektora. Pocz?wszy od czerwca tego? roku regularnie atakował premiera Grabskiego, zarzucaj?c mu m.in. zaniedbywanie spraw gospodarczych, lekcewa?enie sejmu i obowi?zuj?cych ustaw oraz podwa?ał zasadno?? utworzenie BGK. Kulminacj? sporu stała si? sprawa wydzier?awienia przez rz?d koncernowi Kreugera Pa?stwowego Monopolu Zapałczanego ^[3] .

Po zamachu majowym [ edytuj | edytuj kod ]

Po przewrocie majowym w 1926, Byrka aktywnie wyst?pował przeciw sanacji, w lutym 1927 zgłosił wniosek o wotum nieufno?ci wobec gabinetu Jozefa Piłsudskiego . Jednak?e w 1928 wyst?pił z PSL ?Piast” i wst?pił do sanacyjnego Bezpartyjnego Bloku Wspołpracy z Rz?dem . Dzi?ki wsparciu obozu rz?dz?cego, został w 1929 dyrektorem Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie. W kolejnych kadencjach był wybierany do sejmu z list BBWR, a w 1935 został wicemarszałkiem sejmu IV kadencji ^[3] . Na pocz?tku pa?dziernika 1936 zrzekł si? mandatu poselskiego oraz kierowania Izb? Przemysłowo-Handlow? we Lwowie, gdy? Eugeniusz Kwiatkowski , b?d?cy wtedy ministrem skarbu, mianował Byrk? prezesem Banku Polskiego. Wyst?pował przeciwko dewaluacji złotego i zwi?kszeniu jego emisji. W lutym 1936 znalazł si? w gronie 32 osob, mianowanych przez premiera RP Mariana Zyndrama-Ko?ciałkowskiego , powołanych do składu komisji do zbadania gospodarki przedsi?biorstw pa?stwowych, ktorej został przewodnicz?cym ^[4] . Był tak?e członkiem Rady Głownej Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich w 1939 ^[5] .

II wojna ?wiatowa [ edytuj | edytuj kod ]

Po agresji III Rzeszy na Polsk? wrze?niu 1939, Byrka przeprowadził skuteczn? ewakuacj? Banku Polskiego, wraz z jego rezerwami złota z Polski do Francji. Ju? miesi?c po?niej, w pa?dzierniku 1939, instytucja wznowiła działalno??. Po zaatakowaniu Francji przez Niemcy, Byrka w czerwcu 1940 przeniosł siedzib? banku do Londynu . Tam popadł z Henrykiem Strasburgerem , ministrem skarbu w rz?dzie Władysława Sikorskiego . Wskutek tego po upływie pi?cioletniej kadencji Byrka odszedł z banku w kwietniu 1941 ^[3] . Jego nast?pc? na stanowisku prezesa Banku Polskiego został Bohdan Winiarski .

Zmarł 27 wrze?nia 1945 w Edynburgu w Szkocji , gdzie został pochowany na cmentarzu Mount Vernon RC Cemetery (D 115) ^[6] .

Ordery i odznaczenia [ edytuj | edytuj kod ]

• Krzy? Komandorski z Gwiazd? Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1938) ^[7]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Kto był kim w II Rzeczypospolitej , pod red. prof. Jacka M. Majchrowskiego , Warszawa 1994, wyd. I.
• Profil na stronie Biblioteki Sejmowej .