Obwod swierdłowski

Свердловская область

obwod
Zbiornik Wołczy?ski
Herb Flaga
Pa?stwo	Rosja
Siedziba	Jekaterynburg
Kod ISO 3166-2	RU-SVE
Gubernator	Jewgienij Kujwaszew
Powierzchnia	194 226 km² [1]
Populacja  (2021) ? liczba ludno?ci	4 291 886 [2]
? g?sto??	22,09 os./km²
Tablice rejestracyjne	66; 96; 196
Poło?enie na mapie Rosji
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodro?ach
Strona internetowa

Obwod swierdłowski ( ros. Свердловская область) ? jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej . Jego nazwa pochodzi od byłej nazwy stolicy obwodu, Jekaterynburga (do 1991 ? Swierdłowsk).

Geografia [ edytuj | edytuj kod ]

Poło?enie i powierzchnia [ edytuj | edytuj kod ]

Obwod swierdłowski le?y na dwoch kontynentach : w Europie i w Azji . Region zajmuje południow? cz??? pasma Uralu , a tak?e przyległe do gor zachodnie fragmenty Niziny Zachodniosyberyjskiej . Region zajmuje powierzchni? 194 226 km² ^[1] (tj. ok. 1,2% terytorium całej Federacji Rosyjskiej ).

Wi?kszo?? terenu obwodu stanowi? niewysokie gory i wy?yny ? znaczna cz??? obwodu le?y na wysoko?ci 300?500 m n.p.m. Najwy?szy punkt ? szczyt Kon?akowskij Kame? (na Uralu Połnocnym ) wznosi si? na wysoko?? 1569 m.

Region graniczy z:

• Krajem Permskim
• Republik? Komi
• Chanty-Mansyjskim Okr?giem Autonomicznym ? Jugr?
• Obwodem tiume?skim
• Obwodem kurga?skim
• Obwodem czelabi?skim
• Republik? Baszkirii

Strefa czasowa [ edytuj | edytuj kod ]

Obwod swierdłowski nale?y do jekaterynburskiej strefy czasowej (YEKT): do 25 pa?dziernika 2014 UTC+06:00 przez cały rok, od 26 pa?dziernika 2014 UTC+05:00 przez cały rok.

Jeszcze wcze?niej, przed 27 marca 2011 roku, obowi?zywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+05:00, a czas letni ? UTC+06:00.

Klimat [ edytuj | edytuj kod ]

Na terytorium obwodu panuje klimat umiarkowany typu kontynentalnego . Charakteryzuje si? on du?ymi ro?nicami temperatur w ci?gu roku ? chłodnymi zimami i ciepłymi latami. ?rednia temperatura powietrza w styczniu wynosi (zale?nie od regionu) od ?16 °C do ?20 °C, a lipca ? od +16 °C do +19 °C.

Na terenie obwodu corocznie notuje si? ok. 500 mm opadow , głownie w formie deszczu . Wyst?puj? one głownie w ciepłej połowie roku, za? maksimum przypada na lipiec.

Hydrologia [ edytuj | edytuj kod ]

W regionie znajduje si? do?? du?a ilo?? ciekow wodnych, jednak z powodu poło?enia tego terytorium na obszarze gorskim, b?d?cym działem wod wi?kszo?? miejscowych rzek i strumieni ma niewielkie rozmiary. Znajduje si? tutaj tak?e pewna liczba ? zwykle niewielkich ? jezior.

Głowne rzeki regionu:

• Tawda
• Tura
• Czusowaja
• Ufa

Fauna i flora [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwotn? ro?linno?? obwodu swierdłowskiego stanowi? lasy iglaste i mieszane . W lasach tych ?yj? m.in. ? ze ssakow : kuny , norki , wiewiorki , lisy , zaj?ce , jelenie , liczne gryzonie itd., z ptakow ? np. dzi?cioły , gile , jarz?bki itp. W zbiornikach wodnych ?yje wiele gatunkow ryb .

W południowo-wschodniej cz??ci obwodu znajduje si? Park Narodowy ?Pripyszminskije bory” ^[3] , w połnocno-zachodniej Rezerwat przyrody ?Dienie?kin Kamie?” ^[4] , a w południowo-zachodniej Wisimski Rezerwat Biosfery ^[5] .

Ludno?? [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie obwodu swierdłowskiego mieszka 4 399 700 osob (2007). Liczba ta w ostatnich latach spada ? jeszcze w 2002 populacja regionu wynosiła 4 486 214 osob. Niemal 88% ludno?ci (3 943 529 osob w 2002) zamieszkuje w miastach, a 12% (542 685 osob; 2002) ? na wsiach. Około 30% całej populacji obwodu zamieszkuje w jego stolicy ? Jekaterynburgu (b?d?cym 5. pod wzgl?dem liczby mieszka?cow miastem Rosji).

G?sto?? zaludnienia w regionie wynosi 22,6 os./km².

Rosjanie stanowi? ok. 90% populacji.

Wyznania [ edytuj | edytuj kod ]

Zdecydowana wi?kszo?? ludno?ci wyznaje prawosławie . Po okresie ateizacji w czasach ZSRR pozostała tak?e du?a liczba niewierz?cych. W regionie istnieje niespełna 5% mniejszo?? muzułma?ska (zło?ona głownie z Tatarow ), ponadto ?yj? tutaj niewielkie grupy wyznawcow innych religii , m.in. katolikow , a tak?e wyznawcow nowych wyzna? religijnych, wywodz?cych si? z tradycji protestanckiej .

Zdj?cia miast obwodu
Cerkiew w Ałapajewsku
Ko?cioł protestancki w Krasnoturi?sku
Teatr w Ni?nym Tagile
Meczet w Wielkiej Pyszmie
Prawosławna katedra pw. ?wi?tej Trojcy w Wierchoturiu
Zarieczny ? fragment miasta
Jekaterynburg ? fragment miasta
Jeden z budynkow Jekaterynburga ( kino Salut )
Dworzec kolejowy w Krasnoturi?sku
Dom kultury w Krasnoturi?sku

Narodowo?ci [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie obwodu ?yj? przedstawiciele 148 narodowo?ci. Najliczniejsi s? ^[6] :

narodowo?? liczebno?? udział w populacji Rosjanie 4 002 815 89,22 Tatarzy 168 121 3,75 Ukrai?cy 55 478 1,24 Baszkirzy 37 296 0,83 osoby bez poczucia przynale?no?ci etnicznej lub o nieustalonej narodowo?ci 28 957 0,65 Maryjczycy 27 863 0,62 Niemcy 22 540 0,50 Białorusini 18 541 0,41 Udmurci 17 903 0,40 Azerowie 15 171 0,34 Czuwasze 11 510 0,26 Ormianie 11 093 0,25 Mordwini 9702 0,22 ?ydzi 6810 0,15 Tad?ycy 6125 0,14 Kazachowie 4403 0,10 Cyganie 4019 0,09 Uzbecy 3836 0,08 Mołdawianie 2930 0,07 Gruzini 2651 0,06 Chi?czycy 2435 0,05 Polacy 2147 0,05

Wymieniono tylko grupy licz?ce powy?ej tysi?ca osob

Miasta i osiedla typu miejskiego [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie obwodu swierdłowskiego znajduje si? 47 miast oraz 99 osiedli typu miejskiego , a tak?e 1886 wi?kszych i mniejszych wsi.

Najwi?ksze miasta i osiedla typu miejskiego :
( powy?ej 15 tys. mieszka?cow; stan na 1 stycznia 2006 )

Nazwa nazwa rosyjska liczba miesz- ka?cow Jekaterynburg Екатеринбург 1 308 441 Ni?ny Tagił Нижний Тагил 379 724 Kamie?sk Uralski Каменск-Уральский 182 466 Pierwouralsk Первоуральск 132 881 Sierow Серов 98 044 Nowouralsk Новоуральск 94 350 Asbiest Асбест 72 822 Polewskoj Полевской 65 911 Krasnoturinsk Краснотурьинск 62 578 Rewda Ревда 61 916 Wierchniaja Pyszma Верхняя Пышма 57 718 Lesnoj Лесной 53 193 Wierchniaja Sałda Верхняя Салда 49 398 Bieriozowskij Берёзовский 47 195 Kaczkanar Качканар 43 763 Ałapajewsk Алапаевск 42 920 Irbit Ирбит 42 072 Krasnoufimsk Красноуфимск 41 559 Rie? Реж 39 273 Tawda Тавда 39 051 Suchoj Łog Сухой Лог 35 430 Artiomowskij Артёмовский 34 045 Kuszwa Кушва 33 890 Siewierouralsk Североуральск 32 979 Bogdanowicz Богданович 32 072 Karpinsk Карпинск 30 065 Kamyszłow Камышлов 28 384 Krasnouralsk Красноуральск 27 821 Zariecznyj Заречный 27 431 Niewjansk Невьянск 25 593 Ni?niaja Tura Нижняя Тура 23 345 Kirowgrad Кировград 22 532 Sysiert Сысерть 21 021 Sriednieuralsk Среднеуральск 19 800 1) Talica Талица 18 700 1) Turinsk Туринск 18 500 1) Rieftinskij 2) Рефтинский 17 900 1) Ni?niaja Sałda Нижняя Салда 17 900 1) Iwdel Ивдель 17 800 1) Diegtiarsk Дегтярск 15 900 1)

1) dane zaokr?glone; 1 stycznia 2007
2) osiedle typu miejskiego

Władza i administracja [ edytuj | edytuj kod ]

Obwod swierdłowski, podobnie jak inne cz??ci Federacji Rosyjskiej, posiada do?? du?y zakres autonomii w sprawach lokalnych. Kwestie lokalnego ustroju reguluje Statut obwodu swierdłowskiego z 1994.

Według postanowie? tego aktu prawnego władza prawodawcza w regionie nale?y do dwuizbowego parlamentu , zło?onego z lokalnej Dumy oraz Izby Reprezentantow. Wy?sza izba parlamentu ? Izba Reprezentantow składa si? z 21 posłow, wybieranych w jednomandatowych okr?gach, za? Duma ? z 28 posłow, wybieranych z jednego okr?gu obejmuj?cego cały region, z list partyjnych. Kadencja obu izb trwa 4 lata, przy czym co 2 lata odbywaj? si? wybory, w ktorych wymieniana jest połowa składu Dumy.

Władz? wykonawcz? sprawuje rz?d, składaj?cy si? z ministerstw, departamentow i urz?dow. Na czele rz?du stoi gubernator , b?d?cy zarazem szefem obwodu. Obecnie (od 1995) funkcj? t? sprawuje Eduard Rossiel z partii Jedna Rosja .

Podział administracyjny [ edytuj | edytuj kod ]

Pod wzgl?dem podziału administracyjnego obwod swierdłowski ma skomplikowan? struktur?. Cały region dzieli si? na 5 okr?gow administracyjnych (ros. управленческий округ ): wschodni, zachodni, połnocny, południowy i gornozawodzki. Stolica obwodu ? miasto Jekaterynburg nie wchodzi w skład ?adnego z nich i w tym zakresie stanowi odr?bn? jednostk?. Okr?gi administracyjne dziel? si? z kolei na rejony , przy czym najwi?ksze miasta nie wchodz? w skład tego podziału i stanowi? okr?gi miejskie (bezpo?rednio w składzie okr?gu administracyjnego); okr?gami miejskimi (jednak o innym statusie) s? tak?e miasta (lub osiedla typu miejskiego) zamkni?te .

W sumie w regionie funkcjonuje 30 rejonow, 25 okr?gow miejskich i 4 miasta zamkni?te.

nazwa	nazwa rosyjska
miasto Jekaterynburg (Екатеринбург)
Okr?g wschodni (Восточный управленческий округ)
Rejon ałapajewski	Алапаевский район
Rejon artiomowski	Артемовский район
Rejon bajkałowski	Байкаловский район
Rejon irbicki	Ирбитский район
Rejon kamyszłowski	Камышловский район
Rejon pyszmi?ski	Пышминский район
Rejon słobodo-turi?ski	Слободо-Туринский район
Rejon tabori?ski	Таборинский район
Rejon talicki	Талицкий район
Rejon tawdi?ski	Тавдинский район
Rejon tugułymski	Тугулымский район
Rejon turi?ski	Туринский район
miasto Ałapajewsk	Алапаевск
miasto Irbit	Ирбит
miasto Kamyszłow	Камышлов
Okr?g południowy (Южный управленческий округ)
Rejon biełojarski	Белоярский район
Rejon bogdanowicki	Богдановичский район
Rejon kamie?ski	Каменский район
Rejon suchołoski	Сухоложский район
miasto Kamie?sk Uralski	Каменск-Уральский
miasto Asbiest	Асбест
miasto Zariecznyj	Заречный
osiedle zamkni?te Uralski	ЗАТО ?поселок Уральский”
Okr?g gornozawodzki (Горнозаводской управленческий округ)
Rejon prigorodnyj	Пригородный район
Rejon wierchniesałdi?ski	Верхнесалдинский район
miasto Wierchnyj Tagił	Верхний Тагил
miasto Wierchniaja Tura	Верхняя Тура
miasto Kirowgrad	Кировград
miasto Kuszwa	Кушва
miasto Niewjansk	Невьянск
miasto Ni?ny Tagił	Нижний Тагил
miasto Ni?niaja Sałda	Нижняя Салда
osiedle Wierch-Niejwinskij	поселок Верх-Нейвинский
miasto zamkni?te Nowouralsk	ЗАТО ≪город Новоуральск≫
miasto zamkni?te Swobodnyj	ЗАТО ≪поселок Свободный≫
Okr?g zachodni (Западный управленческий округ)
Aczycki okr?g miejski	Ачитский городской округ
Arti?ski okr?g miejski	Артинский городской округ
Rejon krasnoufomski	Красноуфимский район
Rejon ni?niesiergi?ski	Нижнесергинский район
Szali?ski okr?g miejski	Шалинский городской округ
miasto Pierwouralsk	Первоуральск
okr?g miejski Wierchniaja Pyszma	городской округ Верхняя Пышма
okr?g miejski Krasnoufimsk	городской округ Красноуфимск
miasto Polewskoj	Полевской
miasto Rewda	Ревда
Okr?g miejski Staroutkinsk	городской округ Староуткинск
Okr?g miejski Diegtiarsk	городской округ Дегтярск
Okr?g połnocny (Северный управленческий округ)
Rejon gari?ski	Гаринский район
Rejon nowolali?ski	Новолялинский район
Rejon sierowski	Серовский район
Rejon wierchoturski	Верхотурский район
miasto Iwdel	Ивдель
miasto Kaczkanar	Качканар
miasto Karpi?sk	Карпинск
miasto Krasnouralsk	Красноуральск
miasto Krasnoturi?sk	Краснотурьинск
miasto Liesnoj	Лесной
miasto Ni?niaja Tura	Нижняя Тура
miasto Siewierouralsk	Североуральск
miasto Sierow	Серов

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie obwodu swierdłowskiego ?yje 2343,3 tys. osob aktywnych zawodowo. W 2006 stopa bezrobocia w regionie wynosiła 6,9%. W styczniu 2007 ?rednia płaca w regionie wynosiła 13 941,4 rubla , tj. 525,4 USD (według kursu z 31 stycznia 2007).

Przemysł [ edytuj | edytuj kod ]

Obwod swierdłowski zajmuje 2. miejsce w Rosji pod wzgl?dem warto?ci produkcji przemysłowej. W strukturze lokalnego przemysłu dominuje hutnictwo , zarowno ?elaza, jak i metali nie?elaznych (odpowiednio ? 31% i 19% całej warto?ci produkcji przemysłowej ). Istnieje te? wysoko rozwini?ty przemysł maszynowy , produkuj?cy m.in. ci??ki sprz?t wykorzystywany w innych gał?ziach gospodarki, maszyny i urz?dzenia AGD oraz sprz?t wojskowy.

Pozostałe gał?zie przemysłu (jak spo?ywczy, chemiczny, drzewny i in.) nie maj? du?ego udziału w strukturze gospodarczej regionu i produkuj? głownie na potrzeby lokalnego rynku.

W regionie odbywa si? te? wzbogacanie uranu .

Rolnictwo [ edytuj | edytuj kod ]

W 2006 na terenie obwodu znajdowało si? (było zarejestrowanych) 829 du?ych gospodarstw rolnych (byłych kołchozow i sowchozow , obecnie zwykle społek) oraz 2178 chłopskich gospodarstw indywidualnych. Jedynie cz??? z nich rzeczywi?cie prowadziła działalno?? produkcyjn? (odpowiednio: 499 i 893)

W 2006 ł?czna powierzchnia zasiewow w regionie wynosiła 877,8 tys. ha, za? pogłowie zwierz?t gospodarskich obejmowało m.in. 225,9 tys. sztuk bydła i 10 075,1 tys. sztuk drobiu .

Transport [ edytuj | edytuj kod ]

Obwod swierdłowski jest wa?nym punktem na mapie rosyjskiego transportu. Przez region przebiega wiele wa?nych drog kolejowych i samochodowych ł?cz?cych azjatyck? i europejsk? cz??? kraju, w tym kolej transsyberyjska .

Na terenie regionu znajduje si? tak?e wa?ny mi?dzynarodowy port lotniczy Kolcowo (w Jekaterynburgu ).

Bogactwa naturalne [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie regionu znajduj? si? liczne zło?a surowcow, w tym metali, m.in. złota , platyny , ?elaza , chromu , niklu , manganu i miedzi . Ponadto bogactwami obwodu s? m.in. azbest i boksyty .

Nauka i o?wiata [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie obwodu funkcjonuje Uralski oddział Rosyjskiej Akademii Nauk . Działaj? tutaj m.in. 22 instytuty naukowe, oraz ponad 100 o?rodkow naukowo-badawczych i technologicznych.

Na pocz?tku roku szkolnego 2006/2007 w regionie funkcjonowały 1344 szkoły ?rednie (w tym 50 wieczorowych), 91 ?rednich szkoł specjalizacyjnych, 19 pa?stwowych wy?szych uczelni i ich 34 file, 11 uczelni niepa?stwowych i 6 filii.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Historia regionu [ edytuj | edytuj kod ]

Według bada? archeologicznych region zasiedlony był ju? w okresie prehistorycznym . W obwodzie znajduj? si? liczne ?lady osadnictwa ludzkiego, pochodz?cego z okresow od mezolitu do epoki ?elaza .

Rosja zaj?ła te tereny po rozbiciu Chanatu kaza?skiego w połowie XVI w. Swoj udział w opanowaniu regionu miał Jermak Timofiejewicz . Po zaj?ciu ziem dzisiejszego obwodu Rosjanie , by zabezpieczy? swe panowanie i zapewni? spokoj kolonistom zało?yli szereg twierdz: Wiekoturie (1598), Turinsk (1600), Irbit (1633), Ałapajewsk (1639) itd.

Od 1703 w regionie zacz?ła si? rozwija? metalurgia , co zwi?kszyło napływ osadnikow i spowodowało trwał? rusyfikacj? tych ziem.

W 1723 zało?ono miasto, b?d?ce dzisiejsz? stolic? regionu ? Jekaterynburg , nazwane na cze?? ?ony cesarza Piotra I Wielkiego , Katarzyny I .

Utworzenie obwodu [ edytuj | edytuj kod ]

Obwod swierdłowski utworzono 17 stycznia 1934 poprzez wydzielenie cz??ci owczesnego obwodu uralskiego. Pierwotnie teren obwodu obejmował nieco odmienne ni? dzi? obszary: zajmował terytorium dzisiejszego Kraju Permskiego , nie obejmował natomiast niektorych swych dzisiejszych rejonow, nale??cych wowczas do obwodow czelabi?skiego i omskiego .

Nazwa obwodu [ edytuj | edytuj kod ]

Nazwa obwodu wywodzi si? od owczesnej nazwy stolicy regionu Jekaterynburga ? Swierdłowsk, nazwanego na cze?? działacza partyjnego i politycznego ? Jakowa Swierdłowa .

W 1979 w wojskowym instytucie badawczym zajmuj?cym si? broni? biologiczn? w owczesnym Sierdłowsku miało miejsce masowe zara?enie w?glikiem , w wyniku ktorego zmarło ok. 100 osob.

  Osobny artykuł: katastrofa w Swierdłowsku .

Sławni mieszka?cy regionu [ edytuj | edytuj kod ]

Z rejonu wywodzili si? m.in.:

• Borys Jelcyn
• Pawlik Morozow

Tablice rejestracyjne [ edytuj | edytuj kod ]

Tablice pojazdow zarejestrowanych w obwodzie swierdłowskim maj? oznaczenie 66 w prawym gornym rogu nad flag? Rosji i literami RUS.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Podział administracyjny Rosji

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• strona obwodu swierdłowskiego ( ros. )
• strona lokalnego parlamentu ( ros. )
• Informacje o obwodzie . terrus.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-16)]. ( ros. ) .