Szymon Konarski (powstaniec)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Szymon Konarski
Janusz Hejbowicz, Janusz Niemrawa
Ilustracja
Portret Szymona Konarskiego (anonim, przed 1839, olej na płotnie)
Data i miejsce urodzenia

5 marca 1808
w Dobkiszkach

Data i miejsce ?mierci

27 lutego 1839
w Wilnie

Przyczyna ?mierci

rozstrzelanie

Miejsce spoczynku

cmentarz kalwi?ski w Wilnie

Narodowo??

Polak

Edukacja

szkoła wojewodzka w Łom?y

Wyznanie

kalwinizm

Rodzice

Jerzy Stefan Konarski, Paulina z Wiszniewskich Konarska

Multimedia w Wikimedia Commons
Konarski torturowany w celi wi?ziennej , młodzie?czy obraz Jana Matejki z 1850 roku

Szymon Konarski , ps. ?Janusz Hejbowicz”, ?Janusz Niemrawa” (ur. 5 marca 1808 w maj?tku Dobkiszki k. Olity , zm. 27 lutego 1839 w Wilnie ) ? polski działacz niepodległo?ciowy, powstaniec listopadowy , członek Młodej Polski i Stowarzyszenia Ludu Polskiego .

Młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Pochodził z rodziny szlacheckiej wyznania ewangelicko-reformowanego , został ochrzczony w zborze ewangelicko-reformowanym w Serejech . [1] Ojciec, Jerzy Stefan, był porucznikiem w brygadzie kawalerii narodowej, brał udział w wojnie polsko-rosyjskiej 1792 roku , jak rownie? insurekcji ko?ciuszkowskiej , jako pułkownik osiadł w obwodzie kalwaryjskim, gdzie został s?dzi?. Z kolei dziad po mieczu, Jakub, był generałem buławy Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego . Matka Paulina z Wiszniewskich ? cork? członka Rady Najwy?szej Rz?dowej Litewskiej [2] . Konarski miał młodszego brata Stanisława [3] . Rozpocz?ł nauk? w wieku lat dziewi?ciu w szkole podwydziałowej w Sejnach, a nast?pnie w szkole wojewodzkiej w Łom?y [4] . Konarski wyznawał kalwinizm [2] .

22 marca 1826 roku wst?pił do pułku strzelcow pieszych jako szeregowiec [4] , a ju? 10 pa?dziernika 1827 roku otrzymał awans na podoficera. W czasie powstania listopadowego awansował na podporucznika, brał udział m.in. w bitwach pod Okuniewem , Wawrem , Grochowem i Liwem . Wyprawił si? pod dowodztwem gen. Dezyderego Chłapowskiego na Litw? [5] i stamt?d dostał si? do pruskiej niewoli, w ktorej sp?dził trzy miesi?ce [6] .

Na emigracji [ edytuj | edytuj kod ]

W marcu 1832 roku przybył do Besancon , gdzie zaj?ł si? studiowaniem dzieł francuskiej my?li polityczno-społecznej [7] i nauk? zegarmistrzostwa [8] .

W 1832 roku Konarski wst?pił do lo?y maso?skiej [9] i wkrotce rozpocz?ł działalno?? polityczn?. Organizacje republika?skie chciały w tym roku obali? władz? Ludwika Filipa i przenie?? rewolucj? na Niemcy , Włochy i Polsk? . Wyprawa do Polski Jozefa Zaliwskiego miała by? cz??ci? tej akcji [10] . Sam Konarski, b?d?c ochotnikiem, został mianowany okr?gowym na obwod mariampolski i kalwaryjski. W pocz?tkach 1833 roku dotarł na miejsce, spotkał si? tam z matk? i bratem. Wobec oboj?tno?ci ludno?ci polskiej został zmuszony do przekroczenia granicy pruskiej [11] . Ponownie został zatrzymany przez Prusakow i aresztowany, w ko?cu wypuszczono go do Belgii . Przez pewien czas mieszkał w Brukseli , utrzymywał si? z gry na flecie i zegarmistrzostwa. Pod koniec 1833 roku Rada Gospodarcza Polakow w Szwajcarii ?ci?gn?ła go do Bienne [8] . W 1833 roku emigranci polscy podpisali układ z Młodymi Włochami , w my?l ktorego Polacy utworzyli oddział do walki przeciwko Karolowi Albertowi krolowi sardy?skiemu . W jego skład wszedł rownie? Konarski. Wyprawa pod dowodztwem gen. Girolamo Ramorina zako?czyła si? kompletn? kl?sk? wskutek bł?dow w dowodzeniu Ramorina [12] .

Po katastrofie sabaudzkiej Konarski wst?pił do Młodej Polski, ktora była cz??ci? Młodej Europy . W tym czasie wyst?pił przeciwko dyplomatycznej grze Adama Czartoryskiego i w Nowej Polsce nazwał ksi?cia nieprzyjacielem emigracji polskiej [13] . W trakcie kilkakrotnych wyjazdow do Pary?a spotkał Jana Czy?skiego , ktory zacz?ł wpływa? na pogl?dy polityczne Konarskiego [14] . Poprzez Czy?skiego na postaw? Konarskiego wpłyn?ły rownie? pogl?dy Pawła Pestla [15] . W 1835 roku zacz?ł z Czy?skim wydawa? dwutygodnik ?Połnoc” [16] , a tak?e nawi?zał wspołprac? ze Zwi?zkiem Dzieci Ludu Polskiego [17] . Z polecenia Zwi?zku miał uda? si? do Polski, jednak został aresztowany przez policj? i otrzymał nakaz opuszczenia Francji. Podobny nakaz otrzymali rownie radykalni Leon Zaleski i Adam Sperczy?ski [18] . Zostało to potraktowane jako intryga Czartoryskiego i wywołało kolejne ataki na oboz arystokratyczny [19] . Konarski wyjechał do Wielkiej Brytanii , a nast?pnie do Brukseli, gdzie odbył rozmowy m.in. z Joachimem Lelewelem . W wyniku tych rozmow ustalono cele oraz plan działania Konarskiego w kraju [20] .

Powrot do kraju [ edytuj | edytuj kod ]

W lipcu 1835 roku z fałszywym paszportem i przybranym nazwiskiem Burhardt Sievers dotarł do Wolnego Miasta Krakowa [21] . W Krakowie, razem z bra?mi Leonem i Adolfem Zaleskimi , z ktorymi przybył do miasta, wst?pił do Stowarzyszenia Ludu Polskiego [22] . Stowarzyszenie, ktore ideowo nawi?zywało do Młodej Polski [23] , dzieliło si? na tzw. zbory ziemskie ( Krolestwo Kongresowe , Galicja , Wielkie Ksi?stwo Pozna?skie i ziemie zaboru rosyjskiego : Litwa , Woły? , Podole i Ukraina ), ktore z kolei podlegały Zborowi Głownemu. Konarski wraz z Napoleonem Nowickim mieli zorganizowa? prowincje zaboru rosyjskiego [24] . Na przełomie lipca i sierpnia pod nazwiskiem Janusz Hejbowicz przekroczył granic? rosyjsk? [25] . Pocz?tkowo zamieszkał w Ołyce na Wołyniu i rozpocz?ł agitacj? rewolucyjno-demokratyczn? [26] . W okresie tym na ziemiach zabranych działały ro?ne organizacje konspiracyjne, ktorym brakowało centralizacji [27] . Konarski starał si? poł?czy? je w Zwi?zek Ludu Polskiego . W tym celu podro?ował po ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej [28] . 3 czerwca 1837 roku w Berdyczowie nast?piło utworzenie jednolitej organizacji ZLP z Konarskim jako przewodnicz?cym [29] . W trakcie dalszej działalno?ci nawi?zał wspołprac? m.in. ze Zwi?zkiem Studentow Akademii Medyko-Chirurgicznej w Wilnie [30] , Andrzejem Towia?skim [31] i Polakami mieszkaj?cymi w Petersburgu . Starał si? tak?e podj?? wspołprac? z Rosjanami. Jednocze?nie utrzymywał korespondencj? z Joachimem Lelewelem [32] .

Proces i stracenie [ edytuj | edytuj kod ]

Za spraw? Ludwika Filipa Rosjanie dowiedzieli si? o działalno?ci radykalnych polskich stronnictw emigracyjnych i Konarskiego [33] , ktorego car rozkazał aresztowa?. 27 maja 1838 roku w Krzy?owce opodal Wilna Konarski wraz z Ignacym Rodziewiczem zostali pojmani. Osadzono ich w wi?zieniu urz?dzonym w cz??ci dawnego wile?skiego klasztoru bazylianow . ?ledztwo prowadził sadystyczny ksi??? Aleksy Trubeckoj , wkrotce Rodzewicz załamał si? i zacz?ł zeznawa?. Po aresztowaniu Antoniego Orzeszki zatrzymania obj?ły cały zabor rosyjski. Jednocze?nie mimo wymy?lnych tortur Konarski przyj?ł cał? win? na siebie i starał si? przedstawia? swoich towarzyszy jako osoby manipulowane przez niego [34] . W sprawozdaniu dla generała-gubernatora wile?skiego Jurija Dołgorukowa  (inne j?zyki) jeden z kniaziow torturuj?cych Konarskiego pisał tak: Ten zatwardziały zbrodniach nic nie wyznał, nikogo nie wydał z uporem niewybaczalnym… [35] . W wi?zieniu Konarski nawi?zał wspołprac? ze stra??, a porucznik Mikołaj Ku?min-Korowajew probował zorganizowa? ucieczk?, sam jednak został aresztowany i skazany na ?mier? przez ?wiartowanie (kar? zamieniono na do?ywotnie zesłanie) [36] .

Wyrokiem s?du Konarskiego skazano na rozstrzelanie. 27 lutego 1839 roku, w Wilnie w godzinach rannych wykonano wyrok [37] . Jego grob został stratowany ko?mi, by nigdy go nie odnaleziono. We wrze?niu 1839 roku zwłoki Konarskiego potajemnie zostały przeniesione i pochowane przez Antonin? ?niadeck? przy asy?cie kilku oficerow na cmentarzu kalwi?skim w Wilnie [38] .

W 1924 roku w miejscu stracenia Konarskiego w Wilnie, w 85. rocznic? jego ?mierci, wzniesiono upami?tniaj?cy go pomnik [39] . 23 listopada 2022 roku odsłoni?to go po rekonstrukcji i restauracji [39] .

Pogl?dy polityczne [ edytuj | edytuj kod ]

Swoje pogl?dy polityczne Konarski zawarł w artykule Stan przej?cia i ostateczne urz?dzenie społeczno?ci . Uznawał rowno?? społeczn? i maj?tkow? ludzi, d??ył do wolno?ci politycznej i narodowej. ??dał wolno?ci dla chłopow i przedstawicieli innych narodowo?ci. Wyst?pował przeciwko hierarchii ko?cielnej, ktor? oskar?ał o przeinaczanie nauki Chrystusa, głosił potrzeb? wprowadzenia ko?cioła narodowego. Niepodległo?? i przemian? społeczn? w pierwszej fazie działania chciał uzyska? dzi?ki spiskowcom o postawie radykalno-niepodległo?ciowej przy bratnim poparciu samego narodu rosyjskiego drog? rewolucji. W drugiej kolejno?ci powstanie miało zosta? zasilone ogromnymi rezerwami mas chłopskich i mieszcza?stwa. Przyszł? Polsk? widział demokratyczn? [40] .

Dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

  • Dziennik z lat 1831?1834
  • O obowi?zkach Polaka. Program działa? narodowych skre?lony w roku 1838
  • Stowarzyszenie Ludu Polskiego na Podolu, Wołyniu i w guberni kijowskiej

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Kazimierz Bem , Słownik Biograficzny duchownych ewangelicko-reformowanych. Pastorzy i diakonisy Jednoty Małopolskiej i Jednoty Warszawskiej 1815-1939, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2015, s. 98.
  2. ↑ a b Mo?cicki 1949 ↓ , s. 5.
  3. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 17.
  4. ↑ a b Mo?cicki 1949 ↓ , s. 6.
  5. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 7.
  6. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 9.
  7. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 11.
  8. ↑ a b Mo?cicki 1949 ↓ , s. 18.
  9. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 12.
  10. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 13.
  11. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 16-17.
  12. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 19-20.
  13. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 25.
  14. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 27.
  15. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 28.
  16. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 29.
  17. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 43.
  18. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 44.
  19. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 45.
  20. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 46.
  21. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 48.
  22. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 51.
  23. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 52.
  24. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 56.
  25. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 57.
  26. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 58.
  27. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 62.
  28. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 67.
  29. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 70.
  30. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 74.
  31. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 75.
  32. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 76-77.
  33. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 86.
  34. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 87.
  35. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 88.
  36. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 90.
  37. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 93.
  38. ↑ Barszczewska-Krupa 1976 ↓ , s. 246.
  39. ↑ a b W Wilnie odsłoni?to zrekonstruowany pomnik Szymona Konarskiego [online], dzieje.pl [dost?p 2022-11-29] ( pol. ) .
  40. ↑ Mo?cicki 1949 ↓ , s. 34-42.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szymon_Konarski_(powstaniec)&oldid=73256446 ”