Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej ? była w naturalny sposob konsekwencj? procesu kształtowania si? granic tego pa?stwa i systemu wersalskiego , ktory zdecydował o układzie sił w Europie po I wojnie ?wiatowej . Podstawowym celem tej polityki było zabezpieczenie istnienia pa?stwa polskiego w jego niekorzystnym poło?eniu geopolitycznym mi?dzy dwoma wielkimi s?siadami: Niemcami i ZSRR , oraz przy napi?tych stosunkach z innymi s?siadami: Czechosłowacj? i Litw? .

W latach 20. podstawowym ?rodkiem realizacji polityki zagranicznej były działania na forum Ligi Narodow oraz wspołpraca z Francj? . Wobec niekorzystnych rezultatow tej polityki, ktora nie zapobiegła m.in. układom lokarne?skim , w latach 30. Polska rozwin?ła stosunki z Niemcami i Zwi?zkiem Radzieckim, staraj?c si? o wzajemn? rownowag?. Stopniowe zbli?anie si? do Niemiec nie zmieniło faktu, ?e w 1939 Polska odrzuciła ??dania Adolfa Hitlera i stała si? pierwszym celem napa?ci Niemiec w II wojnie ?wiatowej .

Europa w 1923 r.

Poło?enie mi?dzynarodowe Polski w latach 20. [ edytuj | edytuj kod ]

Układ sił w Europie po zako?czeniu wojny uzale?niony był od rozbie?no?ci w pa?stwach zwyci?skiej koalicji. Polska stała si? naturalnym sojusznikiem Francji, ktora poszukiwała partnera w miejsce osłabionej i podbitej przez bolszewick? rewolucj? Rosji. W lutym 1921 w Pary?u doszło do podpisania polsko-francuskiej deklaracji o przyja?ni i układu politycznego wraz z konwencj? wojskow? , zgodnie z ktor? pa?stwa zobowi?zywały si? do udzielenia pomocy w razie napa?ci Niemiec na ktor?? ze stron [1] [2] .

Jednocze?nie Francja liczyła na wysokie reparacje ze strony Niemiec, ktore miały zrekompensowa? jej utracone wierzytelno?ci rosyjskie. Z drugiej strony, osłabiona po wojnie Wielka Brytania liczyła na rozwoj eksportu do Niemiec i nawi?zanie stosunkow handlowych z Rosj? (co nast?piło 16 marca 1921). Inny wielki członek Ententy , Stany Zjednoczone po odmowie ratyfikacji traktatu wersalskiego zaj?ł pozycj? izolacjonistyczn? .

Młode pa?stwo polskie stan?ło wobec uło?enia polityki z Niemcami i Rosj?. Republika Weimarska liczyła na rewizj? postanowie? traktatu na wschodzie, gdy tymczasem bolszewicka Rosja w ogole nie uznawała traktatu. Niezadowolenie obu tych pa?stw skłoniło je do wspołpracy. Najpierw, 6 maja 1921 zawarły układ handlowy, poprzedzaj?cy nawi?zanie stosunkow. 16 kwietnia 1922 Niemcy i Rosja Radziecka zawarły układ w Rapallo , na mocy ktorego nawi?zały stosunki dyplomatyczne i wspołprac? ekonomiczno-wojskow?. Jan D?bski skomentował ten traktat 7 lipca 1922: Traktat w Rapallo jest najgorsz? konstelacj?, jaka si? mo?e w dziejach dla Polski zdarzy? [3] . Poczucie zagro?enia Polski doprowadziło do zacie?nienia wspołpracy polsko-francuskiej, m.in. w maju 1923 francuski marszałek Ferdinand Foch otrzymał buław? marszałka Polski; wspolnie te? rozwa?ano akcj? militarn? przeciw Niemcom, ktore w tym czasie odmawiały spłaty reparacji [4] .

Fiaskiem zako?czyła si? proba utworzenia Zwi?zku bałtyckiego w 1922 r.

Polska szukała te? sprzymierze?cow w Europie ?rodkowo-Wschodniej . Jednak tylko Rumunia i Łotwa jako jedyne pa?stwa na tym obszarze blisko wspołpracowały z Polsk?. Rumunia podobnie jak II Rzeczpospolita zagro?ona agresj? sowieck? podpisała 3 marca 1921 pakt o wzajemnej pomocy ( sojusz polsko-rumu?ski ). Stabilnej polityce zagranicznej Polski nie sprzyjały liczne przesilenia rz?dowe oraz zwi?zana z nimi rotacja na stanowisku ministra spraw zagranicznych.

Kryzys gospodarczy w Niemczech (i niebezpiecze?stwo komunistycznej rewolucji) doprowadził do wstrzymania przez to pa?stwo spłaty reparacji wojennych, za? w sierpniu 1924 w Londynie przyj?to plan Dawesa , ktory zakładał rozło?enie spłat odszkodowa? i pomoc w odbudowie gospodarki niemieckiej. Rownie? polityka francuska wobec Niemiec od czasu zwyci?stwa lewicy w wyborach 1924 r.stała si? bardziej ugodowa.

August Zaleski , minister spraw zagranicznych RP w latach 1926?1932 i 1939-1941

Minister Aleksander Skrzy?ski podejmował proby porozumienia z ZSRR i u?wiadomienia pa?stwom zachodnim zagro?enia niemieckiego. W listopadzie 1924 podpisano dodatkowy protokoł do układu polsko-francuskiego, za? w czerwcu 1925 Francja przyj?ła propozycj? układow gwarantuj?cych polskie granice.

2 pa?dziernika 1924 podpisano w Genewie Protokoł o pokojowym rozwi?zywaniu sporow mi?dzynarodowych [5] , zawieraj?cy istotn? dla Polski definicj? agresora i rozszerzaj?cy jurysdykcj? Stałego Trybunału Sprawiedliwo?ci Mi?dzynarodowej . Protokoł został uchwalony przez delegacje 48 pa?stw, z ktorych 10 podpisało go w tym samym dniu, w tym Francja, Belgia , Polska, Jugosławia , Rumunia i Czechosłowacja (ratyfikowała go tylko ta ostatnia). Wobec braku akceptacji takich pa?stw jak Wielka Brytania, Włochy czy Japonia Protokoł pozostał niezrealizowany [6] .

Na konferencji w Genewie (4 maja ? 17 czerwca 1925) przyj?ty został Protokoł o zakazie broni chemicznej (na wniosek polskiej delegacji kierowanej przez gen. Sosnkowskiego dodano zakaz u?ycia broni bakteriologicznej ) [7] oraz Konwencja o nadzorze nad handlem broni? (na wniosek Polski umieszczono w niej zastrze?enie o przyznaniu pa?stwom s?siaduj?cym ze Zwi?zkiem Radzieckim ulg w zakresie ograniczania zbroje? i publikacji danych o handlu broni?, dopoki nie przyst?pi on do Konwencji). Konwencja uzyskała niezb?dn? liczb? 14 ratyfikacji, lecz ze wzgl?du na zastrze?enia do niej wniesione nie weszła w ?ycie [8] .

Niejednolite traktowanie Polski przez pa?stwa zachodnie stało si? faktem 16 pa?dziernika 1925, gdy podpisano traktat z Locarno gwarantuj?cy (w tzw. pakcie re?skim) granice Francji i Belgii z Niemcami. Gwarantami układu były poza tym Wielka Brytania i Włochy. Polska i Czechosłowacja otrzymały tylko gwarancje francuskie, zawarły te? z Rzesz? traktaty koncyliacyjno - arbitra?owe . Minister Skrzy?ski podpisał układy, dochodz?c do wniosku, ?e ewentualne protesty mogłyby tylko pogorszy? sytuacj? Polski [9] . Jednocze?nie Niemcy otrzymały stałe miejsce w Radzie Ligi Narodow, ktorego nie otrzymała Polska, wybierana jednak od 1926 r. w drodze głosowania. W 1929 r. Niemcy otrzymały w ramach Planu Younga kolejne rozło?enie spłat długow wojennych. Nawi?zywała si? rownie? dalsza wspołpraca Zwi?zku Radzieckiego z Niemcami, ktore 16 kwietnia 1926 zawarły układ ( traktat berli?ski ) o neutralno?ci i nieagresji.

Polska polityka zagraniczna, kierowana od czasu zamachu majowego przez Augusta Zaleskiego , nie miała skutecznych sposobow na odwrocenie tych niekorzystnych tendencji. 27 sierpnia 1928 podpisano w Pary?u tzw. pakt Brianda-Kellogga , formułuj?cy zasad? wyrzekania si? rozstrzygania problemow mi?dzynarodowych na drodze wojny, ktorego sygnatariuszami były rownie? Niemcy i Zwi?zek Radziecki. Polska podpisała 9 lutego 1929 wraz z ZSRR oraz Łotw? , Estoni? i Rumuni? tzw. protokoł Litwinowa , wprowadzaj?cy te same zasady bez wzgl?du na obowi?zywanie paktu paryskiego.

Poło?enie mi?dzynarodowe w latach 30. [ edytuj | edytuj kod ]

Wizyta w Polsce brata krola Rumunii, ksi?cia Mikołaja , 1931

Na pocz?tku lat 30. pa?stwa zachodnie odczuwały skutki wielkiego kryzysu gospodarczego , co doprowadziło do wzrostu nastrojow pacyfistycznych i antydemokratycznych. W 1932 zawieszony został praktycznie plan Younga. Jednocze?nie doj?cie do władzy partii hitlerowskiej oznaczało, przynajmniej na pocz?tku, prze?ladowania komunistow niemieckich i napi?cie w stosunkach z ZSRR.

To oddalenie obu najwi?kszych s?siadow wykorzystała Polska, zawieraj?c traktaty reguluj?ce stosunki z nimi. 25 lipca 1932 został podpisany polsko-radziecki pakt o nieagresji , ktory 5 maja 1934 przedłu?ono na kolejne dziesi?? lat. 26 stycznia 1934 podpisano deklaracj? o niestosowaniu przemocy we wzajemnych stosunkach mi?dzy Polsk? a Niemcami . Zamierzeniem Hitlera było wci?gni?cie Polski w stref? wpływow niemieckich, a jednocze?nie osłabienie sojuszu Polski i Francji.

Kierownikiem polskiej polityki zagranicznej od listopada 1932 był Jozef Beck , ktory zgodnie z instrukcjami Jozefa Piłsudskiego starał si? realizowa? polityk? rownej odległo?ci mi?dzy Niemcami i Rosj?, cho? sam Piłsudski w 1934 ju? nie wierzył, aby dobre stosunki polsko-niemieckie mogły potrwa? długo [10] .

Jozef Beck , minister spraw zagranicznych RP w latach 1932?1939

Wraz ze wzrostem pot?gi Niemiec rosło zagro?enie Polski. W 1935 Niemcy zawarły umow? z Wielk? Brytani? , zezwalaj?c? Rzeszy na znaczn? rozbudow? marynarki wojennej, do wysoko?ci 35% tona?u floty brytyjskiej. W ko?cu 1938 na mocy układu w Monachium Niemcy bez walki uzyskały Kraj Sudetow , do tej pory nale??cy do Czechosłowacji . Układ monachijski przewidywał te? zwołanie konferencji w sprawie rozstrzygni?cia granicznych kwestii spornych Polski i Czechosłowacji. Nie czekaj?c jednak na po?rednictwo mocarstw 2 pa?dziernika 1938 wojska polskie zaj?ły obszar Zaolzia , przez co w przyszło?ci obarczono Polsk? zarzutem wspołpracy z Niemcami w dziele rozbioru Czechosłowacji. W pa?dzierniku 1938 niemiecki minister spraw zagranicznych Joachim Ribbentrop zło?ył Polsce propozycj? zawarcia paktu o nieagresji na 25 lat w zamian za zgod? polskiego rz?du na wł?czenie Gda?ska do Rzeszy i budow? eksterytorialnej drogi i linii kolejowej przez polskie Pomorze , pomi?dzy Niemcami a Prusami Wschodnimi . Propozycje te, ponawiane w pocz?tkach roku nast?pnego, Polska odrzuciła. Pogorszenie stosunkow Polski z Rzesz? zmusiło Polsk? do poszukiwania pomocy, by w razie napa?ci niemieckiej nie pozostała osamotniona. Tymczasem w odpowiedzi na utworzenie przez Hitlera Protektoratu Czech i Moraw (co było złamaniem układu monachijskiego) premier Wielkiej Brytanii Neville Chamberlain ogłosił w brytyjskim parlamencie w marcu 1939 jednostronne gwarancje wobec Polski. 6 kwietnia 1939 w Londynie opublikowano komunikat o zobowi?zaniach wzajemnej pomocy w wypadku zagro?enia niepodległo?ci Polski czy Wielkiej Brytanii. W kilka dni po?niej rz?d francuski potwierdził swe zobowi?zania sojusznicze wobec Polski. Łudz?c si? jeszcze co do zamiarow Zwi?zku Radzieckiego, mocarstwa Zachodnie szukały z nim porozumienia. Prowadzone w Moskwie w sierpniu 1939 rozmowy zostały niespodziewanie przerwane przez stron? radzieck? pod pretekstem braku zgody Polski na przemarsz Armii Czerwonej przez jej terytorium [11] . Zaproszono natomiast do Moskwy ministra spraw zagranicznych III Rzeszy i 23 sierpnia podpisano niemiecko-radziecki pakt o nieagresji , tajny protokoł zawierał plany podziału stref wpływow w Europie ?rodkowo-Wschodniej. Według niego Polska miała przesta? istnie? jako suwerenne pa?stwo i zosta? rozdzielona pomi?dzy Niemcy a Zwi?zek Radziecki. 25 sierpnia zawarto w Londynie polsko-brytyjski układ sojuszniczy , w ktorym Brytyjczycy zobowi?zywali si? do udzielenia Polsce w przypadku napa?ci natychmiastowej pomocy wojskowej (tajny dodatek ograniczał poj?cie wspolnego wroga do III Rzeszy, w razie innej napa?ci strony miały jedynie uzgodni? wspolne działanie). Dzie? nast?pny wyznaczył Hitler jako dat? uderzenia na Polsk? , ale dowiedziawszy si? o porozumieniach w Londynie, akcj? odwołał. Zaplanował, ?e napa?? na Polsk? ostatecznie nast?pi 1 wrze?nia 1939.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Umowa z 19 lutego 1921 ( Dz.U. 1922 nr 63, poz. 563 ), ustawa o ratyfikacji z 12 maja 1922 ( Dz.U. 1922 nr 63, poz. 562 ), wymiana dokumentow 27 czerwca 1922 ( Dz.U. 1922 nr 63, poz. 564 ), rejestracja w Sekretariacie Ligi Narodow 2 lipca 1923 ( France and Poland ? Political Agreement, signed at Paris, February 19, 1921 (1923) LNTSer 87; 18 LNTS 11 ). Konwencja wojskowa była tajna, tekst fr. : Documents Diplomatiques Francais: 1921 ? Tome I (16 Janvier ? 30 Juin) s. 217?219, zał?cznik z 21 lutego 1921 : tam?e s. 235n, przekład angielski: Agreement between France and Poland February 19, 1921, at Paris , przekład polski: ?rodła do historii powszechnej okresu mi?dzywojennego ? Tom pierwszy: 1917-1926 Pozna? 1989, nr 49, s. 206?208. Omowienie rokowa?: Geneza sojuszu polsko-francuskiego i Sojusze polityczno ? wojskowe Polski w latach 1919?1926 . Obie umowy dla wa?no?ci wymagały zawarcia umowy gospodarczej, co nast?piło 6 lutego 1922 (umowa Dz.U. 1924 nr 16, poz. 149 , ustawa o ratyfikacji z 12 maja 1922 Dz.U. 1922 nr 71, poz. 634 , wymiana dokumentow 2 sierpnia 1923 Dz.U. 1924 nr 16, poz. 150 ). Umow? gospodarcz? zast?piła zawarta 9 grudnia 1924 (umowa Dz.U. 1925 nr 67, poz. 468 , ustawa o ratyfikacji z 19 maja 1925 Dz.U. 1925 nr 62, poz. 432 , wymiana dokumentow 20 czerwca 1925 Dz.U. 1925 nr 67, poz. 469 ).
  2. ↑ Umowa z 19 lutego nakładała na strony obowi?zek zachowania pokoju, wspołdziałanie zbrojne zale?ało od szczegołowego porozumienia (art. 3). Tajna konwencja w art. 1 ograniczała poj?cie wspolnego przeciwnika do Niemiec. W razie napa?ci ze strony Rosji Sowieckiej Francja zobowi?zana była do zapewnienia Polsce bezpiecze?stwa wobec Niemiec (art. 2), dostaw broni i sprz?tu oraz wysłania doradcow, udział sił zbrojnych został wykluczony (art. 3). Warto?? tych zobowi?za? osłabiona była przez ich tajno??, traktat wersalski w art. 18 uzale?niał wa?no?? umow od ich zarejestrowania przez Sekretariat Ligi Narodow.
  3. ↑ Krasuski, op. cit., s. 67.
  4. ↑ Roszkowski (1994), op. cit., s. 42.
  5. ↑ Protocol for the Pacific Settlement of International Disputes, October 2, 1924 , przekład polski: ?rodła do historii powszechnej okresu mi?dzywojennego ? Tom pierwszy: 1917-1926 Pozna? 1989, nr 100, s. 421?430.
  6. ↑ Henryk Korczyk, Locarno i jego geneza , w: Dzieje Najnowsze: kwartalnik po?wi?cony historii XX wieku 11/3 (1979), s. 85?112.
  7. ↑ The Geneva Protocol for the Prohibition of the Use in War of Asphyxiating, Poisonous or other Gases, and of Bacteriological Methods of Warfare .
  8. ↑ Zagadnienie reglamentacji handlu i produkcji broni, amunicji i materiału wojennego w organach Ligi Narodow s. 85.
  9. ↑ Krasuski, op. cit., s. 100.
  10. ↑ Por. Sierpowski, op. cit., s. 46.
  11. ↑ Pary? i Londyn czyniły zreszt? co mogły, aby skłoni? Rz?d RP do akceptacji ??da? radzieckich, naiwnie ufaj?c, ze dałoby to szans? wł?czenia ZSRR do koalicji antyhitlerowskiej. Rz?d polski nie mogł oczywi?cie zgodzi? si? na wkroczenie Armii Czerwonej na terytorium RP, gdy? nawet optymistycznie nastrojona polska ekipa rz?dowa zdawała sobie spraw?, jakie miałoby to skutki dla bytu pa?stwowego Polski. ( Jerzy Łojek Agresja 17 wrze?nia 1939 , Warszawa 1990, s. 32n).

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Wojciech Roszkowski : Historia Polski 1914?1994 . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN  83-01-11942-X .
  • Stanisław Sierpowski: Polityka zagraniczna Polski mi?dzywojennej . Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1994, seria: Dzieje narodu i pa?stwa polskiego. ISBN  83-03-03645-9 .
  • Jerzy Krasuski : Mi?dzy wojnami. Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej . Warszawa: Pa?stwowy Instytut Wydawniczy, 1985. ISBN  83-06-01202-X .


Polityka zagraniczna Polski
Uj?cie chronologiczne
Europa
Azja i Oceania
Ameryka
Afryka
Historia
Organizacje mi?dzynarodowe , inne podmioty oraz
nieformalne formy wspołpracy regionalnej

Godło Polski

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polityka_zagraniczna_II_Rzeczypospolitej&oldid=71445087 ”