Polacy stanowi? najwi?ksz? liczb? w?rod odznaczonych najwy?szym izraelskim odznaczeniem cywilnym nadawanym nie-?ydom , medalem Sprawiedliwy w?rod Narodow ?wiata , przyznawanym przez Instytut Pami?ci M?czennikow i Bohaterow Holocaustu Jad Waszem .

Polscy Sprawiedliwi w?rod Narodow ?wiata [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobne artykuły: Polska pomoc ?ydom w czasie II wojny ?wiatowej i  Lista polskich Sprawiedliwych w?rod Narodow ?wiata .

?Panuje u nas pogl?d, ?e antysemityzm znacznie si? wzmogł w okresie wojny, ?e Polacy w swej wi?kszo?ci s? zadowoleni z nieszcz??cia, ktore spotkało ?ydow w miastach i miasteczkach Polski itp. Uwa?ny czytelnik naszych materiałow znajdzie setki dokumentow ?wiadcz?cych o czym? wr?cz przeciwnym. W niejednym sprawozdaniu z miasteczka przeczyta on, jak serdecznie odnosiła si? ludno?? polska do ?ydowskich uchod?cow. Dowiecie si? o setkach wypadkow, kiedy chłopi w ci?gu długich miesi?cy ukrywali i dobrze karmili ?ydowskich uchod?cow z okolicznych miasteczek”. ? ?Notatki z getta” Emanuel Ringelblum Warszawa 1943 ^[1] .

W dniu 1 stycznia 2022 liczba uhonorowanych tytułem osob z Polski wynosiła 7232, najwi?cej ze wszystkich pa?stw ^[2] .

Cz??? historykow szacuje, ?e liczba Polakow pomagaj?cych ?ydom jest znacznie wi?ksza ^[3] . Historyk Hans Furth podaje liczb? ponad miliona obywateli polskich pomagaj?cym ?ydom w czasie II wojny ?wiatowej ^[4] . Szwedzki historyk Gunnar Paulsson zauwa?ył, ?e prawdopodobnie około 100 tysi?cy Polakow zasłu?yło na medal sprawiedliwych, setki tysi?cy pomagały w drobniejszy sposob, a wi?kszo?? polskiego społecze?stwa była przynajmniej ?pozytywnie neutralna” (czyli mogli nie pomaga? aktywnie, ale nie wspołpracowali z okupantem) ^[5] . ?ydom pomagały pojedyncze osoby, całe rodziny i wioski, cz??? ruchu oporu oraz specjalnie stworzone do tego celu organizacje, jak Rada Pomocy ?ydom ??egota” .

Warunki w czasie okupacji [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Niemieckie represje wobec Polakow pomagaj?cych ?ydom .

Warunki do pomocy ?ydom były w okupowanej Polsce bardzo niekorzystne. Osoby chc?ce im pomaga? musiały liczy? si? z wieloma trudno?ciami, represjami, a nawet utrat? ?ycia własnego oraz swojej rodziny. Na terytoriach okupowanych, wcielonych do III Rzeszy oraz w Generalnym Gubernatorstwie za pomoc ?ydom groziła kara ?mierci. Stosowano j? wobec wszystkich osob znajduj?cych si? w mieszkaniu, w ktorym niemiecka policja znalazła ukrywaj?cych si? ?ydow. Była to znacznie powa?niejsza kara ni? w wielu innych okupowanych krajach europejskich ^[6] . Za pomoc uwa?ano nie tylko dawanie schronienia, ale nawet ?ywno?ci. Karany był tak?e handel z ?ydami. Nielegalne było sprzedawanie lub kupowanie od nich jakichkolwiek towarow, a cz?sto nawet sam kontakt, poniewa? propaganda nazistowska rozpowszechniała informacje, ?e ?ydzi przenosz? zara?liw? chorob? tyfus . 15 pa?dziernika 1941 roku gubernator Hans Frank wydał na ten temat urz?dowy dokument okupacyjnej niemieckiej administracji pt. ?Trzecie rozporz?dzenie o ograniczeniach pobytu w Generalnym Gubernatorstwie” , ktory głosił, ?e ??ydzi, ktorzy bez upowa?nienia opuszczaj? wyznaczon? im dzielnic?, podlegaj? karze ?mierci. Tej samej karze podlegaj? osoby, ktore takim ?ydom ?wiadomie daj? kryjowk?. Pod?egacze i pomocnicy podlegaj? takiej samej karze jak sprawca, czyn usiłowany karany b?dzie jak czyn dokonany. W l?ejszych wypadkach mo?na orzec ci??kie wi?zienie...” ^[7] .

Du?ym zagro?eniem była działalno?? szmalcownikow czyli osob, ktore w zamian za korzy?ci materialne lub z powodow ideologicznych zajmowały si? donoszeniem na Polakow ukrywaj?cych b?d? kontaktuj?cych si? z ?ydami. Donosy te powodowały represje niemieckiego okupanta zarowno wobec ukrywaj?cych si? poza gettem ?ydow jak rownie? Polakow nios?cym im pomoc. Obecnie 704 polskich Sprawiedliwych zostało odznaczonych po?miertnie, gdy? zgin?li b?d? zostali zamordowani przez Niemcow ^[8] . Historycy szacuj?, ?e tysi?ce Polakow zgin?ło w wyniku niemieckich represji za pomoc ?wiadczon? ?ydom ^[3] .

Charakterystyka polskich Sprawiedliwych w?rod Narodow ?wiata [ edytuj | edytuj kod ]

Ella Linde z instytutu Jad Waszem przeprowadziła badania analizuj?ce motywy ratuj?cych ?ydow w czasie II wojny ?wiatowej na grupie 4119 Polakow odznaczonych tym medalem i wyodr?bniła kilka grup. Najwi?ksz? 49% ankietowanych była grupa ratuj?ca ?ydow ze wzgl?du na wieloletni? znajomo?? przed wojn?. Na drugim miejscu 43% podawane były motywy humanitarne wynikaj?ce z niezgody na nieludzkie traktowanie ?ydow podejmowane najcz??ciej spontanicznie ze wzgl?du na moralno?? . Pozostałe to: polityczno-ideologiczne 5,75%, religijne 2,1% w tym 0,7% to zakonnicy. W grupie sprawiedliwych znale?li si? nawet antysemici , okre?lani nazw? ratuj?cy antysemici , ktorych było w uj?ciu procentowym 0,17% ^[10] . Badania te zamieszczone zostały w dwutomowej ?Encyklopedii Sprawiedliwych W?rod Narodow ?wiata” (ang. The Encykopedia of the Righteos Among the Nations) wydanej w Jeruzalem w 2004 roku ^[11] .

Grupa polskich sprawiedliwych zro?nicowana jest rownie? pod wzgl?dem poziomu wykształcenia, statusu maj?tkowego, wykonywanego zawodu oraz ?wiatopogl?du czy sympatii politycznych. Znaczn? pomoc w czasie II wojny ?wiatowej niosł ?ydom polski Ko?cioł katolicki ^[12] . Ksi??a, zakonnicy oraz siostry zakonne ukrywali ?ydow w klasztorach, na plebaniach, zaanga?owani byli w pomoc humanitarn? oraz wystawianie fałszywych aktow chrztu oraz metryk urodzenia, poniewa? na mocy konkordatu z 1925 roku parafie katolickie pełniły rownocze?nie funkcje dzisiejszych Urz?dow Stanu Cywilnego . W ramach projektu ?Ksi??a dla ?ydow” zebrano materiały z ok. 600 teczek personalnych ksi??y diecezjalnych ratuj?cych ?ydow. Historycy ustalili rownie?, ?e ?ydzi byli ukrywani w ponad 70 klasztorach m?skich w Polsce ^[13] . Za t? działalno?? Medal Sprawiedliwy w?rod Narodow ?wiata otrzymało kilkudziesi?ciu ksi??y: ks. Bruno Boguszewski , ks. Stanisław Falkowski , ks. Mikołaj Ferenc , ks. Władysław Głowacki , ks. Marceli Godlewski , ks. Jozef Gorajek , ks. Antoni Kania , ks. Michał Kubacki , ks. Albin Małysiak , ks. Stanisław Mazak , ks. Aleksander Osiecki , ks. Andrzej Osikowicz , ks. Jan Patrzyk , ks. Jan Pawlicki , ks. Jan Podd?bniak , ks. Jan Raczkowski , ks. Jan Sielewicz , ks. Adam Skałbania , ks. Franciszek Smorczewski , ks. Witold Stolarczyk , o. Klemens Szeptycki , o. Adam Sztark , ks. Witold Szymczukiewicz , ks. Ludwik Wolski , o. Ludwik Wrodarczyk , ks. Wincenty Mieczysław Zawadzki , ks. Jan Zawrzycki , ks. Ignacy ?yczy?ski ^{[14] [15]} .

Odznaczone medalem sprawiedliwych zostały tak?e siostry zakonne ze Zgromadzenia Siostr Franciszkanek Rodziny Maryi , ktore wspołpracowały z ?egot? w ratowaniu ?ydow, a w szczegolno?ci dzieci ?ydowskich z getta. Dzi?ki decyzji matki przeło?onej zgromadzenia, Matyldy Getter , ktora zgodziła si? przyj?? ka?de dziecko wywiezione z getta, około 500 ?ydowskich dzieci znalazło schronienie w katolickich sieroci?cach prowadzonych przez franciszkanki ^{[16] [17]} . Za ukrywanie ?ydowskich dzieci medalem została nagrodzona siostra zakonna Eleonora Kiljan , jedna z siostr miłosierdzia, ktore udzieliły im schronienia w domach opieki prowadzonych przez zakon ^[18] . Medal przyznawany przez Izrael za ratowanie ?ydow otrzymała tak?e nauczycielka oraz katechetka Olga Zawadzka , ktora w czasie okupacji uchroniła przed ?mierci? w obozach zagłady trzy ?ydowki.

  Osobny artykuł: Rada Pomocy ?ydom .

Liczn? grup? odznaczonych medalem stanowi? członkowie oraz wspołpracownicy ?egoty ? jedynej organizacji tego typu w okupowanej przez Niemcow Europie , ktora powstała po to, aby pomaga? prze?ladowanym przez Niemcow ?ydom. Skupiała ona oprocz działaczy ?ydowskich tak?e członkow katolickich organizacji społecznych, jak Front Odrodzenia Polski reprezentowany przez Zofi? Kossak-Szczuck? , działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej oraz aktywistow humanitarnych. Medal otrzymało kierownictwo ?egoty, a tak?e wielu jej działaczy oraz wspołpracownikow jak: szefowa sekcji dzieci?cej ?egoty ? Irena Sendler , zało?yciele organizacji ? Zofia Kossak , Witold Bie?kowski , Marek Ferdynand Arczy?ski , a tak?e szereg działaczy i wolontariuszy nios?cych pomoc ?ydom w okupowanej Polsce ^{[19] [20]} .

Cz??? medali przyznano tak?e osobom, ktore nie pomagały bezpo?rednio ?ydom, ale niosły im pomoc po?rednio w czasie wojny poprzez informowanie opinii publicznej (głownie na Zachodzie) o holokau?cie ?ydow, a tak?e poprzez organizowanie dla nich pomocy. Najbardziej znan? osob? uhonorowan? za działalno?? tego typu jest kurier polskiego podziemia oraz autor tzw. ? raportow Karskiego ” ? Jan Karski .

  Osobne artykuły: Zbrodnia w Starym Ciepielowie i Rekowce i  Zbrodnia w Markowej (1944) .

Du?? grup? odznaczonych stanowi? rownie? Polacy zamordowani przez niemieckich nazistow za ukrywanie oraz pomoc ?ydom w czasie okupacji. S? to najcz??ciej osoby indywidualne, ale w czasie wojny zdarzały si? rownie? sytuacje, kiedy za ukrywanie ?ydow pacyfikowano całe wsie , w ktorych mordowano z tego powodu wszystkich mieszka?cow. Wobec wiosek, gdzie zanotowano wypadki ukrywania si? ?ydow, Niemcy stosowali zasad? odpowiedzialno?ci zbiorowej, karz?c cz?sto osoby, ktore nie niosły ?adnej pomocy ?ydom, ale miały tylko wiedz? na ten temat i nie doniosły niemieckim władzom okupacyjnym, a nawet takie, ktore nie miały o niczym najmniejszego poj?cia. Cz?sto wystarczyła sama obecno?? w miejscu, w ktorym stwierdzono przypadek pomocy ludno?ci ?ydowskiej. Najbardziej znane pacyfikacje wiosek przeprowadzone przez karne ekspedycje okupanta to mord na czterech polskich rodzinach ze wsi Ciepielow Stary i Rekowka .

  Osobny artykuł: Pacyfikacje wsi polskich podczas okupacji niemieckiej .

Wybrani Polacy odznaczeni medalem [ edytuj | edytuj kod ]

Jozef Adamowicz ? pobity na ?mier? przez stra?nikow w krakowskim getcie za dostarczanie jedzenia dr Julianowi Aleksandrowiczowi , wyprowadzonemu nast?pnie z cał? rodzin? z getta przez dr Ludwika ?urowskiego , Irena Adamowicz ? kurier, po?redniczyła pomi?dzy wieloma gettami w okupowanej Polsce, dostarczaj?c informacje i nios?c wsparcie moralne, Wincenty Antonowicz z ?on? Jadwig? oraz cork? Lucyn? ? dostarczanie ?ywno?ci oraz transport Marek Ferdynand Arczy?ski ? opiekował si? 4 tys. ?ydow ukrywaj?cych si? poza gettem (skarbnik ?egoty ) [21] , Wincenty Baranek z ?on? Łucj? ? rozstrzelani wraz z ukrywaj?cymi si? ?ydami we wsi Siedliska pod Miechowem [21] , Władysław Bartoszewski ? pomoc ?ydom ( Delegatura ) [21] , Witold Bie?kowski ? wspołzało?yciel ?egoty [22] , Anna Borkowska ? ocaliła 17 młodych ?ydowskich syjonistow , ukrywaj?c ich w sieroci?cu w Wilnie , Franciszek Banasiewicz z ?on? Magdalen? oraz dzie?mi ? ukrywał 15 osob w bunkrze w okolicach Przemy?la , Szczepan Bradło ? wraz z rodzin?, ocalił 16 osob, trzy rodziny w skrytkach, Władysława Choms ? pomoc w ucieczkach oraz ukrywaniu ?ydow z lwowskiego getta , lwowski oddział ?egoty [22] , Zofia Czerwi?ska ? aresztowana przez Gestapo za ukrywanie dwoch ?ydow z getta i skierowana do obozu Auschwitz , gdzie zmarła [23] , Tadeusz Cze?owski ? ukrywał w swoim mieszkaniu 8 uciekinierow z wile?skiego getta , a nast?pnie dzi?ki fałszywym dokumentom pomogł im wydosta? si? z miasta Krystyna Da?ko ? ukrywała 4-osobow? rodzin? ?ydowsk?, Jan Dobraczy?ski ? umieszczał ?ydowskie dzieci w katolickich sieroci?cach, Maria Fedecka ? uratowała 12-osobow? rodzin? ukrywaj?c w Wilnie , Mieczysław Fogg ? ukrywał w mieszkaniu swoich ?ydowskich przyjacioł oraz rodzin? ?ydowsk? [24] , Andrzej Garbuli?ski ? zamordowany wraz z synem za ukrywanie rodziny Alfenbeins, Antoni Gawryłkiewicz ? uratował trzy ?ydowskie rodziny w sumie 16 osob, Matylda Getter ? siostra zakonna, ktora ukrywała 550 ?ydowskich dzieci z getta warszawskiego w katolickich sieroci?cach [23] , Marceli Godlewski ? ksi?dz katolicki, ktory ukrywał ok. stu ?ydow na plebanii oraz wystawiał im fałszywe metryki chrztu [23] , Julian Grobelny z ?on? Halin?, ocalił du?? grup? ?ydowskich dzieci (szef ?egoty ) [25] , Irena Gut-Opdyke ? ocaliła 16 osob [11] [25] , Antoni Imiołek wraz z ?on? Czesław? ? ukrywanie dwoch ?ydow przez cał? wojn? [25] , Henryk Iwa?ski ? dostarczanie broni oraz wsparcie militarne w powstaniu w getcie warszawskim ( AK ) Jarosław Iwaszkiewicz wraz z ?on? Ann? ? ukrywali ?ydow w swoim maj?tku w Podkowie Le?nej [26] , Stefan Jagodzi?ski ? ocalił trzyosobow? rodzin? dr. Tenenwurzela, Stanisław Jasi?ski oraz corka Emilia Słodkowska ? ukrywała ?ydow uciekaj?cych w czasie masakry Polakow na Wołyniu , Jerzy Latoszy?ski wraz z ?on? Eugeni? ? adoptowali ?ydowskie dziecko Artura Citryna, Aleksander Kami?ski ? pomoc w organizacji ?ydowskiego ruchu oporu w getcie warszawskim ( Armia Krajowa ), Maria Kann ? wspołpracowniczka ?egoty [27] , Jan Karski ? pierwsze na ?wiecie oficjalne raporty o holokau?cie , oraz misja informacyjna na Zachodzie, Teresa Janina Kieroci?ska (Czcigodna Sługa Bo?a Matka Teresa Kieroci?ska) ? ukrywała w czasie okupacji osoby pochodzenia ?ydowskiego (udokumentowane 5 osob), wysyłała paczki z ?ywno?ci?, odzie?? do obozu w O?wi?cimiu , Loda Komarnicka ? dostarczanie fałszywych dokumentow, ?ywno?ci oraz informacji ?ydom z getta [27] , Anna i Stanisław Kope? ? od 1942?1945 ukrywali w swoim domu w Sowinie dzieci rodziny Abrahama i Heleny Kruegerow Zofia Kossak-Szczucka ? pomoc setkom ?ydow, szczegolnie dzieciom ?ydowskim (wspołzało?ycielka ?egoty ) [28] , Maria Kotarba ? zwana aniołem z Auschwitz dostarczała jedzenie, leki ?ydowkom uwi?zionym w obozie,

Adam Kowalski wraz z ?on? Bronisław? oraz 5. dzieci ? zamordowani za ukrywanie 2 ?ydow w Ciepielowie [28] , Władysław Kowalski ? ukrywał 50 ?ydow w okolicach Warszawy, Stefan Korbo?ski ? informacje do rz?du w Londynie oraz BBC o eksterminacji ?ydow [27] , Wanda Krahelska ? ukrywała wdow? po ?ydowskim historyku Szymonie Aszkenazym [28] , Jerzy Kr?pe? i Irena Kr?pe? ? uratowali ponad 30 ?ydow w swoim gospodarstwie w Goł?bkach , Zygmunt Kuriata wraz z rodzicami ? zamordowani za ukrywanie dwojki ?ydowskich dzieci we wsi Woronowka na Wołyniu [29] , Jerzy Lerski ? informacja polityczna o eksterminacji i prze?ladowaniu ?ydow, Eryk Lipi?ski ? przygotowywał ukrywaj?cym si? ?ydom fałszywe dokumenty, Czesław Miłosz wraz z bratem Andrzejem ? ukrywanie ?ydow w czasie wojny [26] , Igor Newerly ? ocalił pami?tnik Janusza Korczaka , ukrywał ?ydowskich dziennikarzy z getta, Wacław Nowi?ski z ?on? Janin? oraz synem Wacławem ? pomoc w ukrywaniu ?ydow (policjant, członek granatowej Policji ) Tadeusz Pankiewicz ? utrzymywał jedyn? aptek? dla getta w Krakowie oraz rozdawał za darmo leki, Alfreda i Bolesław Pietraszek ? ocalili 18 osob z kilku ?ydowskich rodzin, Siostry Podgorskie, Stefania (obecnie Burzminska ) oraz Helena ? przez 2,5 roku ukrywały 13 ?ydow w Przemy?lu , Andrzej Pogonowski [30] Jan Puchalski wraz z ?on? Ann? ? przez 17 miesi?cy ukrywali 6 ?ydow w Łoso?nej , Wacław Pytkowski ? pomoc ?ydom w ramach Rady Głownej Opieku?czej , Franciszek Raszeja ? w czasie operowania ?yda z getta aresztowany przez Gestapo i zamordowany wraz z pacjentem, jego rodzin?, ?ydowskimi lekarzami oraz piel?gniark? [29] , Maria Rogowska-Falska ? ukrywanie ?ydowskich dzieci, wspołpraca z Januszem Korczakiem [31] , Maria Rogozi?ska ? ukrywała co najmniej dwoje ?ydow, za co wraz z trzyletnim synem została zamordowana przez Niemcow w styczniu 1943, Konrad Rudnicki z matk? Mari? ? ukrywali rodzin? Weintraub, Jadwiga Sałek-Deneko ? rozstrzelana wraz z 11 ?ydowkami za ukrywanie w mieszkaniu ?ydowskiej rodziny [32] , Marianna i Władysław Szajnerowie z synem Jozefem ? ukrywali rodzin? Nisenkorn [33] [34] [35] Klemens Szeptycki ? pomoc ?ydom [36] , Bolesław Szczygieł wraz z ?on? Iren? oraz dzie?mi ? przez 8 miesi?cy ukrywali Ruth Gruener (z domu Gamzer) przed Gestapo we Lwowie , Irena Sendlerowa ? w wyniku działa? ??egoty” (gdzie od jesieni 1943 kierowała wydziałem dzieci?cym) i wspołpracuj?cych z ni? organizacji podj?to prob? uratowania ok. 2500 ?ydowskich dzieci (nie wszystkie prze?yły wojn?), Anastazja i Walerian Sobolewski [37] Henryk Sławik ? pomogł ocali? około 5,0 tys. polskich ?ydow w Budapeszcie , wystawiaj?c im fałszywe aryjskie paszporty, Jozef Sobiesiak ? organizator oddziałow partyzantki komunistycznej na Wołyniu, pod ktorego ochron? przetrwało ok. 500 ?ydow, Leopold Socha wraz z ?on? Magdalen? ? za ukrywanie 10 ?ydow w kanałach we Lwowie, Jadwiga i Stanisław Soleccy ? za ukrywanie 11-letniej Marleny Wagner Barbara oraz syn Jerzy Szacki ? ukrywanie ?ydow, Jozef Tkaczyk z ?on? Zofi? i cork? Genowef? ? ukrywali rodzin? Kurcow, Jozef Ulma wraz z ?on? Wiktori? ? ukrywali w Markowej 8 ?ydow, za co zostali zamordowani wraz z ukrywaj?cymi si? ?ydami przez niemieck? policj?, Rudolf Weigl ? pomoc medyczna oraz ukrywanie ?ydow, Henryk Woli?ski ? ukrywał w swoim mieszkaniu 25 ?ydow, a kolejnym 283 pomogł ( AK BIP ) Anna Wołowska ? udzielała pomocy dzieciom ?ydowskim, w tym ocaliła Izabel? Szymel [38] , Paweł Zenon Wo? wraz z rodzicami Pawłem i Ann? ? przeszmuglował 12 ?ydow z warszawskiego getta, Jerzy Zagorski z ?on? Mari? ? ukrywał 18 ?ydow w swoim domu do powstania warszawskiego , Jan ?abi?ski z ?on? Antonin? ? ukrywał setki ?ydow w warszawskim zoo , Ludwik ?urowski z ?on? Mari? ? lekarz pomagaj?cy ?ydom w krakowskim getcie , uratował Juliana Aleksandrowicza z cał? rodzin? Małgorzata Adamek - zakonnica, ukrywaj?ca ?ydow w klasztorze w Kolonii Wile?skiej . Franciszek Bana? - policjant, funkcjonariusz niemieckiej policji granatowej pomagaj?cy ?ydom.

  Z tym tematem zwi?zana jest kategoria: Polscy Sprawiedliwi w?rod Narodow ?wiata .

Tera?niejszo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Ambasada Izraela w Polsce organizuje kilkana?cie uroczysto?ci wr?czenia medali polskim Sprawiedliwym rocznie ^[39] . Prawie wszyscy zostaj? uhonorowani po?miertnie.

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Muzeum Polakow Ratuj?cych ?ydow .

Kilku z polskich sprawiedliwych zostało upami?tnionych w fabularnych oraz dokumentalnych filmach polskich oraz zagranicznych:

• W 2002 roku powstał film dokumentalny w re?. W. Lindwera pt. ?Kurierzy, ktorych nikt nie słuchał” opowiadaj?cy o misji Jana Karskiego oraz Polakach, ktorzy usiłowali zwroci? uwag? zachodu na holocaust w okupowanej Polsce ^[40] ,
• W 2002 roku nakr?cono film dokumentalny ?Lista Sendlerowej” w re? M. Dudziewicz ł?cz?cy zdj?cia dokumentalne oraz inscenizacj? teatraln? przygotowan? na temat Ireny Sendler przez uczennice w Kansas ^[40] ,
• W 2003 powstał reporta? filmowy pt. ?Moj tata Henryk Sławik”, w ktorym Krystyna Kutermak , corka Henryka Sławika przedstawiła wspomnienia o działalno?ci swojego ojca. Rok po?niej film dokumentalny ?Henryk Sławik ? polski Wallenberg” w re? M. Maldis po?wi?cony Henrykowi Sławikowi ^[40] .
• W 2004 roku powstał dokumentalny film w re?yserii A. Baczy?skiego pt. ?Cena ?ycia” o zamordowaniu przez Niemcow rodziny Ulmow z Markowej za ukrywanie ?ydow ^[40] ,
• W 2004 roku powstał film pt. ?Ły?eczka ?ycia” opowiadaj?cy histori? El?biety Ficowskiej , wywiezionej z getta warszawskiego przez dzieci?cy referat ?egoty ^[40] ,
• W 2008 roku nakr?cono polski film dokumentalny pt. ?Polscy Sprawiedliwi” w re?yserii Julii Popławskiej ,
• W 2009 roku powstał ameryka?ski film fabularny pt. Dzieci Ireny Sendlerowej w re?yserii Johna Kenta Harrisona , opowiadaj?cy histori? ?ycia Ireny Sendler ,
• W 2009 roku nakr?cony został polski serial wojenny po?wi?cony sprawiedliwym pt. ? Sprawiedliwi ” . Wyprodukowany został przez Akson Studio w re?yserii Waldemara Krzystka ,
• W 2011 roku nakr?cony został polsko - niemiecko - kanadyjski dramat wojenny W ciemno?ci w re?yserii Agnieszki Holland , ktory przedstawia Leopolda Soch? .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Polscy Sprawiedliwi ? Przywracanie pami?ci

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• red. Israel Gutman , red. tomu Sara Bender, Samuel Krakowski, ?The Encyclopedia of the Righteous Among the Nations. Rescuers of Jews during the Holocaust. Poland”, (Encyklopedia Sprawiedliwych w?rod Narodow ?wiata. Ratuj?cy ??ydow w czasie Holocaustu. Polska), Jad Waszem, Jerusalem 2004, t. I/II.
• Władysław Bartoszewski, ?Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomoc? ?ydom 1939?1945”, Warszawa 2007.
• Teresa Preker , ?Konspiracyjna Rada Pomocy ?ydom w Warszawie 1942?1945”, Warszawa 1982.
• Stanisław Wro?ski , Maria Zwolakowa: Polacy i ?ydzi 1939?1945. Warszawa: Ksi??ka i Wiedza , 1971.
• A. ?abikowski, ?Polacy i Zydzi pod okupacj? niemieck? 1939?1945. Studia i materiały”, Warszawa 2006.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Aleksander Klungmann: Encyklopedia polskich Sprawiedliwych PDF . fzp.net.pl. [dost?p 2015-03-04]. ,
• Polscy Sprawiedliwi na Portalu o Sprawiedliwych stworzony przez Muzeum Historii ?ydow Polskich . sprawiedliwi.org.pl. [dost?p 2010-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-30)].
• Polacy ratuj?cy ?ydow w latach II wojny ?wiatowej . ipn.gov.pl. [dost?p 2015-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
• Jad Waszem: Lista Polakow uhonorowanych medalem Sprawiedliwy w?rod Narodow ?wiata . www1.yadvashem.org.il. [dost?p 2018-11-11]. ( ang. ) .
• Lista medali przyznanych poszczegolnym narodowo?ciom (updated ? January 2007) . holocaustforgotten.com. [dost?p 2010-09-06]. ( ang. ) .
• Lista 700 polskich obywateli, ktorzy stracili ?ycie ratuj?c ?ydow . holocaustforgotten.com. [dost?p 2010-09-06]. ( ang. ) .
• Polscy Sprawiedliwi w?rod Narodow ?wiata . [dost?p 2010-09-06]. ( ang. ) .
• Strona po?wi?cona pami?ci Polakow zamordowanych przez Niemcow za pomaganie ?ydom . zyciezazycie.pl. [dost?p 2010-09-06].
• Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych W?rod Narodow ?wiata: Strona oficjalna . sprawiedliwi.org. [dost?p 2010-09-06].
• Strona polskiego wydania Ksi?gi Sprawiedliwych w?rod Narodow ?wiata . ksiega-sprawiedliwych.pl. [dost?p 2010-09-06].
• Piotr Zychowicz. Do Izraela z bohaterami: Wystawa pod Tel Awiwem poka?e, jak Polacy ratowali ?ydow . ?Rzeczpospolita”, 18-11-2009. [dost?p 2010-09-06].   brak numeru strony
• Lista polskich sprawiedliwych w?rod Narodow ?wiata w formacie PDF ? zyciezazycie.pl.