한자로

System	Oddział	Pi?tro	Wiek (mln lat)
Neogen	Miocen	Akwitan	młodsze
Paleogen	Oligocen	Szat	23,03?27,82
	Oligocen	Rupel	27,82?33,9
	Eocen	Priabon	33,9?37,71
		Barton	37,71?41,2
		Lutet	41,2?47,8
		Iprez	47,8?56,0
	Paleocen	Tanet	56,0?59,2
		Zeland	59,2?61,6
		Dan	61,6?66,0
Kreda	Gorna	Mastrycht	starsze
Podział według IUGS , luty 2022

Paleocen ( ang. Paleocene )

w sensie geochronologicznym : najstarsza epoka paleogenu , trwaj?ca około 10 milionow lat (od 66,0 do 56,0 mln lat temu). Paleocen jest młodszy od po?nej kredy a starszy od eocenu . Dzieli si? na trzy wieki : dan , zeland i tanet .

w sensie chronostratygraficznym : najni?szy oddział paleogenu, wy?szy od gornej kredy a ni?szy od eocenu. Dzieli si? na trzy pi?tra : dan, zeland i tanet.

Nazwa pochodzi z poł?czenia dwoch greckich słow: παλαι??, palaios ? stary i καιν??, kainos ? nowy.

Ogolna charakterystyka [ edytuj | edytuj kod ]

Na granicy kredy i paleocenu miało miejsce wymieranie kredowe ^[1]. Paleocen jest okresem odradzania si? (radiacji) wielu grup organizmow ?ywych po tym wymieraniu ^[2]. Pod koniec paleocenu miało natomiast miejsce paleoce?sko-eoce?skie maksimum termiczne ^[3].

Fauna [ edytuj | edytuj kod ]

rozpoczyna si? ewolucja koniowatych ( Hyracotherium )

Paleocen w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

Osady paleocenu wyst?puj? w Polsce w dwoch obszarach: na Ni?u Polskim i w Karpatach .

Na Ni?u wspołczesny zasi?g paleocenu wynosi ok. 54,5 tys. km². Granice tego zasi?gu maj? charakter erozyjny.

W obr?bie utworow ni?owego paleocenu wyro?niono nast?puj?ce formacje :

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Peter P. Schulte Peter P. i inni , The Chicxulub Asteroid Impact and Mass Extinction at the Cretaceous-Paleogene Boundary , ? Science ”, 327 (5970), 2010 , s. 1214?1218, DOI : 10.1126/science.1177265 , ISSN 0036-8075 [dost?p 2023-08-10] ( ang. ) .
↑ Matt M. Friedman Matt M. , Explosive morphological diversification of spiny-finned teleost fishes in the aftermath of the end-Cretaceous extinction , ?Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences”, 277 (1688), 2010 , s. 1675?1683, DOI : 10.1098/rspb.2009.2177 , ISSN 0962-8452 , PMID : 20133356 , PMCID : PMC2871855 [dost?p 2023-08-10] ( ang. ) .
↑ J.P. J.P. Kennett J.P. J.P. , L.D. L.D. Stott L.D. L.D. , Abrupt deep-sea warming, palaeoceanographic changes and benthic extinctions at the end of the Palaeocene , ? Nature ”, 353 (6341), 1991 , s. 225?229, DOI : 10.1038/353225a0 , ISSN 1476-4687 [dost?p 2023-08-10] ( ang. ) .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Budowa geologiczna Polski , t. I Stratygrafia , cz. 3a Kenozoik, paleogen, neogen , red. Tadeusz Marek Peryt , Marcin Piwocki , Pa?stwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2004, ISBN 83-7372-736-1

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz multimedia zwi?zane z tematem: Paleocen

Zobacz hasło paleocen w Wikisłowniku

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Mapa paleogeograficzna dla 60 mln lat temu w Kazmin V. G. i Natapov L. M.: The paleogeographic atlas of northern Eurasia . Institute of Tectonics of the Lithospheric Plates, Russian Academy of Natural Sciences, 1998. [dost?p 2018-11-29]. Legenda

Geologiczna historia Ziemi

Prekambr (nieformalny; 4,567 mld lat temu ? 538,8 mln lat temu)

W lewych kolumnach znajduj? si? eony ; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone s? ery ; zwykłym tekstem zaznaczone s? okresy
Hadeik (4,567 ? 4,0 mld lat temu)
Archaik (4,0 ? 2,5 mld lat temu)	Eoarchaik (4 ? 3,6 mld lat temu) Paleoarchaik (3,6 ? 3,2 mld lat temu) Mezoarchaik (3,2 ? 2,8 mld lat temu) Neoarchaik (2,8 ? 2,5 mld lat temu)
Proterozoik (2,5 mld lat temu ? 538,8 mln lat temu)	Paleoproterozoik (2,5 ? 1,6 mld lat temu) Sider (2,5 ? 2,3 mld lat temu) Riak (2,3 ? 2,05 mld lat temu) Orosir (2,05 ? 1,8 mld lat temu) Stater (1,8 ? 1,6 mld lat temu) Mezoproterozoik (1,6 ? 1 mld lat temu) Kalim (1,6 ? 1,4 mld lat temu) Ektas (1,4 ? 1,2 mld lat temu) Sten (1,2 ? 1 mld lat temu) Neoproterozoik (1 mld lat temu ? 542 mln lat temu) Ton (1 mld lat temu ? 720 mln lat temu) Kriogen (720 ? 635 mln lat temu) Ediakar (635 ? 538,8 mln lat temu)

Fanerozoik (538,8 mln lat temu ? dzi?)

Poziomo zaznaczono ery ; W lewych kolumnach znajduj? si? okresy ; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone s? epoki ; zwykłym tekstem zaznaczone s? wieki

Paleozoik (538,8 ? 251,9 mln lat temu)

Kambr (538,8 ? 485,4 mln lat temu)	Terenew (538,8 ? 521 mln lat temu) Fortun (538,8 ? 529 mln lat temu) wiek 2 (529 ? 521 mln lat temu) Epoka 2 (521 ? 509 mln lat temu) wiek 3 (521 ? 514 mln lat temu) wiek 4 (514 ? 509 mln lat temu) Miaoling (509 ? 497 mln lat temu) Wuliuan (509 ? 504,5 mln lat temu) Drum (504,5 ? 500,5 mln lat temu) Gu?ang (500,5 ? 497 mln lat temu) Furong (497 ? 485,4 mln lat temu) Paib (497 ? 494 mln lat temu) Dziangszan (494 ? 489,5 mln lat temu) wiek 10 (489,5 ? 485,4 mln lat temu)
Ordowik (485,4 ? 443,8 mln lat temu)	Wczesny ordowik (485,4 ? 470,0 mln lat temu) Tremadok (485,4 ? 477,7 mln lat temu) Flo (477,7 ? 470,0 mln lat temu) Ordowik ?rodkowy (470,0 ? 458,4 mln lat temu) Daping (470,0 ? 467,3 mln lat temu) Darriwil (467,3 ? 458,4 mln lat temu) Ordowik po?ny (458,4 ? 443,8 mln lat temu) Sandb (458,4 ? 453,0 mln lat temu) Kat (453,0 ? 445,2 mln lat temu) Hirnant (445,2 ? 443,8 mln lat temu)
Sylur (443,8 ? 419,2 mln lat temu)	Landower (443,8 ? 433,4 mln lat temu) Ruddan (443,8 ? 440,8 mln lat temu) Aeron (440,8 ? 438,5 mln lat temu) Telicz (438,5 ? 433,4 mln lat temu) Wenlok (433,4 ? 427,4 mln lat temu) Szejnwud (433,4 ? 430,5 mln lat temu) Homer (430,5 ? 427,4 mln lat temu) Ludlow (427,4 ? 423,0 mln lat temu) Gorst (427,4 ? 425,6 mln lat temu) Ludford (425,6 ? 423,0 mln lat temu) Przydol (423,0 ? 419,2 mln lat temu)
Dewon (419,2 ? 358,9 mln lat temu)	Wczesny dewon (419,2 ? 393,3 mln lat temu) Lochkow (419,2 ? 410,8 mln lat temu) Prag (410,8 ? 407,6 mln lat temu) Ems (407,6 ? 393,3 mln lat temu) Dewon ?rodkowy (393,3 ? 382,7 mln lat temu) Eifel (393,3 ? 387,7 mln lat temu) ?ywet (387,7 ? 382,7 mln lat temu) Dewon po?ny (382,7 ? 358,9 mln lat temu) Fran (382,7 ? 372,2 mln lat temu) Famen (372,2 ? 358,9 mln lat temu)
Karbon (358,9 ? 298,9 mln lat temu)	Missisip (358,9 ? 323,2 mln lat temu) Wczesny missisip / Turnej (358,9 ? 346,7 mln lat temu) ?rodkowy missisip / Wizen (346,7 ? 330,9 mln lat temu) Po?ny missisip / Serpuchow (330,9 ? 323,2 mln lat temu) Pensylwan (323,2 ? 298,9 mln lat temu) Wczesny pensylwan / Baszkir (323,2 ? 315,2 mln lat temu) ?rodkowy pensylwan / Moskow (315,2 ? 307,0 mln lat temu) Po?ny pensylwan (307,0 ? 298,9 mln lat temu) : Kasimow (307,0 ? 303,7 mln lat temu) G?el (303,7 ? 298,9 mln lat temu)
Perm (298,9 ? 251,9 mln lat temu)	Cisural (298,9 ? 273,0 mln lat temu) Assel (298,9 ? 293,5 mln lat temu) Sakmar (293,5 ? 290,1 mln lat temu) Artinsk (290,1 ? 283,5 mln lat temu) Kungur (283,5 ? 273,0 mln lat temu) Gwadalup (273,0 ? 259,5 mln lat temu) Road (273,0 ? 266,9 mln lat temu) Word (266,9 ? 264,3 mln lat temu) Kapitan (264,3 ? 259,5 mln lat temu) Loping (259,5 ? 251,9 mln lat temu) Wucziaping (259,5 ? 254,1 mln lat temu) Czangsing (254,1 ? 251,9 mln lat temu)

Mezozoik (251,9 ? 66,0 mln lat temu)

Trias (251,9 ? 201,3 mln lat temu)	Wczesny trias (251,9 ? 247,2 mln lat temu) Ind (251,9 ? 251,2 mln lat temu) Olenek (251,2 ? 247,2 mln lat temu) ?rodkowy trias (247,2 ? 235 mln lat temu) Anizyk (247,2 ? 242 mln lat temu) Ladyn (242 ? 237 mln lat temu) Po?ny trias (237 ? 201,3 mln lat temu) Karnik (237 ? 227 mln lat temu) Noryk (227 ? 208,5 mln lat temu) Retyk (208,5 ? 201,4 mln lat temu)
Jura (201,4 ? 145,0 mln lat temu)	Jura wczesna (201,4 ? 174,7 mln lat temu) Hettang (201,4 ? 199,5 mln lat temu) Synemur (199,5 ? 192,9 mln lat temu) Pliensbach (192,9 ? 184,2 mln lat temu) Toark (184,2 ? 174,7 mln lat temu) Jura ?rodkowa (174,7 ? 161,5 mln lat temu) Aalen (174,7 ? 170,9 mln lat temu) Bajos (170,9 ? 168,2 mln lat temu) Baton (168,2 ? 165,3 mln lat temu) Kelowej (165,3 ? 161,5 mln lat temu) Jura po?na (161,5 ? 145,0 mln lat temu) Oksford (161,5 ? 154,8 mln lat temu) Kimeryd (154,8 ? 149,2 mln lat temu) Tyton (149,2 ? 145,0 mln lat temu)
Kreda (145,0 ? 66 mln lat temu)	Wczesna kreda (145,0 ? 100,5 mln lat temu) Berrias (145,0 ? 139,8 mln lat temu) Walan?yn (139,8 ? 132,6 mln lat temu) Hoteryw (132,6 ? 125,77 mln lat temu) Barrem (125,77 ? 121,4 mln lat temu) Apt (121,4 ? 113,0 mln lat temu) Alb (113,0 ? 100,5 mln lat temu) Po?na kreda (100,5 ? 66 mln lat temu) Cenoman (100,5 ? 93,9 mln lat temu) Turon (93,9 ? 89,8 mln lat temu) Koniak (89,8 ? 86,3 mln lat temu) Santon (86,3 ? 83,6 mln lat temu) Kampan (83,6 ? 72,1 mln lat temu) Mastrycht (72,1 ? 66 mln lat temu)

Trias
(251,9 ? 201,3 mln lat temu)

Wczesny trias (251,9 ? 247,2 mln lat temu): Ind (251,9 ? 251,2 mln lat temu); Olenek (251,2 ? 247,2 mln lat temu)

?rodkowy trias (247,2 ? 235 mln lat temu): Anizyk (247,2 ? 242 mln lat temu); Ladyn (242 ? 237 mln lat temu)

Po?ny trias (237 ? 201,3 mln lat temu): Karnik (237 ? 227 mln lat temu); Noryk (227 ? 208,5 mln lat temu); Retyk (208,5 ? 201,4 mln lat temu)

Jura
(201,4 ? 145,0 mln lat temu)

Jura wczesna (201,4 ? 174,7 mln lat temu): Hettang (201,4 ? 199,5 mln lat temu); Synemur (199,5 ? 192,9 mln lat temu); Pliensbach (192,9 ? 184,2 mln lat temu); Toark (184,2 ? 174,7 mln lat temu)

Jura ?rodkowa (174,7 ? 161,5 mln lat temu): Aalen (174,7 ? 170,9 mln lat temu); Bajos (170,9 ? 168,2 mln lat temu); Baton (168,2 ? 165,3 mln lat temu); Kelowej (165,3 ? 161,5 mln lat temu)

Jura po?na (161,5 ? 145,0 mln lat temu): Oksford (161,5 ? 154,8 mln lat temu); Kimeryd (154,8 ? 149,2 mln lat temu); Tyton (149,2 ? 145,0 mln lat temu)

Kreda
(145,0 ? 66 mln lat temu)

Wczesna kreda (145,0 ? 100,5 mln lat temu): Berrias (145,0 ? 139,8 mln lat temu); Walan?yn (139,8 ? 132,6 mln lat temu); Hoteryw (132,6 ? 125,77 mln lat temu); Barrem (125,77 ? 121,4 mln lat temu); Apt (121,4 ? 113,0 mln lat temu); Alb (113,0 ? 100,5 mln lat temu)

Po?na kreda (100,5 ? 66 mln lat temu): Cenoman (100,5 ? 93,9 mln lat temu); Turon (93,9 ? 89,8 mln lat temu); Koniak (89,8 ? 86,3 mln lat temu); Santon (86,3 ? 83,6 mln lat temu); Kampan (83,6 ? 72,1 mln lat temu); Mastrycht (72,1 ? 66 mln lat temu)

Kenozoik (66 mln lat temu ? dzi?)

Paleogen (66 ? 23,03 mln lat temu)	Paleocen (66 ? 56 mln lat temu) Dan (66 ? 61,6 mln lat temu) Zeland (61,6 ? 59,2 mln lat temu) Tanet (59,2 ? 56 mln lat temu) Eocen (56 ? 33,9 mln lat temu) Iprez (56 ? 47,8 mln lat temu) Lutet (47,8 ? 41,2 mln lat temu) Barton (41,2 ? 37,71 mln lat temu) Priabon (37,71 ? 33,9 mln lat temu) Oligocen (33,9 ? 23,03 mln lat temu) Rupel (33,9 ? 27,82 mln lat temu) Szat (27,82 ? 23,03 mln lat temu)
Neogen (23,03 ? 2,58 mln lat temu)	Miocen (23,03 ? 5,332 mln lat temu) Akwitan (23,03 ? 20,44 mln lat temu) Burdygał (20,44 ? 15,97 mln lat temu) Lang (15,97 ? 13,82 mln lat temu) Serrawal (13,82 ? 11,63 mln lat temu) Torton (11,63 ? 7,246 mln lat temu) Messyn (7,246 ? 5,333 mln lat temu) Pliocen (5,333 ? 2,58 mln lat temu) Zankl (5,333 ? 3,600 mln lat temu) Piacent (3,600 ? 2,58 mln lat temu)
Czwartorz?d (2,58 mln lat temu ? dzi?)	Plejstocen (2,58 mln lat temu ? 11,7 tys. lat temu) Gelas (2,58 ? 1,80 mln lat temu) Kalabr (1,80 mln lat temu ? 774 tys. lat temu) Chiban (774 ? 129 tys. lat temu) Po?ny plejstocen (129 ? 11,7 tys. lat temu) Holocen (11,7 tys. lat temu ? dzi?) Grenland (11,7 ? 8,2 tys. lat temu) Northgrip (8,2 ? 4,2 tys. lat temu) Megalaj (4,2 tys. ? dzi?)

Paleogen
(66 ? 23,03 mln lat temu)