Rawenna

Zabytki wczesnochrze?cija?skie w Rawennie ^[a]
	Obiekt z listy ?wiatowego dziedzictwa UNESCO
Pa?stwo	Włochy
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	I, II, III, IV
Numer ref.	788
Region	Europa i Ameryka Połnocna
	Historia wpisania na list?
Wpisanie na list?	1996 ; na 20. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na list? UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Rawenna
	miasto i gmina
Herb	Flaga
Pa?stwo	Włochy
Region	Emilia-Romania
Prowincja	Rawenna
Kod ISTAT	039014
Powierzchnia	652 km²
Populacja (2007) ; ? liczba ludno?ci	; 151 055
? g?sto??	228 os./km²
Numer kierunkowy	0544
Kod pocztowy	48100
	Poło?enie na mapie Emilii-Romanii Rawenna
	Poło?enie na mapie Włoch Rawenna
	44°25′N 12°12′E / 44,416667 12,200000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodro?ach
	Strona internetowa

Rawenna ( wł. Ravenna ) ? miasto i gmina w połnocnych Włoszech w regionie Emilia-Romania , stolica prowincji Rawenna . Według danych na rok 2007 gmin? zamieszkiwało 151 055 osob, 228 os./km².

Miasto le?y na rowninie u zbiegu rzek Ronco i Montone , w odległo?ci 10 km od Morza Adriatyckiego , z ktorym poł?czone jest ?eglownym kanałem.

Rawenna to znacz?cy o?rodek przetworstwa ropy naftowej (rafineria) i gazu ziemnego . W pobli?u zachodzi eksploatacja podmorskich zło? gazu ziemnego, produkcja nawozow sztucznych i kauczuku syntetycznego . Wa?n? rol? odgrywa rownie? przemysł metalowy, włokienniczy i spo?ywczy (gł. tłocznie oleju z oliwek). W obszarze miasta znajduje si? port handlowy, w?zeł kolejowy i drogowy, o?rodek turystyczny (k?pielisko Marina di Ravenna) z licznymi zabytkami, muzeami i galeri? malarstwa.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Od około XIV w. p.n.e. okolice dzisiejszej Rawenny zamieszkane były przez Umbrow . Ich nale?y prawdopodobnie uwa?a? za zało?ycieli miasta. W VI w. p.n.e. tereny te dostały si? pod władz? Etruskow , a po?niej nadpada?skich Galow ? Senonow . Około 191 p.n.e. Rawenna przył?czona została do republiki rzymskiej podczas podboju cz??ci Galii Przedalpejskiej po II wojnie punickiej .

Dogodne poło?enie na połnocno-wschodnim wybrze?u Italii (miasto znajdowało si? wowczas na przybrze?nych lagunach , ktore w czasach po?niejszych uległy zamuleniu) spowodowało, ?e Rawenna rozwijała si? jako wa?ny rzymski port. W 132 p.n.e. miasto otrzymało poł?czenie z systemem rzymskich drog , gdy? przebiegła przez nie wybudowana wowczas via Popillia-Annia , ł?cz?ca Rimini z Akwile? . Po wybudowaniu w czasach Oktawiana Augusta Portus Classis , pełni?cego rol? głownej bazy floty rzymskiej na Adriatyku , Rawenna stała si? najwa?niejszym portem w tym rejonie. W pocz?tkach II w. cesarz Trajan doprowadził do miasta 70 km akwedukt .

Wielka kariera Rawenny rozpocz?ła si? w pocz?tkach V w. W 402 r. cesarz Flawiusz Honoriusz przeniosł si? do niej ze swoim dworem z zagro?onego przez Wizygotow Mediolanu . A? do zdetronizowania ostatniego cesarza zachodniorzymskiego przez Odoakra w 476 r., Rawenna była miastem rezydencjalnym cesarzy zachodniorzymskich . W 426 r. cesarz Walentynian III wydał tzw. konstytucj? rawe?sk? , znacz?c? dla ujednolicenia i po?niejszej kodyfikacji prawa rzymskiego .

W 438 r. Rawenna została podniesiona do rangi stolicy arcybiskupiej . Jej arcybiskupi przez całe ?redniowiecze odgrywali wa?n? rol?, zachowuj?c niemal ksi???ce znaczenie.

Od 476 do 493 r. była stolic? pierwszego na połwyspie apeni?skim ?barbarzy?skiego” pa?stwa Odoakra . W czasie trzyletniego obl??enia (od 490) przez Ostrogotow uległa znacznym zniszczeniom. Zwyci?ski Teodoryk uczynił j? stolic? swego krolestwa, obejmuj?cego cał? Itali?. W 540 r. miasto zdobył bizantyjski wodz Belizariusz , bior?c jednocze?nie do niewoli krola Witigesa . Rozległe jeszcze posiadło?ci bizantyjskie w Italii zostały zorganizowane, wraz z Sycyli? , w Egzarchat Rawenny (565). Przez nast?pne 200 lat Rawenna była stolic? zmniejszaj?cego si? ci?gle władztwa bizantyjskiego we Włoszech.

Około 751 r. Rawenna została zdobyta przez Longobardow , a w 754 r. odebrana im przez interweniuj?cego po stronie papie?a Stefana III krola Frankow Pepina III . Pepin w 765 r. przył?czył miasto do Pa?stwa Ko?cielnego , w ktorym z przerwami pozostawało do 1859 r.

Rawenna była wa?nym o?rodkiem, w ktorym przetrwały tradycje rzymskie, przyczyniaj?c si? do tzw. odrodzenia karoli?skiego na przełomie VIII i IX w. Powstaj?ce w monarchii Karola Wielkiego budowle wzorowane były na rawe?skich, np. słynna kaplica pałacowa w Akwizgranie wzorowana na bazylice San Vitale .

Od IX wieku działała w Rawennie słynna szkoła prawnicza, podtrzymuj?ca i upowszechniaj?ca znajomo?? prawa rzymskiego. Na jej bazie powstało na przełomie XI i XII w. studium, ktore mo?e ubiega? si? z uniwersytetem bolo?skim o miano pierwszego uniwersytetu. W połowie XII w. miasto uzyskało krotkotrwał? samodzielno??. Od XIII w. najbardziej znacz?cym w Rawennie był rod da Polenta, pod władz? ktorego, po przeniesieniu siedziby papieskiej do Awinionu (1308) i w okresie wielkiej schizmy zachodniej na przełomie XIV i XV w., uzyskała faktyczn? niezale?no??. Go?ciem Guido Novello da Polenta był w ostatnich latach ?ycia Dante , ktory tu ko?czył Bosk? komedi? i zmarł w 1321 r.

W latach 1449?1509 miasto nale?ało do Wenecji . W czasie wojen włoskich dostało si? na jaki? czas (1512?1526) pod panowanie Francji po bitwie pod Rawenn? , jednej z pierwszych bitew, w ktorych decyduj?c? rol? odegrała artyleria, przegranej przez Lig? ?wi?t? . Po wyp?dzeniu Francuzow, Rawenna z powrotem trafiła do Pa?stwa Ko?cielnego. W latach 1797?1814 wchodziła w skład kolejnych, tworzonych przez Napoleona Bonaparte pa?stw w połnocnej Italii. W okresie tendencji zjednoczeniowych we Włoszech , Rawenna przył?czyła si? w 1859 r. do Krolestwa Sardynii , wchodz?c wraz z nim w 1861 r. w skład Krolestwa Włoch .

Przeszło?? Rawenny uzasadnia traktowanie jej jako jednej z historycznych stolic Europy. Dostrzegł to Jan Paweł II , wybieraj?c miasto na miejsce homilii na temat chrze?cija?skiej to?samo?ci kontynentu:

Rawenna, ktora jest ?wiadkiem scalania wielu kultur przez chrze?cija?stwo, co dało pocz?tek kulturze ?redniowiecza, przypomina dzi? o potrzebie nowej ewangelizacji Europy. Ewangelizacja ta b?dzie zarazem szans? odnalezienia chrze?cija?skiej to?samo?ci kontynentu. (11 maja 1986)

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

Rawenna znana jest przede wszystkim jako o?rodek mozaikarstwa . Osiem zabytkow Rawenny ( mauzoleum Galli Placydii , baptysterium Ortodoksow , Sant’Apollinare Nuovo , baptysterium Arian , kaplica arcybiskupia , mauzoleum Teodoryka , San Vitale , Sant’Apollinare in Classe ), okre?lonych jako zabytki wczesnego chrze?cija?stwa i mozaikarstwa, zostało wpisanych w 1996 roku na list? ?wiatowego dziedzictwa UNESCO.

Architektura Rawenny jest ?ci?le zwi?zana z jej histori?. Z pierwszego okresu (V wiek), zwi?zanego z przebywaj?cym w niej dworem zachodniorzymskim, zachowało si? przede wszystkim mauzoleum Galli Placydii i baptysterium Ortodoksow, zwane tak?e od imienia biskupa, ktory doko?czył jego budowy, baptysterium Neona. Oprocz tego wzniesiono bazylik? San Giovanni Evangelista, Basilica Ursiana (katedr? ?w. Ursusa) i inne budowle sakralne. Pod rz?dami aria?skiego krola Teodoryka (2. połowa V w. ? 1. połowa VI) miasto wzbogaciło si? o katedr? aria?sk? (dzisiejszy ko?cioł Spirito Santo ) z ko?ca V wieku, ko?cioły: Sant’Apollinare Nuovo , Sant’Apollinare in Classe i San Vitale , baptysterium Arian , mauzoleum Teodoryka . Za Justyniana, gdy Rawenna była stolic? egzarchatu, uko?czone zostały ko?cioły Sant’Apollinare in Classe oraz San Vitale; niektore inne zabytki zostały zmodernizowane.

Cho? Rawenna jest znana głownie z zabytkow wczesnochrze?cija?skich i bizanty?skich, do interesuj?cych zabytkow nale?? te? budowle, ktore powstały po?niej, m.in. ratusz z XV i XVII wieku, XVIII-wieczne pałace, grobowiec Dantego z 1780.

Basilica Ursiana [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwotnie zbudowana w V wieku, przez Honoriusza, jako pi?cionawowa bazylika . Odbudowana w nowej formie w XVIII wieku.

Mauzoleum Galli Placydii [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Mauzoleum Galli Placydii w Rawennie .

Galla Placydia była cork? Teodozjusza Wielkiego . Mauzoleum zbudowane zostało ok. 440 r. w s?siedztwie ko?cioła Santa Croce (?w. Krzy?a). Ko?cioł Santa Croce został zbudowany na pocz?tku V wieku, na planie krzy?a greckiego. Mauzoleum dobudowano do ?wi?tyni jako zako?czenie narteksu . Mauzoleum, zachowane do czasow obecnych w prawie niezmienionej formie, jest jednym z przykładow architektury wczesnochrze?cija?skiej . Dzi? jest to wolno stoj?ca, ceglana budowla o planie krzy?a greckiego. Centraln? cz??? przykrywa sklepienie ?aglaste , a nad ramionami krzy?a skonstruowano sklepienia kolebkowe . Zewn?trzn? dekoracj? skomponowano arkadkowych pilastrow. ?ciany wewn?trzne i sklepienia zdobi? cenne mozaiki.

Baptysterium Ortodoksow (Neona) [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Baptysterium Ortodoksow w Rawennie .

Ceglana budowla na planie oktogonalnym, wzniesiona na przełomie IV i V wieku, ko?cowy wystroj uzyskała ok. 458 r. w czasach biskupa Neona (st?d druga nazwa: baptysterium Neona). Jest to jedno z najlepiej zachowanych baptysteriow zbudowanych w V wieku, a jednocze?nie najstarszy zabytek chrze?cija?skiej Rawenny, pochodz?cy z czasow upadku Imperium Rzymskiego.

Baptysterium wchodziło w skład kompleksu ko?cielnego, fundowanego w ko?cu IV w. przez biskupa Orso (Ursusa). Wielka katedra , wielokrotnie przebudowywana, została ostatecznie rozebrana w XVIII wieku i zast?piona now?, klasycystyczn? budowl?. Katedrze towarzyszy ceglana, okr?gła kampanila z X wieku, z trzema poziomami roma?skich okien ? biforiow i triforiow .

Ko?cioł San Vitale [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Bazylika San Vitale w Rawennie .

Budow? rozpocz?to w czasach Teodoryka Wielkiego, a jej finansowanie zapewnił grecki bankier Julian ( Guliano Argentario ) ? by? mo?e agent bizanty?skiego cesarza Justyniana . Prace kontynuowano po wkroczeniu armii Bizanty?skiej do miasta. Jest to o?mioboczna budowla na planie centralnym z obej?ciem i narteksem, przykryta kopuł?. Do nawy przylega 8 nisz. Wn?trze ko?cioła zdobi? mozaiki w stylu bizanty?skim, wykonane po 540 r. W prezbiterium zachowały si? sceny z portretami Justyniana i jego ?ony Teodory w otoczeniu dworu.

Bazylika Sant’Apollinare Nuovo [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Bazylika Sant’Apollinare Nuovo w Rawennie .

Zbudowana przez Teodoryka Wielkiego w 504, pierwotnie była ko?ciołem dworskim pod wezwaniem Zbawiciela (San Salvatore). Od IX wieku, kiedy przeniesiono tam relikwie m?czennika, znana jako Sant’Apollinare Nuovo. W bazylice, na ?cianach nawy głownej, zachowały si? mozaiki z V wieku ^[1], przedstawiaj?ce cuda Jezusa, wizerunki prorokow i procesje m?czennikow oraz m?czennic, pierwotnie b?d?ce orszakami cesarskimi. Stoj?ca obok ko?cioła wie?a dzwonnicy, zbudowana na planie koła, pochodzi z XI wieku.

Bazylika Sant’Apollinare in Classe [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Bazylika Sant’Apollinare in Classe w Rawennie .

Ta trojnawowa bazylika została konsekrowana w 549 roku. Jej absyd? zdobi mozaika z wizerunkiem patrona ko?cioła (?w. Apolinarego) i dwunastoma owieczkami; scen? Przemienienia Pa?skiego, w ktorej Chrystus uosabiany jest przez krzy?, a apostołowie przez baranki; r?k? Boga w?rod chmur oraz Moj?eszem i Eliaszem.

Baptysterium Arian [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Baptysterium Arian w Rawennie .

Bryła i dekoracja kopuły przypominaj? wcze?niejsze baptysterium Neona. Zbudowane zostało na planie o?miok?ta z czterema apsydami . Kopuł? zdobi scena Chrztu w Jordanie, wokoł dwunastu apostołow w procesji prowadzonej przez ?w. Piotra i ?w. Pawła oraz tron dla Chrystusa (tzw. Etimasia ) (VI wiek).

Mauzoleum Teodoryka [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Mauzoleum Teodoryka w Rawennie .

Budowla na planie centralnym przykryta kopuł? wykonan? z jednego bloku kamienia. Spl?drowane po zaj?ciu Rawenny przez Bizantyjczykow.

Miasta partnerskie [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Ravenna (stacja kolejowa)

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ IX Interpretacja sensu sztuk plastycznych , [w:] Friedrich Wilhelm F.W. Deichmann Friedrich Wilhelm F.W. , Archeologia chrze?cija?ska , El?bieta E. Jastrz?bowska (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 158, ISBN 83-01-11426-6 ( pol. ) .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Krystyna Jozefowiczowna, Kultura artystyczna na przełomie antyku i wczesnego ?redniowiecza , [w:] Italia , praca zbiorowa pod red. Eleonory Tabaczy?skiej, 1980.

[1] Oficjalna nazwa wpisana na list? UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[3] IX Interpretacja sensu sztuk plastycznych , [w:] Friedrich Wilhelm F.W. Deichmann Friedrich Wilhelm F.W. , Archeologia chrze?cija?ska , El?bieta E. Jastrz?bowska (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 158, ISBN 83-01-11426-6 ( pol. ) .

[:1-4] Wspolnie z Albani?, Austri?, Belgi?, Bo?ni? i Hercegowin?, Bułgari?, Chorwacj?, Czechami, Francj?, Hiszpani?, Macedoni? Połnocn?, Niemcami, Polsk?, Rumuni?, Słowacj?, Słoweni?, Szwajcari? i Ukrain?

[a]

[b]

[1]

[A]