Operacja Entebbe

Port lotniczy Entebbe ? miejsce uwolniena zakładnikow
Czas	3 ? 4 lipca 1976
Miejsce	Uganda
Terytorium	Port lotniczy Entebbe
Przyczyna	sprowadzenie porwanego przez terrorystow samolotu na rozkaz dyktatora Ugandy ? Idi Amina
Wynik	zwyci?stwo Izraela, sprowadzenie samolotu z Ugandy
Strony konfliktu
Uganda Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny   Izrael
Dowodcy
Idi Amin Jonatan Netanjahu
Siły
50 ?ołnierzy z Ugandy, 7 zamachowcow 200 ?ołnierzy izraelskich
Straty
45 ?ołnierzy ugandyjskich, 6 zamachowcow 1 ?ołnierz (dowodca operacji ? Jonathan Netanjahu), 4 cywili (pasa?erowie samolotu)

Porwanie lotu Air France 139

Porwany Airbus 4 lata po incydencie
Pa?stwo	Uganda
Miejsce	Grecka przestrze? powietrzna (porwanie) Port lotniczy Entebbe (odbicie samolotu)
Data	27 czerwca 1976 (porwanie) 4 lipca 1976 (odbicie samolotu)
Rodzaj	Porwanie
Ofiary ?miertelne	4 osoby
Ranni	10 osob
Statek powietrzny
Typ	Airbus A300B4-203
U?ytkownik	Air France
Numer	F-BVGG
Start	Ateny
Cel lotu	Pary?
Numer lotu	139
Liczba pasa?erow	248 osob
Liczba załogi	12 osoby
Ofiary ?miertelne	4 osoby
Ranni	10 osob
Poło?enie na mapie Ugandy miejsce zdarzenia
0°02′43″N   32°27′13″E / 0,045278   32,453611
Multimedia w Wikimedia Commons

Operacja Entebbe , kryptonim operacja Piorun , potocznie rajd na Entebbe ^[1] ? operacja odbicia pasa?erow porwanego samolotu przeprowadzona w Ugandzie w nocy z 3 na 4 lipca 1976. Misja ta została po?niej nazwana operacj? Jonatan ( hebr. : ???? ?????, Miwca Jonatan ), od imienia dowodcy, pułkownika Jonatana Netanjahu (brata Binjamina , po?niejszego premiera), ktory był jedyn? ?mierteln? ofiar? w?rod oddziałow izraelskich ^[2] .

Porwanie [ edytuj | edytuj kod ]

27 czerwca 1976 wystartował z lotniska w Tel Awiwie francuski samolot pasa?erski Airbus A300 ( Air France , lot 139). O godzinie 12:20, po mi?dzyl?dowaniu w Atenach, wystartował do Pary?a ^[3] z 248 pasa?erami i 12 członkami załogi na pokładzie. Osiem minut po starcie samolot został uprowadzony i zmuszony do l?dowania na libijskim lotnisku w Bengazi , co nast?piło o 14:58. Nikomu nie pozwolono wysi???, z wyj?tkiem młodej kobiety w ci??y, ktor? zbadał libijski lekarz i stwierdził, ?e zachodzi ryzyko poronienia. Kobiecie lec?cej na pogrzeb matki do Manchesteru pozwolono wsi??? na pokład samolotu do Anglii . Po długim oczekiwaniu na poło?onym na pustyni lotnisku w Bengazi , airbus zatankował 42 tony paliwa i wieczorem, o 21:50, wystartował do Entebbe (w Ugandzie). Wyl?dował tam o 03:15, z zapasem paliwa na zaledwie jeszcze kilka minut, rankiem 28 czerwca ^[4] .

Porywacze [ edytuj | edytuj kod ]

Porywaczami było dwoch członkow Ludowego Frontu Wyzwolenia Palestyny z oddziału Wadi Haddada oraz dwoje przywodcow niemieckiej organizacji terrorystycznej Komorki Rewolucyjnej , Wilfried Bose i Brigitte Kuhlmann . W Entebbe do czterech porywaczy doł?czyło jeszcze trzech. Wowczas te? okazało si?, ?e ugandyjski dyktator Idi Amin jest wspołpracownikiem terrorystow.

Przetrzymywanie zakładnikow na lotnisku w Entebbe [ edytuj | edytuj kod ]

Pasa?erowie (wielu narodowo?ci, głownie ?ydowskiej) przetrzymywani byli w starym terminalu lotniska w Entebbe . Terrory?ci ??dali uwolnienia 40 palesty?skich bojownikow wi?zionych przez Izrael, oraz 13 innych wi??niow przetrzymywanych we Francji, Niemczech, Szwajcarii i Kenii. Zagro?ono wysadzeniem samolotu w powietrze wraz z pasa?erami, je?li Izrael nie spełni ??da? do 1 lipca do godz. 14:00. W tej sytuacji rz?d izraelski , pod przywodztwem premiera Icchaka Rabina , wst?pnie zgodził si? na spełnienie ultimatum . Emerytowany oficer izraelski, Baruch Bar-Lew (?Burka”), były szef 470-osobowej misji izraelskiej w Ugandzie i przyjaciel Amina (ten ostatni uzyskał patent spadochroniarza w armii izraelskiej jeszcze w 1966; odznak? t? nosił zawsze z dum? ^[5] ), na pro?b? rz?du wielokrotnie kontaktował si? z nim telefonicznie, namawiaj?c bez sukcesu (cho? przekonywał, ?e Amin mo?e otrzyma? nawet Nagrod? Nobla) do zwolnienia zakładnikow ^{[6] [7]} .

Rownocze?nie, w ?cisłej tajemnicy, Izrael przygotowywał akcj? ratunkow?. Misja ta wydawała si? by? niemo?liwa do realizacji: odległo?? z Izraela do Ugandy wynosi 4000 km, ponadto władze tego kraju stały po stronie terrorystow. Dowodztwo Izraelskich Sił Powietrznych stwierdziło jednak, ?e przerzucenie koniecznej liczby ?ołnierzy jest wykonalne.

W odpowiedzi na zgod? Izraela na spełnienie ??da? terrory?ci przedłu?yli termin ultimatum do 4 lipca do godz. 14:00. Zdecydowali rownie?, ?e uwolni? załog? i nie?ydowskich pasa?erow. Dowodca samolotu Michel Bacos ogłosił, ?e jako kapitan odpowiada za wszystkich pasa?erow i odmowił ich opuszczenia. Cała jego załoga z własnej woli post?piła tak, jak jej dowodca (po powrocie do Pary?a Bacos spotkał si? z upomnieniem ze strony kierownictwa Air France i został na pewien czas zawieszony). Francuska piel?gniarka domagała si?, aby jej miejsce w samolocie zaj?ł jeden z zakładnikow, jednak została zmuszona przez ugandyjskich ?ołnierzy do odlotu. Zwolnieni zakładnicy zostali załadowani do francuskiego samolotu, ktory przybył specjalnie w tym celu do Entebbe, a nast?pnie odwiezieni do Pary?a.

Przetrzymywano wowczas ogołem 105 zakładnikow ? obywateli Izraela, obywateli pochodzenia ?ydowskiego z innych pa?stw oraz załog? samolotu.

Działania izraelskich słu?b specjalnych [ edytuj | edytuj kod ]

Zwolnienie cz??ci zakładnikow uczyniło operacj? odbicia porwanych łatwiejsz? do zrealizowania. Uwolnieni pasa?erowie zostali przepytani przez agentow izraelskiego wywiadu. Mi?dzy nimi był oficer francuski (pochodzenia ?ydowskiego) z fenomenaln? pami?ci?, ktoremu pokazano plany portu lotniczego i ktory okre?lił, gdzie przetrzymywano zakładnikow, liczb? terrorystow, ich uzbrojenie, ubior, zaniepokojenie perspektyw? operacji wojskowej, ilu ?ołnierzy ugandyjskich było w pobli?u i jak si? zachowywali ^[6] . Dostarczyło to wiedzy planistom akcji ratunkowej. Izraelczycy mieli plany i znali lotnisko w Entebbe , ktore (w okresie dobrej wspołpracy z Aminem) rozbudowywali na pocz?tku lat 70. Modernizowali te? armi? ugandyjsk? i szkolili jej oficerow.

Sztab operacyjny pod kierunkiem ?Mukiego” Betsera z Mosadu (wcze?niej członka misji w Ugandzie) opracował cztery propozycje opanowania lotniska, mi?dzy innymi przez komandosow przebranych za zakładnikow rzekomo uwolnionych dzi?ki spełnieniu ??da? terrorystow, spadochroniarzy l?duj?cych w Jeziorze Wiktorii , komandosow ?eglarzy jachtowych z Nairobi oraz szturmu du?? grup? uderzeniow? ^[6] .

Wybrano czwarty wariant. W operacji ?Piorun” miało uczestniczy? pi?? samolotow transportowych C-130 Hercules (jeden był rezerwowy) i dwa samoloty Boeing 707 Sił Powietrznych Izraela . Jeden Boeing został zamieniony w centrum medyczne, drugi miał słu?y? jako centrum ł?czno?ci.

Termin wyga?ni?cia ultimatum zbli?ał si?, a rz?d izraelski odwlekał wydanie zgody na rozpocz?cie akcji wojskowej. W takiej sytuacji wydano samolotom rozkaz startu w kierunku Ugandy, zastrzegaj?c, ?e je?li do okre?lonej godziny nie otrzymaj? umowionego sygnału, maj? zawroci? do Izraela. Dało to rz?dowi wi?cej czasu do namysłu. Samoloty wystartowały z bazy Ophira International Airport (dzi? port lotniczy Szarm el-Szejk ) ^[4] na południowym kra?cu połwyspu Synaj , b?d?cego wowczas pod okupacj? Izraela. Baza ta była najdalej na południe wysuni?tym miejscem, z ktorego mogł odby? si? start.

Operacja Piorun [ edytuj | edytuj kod ]

3 lipca o godz. 13:20 wszystkie herculesy znajdowały si? w powietrzu, zmierzaj?c w kierunku Entebbe. Samoloty po przelocie nad Szarm el-Szejk leciały nad Morzem Czerwonym na wysoko?ci nieprzekraczaj?cej 30 m, aby zapobiec wykryciu przez radary sił powietrznych pa?stw arabskich: Egiptu, Sudanu i Arabii Saudyjskiej. Na południe od D?ibuti , przez Somali? i Ogaden , wykorzystuj?c potem tak?e Wielki Row Wschodni , pod osłon? nocy skierowały si? w stron? Entebbe, przelatuj?c w ko?cu nad Jeziorem Wiktorii, nad brzegiem ktorego le?y to lotnisko. Boeingi wystartowały z Izraela po?niej od herculesow, ze wzgl?du na wi?ksz? pr?dko?? przelotow?. Na ziemi w wydarzeniach na lotnisku w Entebbe wzi?ły udział cztery herculesy. Medyczny Boeing wyl?dował o godz. 22:25 w Nairobi (stolicy Kenii) i tam oczekiwał na powrot grupy uderzeniowej. Drugi Boeing w trakcie całej akcji kr??ył nad lotniskiem Entebbe. Na jego pokładzie znajdował si? dowodca operacji, generał major Kuti Adam . Jego zast?pc? był generał Mattan Wilnaj .

Grupa uderzeniowa, pod dowodztwem generała brygady Dana Szomrona , liczyła około 100 ?ołnierzy i składała si? z komandosow 35 Brygady Spadochronowej oraz Brygady Piechoty Golani. Trzon grupy stanowili komandosi z Jednostki 269 ( Sajjeret Matkal ).

3 lipca o godz. 23:01 pierwszy hercules z otwart? wcze?niej ramp? ładowni wyl?dował w Entebbe. Z samolotu wyjechał oddział uderzeniowy, ktory przypu?cił atak na stary terminal (miejsce przetrzymywania zakładnikow). W celu dezorientacji ?ołnierzy ugandyjskich Izraelczycy zastosowali ciekawy fortel. Jako pierwszy samochod z ładowni wyjechał czarny mercedes, taki sam, jakiego u?ywał Amin. Wprowadziło to chwilow? konsternacj?, dzi?ki czemu Izraelczycy zyskali efekt zaskoczenia. Rajd ten trwał trzy minuty, licz?c od chwili l?dowania samolotu. O godzinie 23:08 cztery herculesy znajdowały si? ju? na ziemi. Kolejne oddziały izraelskich komandosow stoczyły bitw? z ?ołnierzami ugandyjskimi i zaj?ły kluczowe pozycje na terenie lotniska.

W ataku zgin?ło dwoch zakładnikow (w tym jeden zastrzelony omyłkowo przez komandosow, ktorzy wzi?li go za porywacza, gdy wstał po komendzie ?Padnij!”), a 7 zostało rannych. ?mier? poniosł dowodca izraelskich komandosow Jonatan Netanjahu ^[8] , a inny ?ołnierz został ci??ko ranny i sparali?owany. Zabito sze?ciu terrorystow, w tym Niemcow ^[9] . Podczas walk zgin?ło te? 45 ?ołnierzy ugandyjskich.

Uratowani zakładnicy zostali wprowadzeni do jednego z herculesow. Trwało to siedem minut. Samolot z pasa?erami wystartował (jako pierwszy) o godz. 23:52. Nast?pnie komandosi ogniem karabinow maszynowych zniszczyli 11 ugandyjskich my?liwcow MiG-17 stoj?cych na lotnisku oraz lotniskowy radar. Miało to uniemo?liwi? ewentualny po?cig. Ostatni hercules wystartował o godz. 0:40. Nast?pnym punktem planu było l?dowanie w Nairobi.

4 lipca o godzinie 0:43 pierwszy hercules i drugi boeing (koordynuj?cy akcj?) były ju? w Nairobi. Ranni pasa?erowie i ?ołnierze zostali przeniesieni do oczekuj?cego medycznego boeinga. Dwoje ci??ko rannych zakładnikow wymagało jednak hospitalizacji i zostali zabrani do szpitala w Nairobi. Jeden z nich po?niej zmarł ? była to trzecia ofiara w?rod zakładnikow. Na lotnisku w Nairobi do samolotow zatankowano paliwo, aby mogły wroci? do Izraela. Rz?d izraelski nie udzielał władzom Kenii ?adnych informacji o planach. Samoloty izraelskie zostały potraktowane jak zwykłe loty komercyjne. Kenijczycy na lotnisku nie zadawali pyta?, a Izraelczycy nie udzielali ?adnych informacji.

Po krotkim pobycie w Nairobi samoloty wyruszyły w drog? powrotn? do Izraela. Hercules z uwolnionymi zakładnikami wystartował o godzinie 2:04. Rankiem 4 lipca wyl?dował on na lotnisku Ben Guriona w Tel Awiwie , gdzie na uwolnionych czekały rodziny i bliscy.

Jeszcze jedn? ?mierteln? ofiar? była 75-letnia Dora Bloch, ktora ze wzgl?du na stan zdrowia została wcze?niej przewieziona do szpitala w Kampali . W 1987 Henry Kyemba, minister zdrowia Ugandy w czasie tych wypadkow, ujawnił, ?e Dora Bloch została po ataku wyci?gni?ta ze szpitala i zamordowana na rozkaz Amina przez jego dwoch oficerow. Po operacji dyktator zagroził, ?e w ramach odwetu wy?le do Izraela ?pierwsz? samobojcz? dywizj? pancern?”. Gro?by nie zrealizował ^[10] .

Operacja Entebbe w literaturze i filmie [ edytuj | edytuj kod ]

• Absolwenci ? powie?? Ericha Segala z 1985, tytuł oryginału The Class
• Victory at Entebbe ? film telewizyjny Marvina J. Chomsky’ego z 1976, aktorzy: Helmut Berger , Linda Blair , Kirk Douglas , Richard Dreyfuss , Anthony Hopkins , Burt Lancaster , Elizabeth Taylor , Helen Hayes
• Atak na Entebbe ? film Irvina Kershnera z 1977, tytuł oryginału Raid on Entebbe , aktorzy: Peter Finch , Charles Bronson , Yaphet Kotto
• Operacja Piorun ? film Menahema Golana z 1977, tytuł angielski Operation Thunderbolt , aktorzy: Sybil Danning , Klaus Kinski
• Ostatni krol Szkocji ? powie?? Gilesa Fodena z 1998, tytuł oryginału The Last King of Scotland
• Ostatni krol Szkocji ? film Kevina Macdonalda z 2006, tytuł oryginału The Last King of Scotland
• Follow Me. The Yoni Netanyahu Story ? film biograficzny z 2012 o Jonatanie Netanjahu
• Entebbe ? film Jose Padilhi z 2018

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Paweł Smole?ski: Operacja ‘Gniew Boga’ . gazeta.pl, 2014-02-28. [dost?p 2015-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-19)].
• Micha’el Bar-Zohar , Nissim Miszal : Mossad. Najwa?niejsze misje izraelskich tajnych słu?b . Pozna?: Dom Wydawniczy ?Rebis”, 2012, s. 340 i 341. ISBN  978-83-7510-898-9 .
• Tomasz Targa?ski: Zdarzyło si? dzi?: 3 VII 1976 r. Operacja Entebbe . wp.pl, 2006-07-03. [dost?p 2015-05-17].