Nowogrod Wielki

Nowogrod Wielki
Вели?кий Но?вгород
Herb	Flaga
Pa?stwo	Rosja
Obwod	nowogrodzki
Burmistrz	Siergiej Busurin
Powierzchnia	90,08 km²
Wysoko??	24 m n.p.m.
Populacja (2020) ; ? liczba ludno?ci ; ? g?sto??	; 224 936 ; 2497,07 os./km²
Nr kierunkowy	+7 (81 62)
Kod pocztowy	173000?173999
Tablice rejestracyjne	53
	Poło?enie na mapie obwodu nowogrodzkiego Nowogrod Wielki
	Poło?enie na mapie Rosji Nowogrod Wielki
	58°31′N 31°17′E / 58,516667 31,283333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodro?ach
	Strona internetowa

Nowogrod Wielki ( ros. Вели?кий Но?вгород, Wielikij Nowgorod , w ?rodłach skandynawskich Holmgard ) ? miasto w połnocno - zachodniej Rosji nad rzek? Wołchow ; stolica obwodu nowogrodzkiego (przydomek ?Wielki” przywrocono oficjalnie w 1998 roku). W 2020 roku miasto zamieszkiwało 224 tys. mieszka?cow.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Ru? Nowogrodzka .

Najstarszy o?rodek znajdował si? na terenie stanowiska archeologicznego Riurikowo Gorodiszcze (Рюриково городище, ?Grodzisko Ruryka ”), około 2 km na południe od po?niejszego centrum miasta, naprzeciw monasteru ?w. Jerzego , w miejscu w ktorym rzeka Wołchow wypływa z jeziora Ilmie? . Znajdowała si? tam wareska osada handlowa Holmgard, zało?ona w IX wieku. Pełniła ona głown? rol? na pocz?tkowym odcinku szlaku ? od Waregow do Grekow ” ^[6].

Według kroniki Nestora Nowogrod został zbudowany przez słowia?skie plemi? Słowienow ^[7]. Według kronikarza zagro?enie ze strony Waregow skłoniło mieszka?cow do oddania si? pod opiek? kniazia Ruryka , ktory uczynił miasto stolic? w 862 r. Moment ten jest uwa?any za pocz?tek historii Rusi. W XI w. stłumiono bunt poga?ski inspirowany przez wołchwow .

Republika Nowogrodzka [ edytuj | edytuj kod ]

Osobny artykuł: Republika Nowogrodzka .

Od XII wieku stolica Republiki Nowogrodzkiej istniej?cej na terenach dzisiejszej połnocno-zachodniej Rosji w latach 1136?1478. Do 1169 roku Nowogrod Wielki był zale?ny od Wielkiego Ksi?stwa Kijowskiego , od 1169 od Wielkiego Ksi?stwa Włodzimierskiego . Po kl?sce sił rusko-połowieckich w bitwie nad Kałk? (1223) Batu-chan podbił wszystkie ziemie ruskie z wyj?tkiem Nowogrodu Wielkiego, ktory jednak zmuszony był uzna? zwierzchno?? Mongołow i płaci? trybut. W XII ? XV wieku Nowogrod zaj?ł znaczne tereny poło?one mi?dzy Bałtykiem a Uralem a tak?e zachodni? Syberi? , tzw. Jugr? .

Rz?dy Aleksandra Newskiego

W okresie panowania mongolskiego wodzem du?ej rangi i zr?cznym politykiem okazał si? ksi??? nowogrodzki Aleksander Newski z rodu Rurykowiczow . W 1236 został wybrany ksi?ciem Nowogrodu. W tym czasie na zachodzie coraz wi?ksze zagro?enie stwarzał Zakon Kawalerow Mieczowych , a z połnocy zacz?li zagra?a? Szwedzi . Aleksander Newski pokonał Szwedow w 1240 roku w bitwie nad New? , st?d wzi?ł si? jego przydomek. W 1242 na zamarzni?tym jeziorze Pejpus zwyci??ył wojska inflanckiej gał?zi zakonu krzy?ackiego i zdobył Pskow , co zapobiegło niemieckiej ekspansji na ziemie ruskie. Nast?pnie pokonał naje?d?aj?ce Nowogrod wojska litewskie .

B?d?c doskonałym dyplomat?, jednocze?nie zawierał z Tatarami okresowe porozumienia. W 1249 przyj?ł tytuł ksi?cia kijowskiego, a w 1252 wielkiego ksi?cia włodzimierskiego. W 1257 odbył wraz z Tatarami ekspedycj? karn? do Nowogrodu powstrzymuj?cego si? z wypłat? danin. Aleksander Newski był przodkiem carow rosyjskich . Jego syn Daniel był zało?ycielem moskiewskiej linii Rurykowiczow.

XIV ? XV wiek

W latach 1389?1392 oraz 1407?1412 Republika Nowogrodzka pozostawała w stosunku lennym wobec Korony Krolestwa Polskiego , zwi?zana osob? brata Jagiełły ? Lingwenem . Wojska nowogrodzkie brały udział w bitwie pod Grunwaldem po stronie polskiej. Od 1470 była w unii personalnej z Wielkim Ksi?stwem Litewskim .

W 1478 roku Nowogrod Wielki został podbity przez Iwana III Srogiego i wcielony do Wielkiego Ksi?stwa Moskiewskiego . Miasto za panowania Iwana III cieszyło si? specjalnymi przywilejami (podobnie jak Gda?sk w Polsce).

Nowo?ytno?? i czasy wspołczesne [ edytuj | edytuj kod ]

Za panowania Iwana IV Gro?nego wstrzymano przywileje, co doprowadziło do potajemnych pertraktacji rady miejskiej z Litw?. Wywiad Iwana IV si? o tym dowiedział, co doprowadziło do ekspedycji karnej przeciw miastu i tzw. ? masakry nowogrodzkiej ” ^[8]^[9]^[10]^[11]. Przed masakr? Nowogrod był jednym z trzech najwi?kszych miast we władaniu Moskwy i liczył ok. 25-30 tys. mieszka?cow. W 1611, podczas wojny moskiewsko-szwedzkiej, miasto zdobyli Szwedzi pod wodz? Jacoba De la Gardie i kontrolowali miasto przez sze?? lat do podpisania pokoju w Stołbowie . W 1727 Nowogrod został stolic? nowo powstałej guberni nowogrodzkiej Imperium Rosyjskiego . W 1897 miasto liczyło 25 736 mieszka?cow, a jego najliczniejszymi mniejszo?ciami byli ?ydzi , Polacy , Niemcy i Litwini ^[12].

Podczas II wojny ?wiatowej pod okupacj? niemieck? od 1941 do 1944.

W 1904 w Nowogrodzie Wielkim urodził si? Bohdan Guerquin ? polski architekt, historyk architektury.

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

kreml (lub dietiniec) obwarowany palisad? i fos?;
Sobor ?w. Sofii pierwotnie zbudowany z drewna, wzniesiony według tradycji przez pierwszego biskupa Nowogrodu Akima, w czasie panowania Włodzimierza Wielkiego . Kolejna, ju? murowana, ?wi?tynia została wzniesiona w połowie XI wieku . Wewn?trz z tego okresu zachował si? obraz przedstawiaj?cy cesarza Konstantyna I Wielkiego i jego matk? ?w. Helen? ^[13]. Cennym zabytkiem s? rownie? XII-wieczne drzwi płockie zwane w Rosji drzwiami korsu?skimi lub magdeburskimi, wykonane w stylu roma?skim przez artystow niemieckich . Drzwi płockie ozdobione s? płaskorze?bami przedstawiaj?cymi sceny Ewangelii i podobiznami tworcow. Wykonane były w Magdeburgu w latach 1152?1154 na zamowienie owczesnego biskupa płockiego Aleksandra z Malonne . Nie wiadomo, w jaki sposob znalazły si? w Nowogrodzie Wielkim. W katedrze w Płocku od roku 1982 znajduje si? ich wierny odlew .