|
Ten artykuł dotyczy miasta ww Włoszech. Zobacz te?: inne znaczenie terminu
Ravenna
.
|
Rawenna
(
wł.
Ravenna
) ? miasto i gmina w połnocnych
Włoszech
w regionie
Emilia-Romania
, stolica
prowincji Rawenna
. Według danych na rok 2007 gmin? zamieszkiwało 151 055 osob, 228 os./km².
Miasto le?y na rowninie u zbiegu rzek
Ronco
i
Montone
, w odległo?ci 10 km od
Morza Adriatyckiego
, z ktorym poł?czone jest ?eglownym kanałem.
Rawenna to znacz?cy o?rodek przetworstwa
ropy naftowej
(rafineria) i
gazu ziemnego
. W pobli?u zachodzi eksploatacja podmorskich zło? gazu ziemnego, produkcja nawozow sztucznych i
kauczuku syntetycznego
. Wa?n? rol? odgrywa rownie? przemysł metalowy, włokienniczy i spo?ywczy (gł. tłocznie oleju z oliwek). W obszarze miasta znajduje si? port handlowy, w?zeł kolejowy i drogowy, o?rodek turystyczny (k?pielisko Marina di Ravenna) z licznymi zabytkami, muzeami i galeri? malarstwa.
Od około
XIV w. p.n.e.
okolice dzisiejszej Rawenny zamieszkane były przez
Umbrow
. Ich nale?y prawdopodobnie uwa?a? za zało?ycieli miasta. W
VI w. p.n.e.
tereny te dostały si? pod władz?
Etruskow
, a po?niej nadpada?skich
Galow
?
Senonow
. Około
191 p.n.e.
Rawenna przył?czona została do
republiki rzymskiej
podczas podboju cz??ci
Galii Przedalpejskiej
po
II wojnie punickiej
.
Dogodne poło?enie na połnocno-wschodnim wybrze?u
Italii
(miasto znajdowało si? wowczas na przybrze?nych
lagunach
, ktore w czasach po?niejszych uległy zamuleniu) spowodowało, ?e Rawenna rozwijała si? jako wa?ny
rzymski
port. W
132 p.n.e.
miasto otrzymało poł?czenie z systemem
rzymskich drog
, gdy? przebiegła przez nie wybudowana wowczas
via Popillia-Annia
, ł?cz?ca
Rimini
z
Akwile?
. Po wybudowaniu w czasach
Oktawiana Augusta
Portus Classis
, pełni?cego rol? głownej bazy floty rzymskiej na
Adriatyku
, Rawenna stała si? najwa?niejszym portem w tym rejonie. W pocz?tkach II w. cesarz
Trajan
doprowadził do miasta 70 km
akwedukt
.
Wielka kariera Rawenny rozpocz?ła si? w pocz?tkach
V w.
W 402 r. cesarz
Flawiusz Honoriusz
przeniosł si? do niej ze swoim dworem z zagro?onego przez
Wizygotow
Mediolanu
. A? do zdetronizowania
ostatniego cesarza zachodniorzymskiego
przez
Odoakra
w 476 r., Rawenna była miastem rezydencjalnym
cesarzy zachodniorzymskich
. W 426 r. cesarz
Walentynian III
wydał tzw.
konstytucj? rawe?sk?
, znacz?c? dla ujednolicenia i po?niejszej
kodyfikacji
prawa rzymskiego
.
W 438 r. Rawenna została podniesiona do rangi stolicy
arcybiskupiej
. Jej arcybiskupi przez całe ?redniowiecze odgrywali wa?n? rol?, zachowuj?c niemal ksi???ce znaczenie.
Od 476 do 493 r. była stolic? pierwszego na połwyspie apeni?skim ?barbarzy?skiego”
pa?stwa Odoakra
. W czasie trzyletniego obl??enia (od 490) przez
Ostrogotow
uległa znacznym zniszczeniom. Zwyci?ski
Teodoryk
uczynił j? stolic? swego krolestwa, obejmuj?cego cał? Itali?. W 540 r. miasto zdobył
bizantyjski
wodz
Belizariusz
, bior?c jednocze?nie do niewoli krola
Witigesa
. Rozległe jeszcze posiadło?ci bizantyjskie w Italii zostały zorganizowane, wraz z
Sycyli?
, w
Egzarchat Rawenny
(565). Przez nast?pne 200 lat Rawenna była stolic? zmniejszaj?cego si? ci?gle władztwa bizantyjskiego we Włoszech.
Około 751 r. Rawenna została zdobyta przez
Longobardow
, a w 754 r. odebrana im przez interweniuj?cego po stronie
papie?a Stefana III
krola Frankow
Pepina III
. Pepin w 765 r. przył?czył miasto do
Pa?stwa Ko?cielnego
, w ktorym z przerwami pozostawało do 1859 r.
Rawenna była wa?nym o?rodkiem, w ktorym przetrwały tradycje rzymskie, przyczyniaj?c si? do tzw.
odrodzenia karoli?skiego
na przełomie VIII i IX w. Powstaj?ce w monarchii
Karola Wielkiego
budowle wzorowane były na rawe?skich, np. słynna kaplica pałacowa w
Akwizgranie
wzorowana na
bazylice San Vitale
.
Od IX wieku działała w Rawennie słynna szkoła prawnicza, podtrzymuj?ca i upowszechniaj?ca znajomo?? prawa rzymskiego. Na jej bazie powstało na przełomie XI i XII w. studium, ktore mo?e ubiega? si? z uniwersytetem bolo?skim o miano pierwszego uniwersytetu. W połowie XII w. miasto uzyskało krotkotrwał? samodzielno??. Od XIII w. najbardziej znacz?cym w Rawennie był rod da Polenta, pod władz? ktorego, po przeniesieniu siedziby
papieskiej
do
Awinionu
(1308) i w okresie
wielkiej schizmy zachodniej
na przełomie XIV i XV w., uzyskała faktyczn? niezale?no??. Go?ciem Guido Novello da Polenta był w ostatnich latach ?ycia
Dante
, ktory tu ko?czył
Bosk? komedi?
i zmarł w 1321 r.
W latach 1449?1509 miasto nale?ało do
Wenecji
. W czasie
wojen włoskich
dostało si? na jaki? czas (1512?1526) pod panowanie
Francji
po
bitwie pod Rawenn?
, jednej z pierwszych bitew, w ktorych decyduj?c? rol? odegrała artyleria, przegranej przez
Lig? ?wi?t?
. Po wyp?dzeniu Francuzow, Rawenna z powrotem trafiła do Pa?stwa Ko?cielnego. W latach 1797?1814 wchodziła w skład kolejnych, tworzonych przez
Napoleona Bonaparte
pa?stw w połnocnej Italii. W okresie tendencji
zjednoczeniowych we Włoszech
, Rawenna przył?czyła si? w 1859 r. do
Krolestwa Sardynii
, wchodz?c wraz z nim w 1861 r. w skład
Krolestwa Włoch
.
Przeszło?? Rawenny uzasadnia traktowanie jej jako jednej z historycznych stolic Europy. Dostrzegł to
Jan Paweł II
, wybieraj?c miasto na miejsce
homilii
na temat chrze?cija?skiej to?samo?ci kontynentu:
- Rawenna, ktora jest ?wiadkiem scalania wielu kultur przez chrze?cija?stwo, co dało pocz?tek kulturze ?redniowiecza, przypomina dzi? o potrzebie nowej ewangelizacji Europy. Ewangelizacja ta b?dzie zarazem szans? odnalezienia chrze?cija?skiej to?samo?ci kontynentu.
(11 maja 1986)
Rawenna znana jest przede wszystkim jako o?rodek
mozaikarstwa
. Osiem zabytkow Rawenny (
mauzoleum Galli Placydii
,
baptysterium Ortodoksow
,
Sant’Apollinare Nuovo
,
baptysterium Arian
,
kaplica arcybiskupia
,
mauzoleum Teodoryka
,
San Vitale
,
Sant’Apollinare in Classe
), okre?lonych jako zabytki wczesnego chrze?cija?stwa i mozaikarstwa, zostało wpisanych w 1996 roku na list? ?wiatowego dziedzictwa UNESCO.
Architektura Rawenny jest ?ci?le zwi?zana z jej histori?. Z pierwszego okresu (V wiek), zwi?zanego z przebywaj?cym w niej dworem zachodniorzymskim, zachowało si? przede wszystkim
mauzoleum Galli Placydii
i baptysterium Ortodoksow, zwane tak?e od imienia biskupa, ktory doko?czył jego budowy, baptysterium Neona. Oprocz tego wzniesiono bazylik? San Giovanni Evangelista,
Basilica Ursiana
(katedr? ?w. Ursusa) i inne budowle sakralne. Pod rz?dami
aria?skiego
krola Teodoryka (2. połowa V w. ? 1. połowa VI) miasto wzbogaciło si? o katedr? aria?sk? (dzisiejszy
ko?cioł Spirito Santo
) z ko?ca V wieku, ko?cioły:
Sant’Apollinare Nuovo
,
Sant’Apollinare in Classe
i
San Vitale
,
baptysterium Arian
,
mauzoleum Teodoryka
. Za Justyniana, gdy Rawenna była stolic? egzarchatu, uko?czone zostały ko?cioły Sant’Apollinare in Classe oraz San Vitale; niektore inne zabytki zostały zmodernizowane.
Cho? Rawenna jest znana głownie z zabytkow wczesnochrze?cija?skich i bizanty?skich, do interesuj?cych zabytkow nale?? te? budowle, ktore powstały po?niej, m.in. ratusz z XV i XVII wieku, XVIII-wieczne pałace, grobowiec Dantego z 1780.
Pierwotnie zbudowana w V wieku, przez Honoriusza, jako pi?cionawowa
bazylika
. Odbudowana w nowej formie w XVIII wieku.
Galla Placydia
była cork?
Teodozjusza Wielkiego
.
Mauzoleum
zbudowane zostało ok. 440 r. w s?siedztwie ko?cioła Santa Croce (?w. Krzy?a). Ko?cioł Santa Croce został zbudowany na pocz?tku V wieku, na planie krzy?a greckiego. Mauzoleum dobudowano do ?wi?tyni jako zako?czenie
narteksu
. Mauzoleum, zachowane do czasow obecnych w prawie niezmienionej formie, jest jednym z przykładow
architektury wczesnochrze?cija?skiej
. Dzi? jest to wolno stoj?ca,
ceglana
budowla o planie krzy?a greckiego. Centraln? cz??? przykrywa
sklepienie ?aglaste
, a nad ramionami krzy?a skonstruowano
sklepienia kolebkowe
. Zewn?trzn? dekoracj? skomponowano arkadkowych pilastrow. ?ciany wewn?trzne i sklepienia zdobi? cenne mozaiki.
Baptysterium Ortodoksow (Neona)
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Ceglana budowla na planie oktogonalnym, wzniesiona na przełomie IV i V wieku, ko?cowy wystroj uzyskała ok. 458 r. w czasach biskupa Neona (st?d druga nazwa:
baptysterium
Neona). Jest to jedno z najlepiej zachowanych baptysteriow zbudowanych w V wieku, a jednocze?nie najstarszy zabytek chrze?cija?skiej Rawenny, pochodz?cy z czasow upadku Imperium Rzymskiego.
Baptysterium wchodziło w skład kompleksu ko?cielnego, fundowanego w ko?cu IV w. przez biskupa Orso (Ursusa). Wielka
katedra
, wielokrotnie przebudowywana, została ostatecznie rozebrana w XVIII wieku i zast?piona now?,
klasycystyczn?
budowl?. Katedrze towarzyszy ceglana, okr?gła
kampanila
z X wieku, z trzema poziomami roma?skich okien ?
biforiow
i
triforiow
.
Budow? rozpocz?to w czasach Teodoryka Wielkiego, a jej finansowanie zapewnił grecki bankier Julian (
Guliano Argentario
) ? by? mo?e agent bizanty?skiego cesarza
Justyniana
. Prace kontynuowano po wkroczeniu armii Bizanty?skiej do miasta. Jest to o?mioboczna budowla na planie centralnym z obej?ciem i narteksem, przykryta kopuł?. Do nawy przylega 8 nisz. Wn?trze ko?cioła zdobi? mozaiki w stylu bizanty?skim, wykonane po 540 r. W prezbiterium zachowały si? sceny z portretami Justyniana i jego ?ony
Teodory
w otoczeniu dworu.
Bazylika Sant’Apollinare Nuovo
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Zbudowana przez Teodoryka Wielkiego w 504, pierwotnie była ko?ciołem dworskim pod wezwaniem Zbawiciela (San Salvatore). Od IX wieku, kiedy przeniesiono tam relikwie m?czennika, znana jako Sant’Apollinare Nuovo. W bazylice, na ?cianach nawy głownej, zachowały si? mozaiki z V wieku
[1]
, przedstawiaj?ce cuda Jezusa, wizerunki prorokow i procesje m?czennikow oraz m?czennic, pierwotnie b?d?ce orszakami cesarskimi. Stoj?ca obok ko?cioła wie?a dzwonnicy, zbudowana na planie koła, pochodzi z XI wieku.
Bazylika Sant’Apollinare in Classe
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Ta trojnawowa bazylika została konsekrowana w 549 roku. Jej absyd? zdobi mozaika z wizerunkiem patrona ko?cioła (?w. Apolinarego) i dwunastoma owieczkami; scen? Przemienienia Pa?skiego, w ktorej Chrystus uosabiany jest przez krzy?, a apostołowie przez baranki; r?k? Boga w?rod chmur oraz Moj?eszem i Eliaszem.
Bryła i dekoracja kopuły przypominaj? wcze?niejsze baptysterium Neona. Zbudowane zostało na planie o?miok?ta z czterema
apsydami
. Kopuł? zdobi scena Chrztu w Jordanie, wokoł dwunastu apostołow w procesji prowadzonej przez ?w. Piotra i ?w. Pawła oraz tron dla Chrystusa (tzw.
Etimasia
) (VI wiek).
Budowla na planie centralnym przykryta kopuł? wykonan? z jednego bloku kamienia. Spl?drowane po zaj?ciu Rawenny przez Bizantyjczykow.
- ↑
IX Interpretacja sensu sztuk plastycznych
, [w:]
Friedrich Wilhelm
F.W.
Deichmann
Friedrich Wilhelm
F.W.
,
Archeologia chrze?cija?ska
,
El?bieta
E.
Jastrz?bowska
(tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 158,
ISBN
83-01-11426-6
(
pol.
)
.
- Krystyna Jozefowiczowna,
Kultura artystyczna na przełomie antyku i wczesnego ?redniowiecza
, [w:]
Italia
, praca zbiorowa pod red. Eleonory Tabaczy?skiej, 1980.
Kulturowe
|
- Sztuka naskalna w Val Camonica
- Ko?cioł i klasztor dominika?ski
Santa Maria delle Grazie
z
Ostatni? Wieczerz?
Leonarda da Vinci w Mediolanie
- Zespoł zabytkowy
Rzymu
, dobra Stolicy Apostolskiej le??ce na terenie Rzymu, korzystaj?ce z prawa eksterytorialno?ci i
bazylika ?w. Pawła za Murami
- Zespoł zabytkowy we Florencji
- Wenecja wraz z lagun?
- Piazza del Duomo w Pizie
- Zespoł zabytkowy San Gimignano
- I Sassi
w Materze
- Vicenza ? miasto i wille palladia?skie w regionie Veneto
- Zespoł zabytkowy w Sienie
- Zespoł zabytkowy w Neapolu
- Miasto przemysłowe Crespi d’Adda
- Renesansowe miasto Ferrara
i
delta Padu
- Castel del Monte
- Trulli
w Alberobello
- Zabytki wczesnochrze?cija?skie w Rawennie
- Zespoł zabytkowy w Pienzy
- Pałac krolewski z XVIII w. w Casercie wraz z parkiem, akweduktem Vanvitelli i zespołem San Leucio
- Rezydencje krolewskie dynastii sabaudzkiej
- Ogrod botaniczny w Padwie
- Katedra, Torre Civica i Piazza Grande w Modenie
- Zespoły archeologiczne ?
Pompeje
,
Herkulanum
i
Torre Annunziata
(oficjalna nazwa wpisana na list? ?wiatowego dziedzictwa)
- Villa Romana del Casale
- Su Nuraxi
w Barumini
- Portovenere
,
Cinque Terre
i wyspy (
Palmaria
,
Tino
i
Tinetto
)
- Costiera Amalfitana
- Strefa archeologiczna w Agrigento
- Strefa archeologiczna
wraz z
Bazylik? Patriarchow
w Akwilei
- Park Narodowy Cilento, Vallo di Diano i Alburni
oraz stanowiska archeologiczne
Paestum
i
Velia
oraz
Certosa di Padula
- Zespoł zabytkowy w Urbino
- Willa Hadriana w Tivoli
- Asy?
,
bazylika franciszka?ska
i inne zabytki franciszka?skie (
Erem w Carceri
)
- Miasto Werona
- Villa d’Este w Tivoli
- Miasta po?nego baroku w dolinie Noto
- Sacri Monti
w Piemoncie i Lombardii
- Etruskie nekropolie w
Cerveteri
i
Tarkwinii
- Val d’Orcia
- Syrakuzy
i
skalna nekropolia w Pantalica
- Genua: Le Strade Nuove i system pałacow Rolli
- Mantua
i
Sabbioneta
- Linie
kolei retyckiej
przez przeł?cze
Albula
i
Bernina
- Longobardowie we Włoszech. O?rodki władzy, 568 ? 774 n.e.
- Prehistoryczne osady na palach
- Wille i ogrody Medyceuszy w Toskanii
- Krajobraz winnic Piemontu:
Langhe-Roero
i
Monferrato
|
---|
Przyrodnicze
|
|
---|
- ↑
Wspolnie z Albani?, Austri?, Belgi?, Bo?ni? i Hercegowin?, Bułgari?, Chorwacj?, Czechami, Francj?, Hiszpani?, Macedoni? Połnocn?, Niemcami, Polsk?, Rumuni?, Słowacj?, Słoweni?, Szwajcari? i Ukrain?