Spessart
? niski
masyw gorski
w południowo-zachodniej cz??ci Niemiec. Poło?ony on jest w wi?kszo?ci w kraju zwi?zkowym
Bawaria
(
Dolna Frankonia
) oraz cz??ciowo w
Hesji
. Najwy?szy jego szczyt,
Geiersberg
, wznosi si? na wysoko?? 585 m n.p.m. Nazwa wywodzi si? ze staroniemieckiego okre?lenia ?Puszcza Dzi?ciołow” (
Specht Hardt
)
[1]
.
Las w okolicy Rohrbergu
Jest to silnie zalesiony masyw o charakterze wy?yno-gorskim, z przewy?szeniami rzadko przekraczaj?cymi 300 metrow. Obejmuje on swoim zasi?giem około 2440 km² powierzchni, w tym w Bawarii ? 1710 km², w
Hesji
? 730 km². Mianem ?Czworok?t Menu” (niem.
Mainviereck
) okre?la si? południow? cz??? regionu z czterema punktami kra?cowymi w miejscowo?ciach: Lohr,
Wertheim
,
Miltenberg
oraz Aschaffenburg. Spessart jest ograniczony z trzech stron (zachod, wschod, południe) przez rzek?
Men
, ponadto przez
Kinzig
(połnoc) i
Sinn
(połnocny wschod).
Ni?sze partie masywu u?ytkowane s? przez rolnikow, wy?sze rejony poro?ni?te s? przez lasy d?bowe oraz buczyn?. Najwy?sze partie gor nie przekraczaj? 600 m n.p.m. (Geiersberg 585 m n.p.m.). Geishohe (521 m n.p.m.) jest najwy?ej poło?onym zamieszkanym miejscem Spessartu, a najwy?ej poło?on? miejscowo?ci? jest Heinrichsthal na wysoko?ci 436 m n.p.m.
Rzeka Men na wschodzie rozdziela Spessart od Rowniny Franko?skiej (niem.
Frankische Platten
), a od południa oraz zachodu od gor
Odenwald
. Na połnocnym zachodzie regionu (pomi?dzy rzek? Kinzig oraz masywem wulkanicznym
Vogelsbergu
) rozci?ga si? zalesiony obszar Lasu
Budingerskiego
(
Budinger Wald
). Na połnocnym wschodzie od Spessartu znajduje si? wulkaniczny masyw
Rhonu
. Jego południowe pogorze (
Sudrhon
) tworzy razem ze Spessartem i Odenwaldem wzgl?dnie jednolity geologicznie i krajobrazowo obszar okre?lany niekiedy jako
Gor Hesko-Franko?skich
. Cało?? jest połnocn? granic?
Progow Południowoniemieckich
, a w szerszym kontek?cie wchodzi w skład południowego
?redniogorza Niemieckiego
.
Do najwa?niejszych rzek oraz strumieni Spessartu zalicza si?: Sinn,
Lohr
,
Hafenlohr
,
Haslochbach
,
Elsava
,
Aschaff
,
Kahl
,
Biber
i
Orb
.
Przynale?no?? administracyjna
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Obecnie Spessart znajduje si? w granicach bawarskiej rejencji Dolna Frankonia oraz heskiej rejencji Darmstadt. Miasto
Aschaffenburg
oraz powiaty
Aschaffenburg
oraz
Miltenberg
wchodz? w skład bawarskiego
regionu planowania Bayerischer Untermain
, za?
powiat Main-Spessart
znajduje si? w regionie planowania Wurzburg. Heska cz??? wchodzi w granice powiatu
Main-Kinzig-Kreis
. Dodatkowo, niewielki skraj landu
Badenia-Wirtembergia
w
powiecie Men-Tauber
jest niekiedy te? wliczany do Spessartu.
Podło?e Spessartu w swoje wschodniej cz??ci (?Vorspessart”, ko?cz?cy si? na wschod od
Aschaffenburga
) składa si? w du?ej mierze z
diorytu
, ro?nych rodzajow
gnejsow
oraz
łupkow metamorficznych
. W samym Aschaffenburgu wydobywano dawniej tzw.
spessartyn
, ktory ze wzgl?du na jego niewielkie zasoby oraz rzadko?? wyst?powania jest cennym eksponatem kolekcjonerskim. Pod powierzchni? ziemi wyst?puj? tu rownie? liczne pokłady
piaskowca pstrego
. W południowej cz??ci regionu zachowało si? wiele skupisk
wapienia muszlowego
. Na połnocy Spessartu pod pokładami piaskowca pstrego znajduj? si?
czerwony sp?gowiec
oraz
czechsztyn
, ktory to wydobywany był obok
dolomitu
w miejscowo?ciach:
Altenmittlau
i
Feldkahl
.
Spessart posiada bardzo bogat? histori?. Po podboju rzymskim stanowił on przez kilka stuleci cz??? pasa granicznego mi?dzy
Cesarstwem
a
ludami germa?skimi
. W ?redniowieczu stał si? cesarskim lasem, rozgraniczaj?cym Frankoni? Zachodni? od Wschodniej. Las słu?ył wowczas elitom do polowa? na dzik? zwierzyn?. Nast?pnie przez stulecia zarz?dcami wi?kszo?ci tych terenow byli arcybiskupi-
elektorzy Rzeszy
Niemieckiej z
Moguncji
, a po?niej fragmenty uzyskała kapituła w biskupstwa w Wurzburgu, czy lokalni wła?ciciele ziemscy, np.
hrabiowie von Rieneck
. Dopiero na przełomie XII i XIII wieku rozwin?ło si? na tych terenach osadnictwo. Niektore miejscowo?ci, takie jak
Grubingen
, zyskały z czasem regionalne znaczenie, inne znikały całkowicie w przeci?gu kilku pokole?. Polityczne rozdrobnienie regionu oraz brak odpowiednich organizacji organow porz?dkowych, np. stra?y czuwaj?cej nad przestrzeganiem prawa, spowodowały, i? Spessart stał si? atrakcyjnym miejscem dla band rabusiow. W okresie upadku
?wi?tego Cesarstwa Rzymskiego
poziom przest?pczo?ci Spessartu osi?gn?ł szczytowy punkt w swej historii. Po ustanowieniu nowego porz?dku administracyjnego oraz terytorialnego na tych terenach problem rabusiow został w niedługim czasie rozwi?zany.
Pola uprawne
W wyniku przemian epoki napoleo?skiej w 1803 roku przestał istnie? Elektorat Moguncji. Spessart przeszedł pod zwierzchnictwo krotkotrwałego
Ksi?stwa Aschaffenburg
, a nast?pnie
Wielkiego Ksi?stwa Frankfurtu
. Ostatecznie na pocz?tku XIX wieku wi?ksza cz??? regionu przeszła pod zarz?d
Krolestwa Bawarii
. Obecnie tereny Spessartu znajduj? si? w granicach powiatow dwoch landow zwi?zkowych Niemiec ? Hesji oraz Bawarii. W tym drugim landzie gory stanowi? cz??? rejencji dolnofranko?skiej.
Obecnie zachodnia cz??? masywu gorskiego jest pod presj? rozwijaj?cego si? obszaru metropolitarnego
Frankfurtu nad Menem
. Mimo to, stosunkowo słabe zaludnienie przyczyniło si? do rozwini?cia projektow powołania parku narodowego w?rod najlepiej zachowanej cz??ci lasow masywu, ktory jednak nie został przyj?ty przez władze Bawarii w 2017 roku.
Zamek w Mespelbrunn
Najbardziej znanym obiektem budowlanym Spessartu jest zamek wodny w Mespelbrunn. Był on siedzib? rodow? szlachcicow von Ingelheim zwanych Echter von und zu Mespelbrunn, ktorzy przybyli tutaj sprawowa? nadzor nad dobrami arcybiskupow Moguncji. Poniewa? zamek zbudowano poza centrami administracyjnymi, nie został on nigdy zniszczony w wyniku działa? wojennych. Obiekt znajduje si? obecnie w posiadaniu hrabiny von Ingelheim, ktora zamieszkuje go wraz z rodzin?. Cz??? obiektu jako muzeum udost?pniana jest zwiedzaj?cym.
Kapliczka
W gotycki ko?ciele pielgrzymkowym w Hessenthal znajduje si? jedna z bardziej znanych scen ukrzy?owania autorstwa
Hansa Backoffena
. W ?wi?tyni znajduje si? tak?e przedstawienie ?Opłakiwania Chrystusa”
Tilmana Riemenschneidera
, a w kaplicy pielgrzymkowej epitafium rodzinne Echterow z Mespelbrunn. W
Neustadt nad Menem
znajduje si? ko?cioł z czasow karoli?skich (fundacja
Karola Wielkiego
z 781 roku). Innym wa?nym zabytkiem w regionie jest
Schloss Luitpoldshohe
(zamek) zbudowany w 1889 roku z polecenia ksi?cia-regenta Luitpolda Bawarskiego. Obiekt ten miał pełni? rol? rezydencji władcy podczas polowa? w gorach Spessarte. Zamek od 1996 roku nie jest u?ytkowany, a jego przyszło?? nie jest jasna. W miejscowo?ci
Sommerkahl
znajduje si?
Kopalnia Wilhelmina
, ktor? mo?na zwiedza?.
- Muzeum Spessartu w zamku w Lohr nad Menem ? wystawione s? w nim eksponaty zwi?zane z histori? oraz rzemiosłem regionu, szczegolnie z produkcj? szkła oraz luster, jak i kowalstwa oraz odlewnictwa
- Muzeum Szkła w Wertheim
- Neustadt nad Menem
? posiada
lapidarium
, w ktorym prezentowana przeszło?? miejscowego ko?cioła oraz klasztoru z czasow Karola Wielkiego
- Aschaffenburg ? posiada bogate zbiory minerałow oraz eksponaty geologiczne wystawione w
Muzeum Przyrodniczym
.
- Biebergemund
? prezentuje stroje ludowe z regionu, zwłaszcza z tzw. Bergbau. Przedstawiane s? tu rownie? eksponaty zwi?zane z gospodark? roln? i le?n?.
- Biebergrundmuseum Dom Zgromadzenia Siostr Szkolnych Notre Dame (niem.
Biebergrundmuseum ? Haus der Armen Schulschwestern
) w
Altenbuch
? otwarte w 2012 r.
W gorach Spessartu wytyczono liczne szlaki dla piechurow. Jedna z tych ?cie?ek ?
Eselweg
(?o?la droga”) ? jest u?ytkowana od ponad dwoch tysi?cy lat. Jej nazwa pochodzi najprawdopodobniej od karawan przechodz?cych t?dy w ?redniowieczu. Szlak ten oznaczany jest poprzez czarn? liter? ?E” na białym tle. Przechodzi on przez Spessart ł?cz?c jego połnocne i południe kra?ce. Rownie znana jest ?Birkenhainer Straße” ? inna ?redniowiecznych droga handlowa pomi?dzy Frankoni? Nadre?sk? oraz Wschodni?. Ma na 71 km długo?ci i ł?czy miasto Hanau z
Gemunden nad Menem
. Wspołcze?nie jest ona oznaczana czarn? liter? ?B” na białym tle. Wartym wspomnienia jest rownie? szlak wokoł Spessartu jest tzw. ?Maintalhohenringweg” oznaczana liter? ?R”. W Spessart znajduje si? tak?e droga poprowadzona wzdłu? Menu. Szlak ten po?wi?cono miejscowym winnicom oraz winu. Dodatkowo przez gory przechodz? rownie? liczne ??cie?ki kulturowe” wyznaczane przez Towarzystwo ?Projekt Archeologiczny Spessartu” (niem.
Archaologisches Spessart-Projekt e. V.
). Powstaj? one od 1998 roku w ramach programu “Programme European Cultural Paths und European Pathways to Cultural Landscapes”. Logiem ?cie?ek kulturowych jest kr?g z gwiazd z ?ołt? łodk? w ?rodku oraz niebieskim tłem.
Szlak w Spessart
Gospoda szachulcowa w Spessarcie
Poczynania lokalnych grupek przest?pcow stały si? inspiracj? dla
Wilhelma Hauffa
na pocz?tku XIX wieku, ktory napisał w 1827 roku opowiadanie pt. ?Karczma w Spessart” (niem.
Das Wirtshaus im Spessart
). Najprawdopodobniejszym miejscem akcji była gospoda ?Zur Post” w
Mespelbrunn
-
Hessenthal
lub
Rohrbrunn
.
Kurt Hoffmann
w 1958 roku
zekranizował
ow? histori?. Akcja filmu toczyła si? na zamku Mespelbrunn, co przyczyniło si? do jego popularyzacji.Gory stały si? te? pierwowzorem miejsca akcji bajki
braci Grimm
pt. ?
Krolewna ?nie?ka
”.
Figura czorta przy bramie do jednego z gospodarstw rolnych
Spessart stanowi pogranicze mi?dzy dialektami wschodniofranko?skimi, południowofranko?skimi i heskimi. Na wschodzie miejscowa ludno?? identyfikuje si? z Doln? Frankoni?, okre?lani? te? jako Frankonia Nadme?ska (
Mainfranken
), znan? przede wszystkim z produkcji win. Bawarskie powiaty Aschaffenburg i Miltenberg oraz miasto wydzielone Aschaffenburg odro?niaj? si? kulturowo, j?zykowo i historycznie od reszty rejencji i s? okre?lane jako ?Bawarska Nadmenia Dolna” (
Bayerischer Untermain
), stanowi?c te? jeden z 18
regionow planowania
tego landu.
Ludno?? cz??ci bawarskiej jest w wi?kszo?ci wyznania
katolickiego
, heskiej ?
lutera?skiego
.
Aschaffenburski nauczyciel i etnograf ?
Valentin Pfeifer
(1886-1964) zajmował si? legendami, histori? oraz zwyczajami Spessartu. Prowadził on liczne badania, ktorymi przysłu?ył si? do powstania wielu zbiorow i publikacji o tej tematyce. Jego praca o miejscowych legendach doczekała si? ju? 17 wyda?.
Aschaffenburg jest siedzib? Zwi?zku Spessartu (niem.
Spessartbund e. V.
), ktory posiada około 19.000 członkow zrzeszonych w 91 grupach lokalnych. Organizacja ta jest członkiem Niemieckiego Zwi?zku Towarzystw W?drowniczych oraz Gorskich (niem.
Verband Deutscher Gebirgs- und Wandervereine
) w Bawarii i Hesji. Zwi?zek został zało?ony w 1876 roku przez studenta Karla Kihna jako nieoficjalne towarzystwo pasjonatow regionu. Jego formowanie trwało do 1912 roku i dopiero w 1913 roku Spessartbund został wpisany do oficjalnego katastru. Obecnie do celow organizacji nale??:
- ochrona przyrody i krajobrazu
- wspierania w?drownictwa w regionie
- wspieranie, opieka i utrzymanie lokalnych dobr kulturowych
- praca z młodzie??
- tworzenie nowych i opieka nad istniej?cymi ?cie?kami kulturowymi, schroniskami i mapami/tablicami informacyjnymi.
Gospodarka i infrastruktura
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Spessart, zwłaszcza
park krajobrazowy Spessart
, ?yje w du?ej mierze z turystyki. Obszary le?ne oraz wypoczynkowe stwarzaj? wiele mo?liwo?ci aktywnego i zro?nicowanego pobytu dla go?ci w regionie. Malownicze miasta wzdłu? Menu pełne budynkow z szachulcowymi ?cianami stanowi? atrakcyjne cele wycieczek. Do najbardziej znanych nale??: Gemunden, Lohr,
Marktheidenfeld
, Wertheim, Miltenberg,
Klingenberg
oraz miasto-rezydencja Aschaffenburg.
Przez wieki Spessart był obszarem silnie zalesionym. Dopiero od XVIII wieku rozpocz?ła si? systematyczna wycinka drzew. Gorski region obok nielicznych obszarow rolniczych posiada zło?a surowcow naturalnych: drewno, energia wodna, sol, minerały oraz rudy. Z tego powodu od stuleci rozwijało si? tutaj
garncarstwo
,
gornictwo
,
w?glarstwo
drzewne oraz
kowalstwo
. W 1795 roku
Georg Ludwig Rexroth
zakupił w
Elsavatal
ku?ni? i rozpocz?ł produkcj? artykułow metalowych na potrzeby lokalnych rolnikow oraz rzemie?lnikow. Po przeprowadzeniu si? do Lohr jego zakład produkcyjny rozwin?ł si? znacznie i stał si? wa?nym producentem produktow metalowych z bran?y hydraulicznej o randze ?wiatowej. Zało?one przez niego przedsi?biorstwo funkcjonuje do dzi? pod nazw?
Bosch Rexroth
.
Produkty spessarckiego hutnictwa szkła oraz luster znajdowały i znajduj? zbyt w całej Europie. W Lohr działa nadal huta szkła. Ze wzgl?du na poło?enie Spessartu przebiegały t?dy liczne szlaki handlowe, z ktorych lokalni panowie czerpali zyski w postaci opłat celnych. Pieni?dze pozyskane z handlu były przekazywane na budow? ko?ciołow, klasztorow, zamkow oraz grodow. W całej Europie znani byli wo?nicy z
Frammerbach
, ktorzy jednak stracili na znaczeniu wraz z rozwojem ?eglugi rzecznej oraz kolejnictwa. Wraz z
rewolucj? przemysłow?
podupadła produkcja miejscowych zakładow w centrum pasma gorskiego. Lepsze i ta?sze drogi handlowe umo?liwiły bowiem ?ci?ganie ta?szych produktow z odległych stron oraz wielkich centrow produkcyjnych. Z tego powodu region bardzo zubo?ał. Zjawisko pauperyzacji regionu opisał w swoim dziele
Rudolf Virchow
(lekarz na
Uniwersytecie w Wurzburgu
) pt. ?Bieda w Spessart: medyczno-geograficzno-historyczny szkic” z 1852 roku. Stwierdził on, i? bieda, las i grupki rabusiow wpisały si? w ?wiadomo?? miejscowej ludno?ci.
Na terenie Spessartu istniało umiarkowanie rozwini?te gornictwo. W połnocnej cz??ci masywu do 20-lecia mi?dzywojennego były wydobywane ?elazo i
mangan
. W miejscowo?ci Biber, zwłaszcza w XVIII wieku, przez dłu?szy czas pozyskiwano w małych ilo?ciach mied?, ołow oraz srebro.
Poci?g Men-Spessart kursuje pomi?dzy miastami Wurzburg ? Aschaffenburg ? (
Frankfurt/M
). Na jego trasie znajduj? si? nast?puj?ce miasta (na terenie pasma gorskiego):
Laufach
,
Heigenbrucken
,
Hosbach
,
Partenstein
oraz
Wiesthal
. W planach jest przebudowa trasy na potrzeby poci?gow du?ych pr?dko?ci na linii Wurzburg ? Frankfurt. Od niej powinno w przyszło?ci odchodzi? tak?e dodatkowe poł?czenie kolejowe w kierunku
Hanoweru
. Przez Spessart przebiega tak?e
autostrada A3
(Frankfurt/M ? Wurzburg).
Miejscowe przedsi?biorstwa
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W Lohr nad Menem ma swoj? siedzib? przedsi?biorstwo
Bosch Rexroth
AG zajmuj?ce si? obrobk? drewna oraz metali.
Widok Lohr nad Menem
- Freymann Klaus,
Der Metallerzbergbau im Spessart
, Aschaffenburg 1991.
- Murawski Hans,
Nur ein Stein. Geologie des Spessarts
, Aschaffenburg 1992.
- Horst Gunther,
Spessart. Bilanz einer Kulturlandschaft. Dokumentation des bayerisch-hessischen Spessart-Projektes 1995
, Bad Orb 1996.
- Zerbe Stefan,
Die Wald- und Forstgesellschaften des Spessarts mit Vorschlagen zu deren zukunftigen [sic] Entwicklung
, Aschaffenburg 1999.
- Weber Hans,
Die Geschichte der Spessarter Forstorganisation. Ein Beitrag zur Deutschen Forstgeschichte
, Munchen 1954.
- Wolff Hellmuth:
Der Spessart. Sein Wirtschaftsleben, Aschaffenburg 1905.