Pomnik Wspolnego M?cze?stwa ?ydow i Polakow
w Warszawie

Pa?stwo	Polska
Miejscowo??	Warszawa ( Wola )
Miejsce	ul. Gibalskiego 21
Projektant	Tadeusz Szumielewicz i Marek Martens
Poło?enie na mapie Warszawy Pomnik Wspolnego M?cze?stwa ?ydow i Polakow
Poło?enie na mapie Polski Pomnik Wspolnego M?cze?stwa ?ydow i Polakow
Poło?enie na mapie wojewodztwa mazowieckiego Pomnik Wspolnego M?cze?stwa ?ydow i Polakow
52°14′36,7″N   20°58′27,5″E / 52,243528   20,974306
Multimedia w Wikimedia Commons

Pomnik Wspolnego M?cze?stwa ?ydow i Polakow w Warszawie ? monument wzniesiony na zbiorowej mogile 7 tysi?cy ?ydow i Polakow zamordowanych w czasie II wojny ?wiatowej, znajduj?cy si? przy ulicy Gibalskiego 21 w Warszawie .

Monument upami?tnia m?cze?stwo i ?mier? ?ydow i Polakow zamordowanych w czasie okupacji hitlerowskiej, podczas masowych egzekucji wykonywanych w tym miejscu w latach 1940-1943.

Jest to jedyny tego rodzaju pomnik na ?wiecie ? stanowi?cy zarazem cmentarz-mauzoleum ? ktory wzniesiono na zbiorowej, wspolnej mogile ?ydow i Polakow.

Lokalizacja [ edytuj | edytuj kod ]

Pomnik Wspolnego M?cze?stwa ?ydow i Polakow w Warszawie znajduje si? na terenie zarz?dzanym przez Fundacj? Rodziny Nissenbaumow i przylega od południa do cmentarza ?ydowskiego przy ulicy Okopowej ^[1] .

W latach 1929?1939 w tym miejscu znajdowało si? boisko nale??ce do Sportowego Klubu Robotniczo?Akademickiego SKRA ^[2] . Z chwil? zaj?cia Warszawy przez Niemcow wydany został zakaz uprawiania sportu. Gdy Niemcy utworzyli getto , stadion stał si? miejscem masowej eksterminacji ?ydow i Polakow. W latach 1940?1943 na terenie stadionu Niemcy rozstrzelali i pogrzebali ponad siedem tysi?cy osob ^[2] . Grzebano tutaj rownie? ciała ofiar egzekucji przeprowadzanych w innych miejscach na terenie getta m.in. 140 Polakow i ?ydow rozstrzelanych 27 marca 1943 przez Niemcow na Pawiaku w odwecie za akcj? pod Arsenałem ^[3] .

Wspołcze?nie pomnik znajduje si? na terenie warszawskiej dzielnicy Wola i osiedla Młynow .

Geneza pomnika [ edytuj | edytuj kod ]

We wrze?niu 1988 ^[4] Fundacj? Nissenbaumow powiadomiono, ?e podczas wykonywania wykopow pod fundamenty wie?owca przy ul. Gibalskiego, w miejscu dawnego, przedwojennego stadionu Skry odkryto ludzkie szcz?tki ^[5] . Prace ziemne po interwencji przedstawicieli Fundacji wstrzymano. Po przeprowadzeniu bada? okazało si?, ?e jest to teren masowych egzekucji, ktore były wykonywane w tym miejscu od 1940 roku ^[5] .

Bezpo?rednio po wojnie ekshumowano z tego miejsca ciała pomordowanych działaczy lewicowych, a nast?pnie 6588 ciał zidentyfikowanych jako ?ydowskie (zło?ono je nast?pnie na cmentarzu Powsta?cow przy ulicy Wolskiej w Warszawie ^{[6] [2]} ).

W zwi?zku z nowym znaleziskiem Fundacja wyst?piła z postulatem upami?tnienia terenu byłego stadionu jako miejsca masowego mordu Polakow i ?ydow dokonanego w czasie okupacji hitlerowskiej ^[5] . Okazało si?, ?e pozostały na nim jeszcze szcz?tki około trzystu Polakow i ?ydow ^[2] .

Władze miejskie, Rada Ochrony Pomnikow Walki i M?cze?stwa, Fundacja Nissenbaumow oraz Zwi?zek Religijny Wyznania Moj?eszowego podj?ły wspolne starania maj?ce na celu godne uczczenie ofiar niemieckiego terroru ^[2] .

Ostatecznie władze miejskie wyraziły w listopadzie 1988 zgod? na takie rozwi?zanie i we wrze?niu 1989 roku stan?ł tam pomnik w obecnej formie ^[5] .

Uroczysto?ci zwi?zane z pochowaniem zabitych [ edytuj | edytuj kod ]

W dniu 13 grudnia 1988 szcz?tki pomordowanych, z zachowaniem odpowiedniego rytuału i ceremoniału wyznania moj?eszowego i rzymskokatolickiego, zło?one zostały do betonowych niszy-katakumb, w miejscu ich znalezienia ^[2] .

W uroczysto?ciach i wspolnej modlitwie wzi?ło udział dwudziestu jeden rabinow przybyłych z całego ?wiata oraz duchowni katoliccy, z biskupem Henrykiem Muszy?skim , owczesnym delegatem Episkopatu do spraw kontaktow z judaizmem.

W miejscu egzekucji i pochowku postawiono symboliczny pomnik. Jest to jedyny tego rodzaju w ?wiecie pomnik, ktory wzniesiono na zbiorowej mogile rozstrzelanych w tym miejscu ?ydow i Polakow ^{[2] [1]} .

Opis pomnika [ edytuj | edytuj kod ]

Koncepcja pomnika jest dziełem Tadeusza Szumielewicza i Marka Martensa ^{[2] [6]} . Zało?enie i forma plastyczna pomnika s? bardzo skromne, wr?cz ascetyczne ^[2] . Obiekt został ufundowany przez Urz?d Miasta i Fundacj? Nissenbaumow ^[2] .

Pomnik znajduje si? na ogrodzonym placu poro?ni?tym traw?. Wej?cie na teren pomnika prowadzi poprzez stylizowan? wiat? usytuowan? przy ul. Gibalskiego.

Po lewej stronie placu przed pomnikiem, le?y nieregularny podłu?ny obelisk z piaskowca, a na nim znajduje si? polskie godło i gwiazda Dawida oraz napisy w j?zyku polskim, angielskim, hebrajskim i jidysz:

Na kraw?dzi zbiorowej mogiły le?? kolejne trzy kamienne bloki z trojj?zycznymi napisami: polskim, hebrajskim i jidisz ^[2] .

Od bramy, stopniowo w doł, kamienna alejka w formie wydłu?onych schodow prowadzi do pomnika. Monument ten ma posta? wysokiego słupa o prawie trzymetrowym obwodzie. Obło?ony jest w?skimi płytami z szarego granitu i posadowiony na ?rodku gł?bokiego, owalnego zagł?bienia ze ?cianami wyło?onymi jasnym piaskowcem ^[2] .

Obelisk symbolizuje stos ofiarny. W uroczyste i ?wi?teczne dni na szczycie obelisku płonie gazowy płomie? ^[2] .

Na placu przed pomnikiem znajduj? si? gabloty, w ktorych eksponowane s? zdj?cia z uroczysto?ci pochowania szcz?tkow pomordowanych osob.

Dla uczczenia uroczysto?ci ?ałobnych z 13 grudnia 1988 i upami?tnienia odsłoni?cia pomnika Mennica Pa?stwowa wybiła specjalny medal, ktory zaprojektował artysta plastyk Andrzej Nowakowski ^[2] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Wolskie Cmentarze (12) . ?Kurier Wolski”. 14/315, s. 7, 23 pa?dziernika 2008. ISSN   1640-7636 . ( pol. ) .  
• www.nissenbaum.pl . [dost?p 2009-04-16]. ( pol. ) .