Robert Gabriel Mugabe
(wymowa
shona
[
m
u
?
a
?
e
], wymowa
angielska
[
m
u
?
?
?
b
i
]; ur.
21 lutego
1924
w
Salisbury
[2]
[3]
, zm.
6 wrze?nia
2019
w
Singapurze
[4]
) ?
zimbabwe?ski
polityk,
premier Zimbabwe
w latach 1980?1987,
prezydent Zimbabwe
w latach 1987?2017
[5]
. Od 30 stycznia 2015 do 30 stycznia 2016 sprawował funkcj? przewodnicz?cego
Unii Afryka?skiej
[6]
.
Edukacja i pocz?tki kariery
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Urodził si? w dystrykcie Zvimba miasta Salisbury (obecne
Harare
) w owczesnej
brytyjskiej
kolonii
,
Rodezji Południowej
. Syn ubogiego cie?li z
Malawi
[7]
pochodz?cego z plemienia
Szona
[8]
. Wczesn? edukacj? pobierał w misji
jezuickiej
, co ukształtowało go na gorliwego
katolika
[7]
. Nauk? kontynuował na University College of Fort Hare w
Republice Południowej Afryki
, gdzie poznał działaczy
Afryka?skiego Kongresu Narodowego
[7]
i przyj?ł
nacjonalistyczne
pogl?dy polityczne
[8]
[9]
. W latach 1956?1960 pracował jako nauczyciel w
Ghanie
[9]
[10]
. W czasie pobytu w Ghanie, znalazł si? pod ideologicznym wpływem owczesnego premiera kraju,
Kwame Nkrumaha
. Ponadto wraz z niektorymi działaczami rodezyjskim przeszedł przeszkolenie na Instytucie Ideologicznym Kwame Nkrumaha w miejscowo?ci
Winneba
na południu Ghany
[11]
. Do Rodezji powrocił w 1960 roku
[9]
.
W 1963 roku był wspołzało?ycielem
Afryka?skiego Narodowego Zwi?zku Zimbabwe
(ZANU)
[9]
[10]
. W 1964 roku za działalno?? opozycyjn? wzgl?dem re?imu białej mniejszo?ci, został aresztowany i skazany na wi?zienie gdzie sp?dził dziesi?? lat
[9]
. Do 1966 roku formalnie zostawał sekretarzem generalnym partii ktor? zakładał
[8]
. Po wyj?ciu na wolno?? w 1974 roku wyjechał z kraju i udał si? na emigracj? do
Londynu
. Tam uko?czył studia prawnicze
[9]
. W 1975 roku został politycznym liderem partyzanckiej Afryka?skiej Armii Narodowego Wyzwolenia Zimbabwe bior?cej udział w
wojnie rodezyjskiej
[8]
. Od 1976 roku obj?ł przywodztwo w ZANU
[8]
. W latach wojny podj?ł si? wspołpracy z konkurencyjn? grup? narodowowyzwole?cz?
Afryka?ski Ludowy Zwi?zek Zimbabwe
(ZAPU) i wzi?ł udział w spotkaniu z jej liderem
Joshu? Nkomo
zorganizowanym przez prezydenta
Tanzanii
,
Juliusa Nyerere
[12]
.
Pierwsze wolne wybory w 1980 roku przyniosły zwyci?stwo ZANU, ktore uzyskało poparcie najwi?kszej narodowo?ci kraju ?
Szona
(24% głosow w skali kraju) i Mugabe otrzymał urz?d premiera. Władz? obj?ła koalicja ZANU, ZAPU i partii białych ? Frontu Zimbabwe
[13]
. Wi?kszo?? wa?nych stanowisk pozostało w r?kach białych. Premier, w celu zminimalizowania skutkow rozbicia czarnych mieszka?cow kraju, d??ył do porozumienia z konkurencyjnym ruchem ZAPU reprezentuj?cym ludno??
Ndebele
. Ten okres rz?dow Mugabe cechował pragmatyzm polityczny, ostro?no?? i staranie o dobry wizerunek pa?stwa
[14]
. W polityce gospodarczej, cho? pozostawał krytykiem zagranicznych modeli gospodarczych (uwa?ał, ?e ?gospodarcza dominacja jest gorszym zjawiskiem ni? dominacja polityczna”), jedynie nieznacznie zwi?kszył kontrol? pa?stwa w ekonomii, zarzucaj?c jakiekolwiek plany
nacjonalizacji
. Ekipa rz?dowa cho? wywodziła si? z kr?gow
marksistowskich
, wspierała tak?e wielkie plantacje białych (posiadaj?cych 70% ziemi w kraju) oraz drobne gospodarstwa i prywatne własno?ci czarnych
[14]
. Wi?ksze reformy przeprowadzano głownie w dziedzinie o?wiaty i zdrowia. Probowano realizowa? programy
Mi?dzynarodowego Funduszu Walutowego
. Pierwsze lata rz?dow Mugabe wi?zały si? z wysokim stopniem rozwoju gospodarczego
[15]
. Jako premier podj?ł si? reform maj?cych wymaza? kolonialn? przeszło?? Zimbabwe i przeprowadził nieznaczny proces afrykanizacji kraju, ktory obj?ł jedynie nazewnictwo ? wiele nazw miast zostało zmienionych np. z Salisbury na Harare
[14]
. W polityce zagranicznej prowadził polityk? wspierania rz?du s?siedniego
Mozambiku
, wspieraj?c tamtejszy
Front Wyzwolenia Mozambiku
w
walkach
z opozycyjnym
Narodowym Ruchem Oporu Mozambiku
. Na gruncie tej polityki doszło do star? zimbabwe?skiej armii z mozambick? partyzantk? na terenach przygranicznych
[16]
.
Pomimo prob załagodzenia napi?cia wewn?trznego przez Mugabe, w kraju narastał konflikt zaostrzony poprzez działalno?? radykalnych frakcji Alfreda ?Nikity” Mangeny w ZAPU i Edgara Tekerego w ZANU. W 1982 roku rozpadła si? rz?dowa koalicja, a ZANU przej?ła pełni? władzy. Od 1982 do 1987 miały miejsce starcia zbrojne wojska z powsta?cami Ndebele. Walki spowodowała ucieczka Nkomo reprezentuj?cego Ndebele z kraju po tym, gdy ujawniono gromadzenie broni przez jego ugrupowanie oraz kontakty z
RPA
i
ZSRR
w celu mo?liwego zamachu stanu skierowanego przeciw Mugabe. Kryzys doprowadził do wzrostu poparcia dla Mugabe
[17]
[18]
. W celu ochrony rz?du Mugabe powołał paramilitarne zaplecze partii ? Młodzie?owe Brygady ZANU-PF działaj?ce na przełomie lat 1984?1985. W 1985 roku odbyły si? wybory parlamentarne wygrane przez ZANU z wynikiem 19%. ZAPU dostała niewielki procent głosow co skłoniło jej przywodcow do rozmow na temat zjednoczenia ZAPU i ZANU. Kompromis z 1987 roku obejmował poł?czenie ZANU i ZAPU w jednolit? parti?
Afryka?ski Narodowy Zwi?zek Zimbabwe ? Front Patriotyczny
(ZANU-PF) i zmian? ustroju na prezydencki. Mugabe został w 1987 roku prezydentem kraju, a dotychczas opozycyjny Nkomo został ministrem, ogłoszono rownie? amnesti? dla wszystkich dysydentow
[19]
.
Zako?czenie walk mi?dzyplemiennych ustabilizowało sytuacj? Zimbabwe. W 1988 roku kraj w ramach pielgrzymki odwiedził papie?
Jan Paweł II
. Robert Mugabe utrzymał rz?d w kolejnych wyborach w 1990 roku, partia Mugabe zyskała rownie? przewag? w wyborach parlamentarnych, w ktorych opozycyjny Zimbabwe?ski Ruch Jedno?ci zdobył 18%. Rok po?niej w Harare miał miejsce szczyt pa?stw członkowskich
brytyjskiej
Wspolnoty Narodow
(Zimbabwe było członkiem organizacji), na ktorym przyj?to ?Deklaracj? z Harare” definiuj?c? normy przestrzegania praw człowieka w krajach Wspolnoty
[20]
. W tym samym roku Mugabe i jego rz?d zrezygnowali z
lewicowych
haseł przyj?tych w 1984 roku. W 1995 roku w wyborach parlamentarnych zdecydowan? wi?kszo?? zdobyła ZANU-PF, natomiast głowna siła opozycji ZANU-Ndonga jedynie 7%
[21]
. W 1996 roku Mugabe ponownie został wybrany prezydentem. W 1997 roku w zwi?zku z niezrealizowan? reform? roln? i słabn?c? gospodark? doszło do strajku generalnego kierowanego przez Kongres Zwi?zkow Zawodowych Zimbabwe na czele ktorego stał
Morgan Tsvangirai
[22]
. W 1998 roku w trakcie
II wojny domowej w Kongu
, rz?d Zimbabwe wysłał wojska na pomoc rz?dowi
Laurenta-Desire Kabili
[23]
. Decyzja o wysłaniu do Konga wojsk (około 11 tysi?cy ?ołnierzy) podzieliła w znacz?cy sposob zwolennikow rz?du i opozycji oraz przyczyniła si? do powstania zjednoczonej opozycji (głownie
zwi?zkow zawodowych
) ?
Ruchu na rzecz Demokratycznej Zmiany
z Tsvangiraiem na czele
[24]
.
W ostatnich latach (od 1999) Mugabe zradykalizował stanowisko, probuj?c sił? odebra? białym farmerom ziemi? i popieraj?c dawnych towarzyszy broni ? partyzantow, urz?dzaj?cych okupacje gospodarstw białych. Wskutek tego nast?pił powa?ny gospodarczy kryzys i wzrost napi?? społecznych. Po wyborach w 2002 roku, w ktorych zdobył 56,2% (głowny kontrkandydat zdobył 42%)
[25]
, silny Mugabe przyst?pił do zwalczania opozycji. Był oskar?any przez wiele rz?dow i organizacji mi?dzynarodowych (tak?e afryka?skich) o łamanie praw człowieka czy brak
wolno?ci słowa
(aresztowania dziennikarzy). Sam Mugabe uwa?ał jednak swoich przeciwnikow za inspirowanych przez kolonialistow, ktorzy chc? zachowa? ziemi? zagrabion? rdzennym mieszka?com kraju. W 2004 roku Zimbabwe wdało si? w
konflikt w prowincji Kiwu
, w ktorym poparło
Demokratyczn? Republik? Konga
[26]
. W zwi?zku z krytyk? prezydenta,
Stany Zjednoczone
i
Unia Europejska
wprowadziły u progu XXI wieku ograniczone sankcje, co jednak nie zmniejszyło wpływow Zimbabwe w regionie ze wzgl?du na poparcie 79 pa?stw tzw. ?biednego południa” oraz
Rosji
i
Chin
[14]
[27]
.
29 marca 2008 w Zimbabwe odbyły si? poł?czone
wybory prezydenckie
i
parlamentarne
. Kandydowali w nich Mugabe, lider opozycyjnej partii Ruch na rzecz Demokratycznej Zmiany
Morgan Tsvangirai
oraz kandydat niezale?ny
Simba Makoni
. Opozycja oraz niezale?ni obserwatorzy na własn? r?k? policzyli głosy. Na tej podstawie ogłosili, ?e Morgan Tsvangirai uzyskał w granicach 48?49% głosow i powinien spotka? si? w II rundzie z Mugabe, ktorego wynik wyniosł 41?43% głosow. Komisja Wyborcza do 2 kwietnia ogłosiła jedynie wyniki z połowy okr?gow wskazuj?ce na nieznaczn? przewag? opozycji
[28]
. Druga runda wyborow prezydenckich miała si? odby? 27 czerwca. W tym czasie Robert Mugabe zdecydował si? na zakup 3 000 000 sztuk chi?skiej amunicji do karabinow
AK-47
i 3000 do mo?dzierzy
[29]
. Przed drug? tur? wyborow Morgan Tsvangirai w obawie o swe ?ycie przebywał czasowo w RPA, a nast?pnie wobec nasilaj?cej si? fali przemocy wobec jego zwolennikow ? zamordowano około 90 opozycyjnych działaczy ? wycofał si? z kandydowania. Komisja Wyborcza pozostawiła jednak nazwisko Tsvangiraia na listach, aby zachowa? pozory legalno?ci głosowania
[30]
. Druga tura wyborow odbyła si? 28 czerwca 2008. Według oficjalnych wynikow Robert Mugabe zdobył 85,51% głosow i pozostał prezydentem na kolejn? kadencj?. Liczenie głosow po pierwszej turze wyborow zaj?ło cztery miesi?ce, po drugiej 48 godzin. Wybory opozycja nazwała ?fars?”, a wspolnota mi?dzynarodowa uznała je za nielegalne
[30]
. W efekcie sytuacji politycznej w Zimbabwe
Unia Europejska
wprowadziła sankcje polityczne polegaj?ce na zamro?eniu aktywow zimbabwe?skich notabli i obj?cia ich zakazem wjazdu na teren Unii
[31]
.
W 2011 roku rz?d Mugabe wysłał wojskowe wsparcie
libijskiemu
rz?dowi w czasie trwaj?cej w tym kraju
wojny domowej
[32]
. 16 marca 2013 z inicjatywy Mugabe odbyło si? referendum konstytucyjne, w ktorym około 95% głosuj?cych opowiedziało si? za now? ustaw? zasadnicz?. Według nowej konstytucji jedna osoba mo?e by? prezydentem tylko przez dwie kadencje. Zmniejszono tak?e uprawnienia prezydenta
[33]
. 31 lipca 2013 Mugabe zwyci??ył ju? w I turze
wyborow prezydenckich
, zapewniaj?c sobie siodm? reelekcj?. Pokonał Morgana Tsvangiraia (33,94%) uzyskuj?c 61,09% głosow. Wybory zostały uznane przez niezale?nych obserwatorow za sfałszowane
[34]
.
30 stycznia 2015 został wybrany na okres jednego roku przewodnicz?cym
Unii Afryka?skiej
[6]
.
15 listopada 2017 wskutek przeprowadzonego przez armi?
zamachu stanu
, prezydent Mugabe został umieszczony w
areszcie domowym
w
Harare
. Rozpocz?to proby negocjacji w celu pokojowego zrzeczenia si? przez niego urz?du
[35]
. 18 listopada w
Harare
doszło do masowych demonstracji przeciwko prezydentowi Mugabe
[36]
. 19 listopada władze partii
ZANU-PF
odwołały prezydenta Mugabe z funkcji przewodnicz?cego ugrupowania, jednocze?nie mianuj?c na ten urz?d byłego wiceprezydenta
Emmersona Mnangagw?
[37]
. 21 listopada 2017 w oficjalnym li?cie do
parlamentu
, Robert Mugabe ogłosił swoj? rezygnacj? ze stanowiska prezydenta
[38]
. Zmarł 6 wrze?nia 2019 w
Singapurze
w wieku 95 lat, po długiej chorobie
[39]
.
Był ?onaty z Sally, a po jej ?mierci z
Grace
[40]
[41]
. Był
katolikiem
.
Był prawdopodobnie pierwowzorem postaci Edmunda Zuwanie prezydenta fikcyjnego pa?stwa Matobo (
w rzeczywisto?ci
park narodowy na terenie Zimbabwe), ktory jako przywodca przeszedł drog? od idola i bohatera-wyzwoliciela do znienawidzonego tyrana, ukazanej w filmie
Tłumaczka
w re?yserii
Sydneya Pollacka
z 2005 roku
[42]
.
W 1994 roku
El?bieta II
odznaczyła go
Orderem Ła?ni
, ktorego w 2008 roku został pozbawiony
[46]
.
- ↑
Od 31 grudnia 1987 do 11 lutego 2009 urz?d premiera nie istniał.
- ↑
biography.com ? Robert Mugabe Biography
(
ang.
)
[dost?p 2012-09-28].
- ↑
encyclopedia.com ? Robert Gabriel Mugabe
(
ang.
)
[dost?p 2012-09-28].
- ↑
Nie ?yje Robert Mugabe ? wieloletni prezydent Zimbabwe
[online],
gazeta.pl
[dost?p 2019-09-06]
(
pol.
)
.
- ↑
Zimbabwe’s President Mugabe resigns
. [w:]
BBC
[on-line]. 2017-11-17. [dost?p 2017-11-21].
- ↑
a
b
Robert Mugabe assumes African Union helm with familiar rallying cry
. theguardian.com/.
- ↑
a
b
c
Jacek
J.
Pawlicki
Jacek
J.
,
Robert Mugabe: Najstarszy tyran ?wiata
[online], Newsweek.pl, 18 marca 2014 [zarchiwizowane z
adresu
2016-06-13]
(
pol.
)
.
- ↑
a
b
c
d
e
Mugabe Robert Gabriel
, [w:]
Encyklopedia PWN
[dost?p 2016-06-13]
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
Robert Mugabe
, [w:]
Encyclopædia Britannica
[dost?p 2022-10-05]
(
ang.
)
.
- ↑
a
b
Mugabe Robert Gabriel
[online], Onet.pl [zarchiwizowane z
adresu
2016-06-13]
(
pol.
)
.
- ↑
I am still a disciple of Nkrumah? Mugabe
. ghanaweb.com.
(
ang.
)
.
- ↑
Shelley
S.
Klein
Shelley
S.
,
Najgro?niejsi dyktatorzy w historii
,
Jolanta
J.
Sawicka
(tłum.), Warszawa: Wyd. Muza SA, 2008, s. 202,
ISBN
978-83-7495-323-8
,
OCLC
749811259
.
- ↑
Zimbabwe. Historia
, [w:]
Encyklopedia PWN
[dost?p 2016-06-14]
.
- ↑
a
b
c
d
dr Krystian Chołaszczy?ski:
Afryka?ski model autorytaryzmu ? Zimbabwe czasow Roberta Mugabe
. konserwatyzm.pl.
(
pol.
)
.
- ↑
H. Zins,
Historia Zimbabwe
, Warszawa 2003, s. 252?253.
- ↑
Audrey Kalley, Jacqueline.
Southern African Political History: a chronological of key political events from independence to Mid-1997, 1999
. s. 739.
- ↑
H. Zins,
Historia Zimbabwe
, Warszawa 2003, s. 254.
- ↑
M. Meredith, The State of Africa. A History of Fifty Years of Independence, London 2006, s. 620?621.
- ↑
M. Meredith,
The State of Africa. A History of Fifty Years of Independence
, London 2006, s. 620?621.
- ↑
T. M. Mashingaidze,
The Zimbabwean Entrapment: An Analysis of the Nexus between Domestic and Foreign Policies in a ?Collapsing” Militant State, 1990s ? 2006
, w: Alternatives. Turkish Journal Of International Relations, Vol. 5, Nr 4, Wiosna 2006, s. 58.
- ↑
M. W. Solarz, Walka o władz? w Zimbabwe w latach 2000?2002, Warszawa 2006, s. 18.
- ↑
D. Blair,
Degrees in Violence. Robert Mugabe and the struggle for power in Zimbabwe
, London ? New York 2002, s. 40.
- ↑
No Zim soldiers in DRC
[online], The Herald, 8 czerwca 2006 [zarchiwizowane z
adresu
2007-09-28]
(
ang.
)
.
- ↑
M. Meredith,
The State of Africa. A History of Fifty Years of Independence
, London 2006, s. 635,638.
- ↑
Zimbabwe Presidential Election 9?11 marca 2002.
The Report of the Commonwealth Observer Group
s. 41.
- ↑
Maciej Konarski:
Regionowi Wielkich Jezior grozi kolejny wielki konflikt
. afryka24.pl, 2008-11-13. [dost?p 2008-11-13].
(
pol.
)
.
- ↑
Rosja i Chiny zawetowały sankcje wobec Zimbabwe
[online], rp.pl, 12 lipca 2008
[dost?p 2008-09-23]
[zarchiwizowane z
adresu
2015-06-27]
.
- ↑
Mugabe przegrał wybory w Zimbabwe
, Gazeta Wyborcza, 2.04.2008.
- ↑
3 mln chi?skich kałasznikowow dotarło do Zimbabwe
[online], Gazeta.pl, 17 maja 2008
[dost?p 2010-05-20]
[zarchiwizowane z
adresu
2011-05-03]
.
- ↑
a
b
Robert Mugabe po raz szosty prezydentem Zimbabwe
[online], Wirtualna Polska, 29 czerwca 2008
[dost?p 2010-05-20]
.
- ↑
UE zaostrza sankcje wobec Mugabe
[online], Gazeta.pl, 22 lipca 2008
[dost?p 2010-05-20]
[zarchiwizowane z
adresu
2012-07-18]
.
- ↑
Mugabe manda a mercenarios en apoyo del regimen de Gadafi, segun un rotativo
. ABC, 27 lutego 2011. [dost?p 2011-03-11]. [zarchiwizowane z
tego adresu
(17 maja 2011)].
(
hiszp.
)
.
- ↑
Marcin
M.
Pie?kowski
Marcin
M.
,
Zimbabwe ma now? konstytucj?. Prezydent b?dzie rz?dził krocej
[online], rp.pl, 19 marca 2013
[dost?p 2013-03-19]
[zarchiwizowane z
adresu
2016-06-03]
(
pol.
)
.
- ↑
Komisja wyborcza: Robert Mugabe wygrał wybory prezydenckie
. wp.pl, 2013-08-08. [dost?p 2013-08-08]. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2013-10-05)].
- ↑
Zimbabwe coup latest updates: Robert Mugabe ‘fate uncertain’ amid calls for RESIGNATION
. express.co.uk, 16 listopada 2017. [dost?p 2017-11-16].
(
ang.
)
.
- ↑
Zimbabwe: demonstracje przeciwko Robertowi Mugabe
[online], Onet.pl, 18 listopada 2017 [zarchiwizowane z
adresu
2017-11-18]
.
- ↑
Robert Mugabe sacked as Zanu-PF party leader, Grace Mugabe expelled
. [dost?p 2017-11-19].
(
ang.
)
.
- ↑
Zimbabwe: Robert Mugabe ust?pił z urz?du. Mnangagwa nowym prezydentem
[online],
Onet.pl
, 21 listopada 2017
[dost?p 2017-11-21]
.
- ↑
Robert Mugabe nie ?yje. Były prezydent Zimbabwe miał 95 lat
, TVN24, 6 wrze?nia 2019
[dost?p 2019-09-06]
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
President ?Gucci Grace” Mugabe?
[online], City Press, 4 grudnia 2014
[dost?p 2014-12-16]
[zarchiwizowane z
adresu
2014-12-05]
(
ang.
)
.
- ↑
Robert Stefanicki:
?ona Mugabego idzie po władz?
. [w:]
Gazeta Wyborcza
[on-line]. Agora SA, 2014-12-13. [dost?p 2014-12-16].
(
pol.
)
.
- ↑
AP
,
Zimbabwe claims CIA behind Nicole Kidman 'Interpreter' movie
[online], Jamaica Observer, 4 wrze?nia 2005
[dost?p 2019-09-08]
(
ang.
)
.
- ↑
a
b
c
d
Robert Mugabe ? fotografia
[dost?p 2013-1104].
- ↑
1994 National Orders awards
[online], South African History Online
[dost?p 2013-11-04]
[zarchiwizowane z
adresu
2014-11-10]
(
ang.
)
.
- ↑
津巴布???穆加??2015年孔子和平?
[online], huanqiu.com, 29 wrze?nia 2015
[dost?p 2015-10-05]
[zarchiwizowane z
adresu
2015-10-07]
.
- ↑
A. Porter,
Robert Mugabe to be stripped from knighthood
, ?The Telegraph”, 25 czerwca 2008
[dost?p 2012-02-02].
Identyfikatory zewn?trzne: