Socjaldemokratyczna Partia Austrii

Sozialdemokratische Partei Osterreichs

Pa?stwo	Austria
Skrot	SPO
Lider	Andreas Babler
Data zało?enia	1888
Ideologia polityczna	socjaldemokracja proeuropeizm
Pogl?dy gospodarcze	korporacjonizm socjalny
Członkostwo mi?dzynarodowe	Mi?dzynarodowka Socjalistyczna
Grupa w Parlamencie Europejskim	Partia Europejskich Socjalistow
Młodzie?owka	Sozialistische Jugend Osterreich
Barwy	czerwie?
Obecni posłowie	Rada Narodowa 52 / 183
Obecni senatorowie	Rada Federalna 21 / 61
Obecni eurodeputowani	Parlament Europejski 5 / 18
Strona internetowa

Socjaldemokratyczna Partia Austrii ( Sozialdemokratische Partei Osterreichs ? SPO) ? jedna z najwi?kszych austriackich partii politycznych, działaj?ca od 1889 z przerw? w latach 1934?1945. Do 1934 nosiła nazw? Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Austrii ( Sozialdemokratische Arbeiterpartei Osterreichs ? SDAPO), a w latach 1945?1991 Socjalistyczna Partia Austrii ( Sozialistische Partei Osterreichs ? SPO).

Historia partii [ edytuj | edytuj kod ]

Geneza, pocz?tek działalno?ci [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwsza organizacja ruchu robotniczego w Austrii powstała 15 grudnia 1867 roku, powołano wowczas Robotnicze Stowarzyszenie O?wiatowe w Grumpendorfie (w Wiedniu). Proby powstania lewicowej partii politycznej w Austrii si?gaj? 1874, kiedy odbył si? tzw. dzie? partyjny, ale pozostawały bezskuteczne z uwagi na fakt, ?e istniej?ce wowczas grupki zwalczały si? wzajemnie z pozycji marksistowskich , anarchistycznych oraz narodowych. Du?ym utrudnieniem były rownie? przyj?te na wzor Rzeszy Niemieckiej ustawy zakazuj?ce ?tajnych stowarzysze?”, a w istocie uniemo?liwiaj?ce formy zrzeszania si?. W 1884 wprowadzono stan wyj?tkowy w Wiedniu i okr?gu przemysłowym. W 1886 weszła w ?ycie ustawa przeciw anarchistom, przedłu?ona w 1888. Spowodowało to m.in. samorozwi?zanie licznych organizacji zwi?zkowych.

W 1887 lekarz Victor Adler , niezaanga?owany w walki frakcyjne doprowadził do zawarcia pomi?dzy grupami tzw. kompromisu wiede?skiego. Po dwuletniej pracy przygotowawczej doprowadził do zjazdu ro?nych grup lewicowych w Hainfeld , ktory odbył si? w dniach 30 grudnia 1888 ? 1 stycznia 1889. Na zje?dzie powołano parti? pod nazw? Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej w Austrii (SDAPO) ^[1] i przyj?to jej deklaracj? programow?. Zjednoczono wowczas radykalny i umiarkowany odłam ruchu socjalistycznego. Program partii oparty był na Manife?cie komunistycznym . Na lidera partii wybrano Victora Aldera , był on najbardziej popularnym liderem socjalistow austriackich, Adler znał osobi?cie zarowno Karola Marksa , jak i Fryderyka Engelsa . Engels był osobi?cie przyjacielem, a tak?e doradc? Adlera ^[2] . Partia wkrotce po utworzeniu przyj?ła program rewizjonistyczny cho? skrzydło radykalne nadało partii pewne odr?bne cechy ro?ni?ce SDAPO od pozostałych partii socjalistycznych Europy, wkrotce tendencje te doprowadziły si? do wykrystalizowania si? szkoły zwanej austromarksizmem . Austomarksizm zajmował pozycje centrow? z silnymi tendencjami radykalnymi, na jej czele stał Karl Renner oraz Otto Bauer . W 1899 roku partia uznała nadrz?dno?? interesu narodowych nad klasowymi ^[2] , staraj?c si? kontynuowa? wspołprac? z partiami innych narodowo?ci. Gdy w wyborach do parlamentu z 1897 roku do parlamentu dostali si? polscy socjali?ci ( Ignacy Daszy?ski i Jan Kozakiewicz z Polskiej Partii Socjalno-Demokratycznej Galicji i ?l?ska Cieszy?skiego ) doł?czyli oni wraz z SDAPO do klubu posłow socjalistycznych ^[3] .

Partia szybko podj?ła aktywn? działalno??. Ju? kilka miesi?cy po formalnym powstaniu rozpocz?to wydawanie ?Gazety Robotniczej”, tak?e ju? w 1889 uczestniczyła w zało?eniu II Mi?dzynarodowki . Walczyła o popraw? bytu robotnikow, a tak?e o zniesienie kurialnego systemu głosowania . W 1899 podczas drugiego zjazdu partii w Brnie SDAPO przyj?ła tak?e program narodowo?ciowy, w ktorym postulowano przyznanie rownych praw wszystkim narodom Austro-W?gier. Głownymi o?rodkami działalno?ci SDAPO pocz?tkowo był Wiede? oraz miasta przemysłowe z obszaru dzisiejszej Austrii i Czech . Partia odnosiła sukcesy wyborcze. Ju? w 1890 wprowadziła swoich przedstawicieli do rady miejskiej w Wiedniu (w po?niejszym czasie b?dzie ona ostoj? socjaldemokratow).

W 1901 roku na XII Zje?dzie partii w Wiedniu uchwalono drugi program partii nazwany wiede?skim. Program ten zakładał przej?cie SDAPO na tory rewizjonistyczne, zało?ono, ?e głownym celem socjaldemokracji s? zwyci?stwa w walce wyborczej, formalnie od?egnano si? od rewizjonistycznych teorii Eduarda Bernsteina . Socjaldemokraci skupili si? na umocnieniu swoich wpływow w społecze?stwie. Program ten opierał si? na ?trzech filarach ruchu”, czyli ruchu zwi?zkowym, społdzielczym i działalno?ci partyjnej. Partia unikała walk masowych, jednak 28 listopada 1905 roku pod wpływem wydarze? rewolucyjnych w Imperium Rosyjskim i Krolestwie Polskim wspołorganizowała jednodniowy strajk generalny. W wyniku strajku protestuj?cy pracownicy wywalczyli powszechne prawo wyborcze. Dzi?ki temu SDAPO w pierwszych powszechnych wyborach do Reichsratu po zniesieniu systemu kurialnego w 1907 roku wysun?ła si? na drug? co do liczby miejsc w parlamencie parti? polityczn?. Socjali?ci w wyborach tych zdobyli 22,7% poparcia, co dało im 87 mandatow. W skład klubu partii wchodziło 50 Niemcow, 24 Czechow, 5 Włochow i dwojka Ukrai?cow ^{[3] [4]} . W kolejnych wyborach w 1911 partia zdobyła najwi?ksz? spo?rod wszystkich partii liczb? mandatow poselskich.

Radykalne skrzydło partii wpłyn?ło na to, ?e w czasie trwania I wojny ?wiatowej , SDAPO przyj?ła pacyfistyczne zasady przyj?te na konferencjach w Zimmerwaldzie i Kientalu. SDAPO domagała si? zako?czenia wojny bez odszkodowa? i bez aneksji. Symbolem pacyfistycznych działa? austriackich stał si? zamach dokonany przez Friedricha Adlera (syna Victora) na premiera Sturgha . Zamach doprowadził do popularyzacji antywojennego stanowiska partii ^[3] .

Dwudziestolecie mi?dzywojenne [ edytuj | edytuj kod ]

Pod wpływem rewolucji w Rosji tak?e i w Austrii doszło do wyst?pie? robotniczych. Na jesieni 1918 roku powsta? zacz?ły rady robotnicze, a tak?e rady ?ołnierskie (uznały one zwierzchnictwo rad robotnikow). Rady robotnicze uznały zwierzchnictwo rady utworzonej przez Friedricha Adlera ^[4] . W pa?dzierniku 1918 powstało ?prowizoryczne zgromadzenie narodowe”, w ktorym działacze SDAPO odgrywali znacz?c? rol? ? Karl Renner został jego przewodnicz?cym, a nast?pnie kanclerzem Austrii , 12 listopada proklamowano republik?. Socjaldemokraci obsadzili urz?dy prezydenta, kanclerza i ministrow głownych resortow. Partia nawi?zała wspołprac? z partiami o orientacji prawicowej. 17 kwietnia i 15 czerwca 1919 roku, doszło do nieudanych prob komunistycznego zamachu stanu (3 listopada 1918 roku powstała partia komunistow pod nazw? Komunistyczna Partia Austrii ), zamachy zostały jednak zdławione przez rz?d socjaldemokratow ^[5] . W wyniku pierwszych wyborow po wojnie (1919) SDAPO została najsilniejsz? parti? w zgromadzeniu konstytucyjnym, i uformowała wielk? koalicj? z Austriack? Parti? Chrze?cija?sko-Społeczn? (CS) .

Rewolucja rosyjska nie doprowadziła do rozłamu w ruchu socjalistycznym Austrii. Socjaldemokraci poparli rewolucj? w Rosji, uwa?ali jednak ?e takie przeobra?enia nie s? potrzebne w Europie zachodniej i ?rodkowej. Na tle stosunku do rewolucji bolszewickiej i komunizmu wewn?trz partii wykrystalizowała si? odr?bna grupa socjalistow. Socjali?ci ktorzy zaj?li stanowisko prorewolucyjne zdecydowali si? nie wi?za? ani z Mi?dzynarodowk? Socjalistyczn? (drug?) ani z Mi?dzynarodowk? Komunistyczn? (trzeci?). W 1921 roku austromarksi?ci z mniejszymi ruchami socjalistow zało?yli Mi?dzynarodow? Wspolnot? Pracy Partii Socjalistycznych (mi?dzynarodowka druga i poł). Złudzenia austriackich socjaldemokratow rozwiała wroga postawa bolszewikow wzgl?dem socjalizmu demokratycznego i maj?cy miejsce w Rosji czerwony terror. Ju? w 1923 roku SDAPO doł?czyła do kontynuatorki II Mi?dzynarodowki, Socjalistycznej Mi?dzynarodowki Robotniczej w ktorej Friedrich Adler obj?ł stanowisko sekretarza ^[3] .

Prace wielkiej koalicji pod przewodnictwem Rennera doprowadziły do uchwalenia nowej konstytucji (1920), a tak?e wprowadzenia pewnych reform (np. o?miogodzinny dzie? pracy, wprowadzenie rad robotniczych). Kolejne wybory, z jesieni 1920 spowodowały jednak odsuni?cie SDAPO od władzy i przej?cie jej do opozycji, w ktorej pozostała przez cały dalszy okres mi?dzywojenny (w wyborach jednak regularnie zdobywaj?c ok. 40% mandatow w izbie deputowanych). Jednym z powodow zerwania wspołpracy z CS było mi?dzy innymi wci?? zaznaczaj?ce si? rozbicie SDAPO na dwa skrzydła ? Karla Rennera (popieraj?cego demokracj? parlamentarn? i pragn?cego zrealizowa? drog? reform pa?stwo opieku?cze ) oraz Otto Bauera (lidera austromarksistow , przeciwnego wspołpracy z prawic?).

Po wyborach z 1920 roku socjaldemokraci zdecydowali si? na rozwi?zanie rad robotniczych i ?ołnierskich ^[6] . W republika?skiej Austrii powstał jednak szereg lewicowych organizacji społecznych tj. Towarzystwo Przyjacioł Dzieci, ?Czerwone Sokoły” ? harcerstwo robotnicze czy Młodzie? Robotnicza. W sił? urosły te? zwi?zki zawodowe, dzi?ki zwi?zkom zawodowym ?ołnierzy socjaldemokratom udało si? uzyska? du?e wpływy w wojsku ^[3] . Znacz?c? rol? odgrywali socjaldemokraci w samorz?dach lokalnych. W 1919 roku odnie?li zdecydowane zwyci?stwo w wyborach do rady miejskiej Wiednia, pierwszy raz obsadzaj?c fotel burmistrza stolicy. Zdominowana przez socjaldemokratow rada miejska Wiednia, b?d?cego ostoj? lewicy w Austrii, przez okres dwudziestolecia mi?dzywojennego zrealizowała na własn? r?k? wiele przedsi?wzi?? w celu poprawy bytu robotnikow, st?d cz?sto powtarzane okre?lenie ? Czerwony Wiede? ” ( ?Rotes Wien” ). Dzi?ki polityce samorz?dowej socjaldemokratow udało si? utworzy? w Wiedniu model miasta opieku?czego ktory stanowił wzor dla ruchu robotniczego na ?wiecie. Socjaldemokraci przeprowadzili w Wiedniu reformy polityki podatkowej, szkolnej, budowlanej, wprowadzili opiek? nad starcami oraz matkami i dzie?mi. W 1929 roku 55% działaczy SDAPO (z 718 tysi?cy w całym kraju) zamieszkiwało w Wiedniu ^[6] .

Od 1920 roku narastała wzajemna niech?? pomi?dzy lewic? i prawic?, czego efektem było powołanie w 1923 roku własnych bojowek SDAPO: Republikanischer Schutzbund w odpowiedzi na istnienie prawicowej Heimwehry . Konfrontacje tych paramilitarnych oddziałow powodowały narastanie wzajemnej niech?ci. Ta z kolei powodowała wzmocnienie pozycji bezkompromisowej frakcji Bauera w partii, czego dowodem nowy program partii uchwalony w Linzu w 1926 roku. Zawierał on akceptacj? demokracji parlamentarnej, jednak dopuszczono mo?liwo?? budowy dyktatury proletariatu w przypadku gdy bur?uazja nie przeprowadzi wolnych wyborow b?d? nie uzna legalnie wybranego rz?du socjaldemokratycznego. Na tez? o dyktaturze proletariackiej naciskała lewica partyjna na czele z Maxem Adlerem, przeciwna była natomiast cz??? prawicowa z Karlem Rennerem i centrowa z Juliusem Deutschem ^[7] .

Konflikt pomi?dzy lewic? a prawic? wykraczał poza parlament i wreszcie doprowadził do ofiar w ludziach w styczniu 1927. Gdy s?d uniewinnił oskar?onych w procesie członkow Heimwehry, doszło do masowych protestow zorganizowanych przez SDAPO, Republikanischer Schutzbund oraz zwi?zki zawodowe. W ich trakcie podpalono Pałac Sprawiedliwo?ci w Wiedniu, w reakcji na co rz?d pozwolił na u?ycie ognia. W walkach w Wiedniu padło prawie 100 zabitych oraz ponad 600 rannych. W efekcie tych wydarze? konflikt polityczny tylko si? umocnił, za? prawicowa CS podj?ła blisk? wspołprac? z Heimwehr?, czego efektem była deklaracja Heimwehry (z 1930) otwarcie nawołuj?ca do obalenia porz?dku parlamentarnego. W lipcu 1927 roku policja zabiła 85 uczestnikow demonstracji robotniczej, oddziały Schutzbundu nie interweniowały, a SDAPO poprzestała na ogłoszeniu jednodniowego strajku generalnego w prote?cie przeciwko przemocy ze strony rz?du ^[7] . W 1930 roku austrofaszy?ci wprost zapowiedzieli likwidacj? demokracji parlamentarnej ^[8] . W 1932 roku kanclerzem został austrofaszysta Engelbert Dollfuß . Pod jego rz?dami zaostrzono represje wobec opozycji oraz coraz usilniej wprowadzano faszystowskie elementy ustrojowe. Pocz?tkowo centrolewica nie podj?ła si? zbrojnego oporu wobec represji ze strony rz?du ^[7] .

W okresie rz?dow faszystowskich ? austrofaszystowskich i nazistowskich [ edytuj | edytuj kod ]

W 1933 doszło do obalenia rz?dow parlamentarnych w Austrii ? kanclerz Engelbert Dollfuß wykorzystał parali? parlamentu i wprowadził prawicow? dyktatur?. Działania te spowodowały wybuch powstania robotniczego, ktore jednak zostało w ci?gu kilku dni krwawo stłumione przez rz?d. Natychmiast wzmogł si? nacisk na SDAPO, a napi?cie doprowadziło do wybuchu powstania z 12 lutego 1934, gdy rz?d rozpocz?ł akcj? rozbrajania zdelegalizowanych wcze?niej bojowek Schutzbundu. Inicjatywa zbrojnego powstania nie wypłyn?ła od kierownictwa SDAPO, lecz od działaczy lokalnych struktur socjaldemokracji ^[7] . Wi?kszo?? przywodcow socjaldemokratow została w trakcie walk lub tu? po ich zako?czeniu aresztowana, a SDAPO faktycznie rozbita oraz zdelegalizowana. Delegalizacji uległy te? zwi?zki zawodowe i 36 organizacji afiliowanych do SDAPO. W podziemiu powstała organizacja ?Rewolucyjni Socjali?ci Austrii” (RSO) ^{[3] [7]} . Socjaldemokratyczny burmistrz Wiednia, Karl Seitz został sił? usuni?ty przez policj? z ratusza miejskiego ^[9] .

Kilka tygodni po?niej ?mier? poniosł sam kanclerz Dollfuß w trakcie puczu, ktorego prob? podj?ł austriacki ruch narodowosocjalistyczny . W 1934 roku wprowadzono now? konstytucj? Austrii wzorowan? na konstytucji Włoch faszystowskich ^[7] . Wi?kszo?? działaczy zdelegalizowanej socjaldemokracji odrzuciło propozycj? zasilenia RSO. Kilkana?cie tysi?cy przedstawicieli partyjnej lewicy i byłych członkow Republikanischer Schutzbund wst?piło do partii komunistow. Rewolucyjni Socjali?ci nawi?zali wspołprac? z działaj?c? w podziemiu parti? komunistyczn?. W swoim programie RSO domagało si? obalenia faszyzmu i budowy w Austrii dyktatury proletariatu. Rewolucyjni Socjali?ci zawiesili sw? działalno?? wraz z marcem 1938 roku gdy Austria została wł?czona do III Rzeszy ^[10] . Niektorzy działacze SDAPO przył?czyli si? do ruchu oporu tworzonego przez komunistow ^[11] .

Partia pozostała nielegalna do 1945 roku, a wi?c do czasu gdy Austria została zaj?ta przez aliantow ^[12] .

1945-1995 [ edytuj | edytuj kod ]

Restauracja partii [ edytuj | edytuj kod ]

Natychmiast po zdobyciu Wiednia przez wojska radzieckie w kwietniu 1945 SDAPO odrodziła si? jako Socjalistyczna Partia Austrii (SPO) , na jej czele stan?ł Adolf Scharf . Władze w partii obj?li przedstawiciele skrzydła prawicowego na czele z Rennerem, Adolfem Scharfem i Oskarem Helmerem. Wpływy lewicy partyjnej si?gały jedynie roku 1945 gdy sekretarzem partii został Erwin Scharf ^[11] . Tragiczne do?wiadczenie II wojny ?wiatowej i dostrze?enie w konfliktach wewn?trznych przyczyny Anschlussu spowodowało odło?enie na bok przedwojennej niech?ci pomi?dzy socjaldemokratami i chadekami oraz podj?cie wspołpracy w ramach ?wielkiej koalicji”. Wybory w 1945 roku wygrali chadecy z Austriackiej Partii Ludowej (OVP). Partia zdecydowała si? na koalicj? z chadekami ^[11] . Socjaldemokraci widzieli w koalicji z OVP konieczno?? ktora miała uratowa? niepodległo?? Austrii i uwolnienie jej od okupacji alianckiej ^[3] . Pierwszy kongres SPO w grudniu 1945 przyniosł potwierdzenie decyzji o wspołpracy z OVP.

Mimo trwaj?cej w okresie wiosennym i letnim wspołpracy ogolnokrajowej i samorz?dowej mi?dzy socjalistami a komunistami ^[13] , na jesieni 1945 roku socjaldemokraci odrzucili mo?liwo?? wspołpracy z Komunistyczn? Parti? Austrii. Zmiana stanowiska partii do komunistow nast?piła po cz??ci na skutek naciskow Ernesta Bevina , laburzystowskiego ministra spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii ? Wielka Brytania była bowiem jednym z czterech krajow alianckich okupuj?cych Austri? po upadku re?imu nazistowskiego ^[13] . Od jesieni SPO uznało komunistow za głownego przeciwnika partii, socjali?ci atakowali KPO pod zarzutem ?reprezentowania przez ni? interesow sił zewn?trznej (bloku wschodniego)” ^[13] .

Po cz??ci ze wzgl?du na antykomunistyczn? postaw? socjaldemokratow w listopadzie 1947 roku usuni?to z rz?du ostatniego polityka wywodz?cego si? z KPO. Socjaldemokraci pocz?tkowo poparli koncepcj? Europy jako ?trzeciej siły” na arenie mi?dzynarodowej, po 1948 roku i wdra?aniu w Austrii planu Marshalla , socjaldemokraci stali si? zwolennikami tendencji proameryka?skiej. Socjaldemokraci popierali polityk? NATO , zarz?d partii zakazał członkom partii wizyt w krajach bloku wschodniego a kraje te był atakowane w prasie lewicowej zwi?zanej z parti?. Gdy w 1953 roku OVP lekko zmodernizowało swoje postawy wzgl?dem ZSRR na nieco mniej zimnowojenne, SPO pozostało na stanowisku antykomunistycznym ^[14] .

Okres koalicji z chadekami [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwszym kanclerzem Austrii został socjaldemokrata Karl Renner, cho? wszystkie mocarstwa traktowały go z dystansem z uwagi na jego oportunizm , obawiano si? te?, ?e znalazł si? on pod kontrol? Stalina ^{[ potrzebny przypis ]} , co rodziło obawy, i? socjali?ci zostan? zepchni?ci na ubocze kosztem komunistow (jednak dzi?ki silnej pozycji innych mocarstw w Austrii została ona uchroniona przed losem pa?stw Europy Wschodniej) ^{[ potrzebny przypis ]} . W pa?dzierniku Renner został prezydentem Austrii , kolejnymi prezydentami Austrii byli socjaldemokraci Korner i Scharf. Polityka wewn?trzna Austrii opierała si? na tzw. paktach koalicyjnych. Pakty koalicyjne były to umowy reguluj?ce podział ministerstw, kompetencji poszczegolnych resortow etc. Zacie?nienie wspołpracy socjaldemokratow z chadekami przyczyniły si? do pewnych ust?pstw ze strony SPO. Partia zmieniła m.in. nastawienie do byłych austrofaszystow i zgodziła si? na propozycj? OVP aby mogli oni obejmowa? kluczowe stanowiska np. w przedsi?biorstwach upa?stwowionych. W dalszym stopniu utrzymano decyzj? o tym aby nie przyjmowa? do partii byłych członkow organizacji nazistowskich ^[15] .

W latach 1945?1948 wykrystalizowała si? opozycja lewicowa na czele z Erwinem Scharfem. Grupa domagała si? przej?cia SPO w kierunku klasowym i zerwania przez SPO koalicji z prawic?. W 1947 roku projekt uchwały frakcji Scharfa uzyskał 30% delegatow zjazdu partii i tym samym został odrzucony. W głosowaniu przepadł te? projekt uchwały zło?onej przez organizacj? młodzie?ow? reprezentuj?c? stanowisko bardziej lewicowe od kierownictwa partii. Na zje?dzie z 1947, Scharf pozbawiony został funkcji sekretarza partii. Na kongresie z 1948 roku Scharf został wydalony z partii pod zarzutem ujawnienia tajemnic partyjnych. Scharf wraz z grup? lewicowych rozłamowcow utworzył Socjalistyczn? Parti? Robotnicz? (SAP). SAP wystartowała w wyborach w bloku z komunistami nie uzyskuj?c jednak wi?kszych sukcesow, a w 1956 roku rozłamowcy z SPO zjednoczyli si? z KPO dzi?ki czemu Scharf został członkiem Biura Politycznego KPO i sekretarzem Komitetu Centralnego partii ^[16] . Tym samym po wydaleniu grupy Scharfa, od 1948 roku w partii nie działa wi?ksza opozycja lewicowa. Od czasu wydalenia z partii Scharfa, głown? ikon? lewicy partyjnej był Josef Hindels, zwolennik powrotu SPO do austromarksizmu ^[17] .

Socjaldemokraci w ramach koalicji lewicowo-chadeckiej przyczynili si? do przywrocenie zlikwidowanych przez austrofaszystow praw socjalnych, odbudowali ruch społdzielczo?ci spo?ywczej, a w latach 1947?1947 znacjonalizowali niektore zakłady przemysłowe czy banki, ktore nale?ały do Niemcow lub ich kolaborantow. W programie uchwalonym w 1947 roku socjaldemokraci zapowiedzieli dalsz? nacjonalizacj?, wprowadzenie reformy rolnej oraz ustanowienie kierowniczej roli proletariatu w przemianach społeczno-ekonomicznych ^[18] . Problemy na linii pracownicy?pracodawcy socjaldemokraci starali si? rozwi?zywa? przy tzw. zielonym stole . W latach 1947?1951 podpisano pi?? umow zawartych przez organizacje pracodawcow: Zjednoczenie Przedsi?biorcow, Izb? Gospodarcz? i Izb? Roln? z organizacjami pracownikow: Federacj? Austriackich Zwi?zkow Zawodowych i Izb? Pracy. W 1957 roku z inicjatywy Federacji Austriackich Zwi?zkow Zawodowych powołano Komisj? Parytetow? w skład ktorej zasiedli pracodawcy i pracobiorcy ^[19] .

W kwietniu 1955 roku z inicjatywy rz?du radzieckiego odbyły si? rozmowy mi?dzy Austri? i ZSRR w Moskwie. Socjaldemokratow reprezentował Bruno Kreisky (po?niejszy kanclerz) oraz Adolf Scharf. Rozmowy przyczyniły si? do podpisania 15 maja traktatu mi?dzy Austri? a ZSRR, Francj?, Wielk? Brytani? i USA. W wyniku umowy przywrocono Austrii pełn? suwerenno?? i zobowi?zano rz?dy austriackie do utrzymywania neutralno?ci ^[14] . W 1955 podpisany został traktat w sprawie odbudowy demokratycznej Austrii, gwarantuj?cy jej niezale?no?ci i neutralno??.

Po wycofaniu si? z kraju wojsk okupacyjnych wzmocniła si? ofensywa prawicy, socjaldemokraci sprzeciwili si? prawicowym postulatom reprywatyzacji upa?stwowionego przemysłu i usług bankowych (w Austrii rozro?nia si? zakłady pa?stwowe i te upa?stwowione po 1945 roku); w 1956 roku socjaldemokraci na skutek kompromisu z centroprawic? zgodzili si? na sprzeda? 40% akcji bankow upa?stwowionych ^[20] . Socjaldemokratyczny sprzeciw wobec dalszej reprywatyzacji oraz przekazywaniu upa?stwowionych firm w r?ce kapitału zagranicznego doprowadził do przedterminowych wyborow w 1959 roku ^[20] .

W wyborach prezydenckich z 1957 roku kandydat socjaldemokratow, poparty rownie? przez komunistow, Adolf Scharf uzyskał 51,12% głosow. Na tamt? chwil? w parlamencie zasiadało 74 parlamentarzystow socjalistycznych (na ogołem 165 posłow). Po wybraniu Scharfa na urz?d prezydenta na stanowisku lidera partii zast?pił go Bruno Pittermann ^[21] . Po zmianie kierownictwa partii w pewnych odst?pach czasu z kierownictwa partii odeszli najbardziej zaciekli antykomuni?ci; Oskar Helmer, Oskar Pollak. Spowodowało to pewne rewizje stosunku socjalistow do austriackich komunistow, jak i bloku pa?stw tzw. demokracji ludowej. Na pocz?tku lat 60., socjali?ci wstrzymali si? z atakami na ?rodowiska Komunistycznej Partii Austrii a SPO uznało parti? komunistyczn? za cz??? lewicy austriackiej ^[22] .

SPO w okresie koalicji z OVP, starało si? o uzyskanie szerszego poparcia katolikow. Bezskutecznie starano si? nawi?za? wspołprac? z hierarchi? ko?cieln?, wyra?ono zgod? na wypłacanie ze strony rz?du odszkodowa? za zaj?te przez nazistow mienie ko?cielne czy poparto finansowanie szkoł katolickich. Mimo zmian pozycji SPO na bardziej konserwatywne, OVP postawiło ??danie ? albo socjaldemokraci zrezygnuj? z post?powych haseł albo zostan? wykluczeni z rz?du koalicyjnego. OVP odrzuciła mo?liwo?? utrzymania koalicji chadecko-socjaldemokratow i zarzucała SPO rzekome ?tendencje kryptokomunistyczne”. W kampanii przed wyborami z 1966 roku, chadecy atakowali socjaldemokratow i zarzucali im to ?e chc? zmieni? ustroj polityczny Austrii. Prawica okre?lała wiceprzewodnicz?cego partii socjalistycznej jako ?zwiastuna komunizmu”. Argumentem ?wiadcz?cym o kryptokomunizmie socjaldemokratow miały by? rewizja postawy SPO wzgl?dem pa?stw demokracji ludowej i przej?cie na pozycje bli?sze pojednania Wschod-Zachod. Chadecy oskar?yli te? socjaldemokratow o planowanie rzekomego sojuszu z parti? komunistyczn?, pretekstem do oskar?e? miało by? poparcie przez komunistow kandydatow socjaldemokratycznych do parlamentu (komunistyczny kandydat wystartował jedynie z Wiednia) ^[23] .

W opozycji [ edytuj | edytuj kod ]

Kampania propagandowa prawicy okazała si? udana; w wyborach parlamentarnych w 1966 OVP zdobyła po raz pierwszy ponad 50% mandatow poselskich i SPO przeszła do opozycji. Socjali?ci nie zgodzili si? na warunki podtrzymywania koalicji stawiane przez chadekow i mimo protestow wewn?trzpartyjnych zwolennikow koalicji nie kontynuowano koalicji rz?dowej. W rezultacie jednopartyjny rz?d został utworzony przez parti? chadeck?. Pora?ka z 1966 roku doprowadziła do pogł?bienia kryzysu wewn?trzpartyjnego rozpocz?to w 1964 roku, gdy z partii usuni?ty został Franz Olah. W 1965 roku Olah utworzył Demokratyczn? Parti? Post?pow? ktora przyci?gn?ła cz??? działaczy socjaldemokratow. W 1966 roku Demokratyczna Partia Post?powa zdobyła zaledwie 3,3% głosow oraz nie zdobyła ?adnego posła, start partii zmniejszył jednak poparcie dla SPO ^[24] . W partii doszło do dyskusji na temat mo?liwo?ci wyborczej pora?ki, frakcje lewicowe były zdanie ?e jest to wina koalicji z centroprawic? ktore nie mogły zapewni? realizacji postulatow natury socjalistycznej ^[24] .

Po pora?ce z 1966 roku do walki o przywodztwo partii socjaldemokratycznej stan?li Pitterman i Anton Benya dotychczasowy prezydent zwi?zku zawodowego OGB. Wiede?skie struktury partii poparły trzeciego, a zarazem najmłodszego kandydata: Hansa Czettela (ministra spraw zagranicznych w rz?dzie chadecko-socjalistycznymi od 1964 do 1966). Szybko okazało si?, ?e pomimo zaciekłej walki mi?dzy Pittermanem a Benyem coraz wi?ksze poparcie zyskiwał Bruno Kreisky. Zjazd 30 stycznia 1967 roku wybrał na lidera partii Bruno Kreisky’ego ktory uzyskał 70,3% głosow. Pitterman jeszcze przed wyborami na przewodnicz?cego ogłosił, ?e po wyborczym kryzysie partia przejdzie te? do działa? pozaparlamentarnych (strajki, protesty, pikiety), nowy przewodnicz?cy, Kreisky, ogłosił jednak ?e SPO ograniczy si? do pracy parlamentarnej. Pod przywodztwem Kreisky’ego, partia okre?lała si? jako partia mas pracuj?cych. SPO w przeci?gu dwoch pierwszych lat przywodztwa Kreisky’ego podejmowała postulaty skrocenia tygodnia pracy, poszerzenia dost?pu na studia dla osob wywodz?cych si? z rodzin chłopskich czy robotniczych czy obni?enia czynszow mieszkalnych ^[21] .

W latach 60. na czele opozycji lewicowej wewn?trz partii stał Gunther Nenning ? wydawca gazety ?Neues Forum” ? w my?l ?integralnego socjalizmu” Otto Bauera, proponował on wspołprac? socjaldemokratow z austriackimi komunistami. Po atakach na Kreiskiego został on decyzj? zjazdu wydalony z partii w 1967 roku, lecz decyzji tej nie zaakceptowała organizacja partyjna wiede?skiej dzielnicy Dobling . Decyzja władz partii doprowadziła do osłabienia frakcji skupionej wokoł ?Neues Forum”, w kolejnych latach grupa przeszła na pozycj? centrow? i w dalszym ci?gu była przez parti? wspierana finansowo ^[17] . Podobne do stanowiska ?Neues Forum” z okresu gdy stanowiło one lewicow? opozycj?, prezentowały m.in. Wspolnota Pracy ?Młode Pokolenie” ? organizacja młodzie?owa partii skupiaj?ca osoby w wieku od 24 do 38 lat czy Socjalistyczna Młodzie? Austrii ? organizacja skupiaj?ca młodzie? (głownie z klasy robotniczej) do 20 roku ?ycia. Organizacje młodzie?owe krytykowały kierownictwo partii, a nast?pnie tak?e rz?d Kreiskiego z pozycji klasowych i za wspołprac? rz?du Kreiskiego z Ko?ciołem katolickim, ktora odbywała si? po wielu ust?pstwach ze strony kierownictwa socjaldemokratow ^[17] . Najbardziej lewicow? grup? w okresie 1968?1969 reprezentowało Zrzeszenie Socjalistycznych Studentow Austrii. Działacze organizacji krytykowali kierownictwo SPO, organizowali demonstracje i strajki, głosili hasło antykapitalistycznego sojuszu całej lewicy tak?e z udziałem Komunistycznej Partii Austrii ^[25] .

Samodzielne rz?dy socjaldemokratyczne [ edytuj | edytuj kod ]

W kolejnych dwoch latach (1968?1970) partia w zwi?zku z interwencj? Układu Warszawskiego w Czechosłowacji i zbli?aj?cymi si? wyborami w 1970, skupiła si? na zwalczania wpływow KPO. W 1969 roku uchwalono uchwał? antykomunistyczn? partii ktora w zwi?zku z interwencj? bloku wschodniego w Czechosłowacji odrzuciła mo?liwo?? kontaktow z partiami komunistycznymi i partiami z bloku wschodniego oraz odrzuciła mo?liwo?? poparcia przez KPO, kandydatow wystawianych przez SPO, jak to miało miejsce w czasie poprzednich wyborow ^[26] . Parlamentarzy?ci wywodz?cy si? z partii socjalistycznej poparli cz??? ustaw zgłaszanych przez rz?dz?c? chadecj?. W czasie kampanii kierownictwo partii przyj?ło taktyk?, według ktorej SPO nie było parti? opozycji, lecz parti? alternatywy wobec rz?du. W ci?gu okresu 1968-69, eksperci SPO opracowali siedem szczegołowych programow społecznych i gospodarczych partii ^[27] . M.in. dzi?ki charyzmie Bruno Kreisky’ego, partia socjaldemokratyczna wygrała wybory z 1 marca 1970 roku, a w kolejnych trzech elekcjach socjaldemokraci zdobyli ponad 50% głosow. Kreisky stał na czele kolejnych rz?dow od 1970 do 1983 roku.

W okresie przywodztwa w partii Kreisky’ego, partia reprezentowała w Mi?dzynarodowce Socjalistycznej stanowisko antykomunistyczne, podczas gdy pozostałe partie coraz cz??ciej otwierały si? na wspołprac? z partiami komunistycznymi, ktory przyj?ły eurokomunizm . Kreisky zarzucał eurokomunistom, ?e w dalszym stopniu nie uznaj? demokracji parlamentarnej, nie zmieniły swego nastawiania do Komunistycznej Partii Zwi?zku Radzieckiego, nie zmieniły nazwy czy nie odst?piły od centralizmu demokratycznego ^[28] .

W wyborach przedterminowych z pa?dziernika 1971 roku, centrolewica zwi?kszyła swoje poparcie. W deklaracjach rz?du i partii socjaldemokraci nie przewidywali zasadniczego zreformowania dotychczasowego ustroju Austrii, socjaldemokraci deklarowali ?e firmy upa?stwowione nie b?d? popierane kosztem tych nale??cych do osob prywatnych. Partia popierała uspołecznienie poprzez demokratyzacj? za??dania firmami i zasad? wspołdecydowania pracownikow. Zgodnie z reform? wprowadzon? przez SPO, to nie wła?ciciel, lecz menad?er decydował o strategii firmy. Według austriackich socjaldemokratow pa?stwa o ustroju kapitalistycznym w regionie Europy zachodniej zaszły przeobra?enia ktore nie wymagaj? ju? radykalnych zmian, a cz??? teoretykow socjaldemokracji w Austrii negowała nawet istnienie w tym kraju systemu kapitalistycznego. Teori? t? socjaldemokraci prezentowali do czasu ?wiatowego kryzysu gospodarczego z 1973 roku ^[29] . Od 1974 roku partia ponownie przeszła na pozycje bardziej sceptyczne wobec kapitalizmu, według Bruno Kreisky’ego kryzys gospodarczy nie jest mo?liwy do za?egnania metodami gospodarki kapitalistycznej. Jak deklarował przewodnicz?cy partii, socjaldemokracja musi przygotowa? alternatywn? wizj? dotychczasowego systemu gospodarczego ^[30] . Budowa alternatywy miała zachodzi? nie poprzez likwidacj? dotychczasowego systemu, lecz jego reform? i d??enie do rozszerzenia ?technostruktury” ? czyli wspołzarz?dzania przedsi?biorstwami przez szerokie grono osob. Alternatyw? wobec likwidacji prywatnej własno?ci ?rodkow produkcji miało by? wspołdecydowanie. Takie rozwi?zania zaproponował program partyjny z 1978 roku ^[31] .

W 1974 roku cz??? frakcji lewicowych w czasie zjazdu SPO, przedstawiło kierownictwo dokument O socjalistyczn? polityk? SPO . W uchwale skrytykowano polityk? Kreiskiego. Oskar?ono rz?d o polityk? sprzeczn? z socjalizmem ktora umacnia austriacki system kapitalistyczny. Dokument odrzucono, a w czasie zjazdu wspomniało o nim tylko kilku działaczy ^[17] . W odpowiedzi na ?miałe hasła organizacji studenckiej ? Zrzeszenia Socjalistycznych Studentow Austrii, kierownictwo SPO w grudniu 1976 roku czasowo zawiesiło finansowanie zrzeszenia oraz wykluczono organizacj? z ugrupowa? afiliowanych SPO a przeciwko jej prezesowi wszcz?to dochodzenie dyscyplinarne. Po pewnym czasie organizacja odzyskała wszystkie prawa ktorymi cieszyła si? w partii ^[25] . Kreisky akceptował istnienie lewicowej opozycji ze wzgl?du m.in. na fakt przyci?gania do SPO cz??ci zwolennikow KPO. Według Kreiskiego granic? lewicowo?ci w partii wyznaczał stosunek do zagadnienia dyktatury proletariatu ? akceptacja tej doktryny była rownoznaczna z usuni?ciem okre?lonej grupy z partii ^[32] .

Rz?d socjalistyczny zrealizował wiele reform z zakresu prawa pracy, spraw socjalnych, szkolnictwa wy?szego etc. Zreformowano tak?e przestarzałe ustawy z innych dziedzin ?ycia społecznego. Reformy socjaldemokratow na ogoł popierane były przez pozostałe partie i wi?kszo?? społecze?stwa ? do jedynych protestow doszło w zwi?zku z reform? kodeksu karnego. Ustawa z lata 1974 roku wprowadzała bowiem nowy kodeks ktory przewidział m.in. zaprzestanie karania za aborcj?. Przeciw tej reformie opowiedziały si? partie prawicowe i Ko?cioł katolicki. W ramach działania ?Akcji ?ycie” przeciwnicy ustawy zbierali podpisy protestacyjne przeciwko ustawie. Ostatecznie dzi?ki staraniom socjaldemokratow nowy kodeks karny wszedł w ?ycie w 1975 roku. W zwi?zku ze spadkiem poparcia dla socjaldemokratow zwi?zanym m.in. z protestami przeciwko nowemu prawu dotycz?cemu aborcji, socjaldemokraci rozwa?ali mo?liwo?? koalicji z inn? parti?, odrzucono mo?liwo?? wspołpracy z chadecj?, bardziej przychylnie kierownictwo SPO patrzyło na ewentualn? koalicj? z liberalno-nacjonalistyczn? Wolno?ciow? Partii Austrii dzi?ki poparciu ktorej socjaldemokraci mogli sprawowa? rz?dy w okresie od 1970 do 1971 roku ^[31] . Rz?d Bruno Kreiskiego w 1977 roku, wprowadził urz?d ombudsmanow ktorzy maj? dba? o przestrzeganie praw obywatelskich ^[33] .

Socjaldemokraci mimo pocz?tkowych obaw wygrali wybory z 1975 roku i 1979. Przegrali natomiast referendum na temat uruchomienia w Zwentendorfie elektrowni atomowej, w ktorym opowiedzieli si? za budow? elektrowni. W du?ej mierze partia du?e poparcie zawdzi?czała dobrymi notowaniom gospodarczym Austrii. Od czasu obj?cia przez SPO rz?dow stale rosł produkt krajowy brutto Austrii, gospodarka cechowała si? niskim wska?nikiem inflacji a kraj cechował si? niemal?e pełnym zatrudnieniem ^[34] .

Od lat 80. [ edytuj | edytuj kod ]

Niezdobycie 50% głosow w wyborach w 1983 spowodowało ust?pienie Kreisky’ego, cho? socjaldemokraci utrzymali si? przy władzy i zdobyli 47,65% poparcia ^[35] (byli najsilniejszym ugrupowaniem w austriackim parlamencie nieustaj?co a? do 2002). Nowym przywodc? partii został Fred Sinowatz . Nowym wyzwaniem, jakie stan?ło wowczas przed SPO była rosn?ca pozycja nacjonalisty Jorga Haidera . Wzrost jego popularno?ci spowodował powrot SPO za spraw? Franza Vranitzky’ego (lidera partii od 1988) do wielkiej koalicji z OVP w latach 1986?2000.

Od 1995 [ edytuj | edytuj kod ]

W 1995 kongres partii podj?ł decyzj? o zmianie nazwy partii na Socjaldemokratyczn? Parti? Austrii ( Sozialdemokratische Partei Osterreichs ), wyra?niej akcentuj?c w ten sposob przemiany po upadku ?elaznej kurtyny ^{[ potrzebny przypis ]} i poszanowanie demokracji ^{[ potrzebny przypis ]} . W tym okresie tak?e kanclerz Vranitzky oficjalnie uznał winy Austriakow podczas II wojny ?wiatowej, a tak?e podj?ł działania w celu przyst?pienia Austrii do Unii Europejskiej ? stało si? to w 1995. W 1997 nowym kanclerzem i liderem partii został Viktor Klima .

Nowy szef partii musiał zmierzy? si? z problemem krytyki austriackiego systemu wyborczego, ktory oskar?ano o niesprawiedliwe forowanie dwoch najsilniejszych partii: SPO i OVP, w zwi?zku z czym rosło poparcie dla Austriackiej Partii Wolno?ciowej (FPO) Haidera. W wyniku wyborow w 1999 FPO zdobyło drugi wynik, a w nast?pnym roku stworzyło prawicowy rz?d wraz z OVP ? SPO po raz pierwszy od 30 lat znalazło si? w opozycji. Wywołało to du?e zmiany wewn?trzne (zarowno personalne, jak i organizacyjne oraz finansowe). Pora?ka w wyborach w 2002 faktycznie oznaczała wzmocnienie pozycji partii (zdobyła wi?cej głosow i mandatow ni? w 1999) i zepchni?cie na margines FPO, SPO wygrała te? wybory w kilku austriackich landach (poza ? tradycyjnie znajduj?cymi si? pod jej wpływami ? Wiedniem i Burgenlandem ).

W wyborach 2006 SPO na powrot zdobyła najlepszy wynik i zdołała sformowa? ? po raz kolejny ? rz?d wielkiej koalicji wraz z OVP. Podj?ła te? problem rozliczenia si? z mrocznymi kartami historii zwi?zanymi ze wspołprac? niektorych działaczy socjaldemokratycznych z nazistami w latach 1938?1945. Koalicja rozpadła si? w 2008 wskutek rozbie?no?ci zda? jej członkow w sprawie ratyfikacji traktatu lizbo?skiego . Kolejne wybory (przedterminowe), do ktorych SPO stan?ła pod przewodnictwem nowego lidera Wernera Faymanna przyniosły zwyci?stwo socjaldemokratow (mimo spadku poparcia dla partii), a Faymann został kanclerzem nowego rz?du sformowanego w koalicji z OVP.

W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku SPO zdobyła 23,81% poparcia (4 mandaty) przegrywaj?c z OVP (29,97% i 6 mandatow) ^[36] .

SPO jest drug? co do wielko?ci parti? Austrii. W 2011 roku liczyła 243.462 członkow ^[37] . Niegdy? członkowie SPO liczyli prawie 10% wszystkich mieszka?cow kraju. W 1913 roku partia liczyła 98 673 członkow, w 1929 roku ju? 718 056 członkow. Po wojnie w 1945 roku liczyła 375 815, a w 1979 ju? 716 000 członkow ^[38] .

Najwi?kszym poparciem partia cieszy si? na tzw. ?czerwonym” (socjalistycznym) wschodzie a mniejszym poparciem na ?czarnym” (chadeckim) zachodzie. SPO wspołcze?nie nie jest ju? parti? robotnicz?, w latach 40. i 50. do partii starano si? pozyska? cz??? elektoratu chłopskiego, rzemie?lnikow czy kupcow. Za czasow Kreisky’ego partia skupiła si? na pozyskaniu pracownikow umysłowych. Przykładowo badania z 1973 roku wykazały, ?e na 100 osob głosuj?cych na socjaldemokratow ? 62 z nich było robotnikami (68 w 1968), 30 pracownikami umysłowymi, 5 rzemie?lnikami czy te? kupcami a 3 chłopami. W latach 70. widoczny był trend pozyskiwania wyborcow wiejskich przy jednoczesnej utracie elektoratu miejskiego. W 1947 roku robotnicy liczyli a? 41,9% członkow partii, a w 1977 ju? 29,9% członkow ^[39] .

Program [ edytuj | edytuj kod ]

Program z 1958 [ edytuj | edytuj kod ]

W 1926 roku powstał program SDAPO, w 1934 roku natomiast program działaj?cej w podziemiu RSO. Po wyzwoleniu Austrii, w 1947 roku kierownictwo partii zdecydowało si? na gwałtown? rewizj? programu. Za nowy program odpowiedzialny miał by? Benedikt Kautski, jeden z liderow prawicy partyjnej, projekt programu został przedstawiony na zje?dzie socjaldemokratow z 1957 roku. Projekt został skrytykowany przez przedstawicieli frakcji centrowych i lewicowych i w rezultacie odrzucony. Ostatecznie nowy program tym razem przygotowany przez zespoł z Pittermannem na czele przyj?to rok po?niej na zje?dzie nadzwyczajnym. Program z 1958 roku rezygnował z propozycji uspołecznienia gospodarki i centralnie planowanego systemu gospodarczego . Zamiast tego socjali?ci opowiedzieli si? za gospodark? mieszan? . Socjaldemokraci zaakceptowali zasady systemu pa?stwa bur?uazyjnego, poparli rozszerzanie demokracji w zamy?le tego postulatu socjalizm uznany został za ?demokracj? doskonał?”. W programie z 1958 ostatecznie odci?to si? od filozofii marksowskiej, argumentowano to tym jakoby filozofia ta straciła na aktualno?ci ^[40] .

Socjaldemokraci opowiedzieli si? za neutralno?ci? na arenie mi?dzynarodowej. Poparto system kapitalistyczny. Zachowano kilka postulatow ł?cz?cych SPO z jej poprzedniczkami, m.in. d??enie do budowy społecze?stwa bezklasowego. Zdaniem Beneditkta Kautsky’ego i Fritza Klennera , wowczas czołowych ideologow austriackiej socjaldemokracji, SPO przeszła transformacj? z partii robotniczej w parti? ludow? ^{[41] [42]} .

Program z 1966, siedem programow (1968?1969) [ edytuj | edytuj kod ]

W 1966 roku przyj?to Program dla Austrii . Program proponował rozwi?zania w kwestii poprawy warunkow rozwoju przedsi?biorstw upa?stwowionych po 1945, poszerzenia polityki socjalnej, wprowadzenia modelu wspołzarz?dzania przedsi?biorstwami przez załogi ^[43] .

Nast?pnie powstało siedem mniejszych programow ktore przygotowane zostały do roku 1969. jednym z nich był program ekonomiczny ktory postulował wzmocnienie sektora przemysłu upa?stwowionego; osi?gn?? to miano poprzez fuzj? pokrewnych przedsi?biorstw. Program pozytywnie ocenił rol? koncernow zagranicznych działaj?cych w Austrii, socjaldemokraci chcieli aby tak?e i w takich przedsi?biorstwach wprowadzano zasad? wspołdecydowania pracowniczego. Ponadto domagano si? ograniczenia podatkow po?rednich kosztem podatkow po?rednich (tylko od produktow uznawanych za luksusowe). Socjaldemokraci zawarli w programie tez? o przeniesieniu wyzysku ze sfery produkcyjnej do sfery rynkowej (proces cyrkulacji towarow), st?d te? głowny nacisk poło?ono na postulaty maj?ce broni? konsumentow ^[43] .

Program z 1978 [ edytuj | edytuj kod ]

Od lat 70. wewn?trz partii toczył si? dyskusje nad nowym programem ktory uj?łby rozwi?zania problemow ktore powstałych od roku 1958. Nowy program oficjalnie ogłoszono w maju 1978 roku. Bruno Kreisky otwieraj?c zjazd partii na ktorym uchwalono nowy program, podkre?lił pozytywny stosunek socjaldemokracji do klasykow marksizmu ^[33] . Kierownictwo partii, jak i jej krytycy uznali nowy program za bardziej lewicowy od programu z 1958 roku. Nowymi celami SPO według programu były ? wolno??, rowno??, sprawiedliwo?? i solidarno??. Dokument programowy uznaje SPO za spadkobiercow doktryny Ko?cioła katolickiego oraz post?powych elementow liberalizmu . Partia zaproponowała budow? ?demokracji społecznej”, demokratyzacj? ?ycia gospodarczego i integracj? pa?stw Europy zachodniej. Na skutek naciskow lokalnych jednostek SPO do programu dodano informacje o tym ?e socjaldemokraci zmierzaj? do zmiany stosunkow własno?ci co jednak nie odb?dzie si? poprzez nacjonalizacj? ^[43] .

Podtrzymano postulaty wzmocnienia sektora przemysłu upa?stwowionego. Podtrzymano tez? z programu z 1958 roku według ktorej, przedsi?biorstwami upa?stwowimy wspołzarz?dza? b?dzie gremia składaj?ca si? z załogi, pa?stwa i konsumentow ^[44] .

SPO zaproponowała własny model pa?stwa opieku?czego ? pa?stwa okre?lonego w programie jako ?ludzkie i praworz?dne”. W zamy?le socjaldemokratow, pa?stwo jest winne zapewni? społecze?stwu; gwarancj? pełnego zatrudnienia czy pomaga? osobom znajduj?cym si? w ci??kiej sytuacji. Aby to osi?gn?? odrzucono jednak zwi?kszenie interwencjonizmu gospodarczego pa?stwa ktore według SPO mo?e doprowadzi? do nadmiernego rozrostu biurokracji ^[33] .

Program zadeklarował reform? systemu edukacyjnego, rowne szanse startu młodzie?y w dorosłe ?ycie, wi?ksz? dost?pno?? kultury, sprawiedliwszy podział dochodu narodowego. W odro?nieniu od programu z 1958 ktory zadeklarował uznanie kapitalizmu, nowy program poddał ten system krytyce a socjaldemokraci zadeklarowali przekształcenie systemu kapitalistycznego na drodze reform ^[33] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Osterreich Lexikon
• Weblexikon der Wiener Sozialdemorkatie