Nosiciel wahadłowcow ? okre?lenie opisuj?ce samoloty słu??ce do przenoszenia promow kosmicznych . Były tylko dwa modele samolotow, ktore potrafiły wykonywa? takie zadania:

• Boeing 747 Shuttle Carrier Aircraft: zmodyfikowane samoloty Boeing 747 wykorzystywane przez NASA do przewozu promow u?ywanych w programie STS .

• 

  Antonow An-225 Mrija : wykorzystywany w radzieckim programie Buran do przewozu zarowno orbiterow, jak i cz??ci rakiety Energia , najwi?kszy i jedyny taki samolot na ?wiecie.

Shuttle Carrier Aircrafts [ edytuj | edytuj kod ]

NASA u?ywa dwoch zmodyfikowanych komunikacyjnych samolotow Boeing 747 przeznaczonych do u?ycia jako nosicieli wahadłowcow . Oryginalnie wyprodukowane jako samoloty rejsowe, po modyfikacjach w zakładach Boeinga zostały oddane do NASA. Ich oryginalna nazwa to Shuttle Carrier Aircrafts (SCA). Jeden z nich to model 747-100, a drugi jest oznakowany jako 747-100 SR /krotki zasi?g/. Odrzutowce s? podobne z wygl?du jak i w konstrukcji.

Samoloty serii 747 s? czterosilnikowymi samolotami o mi?dzykontynentalnym zasi?gu, eksploatacj? rozpocz?ły w 1970 roku ^[1] .

Cechy, ktore wyro?niaj? obydwa SCA spo?rod pozostałych standardowych odrzutowcow liniowych z serii 747 :

• Trzy wysi?gniki z punktami mocowania wahadłowca w gornej cz??ci kadłuba, jeden z przodu , dwa z tyłu
• Dwa dodatkowe stateczniki pionowe, po jednym na ko?cach statecznika poziomego do zwi?kszenia stateczno?ci kierunkowej
• Zostały usuni?te wszystkie elementy wewn?trznego wyposa?enia samolotu od tyłu a? do przednich drzwi
• Oprzyrz?dowanie u?ywane przez załog? samolotu i technikow do monitorowania wahadłowca w czasie przelotu, podczas załadunku i rozładunku
• Pojemniki na ?wir do wywa?enia samolotu podczas przelotu z wahadłowcem

N905NA [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwszym nosicielem wahadłowcow był N905NA ^[2] . American Airlines dostarczyły go w 1974 roku. SCA wykonał seri? lotow badawczych w Centrum Badania Lotu imienia Neila A. Armstronga (wowczas Centrum Badania Lotu Hugh L. Drydena) w celu poszukiwania sposobow zredukowania turbulencji powoduj?cych kłopoty ze sterowaniem. Badania NASA pomogły Federal Aviation Administration zmodyfikowa? procedury podej?cia do l?dowania i procedury odlotow samolotow komercyjnych.
Podczas tych bada? NASA 905 był modyfikowany przez firm? Boeing do jego obecnej konfiguracji. W 1977 roku powrocił do O?rodka Drydena (obecnie im Armstronga), gdzie spełnił swoj? rol? w lotach testowych wahadłowca podczas lotu zbli?ania, podej?cia do l?dowania i l?dowania. Testy odbywały si? w ramach programu Approach and Landing Tests (ALT) . Wreszcie serie lotow z prototypem wahadłowca Enterprise , naziemne testy kołowania upowa?niły samolot do wyst?powania w roli nosiciela wahadłowcow.

System awaryjnego opuszczania samolotu składał si? z tunelu wyj?ciowego ci?gn?cego si? z pokładu do włazu znajduj?cego si? w dolnej cz??ci kadłuba. System zawierał rownie? pirotechniczny mechanizm zwalniaj?cy właz i okna kabiny samolotu. System awaryjnego opuszczania samolotu został usuni?ty z N905NA po pozytywnym zako?czeniu programu ALT.

NASA 905 był jedynym SCA u?ywanym przez program kosmicznych wahadłowcow do wrze?nia 1990 roku, kiedy to został dostarczony NASA 911 jako kolejny SCA.

N911NA [ edytuj | edytuj kod ]

Drugi SCA NASA otrzymała od Japan Airlines w 1989 roku. Był on rownie? modyfikowany przez korporacj? Boeing, przyj?ł oznaczenie N911NA ^[3] i po modernizacji przybył do NASA w pa?dzierniku 1990 roku.

Dane techniczne [ edytuj | edytuj kod ]

Wymiary:

• Rozpi?to?? skrzydeł: 65,20 metrow
• Długo??: 77,25 metrow
• Wysoko??: szczyt statecznika pionowego 21,25 metrow, szczyt kokpitu 10,9 metra
• Podstawowa waga: NASA 905 ? 144 266 kg, NASA 911 ? 146 525 kg
• Maksymalna całkowita waga kołowania 323 411 kg
• Maksymalna waga l?dowania 272 155 kg

Silniki:

• Cztery silniki turboodrzutowe Pratt & Whitney JT9D-7J ka?dy o ci?gu 50 tys. lbf (ok. 222 kN).

Osi?gi:

• Maksymalna szybko?? z wahadłowcem i bez wahadłowca: 735 km/godz. (0,6 Macha )
• Maksymalny pułap z wahadłowcem: 3962 m ? 4572 m
• Zasi?g z wahadłowcem: 1852 km
• Pojemno?? zbiornikow paliwa: 214 621 l paliwa dla samolotow odrzutowych

Przygotowanie do załadunku [ edytuj | edytuj kod ]

SCA jak ka?dy samolot wymaga wywa?enia, czyli umieszczenia ?rodka ci??ko?ci we wła?ciwym miejscu. Podczas transportowania wahadłowca SCA staje si? ci??ki na ogon, ze wzgl?du na ci??kie silniki rakietowe promu kosmicznego. Aby przesun?? ?rodek ci??ko?ci do przodu, w byłej pierwszej klasie umieszcza si? 2 tony surowki ?elaza . Surowka jest przymocowana do podłogi. Jako balast umieszczone w samolocie jest tak?e 3,5 tony ?wiru. ?wir umieszczony jest w kontenerach w przednich, dolnych przedziałach ładunkowych.

Mate Demate Device - Suwnica bramowa [ edytuj | edytuj kod ]

Nosiciele (SCA) s? u?ywane do transportowania wahadłowcow z miejsc l?dowania do kompleksu startowego w Centrum Kosmicznym im. Kennedy'ego. Do montowania i demonta?u wahadłowca z grzbietu SCA słu?y pot??na suwnica bramowa (Mate-Demate), ktora podnosi prom z ziemi i umieszcza go na trzech wspornikach na szczycie odrzutowca.

Istniej? dwie takie suwnice, jedna w Centrum Badania Lotu imienia Neila A. Armstronga, druga w KSC . Suwnice MDD zostały zbudowane w 1978 roku.

Kiedy wahadłowiec l?duje w Dryden , jest wtedy holowany do urz?dzenia Mate-Demate Device (MDD). Tam po zako?czonym locie na orbit? przeprowadzana jest obsługa i nast?puje przygotowanie do transportu drog? powietrzn? do Kennedy Space Center. Cało?? prac normalnie trwa pi?? dni. Nast?pnie prom jest podnoszony przez MDD i umieszczany na specjalnych punktach monta?owych na grzbiecie kadłuba SCA.

• 
  KSC . Platforma MDD otacza SCA z promem Discovery na grzbiecie
• 
  Wahadłowiec Discovery jest uniesiony 20 metrow nad ziemi?, poni?ej niego holowany jest SCA. To MDD znajduje si? w Dryden
• 
  Technicy rozpoczynaj? montowanie promu kosmicznego Atlantis na grzbiecie SCA
• 
  Na suwnicy mate-demate technicy kontroluj? post?p podnoszenia wahadłowca Atlantis z punktow monta?owych na kadłubie SCA
• 
  Prom Atlantis na grzbiecie SCA w suwnicy bramowej przygotowywany jest do powrotu do Centrum Kosmicznego im. Kennedy'ego
• 
  Prom kosmiczny w u?cisku suwnicy Mate-Demate czeka na SCA
• 
  Prom kosmiczny gotowy do powrotu do domu
• 
  Zamykanie luku przedniego podwozia jest jednym z ko?cowych krokow serwisowania przed umieszczeniem Space Shuttle Discovery na grzbiecie kadłuba SCA

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• wahadłowiec kosmiczny
• l?dowanie wahadłowca
• system manewrowania orbitalnego
• Rendezvous Pitch Maneuver

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Space Shuttle Carrier Aircraft
• The World's Greatest Piggyback Ride
• Gravel Haulers: NASA's 747 Shuttle Carriers
• Post flight gallery
• Shuttle Mate-Demate Device (MDD)

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Galeria zdj?? na stronie Centrum Badania Lotu im. Armstronga . dfrc.nasa.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-31)].