Ten artykuł dotyczy pierwiastka. Zobacz te?: miejscowo?? i gmina we Francji o tej samej nazwie .

Radon

astat ← radon → ?
Xe ↑ Rn ↓ Og 86 Rn
Wygl?d
bezbarwny
Widmo emisyjne radonu
Ogolne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	radon, Rn, 86
Grupa, okres, blok	18 (VIIIA) , 6 , p
Stopie? utlenienia	0, II
Wła?ciwo?ci metaliczne	gaz szlachetny
Masa atomowa	[222] [3] [a]
Stan skupienia	gazowy
G?sto??	9,074 kg/m³ [1]
Temperatura topnienia	?71 °C [1]
Temperatura wrzenia	?61,7 °C [1]
Numer CAS	10043-92-2
PubChem	24857
Wła?ciwo?ci atomowe Promie? ? atomowy ? walencyjny ? van der Waalsa 120 pm 145 pm 220 pm Konfiguracja elektronowa [ Xe ]6s 2 4f 14 5d 10 6p 6 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 18, 8 ( wizualizacja powłok ) Elektroujemno?? ? w skali Paulinga 2,2 Potencjały jonizacyjne I 1037 kJ/mol
Wła?ciwo?ci fizyczne Punkt krytyczny 104 °C; 6,28 MPa [2] Ciepło parowania 18,10 kJ/mol Ciepło topnienia 3,247 kJ/mol Ciepło wła?ciwe 94 J/(kg·K) Przewodno?? cieplna 3,61×10 ?3 W/(m·K) Układ krystalograficzny regularny ?ciennie centrowany Obj?to?? molowa 50,50×10 ?6 m³/mol [4]
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 210 Rn {syn.} 2,4 h α 6,404 206 Po 211 Rn {syn.} 14,6 h α w.e. 5,965 2,892 207 Po 211 At 222 Rn ?100% 3,824 dni α 5,590 218 Po 224 Rn {syn.} 1,8 h β ? 0,8 224 Fr
Niebezpiecze?stwa Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliow Wiarygodne ?rodła oznakowania tej substancji według kryteriow GHS s? niedost?pne.
Je?eli nie podano inaczej, dane dotycz? warunkow normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Radon ( Rn , łac. radon ) ? pierwiastek chemiczny z grupy gazow szlachetnych w układzie okresowym .

Został odkryty w 1900 roku przez Friedricha Dorna . Pocz?tkowo był nazywany ?emanacj?” ^[5] ( symbol Em ^{[ potrzebny przypis ]} ), proponowano dla niego tak?e nazw? ?niton” ^[6] ( Nt ^{[ potrzebny przypis ]} ). Niektore jego izotopy nosiły własne nazwy, pochodz?ce od pierwiastkow z ktorych powstały, jak ²²² Rn ? ?radon”, ?emanacja radowa”, ²²⁰ Rn ? ?toron”, ?emanacja torowa” (symbol Tn ^[7] ) lub ²¹⁹ Rn ? ?aktynon”, ?emanacja aktynowa” (An ^[8] ) ^[9] . Dopiero po roku 1923 przyj?to jako obowi?zuj?c? nazw? najtrwalszego izotopu.

Wła?ciwo?ci fizyczne [ edytuj | edytuj kod ]

Radon jest bezbarwnym, bezwonnym radioaktywnym gazem szlachetnym. Wyst?puje naturalnie, jako produkt rozpadu radu , ktory z kolei powstaje z obecnego w przyrodzie w sporych ilo?ciach uranu . Jego najstabilniejszy izotop ²²² Rn ma okres połowicznego rozpadu 3,8 dnia i jest stosowany w radioterapii .

G?sto?? radonu wynosi 9,73 kg/m³ ? jest on 8 razy ci??szy ni? ?rednia g?sto?? gazow atmosferycznych. W temperaturze pokojowej jest bezbarwny, ale schłodzony do punktu zamarzania (?71 °C), nabiera barwy ?ołtej, a poni?ej ?180 °C staje si? pomara?czowo-czerwony. Emituje rownie? intensywn? po?wiat?, b?d?c? efektem jego radioaktywno?ci.

Promieniotworczo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Radon w czasie rozpadu emituje promieniowanie alfa (oraz w mniejszym stopniu beta ) o małej przenikliwo?ci , ale o du?ej zdolno?ci jonizuj?cej (wysoka energia, du?a masa cz?stki ). ²²² Rn jest izotopem naturalnym, pochodz?cym bezpo?rednio z rozpadu ²²⁶ Ra (o okresie połowicznego zaniku 1600 lat). Ten ostatni z kolei jest długo?yciowym produktem przemian radioaktywnych zachodz?cych w naturalnym szeregu promieniotworczym, ktorego pierwszym członem jest naturalny izotop uranu ²³⁸ U. Zawarto?? uranu w skorupie ziemskiej wynosi ?rednio 2 ppm (0,0002%), wi?c stosunkowo du?o. Dlatego te? zawarto?? ²²² Rn w powietrzu atmosferycznym w warstwie przypowierzchniowej jest znacz?ca. ?rednie st??enie ²²² Rn w powietrzu w Polsce wynosi ok. 10 Bq /m³. Promieniowanie pochodz?ce od radonu stanowi 40?50% dawki promieniowania, jak? otrzymuje mieszkaniec Polski od ?rodeł naturalnych. Radon mo?e stanowi? zagro?enie dla zdrowia człowieka, bowiem gromadzi si? w budynkach mieszkalnych, zwłaszcza w piwnicach, przedostaj?c si? tam z gruntu w wyniku ro?nicy ci?nie? ( efekt kominowy ). Dotyczy to zwłaszcza podło?a granitowego, zawieraj?cego wi?ksze ilo?ci uranu w swoim składzie ni? np. skały osadowe. Aktualnie w Polsce obowi?zuje limit st??enia radonu w nowych budynkach mieszkalnych wynosz?cy 200 Bq/m³ ^[10] . Szkodliwo?? radonu jest wynikiem stosunkowo szybkiego jego rozpadu, prowadz?cego do powstania kilku krotko?yciowych pochodnych, rownie? radioaktywnych, emituj?cych promieniowania alfa. Ich zatrzymanie w płucach powoduje uszkodzenia radiacyjne, prowadz?ce do rozwoju choroby nowotworowej.

Radon a zdrowie [ edytuj | edytuj kod ]

Ta sekcja od 2020-05 wymaga dodania wiarygodnych ?rodeł medycznych dla zapewnienia weryfikowalno?ci . Mo?liwe, ?e zbyt mocno polega na ?rodłach pierwotnych . Podane poni?ej informacje, maj?ce charakter medyczny, mog? by? cz??ciowo lub w cało?ci niepoparte dowodami naukowymi . Jako pozbawione odpowiednich ?rodeł mog? zosta? zakwestionowane i usuni?te. Nale?y poda? wiarygodne ?rodła w formie przypisow bibliograficznych. Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tej sekcji . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tej sekcji.

  Osobny artykuł: Wpływ radonu na zdrowie .

Radon jest pierwiastkiem stosowanym w medycynie alternatywnej ? naturalnie wyst?puj?ce wody radonowe stosuje si? do k?pieli w rehabilitacji chorob narz?dow ruchu, zarowno tych pourazowych, jak i reumatycznych. K?piele radonowe stosowane s? te? do leczenia cukrzycy, chorob stawow, chorob tarczycy oraz schorze? ginekologicznych i andrologicznych ^{[11] [ niewiarygodne ?rodło? ]} .

Przedawkowanie radonu lub stała praca przy kopalinach, gdzie s? silne emanacje radonu, wpływa niekorzystnie na zdrowie. Szkodliwe efekty działania radonu polegaj? na uszkadzaniu struktury chemicznej kwasu DNA przez wysokoenergetyczne, krotkotrwałe produkty rozpadu radonu ²²² Rn, co mo?e powodowa? chorob? popromienn? .

Wła?ciwo?ci chemiczne [ edytuj | edytuj kod ]

Wła?ciwo?ci radonu s? stosunkowo słabo znane, ze wzgl?du na jego wysok? radioaktywno??. Radon nale?y do grupy gazow szlachetnych, ktore z definicji powinny by? chemicznie oboj?tne. Mimo to znanych jest kilka jego zwi?zkow na ro?nych stopniach utlenienia. S? to m.in. fluorki RnF ₂ , RnF ₄ , RnF ₆ , chlorek RnCl ₄ i tritlenek radonu RnO ₃ . Ze wzgl?du na nietrwało?? samego radonu nie maj? one ?adnych zastosowa?.

Izotopy radonu [ edytuj | edytuj kod ]

Naturalnie wyst?puj? cztery izotopy radonu, ktore powstaj? w wyniku rozpadu uranu ²³⁸ U ( ²¹⁸ Rn i ²²² Rn), ²³⁵ U ( ²¹⁹ Rn) i toru ²³² Th ( ²²⁰ Rn). Spo?rod nich izotop ²²² Rn ma zdecydowanie najdłu?szy czas trwania ? 3,8 dnia (pozostałe <1 dzie?). Stanowi on praktycznie 100% radonu spotykanego naturalnie i ma mo?liwo?? migracji i gromadzenia si?. Oprocz wyst?puj?cych naturalnie izotopow, znanych jest około 30 innych wytworzonych sztucznie w laboratorium.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• wody radonowe

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• David R. D.R.   Lide   David R. D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics , wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN  978-1-4200-9084-0   ( ang. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Radon ... gro?niejszy ni? Czarnobyl?