Rusini Pano?scy
(
rusi?.
Руснаци
lub
Русини
,
serb.-chorw.
Rusini /
Русини
) ?
słowia?ska
grupa etniczna
?yj?ca w
Serbii
i
Chorwacji
, gdzie s? oficjalnie uznawani za mniejszo?? narodow?. Wywodz? si? z rusi?skich społeczno?ci zamieszkuj?cych ukrai?skie
Zakarpacie
, połnocno-wschodni?
Słowacj?
, połnocn?
Rumuni?
, połnocno-wschodnie
W?gry
i południowo-wschodni?
Polsk?
.
Głown? cech? odro?niaj?c? Rusinow Pano?skich od reszty Rusinow jest j?zyk ? mowa Rusinow w Panonii zawiera znacznie wi?cej zapo?ycze? z
j?zykow zachodniosłowia?skich
.
Rusini zamieszkuj? przede wszystkim autonomiczn? historyczn?
Baczk?
w autonomicznym okr?gu serbskiej
Wojwodiny
. Mieszka tam 11 483 osob deklaruj?cych si? jako Rusini Pano?scy (według danych z 2022 r.)
[1]
, a ich j?zyk jest jednym z 6 oficjalnych j?zykow Wojwodiny. Wie?
Ruski Krstur
w gminie
Kula
jest uznawana za kulturowe centrum tej społeczno?ci. Wielu zamieszkuje tak?e
Nowy Sad
. Znajduje si? tam
greckokatolicka
?wi?tynia pod wezwaniem
?w. Piotra
i
Pawła
, ktorej budow? rozpocz?to w 1820, a uko?czono mi?dzy latami 1834?1837. Inne wsie, w ktorych wi?kszo?? stanowi? Rusini, to
Kucura
w gminie
Vrbas
i
Biki? Do
w gminie
?id
. Wspolnoty rusi?skie zamieszkuj? rownie? chorwacki
Srem
, gdzie stanowi? wi?kszo?? we wsi
Petrovci
w gminie
Bogdanovci
.
Ludno?? historycznego
Banatu
i Baczki została zdziesi?tkowana w czasie podboju
Połwyspu Bałka?skiego
przez
Imperium Osma?skie
. Rusini Pano?scy przybyli na te ziemie wraz z osadnikami niemieckimi,
w?gierskimi
i
słowackimi
z terenow dzisiejszej
Słowacji
i
W?gier
w ramach planowej kolonizacji prowadzona przez władze habsburskie, chc?ce na nowo zaludni? urodzajne tereny odebrane pa?stwu tureckiemu na mocy
traktatu karłowickiego
i
po?arevackiego
.
Pierwszymi Rusinami na tych ziemiach byli ? według pochodz?cego z 1746 roku Spisu z Kuli ? Janko i Petro Homa oraz Janko Makovicki. Jednak?e oficjaln? dat? rozpocz?cia rusi?skiego osadnictwa jest 17 stycznia 1751, kiedy to zarz?dca Baczki, Franz Joseph de Redl podpisał umow? z Mihajlo Munkacim ze wsi ?ervenovo z
komitatu
Bereg
[2]
o nadaniu 200 greckokatolickim, rusi?skim rodzinom ziemi w Krsturze (rus.
Керестур
). Krstur był serbsk? wsi? opuszczon? w 1741, gdy jego mieszka?cy przenie?li si? do
?elareva
. Ten sam zarz?dca podpisał jeszcze jedn? umow?, 15 maja 1763, tym razem z Petro Kisem z Krstura, o nadaniu ziemi 150 Rusinom w Kucurze.
Wraz ze wzrostem populacji i kurczeniem si? zasobow rolnych, cz??? rodzin z Krstura i Kucury przenosiła si? do
Nowego Sadu
. Migracja ta miała miejsce na przełomie 1766/1767. Po?nej Rusini osiedlali si? tak?e w ?idzie,
Vajsce
, a na pocz?tku XIX wieku tak?e w
Vukovarze
i
Iloku
(obecnie w Chorwacji). W
Petrovcach
, rownie? w Chorwacji, Rusini zacz?li si? osiedla? w 1833, w
Ba?incach
za? rok po?niej.
Na terenie całego rejonu, ktory był wowczas południow? cz??ci? habsburskiego Krolestwa W?gier, według spisu z 1767 mieszkało 2000 Rusinow. W spisie z 1991 liczba si?gała 25 tys. Dzi? wynosi ona 15 tysi?cy. Głown? przyczyn? spadku jest emigracja Rusinow do
Kanady
.
Mi?dzy lingwistami trwaj? dyskusje co do klasyfikacji j?zyka Rusinow pano?skich. Cz??? badaczy uwa?a, ?e zalicza si? on do grupy
j?zykow wschodniosłowia?skich
, inni za? ?e do
zachodniosłowia?skich
. Z pewno?ci? mo?na stwierdzi?, i? s? ro?nice mi?dzy nim a innymi j?zykami rusi?skimi, przede wszystkim w j?zyku Rusinow pano?skich wyst?puje o wiele wi?cej zapo?ycze? z grupy j?zykow zachodniosłowia?skich. W Wojwodinie Rusini posiadaj? prawo do nauki w j?zyku ojczystym w wybranych placowkach o?wiatowych
[3]
.