Spisek komandorow ? post?powanie karne prowadzone w latach 1950?1952 wobec siedmiu oficerow Marynarki Wojennej (MW) przez Głowny Zarz?d Informacji (GZI), na podstawie sfałszowanych dowodow. Zako?czyło si? wydaniem wyrokow skazuj?cych na kary ?mierci i do?ywotniego pozbawienia wolno?ci wydanymi przez Najwy?szy S?d Wojskowy (NSW). W 1956 wszyscy skazani zostali zrehabilitowani . Sprawa zwana jest tak?e ?procesem komandorow” i ?grup? 7 komandorow”.

W okresie od wrze?nia 1950 do grudnia 1951 zatrzymano ?grup? 7 komandorow”:

• kmdr por. Zbigniew Przybyszewski (aresztowany 18 wrze?nia 1950) ? zast?pca szefa Wydziału MW Sztabu Generalnego WP
• kmdr Stanisław Mieszkowski (aresztowany 20 pa?dziernika 1950) ? dowodca Floty
• kmdr por. Robert Kasperski (aresztowany 5 lutego 1951) ? szef Sztabu Floty
• kmdr por. Wacław Krzywiec (aresztowany 7 maja 1951) ? szef Tyłow Ochrony Wodnego Rejonu Głownej Bazy MW
• kmdr Jerzy Staniewicz (aresztowany 10 grudnia ^[1] 1951) ? szef Wydziału MW Sztabu Generalnego WP
• kmdr por. pil. Kazimierz Kraszewski (aresztowany 10 grudnia ^[1] 1951) ? kierownik Sekcji Organizacji i Planowania Wydziału MW Sztabu Generalnego
• kmdr Marian Wojcieszek (aresztowany 10 grudnia ^[1] 1951) ? szef Sztabu Głownego MW.
• osmym (aresztowanym 10 grudnia 1951) był kmdr por. Adam Rychel , nie został os?dzony z powodu rozstroju nerwowego, ktorego nabawił si? w celi wi?ziennej, zwolniony z wi?zienia w 1953, zmarł kilka lat po?niej ^[1]

Wszyscy powy?si oficerowie słu?yli w Marynarce Wojennej (MW) przed II wojn? ?wiatow? w stopniach kapitanow i porucznikow marynarki. Brali udział w kampanii wrze?niowej w 1939 w obronie Helu , a nast?pnie do wyzwolenia przebywali w niemieckich oflagach . Po powrocie na Wybrze?e w 1945 zostali przyj?ci do słu?by czynnej w formuj?cej si? MW i szybko awansowali. W momencie aresztowania zajmowali najwy?sze stanowiska w morskim rodzaju Sił Zbrojnych. GZI postawił im bezpodstawne zarzuty działalno?ci szpiegowskiej i dywersyjnej . Podczas długotrwałego ?ledztwa w Warszawie oskar?eni byli wielokrotnie torturowani i w wyniku załamania psychicznego cz??? z nich przyznała si? do winy, jednak podczas ?procesu komandorow” wszyscy wycofali zeznania jako wymuszone.

Wyrokiem NSW w Warszawie pod przewodnictwem płka Piotra Parzenieckiego ^[1] z dnia 21 lipca 1952, ?za zorganizowanie spisku w wojsku” ^[2] na kar? ?mierci skazani zostali: kmdr por. Robert Kasperski, kmdr Stanisław Mieszkowski, kmdr por. Zbigniew Przybyszewski, kmdr Jerzy Staniewicz i kmdr Marian Wojcieszek, natomiast na kary do?ywotniego pozbawienia wolno?ci skazani zostali: kmdr por. Wacław Krzywiec i kmdr por. Kazimierz Kraszewski. 19 listopada 1952 prezydent Bolesław Bierut zastosował prawo łaski wobec kmdra por. Roberta Kasperskiego i kmdra Mariana Wojcieszka, odmawiaj?c go jednocze?nie kmdrowi Stanisławowi Mieszkowskiemu i kmdrowi Jerzemu Staniewiczowi. Kmdr por. Zbigniew Przybyszewski nie wniosł pro?by o ułaskawienie. W ko?cu 1952 w wi?zieniu na Mokotowie w Warszawie rozstrzelani zostali: kmdr Stanisław Mieszkowski ( 16 grudnia ), kmdr por. Zbigniew Przybyszewski (16 grudnia) i kmdr Jerzy Staniewicz ( 12 grudnia ), a pozostali skazani rozpocz?li odbywanie kary w wi?zieniu we Wronkach ^[3] .

17 maja 1956 ?ona kmdr por. Zbigniewa Przybyszewskiego dostała od prokuratora generalnego Mariana Rybickiego list o nast?puj?cej tre?ci: ?Zawiadamiam Obywatelk?, ?e post?powaniem NSW z dnia 24 kwietnia 1956 post?powanie karne w sprawie m??a Obywatelki Zbigniewa Przybyszewskiego, syna Jozefa, zostało wznowione. NSW po ponownym rozpatrzeniu sprawy stwierdził niewinno?? m??a Obywatelki i uchylił wyrok NSW z dnia 21 lipca 1952, skazuj?cy go na kar? ?mierci. Oznacza to całkowit? rehabilitacj? m??a Obywatelki.” ^[2] Pisma o podobnej do powy?szej tre?ci otrzymały rodziny wszystkich skazanych na kar? ?mierci, a przebywaj?cy w wi?zieniu zostali oswobodzeni, przy czym kmdr por. Wacław Krzywiec zmarł na pocz?tku 1956 podczas przebywania na warunkowym zwolnieniu zdrowotnym z odbywania kary.

Mimo wnioskow raportu komisji dla zbadania odpowiedzialno?ci byłych pracownikow Głownego Zarz?du Informacji, Naczelnej Prokuratury Wojskowej i Najwy?szego S?du Wojskowego , oficerowie GZI i NSW ktorzy brali udział w ?procesie komandorow” nie zostali w ?aden sposob ukarani. Jedynym "ukaranym" został stalinowski prokurator Stanisław Zarakowski zdegradowany w 1991 r. przez prezydenta Lecha Wał?s? ^[4] .

Miejsca pochowku kmdra Stanisława Mieszkowskiego, kmdra por. Zbigniewa Przybyszewskiego i kmdra Jerzego Staniewicza przez kilkadziesi?t lat nie były znane, ich symboliczne groby umieszczono na tzw. Kwaterze na Ł?czce , gdzie w 2012 roku rozpocz?to ekshumacj? zakopanych tam bezimiennych ofiar.

28 lutego 2014 roku kieruj?cy od kilku lat spraw? ekshumacji ?ołnierzy Wykl?tych prof. Krzysztof Szwagrzyk oficjalnie powiadomił o udanej identyfikacji szcz?tkow komandorow Stanisława Mieszkowskiego i Zbigniewa Przybyszewskiego ^[5] .

16 grudnia 2017 roku po mszy w ko?ciele garnizonowym na Oksywiu szcz?tki trzech zastrzelonych komandorow ? Zbigniewa Przybyszewskiego, Stanisława Mieszkowskiego i Jerzego Staniewicza przewieziono na lawetach na Cmentarz Marynarski na Oksywiu i tam z asyst? wojskow?, w obecno?ci prezydenta RP pochowano uroczy?cie w specjalnie zaprojektowanej Kwaterze Pami?ci.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Julian Czerwi?ski, Małgorzata Czerwi?ska, Maria Babnis, Alfons Jankowski, Jan Sawicki. ?Kadry Morskie Rzeczypospolitej. Tom II. Polska Marynarka Wojenna. Cz??? I. Korpus oficerow 1918?1947.” Wy?sza Szkoła Morska. Gdynia 1996. ( ISBN  83-86703-50-4 )
• Edward Oberty?ski. "Noc komandorow" Feniks, Gdynia 1994 ( ISBN  83-85834-11-7 )
• ?Sprawozdanie komisji dla zbadania odpowiedzialno?ci byłych pracownikow Głownego Zarz?du Informacji, Naczelnej Prokuratury Wojskowej i Najwy?szego S?du Wojskowego” (pl.wikisource.org) . pl.wikisource.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-27)].
• Biuletyn Instytutu Pami?ci Narodowej nr 6. Lipiec 2001. ?Sytuacja polityczna w szeregach Marynarki Wojennej na Wybrze?u Gda?skim w latach 1945?1956.” (www.ipn.gov.pl)