Stworzenie człowieka [ edytuj | edytuj kod ]

Majowie mieli bardzo ciekawe mity dotycz?ce powstania człowieka: Bogowie kilkakrotnie probowali ulepi? człowieka z gliny , drewna i słomy . Gdy stworzone w ten sposob istoty okazały s? zbyt głupie, by nale?ycie oddawa? cze?? bogom, zostały wyt?pione potopem; potomkowie nielicznych uratowanych wdrapali si? na drzewa i przemienili w małpy. W ko?cu człowiek został ulepiony z m?ki kukurydzianej i krwi , a bogowie zasiedli w chwale i kazali mu oddawa? sobie cze??. Majowie ze wszystkich sił starali si? zaspokoi? wymagania swoich bogow, pragn?c sobie zasłu?y? na niebo, gdzie nikt nie musiał pracowa? nad upraw? kukurydzy , i boj?c si? piekła , gdzie panowało lodowate zimno.

Inna wersja tego mitu jest bardziej rozbudowana by? mo?e nieco schrystianizowana. W niebie panowało czterech bogow, ktorzy siedz?c na tronach pilnowali ?wiata znajduj?cego si? pod nimi. Pewnego razu ?ołty Pan zaproponował, by stworzy? człowieka, ktory cieszyłby si? ziemia i ni? opiekował. Bogowie si? zgodzili. Pan wzi?ł brył? ?ołtej gliny i zrobił z niej człowieka. Stworzenie okazało si? słabe, rozpu?ciło si? w wodzie i nie potrafiło sta? pionowo. Wowczas Pan Czerwony zaproponował, by stworzy? człowieka z drewna. Wzi?ł gał?? drzewa i wyrze?bił z niej ludzki kształt. Rozpocz?ły si? testy. Wpierw sprawdzono czy podobizna człowieka b?dzie pływała ? te prob? zaliczyła bez problemu. Nast?pnie sprawdzono czy b?dzie stał pionowo, co rownie? przeszło bez problemow. Niestety ostatnia proba ? proba ognia ? zako?czyła si? spaleniem podobizny. Bogowie pocz?li ponownie si? zastanawia?, jakiego materiału u?y? by człowiek był doskonały. Czarny Pan zaproponował stworzenie człowieka ze złota . Był pi?kny, ?wiecił w sło?cu i przetrwał wszystkie proby. Bogom spodobała si? taka posta? i mimo ?e nie umiała mowi?, czu?, rusza? si? oraz czci? swoich bogow postawili go na ziemi. Czwarty z bogow, Bezbarwny Pan, niezadowolony z takiej postaci, postanowił stworzy? człowieka ze swego ciała. Odci?ł palce u lewej r?ki i zrzucił je na ziemi?, gdzie wyro?li z nich ludzie. Byli tak mali, ?e bogowie zasiadaj?cy na swoich tronach ledwie ich widzieli. Wygl?dali oni jak zapracowane mrowki . Ludzie stworzeni z Bezbarwnego Pana czcili swoich bogow, składali im dary, czym radowali bogow. Pewnego razu człowiek posiadaj?cy ciało spotkał człowieka ze złota. Gdy go dotkn?ł poczuł jedynie zimno i zauwa?ył, ?e nie porusza si? ani nie mowi. Mimo to człowiek z ciała postanowił zaopiekowa? si? człowiekiem ze złota i dzi?ki jego dobroci ten drugi o?ył ? mogł mowi?, rusza? si?, my?le?. Pocz?ł wychwala? dobro? bogow ich wielko?? i uczynno??. Bogowie słysz?c te słowa popadli w zachwyt i nazwali człowieka złotego bogatym a człowieka z ciała biednym i nakazali, by ten pierwszy zawsze opiekował si? biednym. Gdyby tak si? nie stało czekała go ?mier?. Od tego te? momentu człowiek bogaty nie jest wpuszczany za bramy nieba pod warunkiem, ?e nie przyniesie go tam człowiek biedny, ktorym si? za ?ycia opiekował.

Koniec ?wiata [ edytuj | edytuj kod ]

Jednym z ciekawszych mitow Majow jest ten o zagładzie ?wiata. Pierwszoplanow? postaci? był Chac , ktory był stworzycielem rodzaju ludzkiego. Indianie wierzyli, ?e ?wiat zostanie czterokrotnie zniszczony. Po raz pierwszy zniszczony został przez sło?ce w momencie, gdy Ziemia była zaludniona przez karły ? budowniczych wielkich zrujnowanych miast. Cz??? z nich przetrwała potop w podziemnych pieczarach i jamach, gdzie do dzi? przebywaj?. Po raz drugi ?wiat, zamieszkiwany przez ponure plemi? ?grzesznikow”, został zniszczony przez wiatr. Trzecie zniszczenie dokonało si? przez wod?, ktora to odgrywała najwa?niejsz? rol? w ?yciu Indian. Wowczas kres zagłady widzieli ju? sami Majowie. Władc? wody był Chac ? Tlaloc , ktorego pos?gi zdobi ołtarz jaguarow w Chichen Itza , i on to, według legendy, zniszczył trzeci ?wiat. Zesłał na ziemi? pot??n? powod?, zatopił miasta i piramidy Indian, ludzi, ktorzy prze?yli potop zamienił w ptaki. Czwarte zniszczenie ?wiata, według wierze? Indian ma dopiero nast?pi?. Do dzi? w t? mitologiczn? zagład? wierz? Indianie a jego przebieg cz?sto jest przedstawiany przez czarownikow ( h-men ). Oto? rozw?cieczone jaguary wyjd? z lasow i zaczn? zabija?. Najpierw rozszarpi? wszystkich ?wi?tokradcow. Potem rozerw? na ?wierci pozostałych uczonych, a po?niej rzuc? si? na wszystkich mieszka?cow Jukatanu. Ten obraz zagłady wyra?any przez dzisiejszych czarownikow ma swoje gł?bokie korzenie w prastarych wierzeniach.

Patroni [ edytuj | edytuj kod ]

Ka?de miasto Majow stanowiło co? w rodzaju odr?bnego pa?stwa, posiadało rownie? swoich patronow lub swoich bogow czczonych na rowni z głownymi bogami Majow. Bardzo ciekawego patrona -boga, posiadało Cozumel (pocz?tkowo zwane Ah Cuzamil Peten) niemal płaska wyspa, ktora stanowiła bardzo wa?ny o?rodek religijny. Na wyspie tej Indianie czcili miejscow? bosk? trojc? ?wi?t?. Tworzyli j? Teel Cuzam, ?bogini o jaskołczych nogach”, o ktorej nigdy wcze?niej i po?niej ju? nie słyszano. Nast?pnie Ahulneb , bog z łukiem, rownie? bardzo mało znany oraz bogini Ixchel , do ktorej przybywało najwi?cej pielgrzymow. Pielgrzymi, głownie kobiety, przybywały na wysp? w dniu 8 Zip po?wi?conym w kalendarzu Majow wła?nie tej bogini. Do Ixchel nale?ała jedyna w ?wiecie Majow wyrocznia. Za po?rednictwem kapłanow bogini, przepowiadała przyszło??, lecz tylko o ile pytania dotyczyły spraw czysto kobiecych. Ixchel była opiekunk? wszystkiego co kobiece, była protektork? brzemienno?ci, porodow i macierzy?stwa, patronk? prac kobiecych a głownie tkactwa. Czczono j? jako boginie ksi??yca i lecznictwa. Do niej zwracano si? z pro?b? o lekki porod. Przypuszcza si?, ?e pełniła rownie? rol? bogini ziemi i wszystkich jej płodow. Dlatego te? jej osobie był po?wi?cony 12 miesi?c Cech. W wielu kodeksach mo?na j? zobaczy? jako kobiet? ? ziemiank? znajduj?c? si? w obj?ciach boga Tohil (?Władca deszczu”, ?Posiadaj?cy Władz? nad Deszczem”) wyst?puj?cego pod postaci? jelenia. Czasami bogini wyst?powała pod postaci? łani i w kodeksie Drezde?skim jest przedstawiona jak społkuje z prawdopodobnie bogiem Ah Uoc Yol Zip (Zuhuy Zipi ? Siedem Serc Skoczka) ? opiekunem jeleni i innych zwierz?t. Tak jak wielu bogow maja?skich tak i Ixchel miała podwojn? natur?. W swojej drugiej postaci jawiła si? jako stara zła kobieta, ktora zalewała ziemi? swym gniewem i pomagała niebieskiemu w??owi w uczynieniu potopu. Wyst?powała wowczas jako bogini powodzi i ulewy; była zdolna do wyrz?dzania szkod przy pomocy tropikalnej burzy. W najstarszych przekazach jawiła si? jako bogini wodna ze szponami, otoczona symbolami ?mierci i niszczenia, ze skr?conym w??em na głowie i wyhaftowanymi na spodnicy skrzy?owanymi piszczelami. Wierzono, ?e w jej pałacu stały ogromne kadzie i dzbany z wod?, ktor? lała wowczas, gdy nie była zadowolona ze składanych jej ofiar. Jej pluwialna natura przejawiała si? nie tylko w destrukcyjnym działaniu wody, lecz rownie? zsyłała, podobnie jak bogowie Chac czy Itzamna , deszcze dobroczynne. Sama była mał?onk? boga Itzamny ? pana niebios i tak jak on miała swoje własne cztery kopie w ro?nych kolorach, kojarzone z czterema stronami ?wiata. Według jednego z mitow, zanim stali si? oni najja?niejszymi niebia?skimi ?wiatłami, mieli by? pierwszymi mieszka?cami ?wiata i pierwszym mał?e?skim stadłem. Lunarna kobieta nie dochowała wierno?ci swojemu solarnemu m??czy?nie, st?d ksi??yc stał si? symbolem seksualnej rozwi?zło?ci. Jego blask jest słabszy od ?wiatła słonecznego, poniewa? Sło?ce pozbawiło sw? wiarołomn? ?on? jednego oka. Diego de Landa pisze o tej bogini i wyspie Cozumel :

"Otaczali [Majowie] tak? czci? Cuzmil i studni? w Chicheiza, jak my powa?amy pielgrzymki do Jerozolimy i Rzymu; w ten sposob pielgrzymowali i składali ofiary, zwłaszcza do Cuzmil, tak jak udajemy si? do miejsc ?wi?tych"

Wymieniony wcze?niej bog Tohil był uwa?any przez Majow Quiche za odpowiednika Tlaloka. Był bogiem deszczu i ognia. Wyst?pował czasami pod imieniem Huntoh (?Jeden Deszcz”). On wraz ze swoimi dwoma towarzyszami, Hacavitz i Avilixi, posiadali własn? gor? ? Pa-Tohol. Według jednego z mitow, wszyscy trzej zamienili si? w kamienie, gdy po raz pierwszy weszło sło?ce i wysuszyło ziemi?, pierwotnie wilgotn? i błotnist?.

Panteon [ edytuj | edytuj kod ]

Hunab Ku [ edytuj | edytuj kod ]

W panteonie najwa?niejszych bogow pierwsze miejsce zajmował Bog-Stworca, Hunab Ku (?Jedyny Bog”), niekiedy zwany był rownie? Kinebahan (?Oczy i Usta Sło?ca”) i uosabiał wowczas promienie sło?ca. Był on, w kosmologii Majow odpowiedzialny za stworzenie ?wiata po trzech potopach i ?rodło wszelkiego istnienia. Jak mowi? niektore mity, ludzi stworzył z kolby kukurydzy. W innych stwarzał ludzi trzykrotnie i za ka?dym razem niezadowolony ze swego dzieła niszczył ich zsyłaj?c na nich powod?. Wpierw były to karły, ktory w trakcie potopu schowały si? w podziemnych pieczarach i norach dzi?ki czemu cz??? z nich ?yje do dzi?. Za drugim razem stworzeni ludzie byli podobni do obecnych lecz byli oni ?li. I oni zostali zatopieni a nieliczni co ocaleli stali si? demonami ?wiata podziemnego. Dopiero trzecia proba stworzenia ludzi została zaakceptowana przez Hunab. Majowie uwa?ali, ?e powinno si? ?y? w ci?głej niepewno?ci bacz?c by Hunab nie zmienił zdania i nie zesłał na nas kolejnego potopu. Jego działalno?? miała ogromne znaczenie, a jego krolestwo było tak ?wi?te, ?e nie miał nawet czasu na zajmowanie si? codziennymi sprawami ludzi. W Słowniku Motul jest opisany:

?Jedynie ?ywy i prawdziwy Bog, najwi?kszy z Bogow ludu z Jukatanu, ktory nie ma wizerunku, poniewa?, jak powiadaj?, brakuje poj?cia Jego postaci, gdy? jest Bezcielesny.”

Uwa?any był za najwy?szego i niewidzialnego boga. Z tego powodu nie był przedstawiany pod ?adn? postaci?. Jego mał?onk? była Ixazalvoh , ( Ix Azal Voh ) ? bogini tkactwa, ktora urodziła mu Itzamne. W kodeksach Majow i ksi?gach spisanych po okresie konkwisty zachowało si? wiele modlitw po?wi?conych temu bogu. Dla przykładu przytocz? jedn? z nich:

?Przyjd? czterema odgał?zieniami Drogo Nieba,

Gdzie znajduje si? Dom Maty, W ktorym rz?dzi m?dry Hunab Ku Ten, ktory pami?ta o człowieku, ?e trudne jest ?ycie, tu na ?wiecie, tego Ktory pragn?łby ponie?? trud rozumienia. I, ?e tu na ziemi daje zdrowie, Poniewa? jest Panem Ognia, Wody, Powietrza i Ziemi, Panem tego ?wiata, Wszystkich rzeczy uczynionych przez siebie. Pan Hunab Ku, jest tym ktory daje dobro i zło, W?rod dobrych i w?rod złych. Gdy? on daje swe ?wiatło ziemi, Poniewa? jest wła?cicielem wszystkich rzeczy, Ktore s? pod jego władz?, Zarowno Sło?ce jak i Ksi??yc, zarowno dymi?ca Gwiazda, Ktora jest jak ?wiec?cy kwiat na niebiosach, Zarowno błyskawica, jak i najmniejsza muszka, Zarowno ptaki, jak i inne zwierz?ta.”

Ahau Kin [ edytuj | edytuj kod ]

Obok Hunab Ku cz?sto wymienia si? starego boga Ahau Kin bez wkładu i wsparcia ktorego nie byłoby mo?liwe dzieło stworzenia ?wiata. Nazywano go ?Władc? Oblicza Sło?ca”. Był obdarzony przez Majow najwy?szym szacunkiem, pomimo i? nie dysponował bezpo?redniej władzy. Traktowano go jako praprzodka, boga sło?ca Hunahpu. Cz?sto wyst?pował jako mał?onek prabogini Mam tworz?c pradawn? par? Sło?ca i Ksi??yca. Jako Sło?ce uciele?niał ludzk? sił? tworcz? i duchowe ?wiatło. Najbardziej charakterystyczn? cech? fizyczn? tego boga był zarost na podbrodku. Był jedynym z prastarych bogow posiadaj?cym tego rodzaju cech?. Innymi jego atrybutami był wydatny, haczykowaty nos z namalowanym na nim spiral? oraz spiłowane z?by gornej szcz?ki. Majowie szczegolne znaczenia nadali mu w kalendarzu słonecznym przyznaj?c mu swoj? najwa?niejsz?, magiczn? liczb? cztery. Jako jedyny bog patronował pierwszemu miesi?cu w kalendarzu miesi?cznym Haab ? Pop. Rozpocz?cie go witane było hucznymi ceremoniami, festynami przepełnionymi rozpust?, zabaw? i ?miechem. Był to czas odrodzenia i tworzenia nowego ?ycia. Ludzie wykorzystywali ten czas na snucie planow na przyszło?? i podejmowali wyzwania i przedsi?wzi?cia. Ahau Kin miał za zadanie przywraca? stary porz?dek. Wespoł z Hunahpu patronował rownie? dwa inne miesi?ce: 14 Kankin, ktory był miesi?cem zbierania plonow i kojarzony był z punktem rownonocy jesiennej oraz symbolizował zamkni?ty cykl przemijalno?ci, narodzin i ?mierci. Bogom składano wowczas obfite ofiary w postaci zbo?a i serc je?cow wojennych. Jeszcze dzi? w tym miesi?cu potomkowie Majow oddaj? bogom przedmioty ze swego maj?tku. Drugim miesi?cem w ktorym oddawano cze?? Ahau Kin był Yaxkin ? miesi?c zielonego sło?ca przypadaj?cy na wiosenne zrownanie dnia z noc?. Do grupy bogow ? stworcow nale?ały rownie? dzieci boskiej pary pierwotnej Xchmela i Xtmana, bracia Hunavan i Hunchevan. Im to przypisywano stworzenie niebios, ziemi, ludzi i wszystkiego, co istnieje.

Itzamna [ edytuj | edytuj kod ]

Wszyscy pozostali bogowie stali poni?ej boga Hunab Ku. Niezale?nie od charakteru tych bogow posiadali oni wiele cech ludzkich, dzi?ki czemu mo?na było ich rozro?nia? w?rod takiej wielkiej liczby bogow. Przykładem tego jest pot??ny bog Itzamna , "Dom Iguan" (Zamna), syn boga Hunab Ku . Nazwa Dom Iguana odnosi si? do jednego z mitycznych wyobra?e? Majow na temat Wszech?wiata mowi?cego, i? ziemia spoczywa na grzbiecie wielkiej jaszczurki za? Kosmos był jej domem. Jego osob? wyobra?ano sobie jako m??czyzn? w zaawansowanym wieku, z bezz?bnymi szcz?kami, zapadłymi policzkami, podkr??onymi oczami i wydatnym, bulwiastym ?wiec?cym nosem. Takie przedstawienie mo?e ?wiadczy? o bardzo starym rodowodzie tego boga. Na wielu stelach na jego głowie znajdowało si? charakterystyczne okrycie uplecione z li?ci i kwiecia lu?no zwisaj?ce z jego głowy. Tego typu okrycie było symbolem barwnego ?wiata ro?lin. Czasami przedstawiano go jako ogromn? budowl? ? ?wi?tyni?, do ktorej drzwi wej?ciowe stanowiły usta boga. Na niektorych stelach wyst?pował dodatkowo z rozgrzan? do czerwono?ci uzdrawiaj?c? dłoni? lub z obsydianowym lustrem, z ktorego zwisało co? w rodzaju wisiorka przyczepionego do przedniej cz??ci jego nakrycia głowy. Niekiedy wyst?pował w towarzystwie młodej bogini Ksi??yca. Itzamna uwa?any był za "wynalazc? ksi?g i pisma" i dlatego te? był patronem pisma i medycyny, ustanowił ceremonie religijne i ?podzielił l?d”. Był ponadto dawc? kakao i gumy. On to nauczył ludzi kopania kanałow nawadniaj?cych, dzi?ki czemu łagodził pal?ce działanie swego ojca ? Sło?ca. Uwa?ano, ?e Itzamna pomagał kobietom w porodach a swych kapłanow nauczał wykorzystywania zioł w leczeniu ludzi. Gdy zauwa?ył, ?e ludzie nudz? si? w wolnych chwilach wynalazł dla nich sztuki pi?kne. Zwracano si? do niego jako do Pana Dnia, Pana Nocy i Niebios. W miesi?cu Zip wzywano go jako boga medycyny. Był rownie? odpowiedzialny za opady atmosferyczne. W kodeksach poklasycznych nazywano go panem lub krolem. Na naczyniach ceremonialnych przedstawiany był jako krol zasiadaj?cy na tronie przed innymi bogami. Z jego osob? wi??e si? ciekawy zwyczaj z dziedziny astronomii: Majowie, posiadaj?c 360 dniowy kalendarz, pozostałe pi?? dni po?wi?cali na przygotowania do przyj?cia nowego roku. Ka?dy z dych dni posiadał swoich bogow zwanych ?zwiastunami roku ? nosicielami roku? lub itzamnami, ktorzy podtrzymywali cztery kra?ce ziemi. Rownie? latom była przydzielona opieka bogow. Nastroje ludu, co do nadchodz?cego nowego roku uzale?nione były od tego, na jaki dzie? z tych czterech przypadał ?nowy rok”.

Bacabowie [ edytuj | edytuj kod ]

Jednocze?nie cz??? władzy w roku i w feralnych dniach przyznawano czterem bostwom kierunku ? Bacabow. Dwa dni po?wi?cone były ?ołtemu bogu południa Hozan-Ek (Kanal Bacab, Kanal Acantun), albo czerwonemu bogu wschodu Hobnil (Chacal Bacab), nale??cemu do bostw deszczu lub szale?stwa. Byli to bogowie przychylni ludziom obdarowuj?cym ich dobrym urodzajem. Bog połnocy ? Can Tzicnal (Zakal Bacab), ktorego kolorem była biel patronował trzeciemu dniowi i połnocnej strony; był mniej ?yczliwy dla swych wyznawcow. Opiekunem czwartego dnia był czarny bog zachodu ? Zac Cimi (Ekel Bacab), ktory przynosił ?mier? i zniszczenie w latach Hix. Majowie w tych dniach podwajali składane ofiary i nabo?e?stwa oraz odprawiali rytualne ta?ce na roz?arzonych w?glach, aby przebłaga? czarnego boga. Procz stron ?wiata Bacabowie byli bogami wiatru, deszczu, lat i pszczoł. Pierwotnie mieli ciała zwierz?t (oposa, iguany, ?limaka i ?ołwia) lub owadow. Niezale?nie od bacabow bogiem pi?ciu złych dni był bog Mam. O bogach kierunku pisał Diego de Landa:

"(...)Czcili czterech tak zwanych Bacabow. Jak mowili, byli to czterej bracia, ktorych Bog, kiedy stworzył ?wiat, ustawił na czterech jego cz??ciach do podtrzymania nieba, ?eby nie upadło".

Pawahtuun [ edytuj | edytuj kod ]

Z ostatnimi dniami roku zwi?zany był rownie? tajemniczy bog najcz??ciej znany pod nazw? Boga N (według klasyfikacji Schellhasa) lub Pawahtuun. Cz?sto uwa?a si? go za boga o wielu wcieleniach lub o poczwornej postaciowo?ci. Na swych wzniesionych w gor? r?kach wspierał ziemi? i niebo w ich czterech kra?cach. Odgrywał tak?e rol? bostwa, ktore przewodniczyło ko?cowym dniom ka?dego roku. Najcz??ciej przedstawiany był z podłu?nym nakryciem głowy nachylonym do przodu lub do tyłu, rzymskim nosem, pomarszczon? twarz? i bezz?bnymi szcz?kami oraz z kolczykami w kształcie kr??kow całkowicie zasłaniaj?ce uszy. Taki wizerunek mogł sugerowa? o bardzo starym jego pochodzeniu. Na głowie nosił ro?ne nakrycia symbolizuj?ce ro?nych bogow np. nakrycie w kształcie kolby kukurydzy b?d?ce symbolem młodego boga kukurydzy. Symbole te wyst?powały zawsze z charakterystycznym znakiem ? p?tl? w kształcie osemki znajduj?cej si? na czubku głowy. Na plecach nosił natomiast symbole czterech bacabow a najcz??ciej dom ?limaka lub skorup? ? pancerz ?ołwia. Do boga tego wznosili modły wszyscy skrybowie.

Pozostali patroni lat [ edytuj | edytuj kod ]

Lata w kalendarzu Majow miały swoich patronow. Itzamna opiekował si? rokiem Ix i przypadał mu kierunek zachodni oraz kolor czarny. Jako bog tego roku znany był z przynoszenia ludziom omdle?, niemocy i atakow epilepsji. Majowie wiedz?c o niepomy?lnym roku starali si? zapobiec nadchodz?cemu głodowi, wojnie oraz innym przypadkom nieszcz??? i n?dzy. Starannie przygotowywano noworoczne ceremonie a w trakcie roku składano mu liczne krwawe ofiary. Lata Ix wyro?niały si? nieurodzajem, susz? i n?dz? głodu a to z kolei było przyczyn? rozniecania krwawych wojen. Pozostałymi opiekunami lat byli Bolon Dzacab, Ahau oraz Uac Mitun Ahau. Ten pierwszy patronował kierunek wschodni i przypisywano mu kolor czerwony. O ile rok zaczynał si? dniem Kan, Balon Dzacab sprawował nad nim władz?. Nale?ał do ?wiata podziemi i uciele?niał cykl przemijania, ?ycia i ?mierci. Był bogiem nieobliczalnym. By wkra?? si? w jego łaski na pocz?tku roku składano mu obfite daniny w postaci zwierz?t i ziaren kukurydzy. Był wcieleniem dobrotliwego boga pszczoł i kakao Hobnil’a, ktory znany był ze swej przychylno?ci do ludzi i łagodzenia niszczycielskich wpływow. W tym roku spodziewano si? dobrobytu i obfitych plonow. Balon Dzacab był zawsze czczony w obrz?dach rolniczych najcz??ciej wraz z bogiem Kan i Uayeyabem. Ten ostatni był bogiem zwi?zanym z zachodni? stron? ?wiata oraz z obrz?dami Nowego Roku i kolorem czarnym. Drugim bogiem był Ahau i jemu to przypadał rok Muluc. Patronował połnocnemu kierunkowi i oznaczany był kolorem białym. Rok, ktorym si? opiekował był uwa?any za szcz??liwy, pełny pomy?lnych zbiorow, czasu siły, rozwoju i ?wiatła. Na pocz?tku roku składano mu ofiary z serc jeleni, chleba i jajek. Wielu młodych m??czyzn ceremonialnie upuszczało krew. W trakcie trwania roku urz?dzano liczne imprezy i zabawy. Na jednym z nich dla oddania czci bogu ryb i kukurydzy ta?czono na szczudłach i składano w ofierze głowy indorow i psow. Najgorszym rokiem był rok Cauac patronem ktorego był czwarty przez ze mnie wymieniony bog Uac Mitun Ahau. (jako Ah Uoh Puc wyst?pował jako duch zniszczenia i Podziemia). Najcz??ciej przedstawiany był jako bostwo samoumartwienia ciała lub jako szkielet. Był bogiem ?mierci i szostego piekła w Podziemiu. Jego ?wspolnik” ? stra?nik kierunku zachodniego ? Ek Xib Chac, wzmacniał jego negatywne wpływy na rok sprowadzaj?c na pola susz? oraz plagi mrowek, ktore niszczyły nowe zasiewy. W roku Cauac Majowie urz?dzali huczne ?wi?ta ofiarne, na ktorych młodzi upuszczali sobie krew lub wst?powali na boso w ogie? ofiarny by nast?pnie upija? si? do nieprzytomno?ci. Na pocz?tku roku by zapobiec zapowiadanych masowych zgonow składano bostwom Podziemi ofiary z drapie?nych ptakow i ludzi. Majowie wierzyli rownie? i w innych czterech bogow kierunku: zachodu ? Ek Xib Cha ? zwi?zany z kolorem czarnym, południa Kan Xib Chac ? zwi?zany z kolorem ?ołtym, wschodu Chac Xib Chac zwi?zany z kolorem czerwonym, i połnocy Zac Xib Chac ? zwi?zany z kolorem białym.

Azal Uoh (Ix Chebel Yax) [ edytuj | edytuj kod ]

Partnerk? Itzamny była corka Azal Uoh / Ix Chebel Yax (Ixazalvoh, Ixchebelyax ? ?T?cza”) ? bogini ksi??yca i porodow, patronka tkactwa i haftu, koszykarstwa oraz malarstwa, medycyny, porodow i dzieci. Przedstawiana była ? tak jak Ixchel ? z w??em na głowie. 3, Pod imieniem Colel Lab miała by? pani? ziemi, a za? pełni?c funkcj? dawczyni deszczu zwała si? X Can Le Ox. Itzamna wyst?pował rownie? i pod innymi postaciami. Przykładem tego jest Kinich Ahau (Kinich Kakmo) b?d?cy bogiem sło?ca, zdrowia i medycyny. Uwa?ano, ?e wcielał si? wraz z ?on? Kak Tan Chel, w szale?cz? chorob? arara , jaka dotykała ludzi, a ktor? zarazili si? przez wiatry wysłane przez papug? o imieniu Uucub K’aquix. Za jego ?on? uwa?ano rownie? Ixazlvoh. Pod innym wariantem imienia, Ah Kim (Ah Qin) budził l?k i lecz nie był otaczany kultem.

Hipostazy Itzamny [ edytuj | edytuj kod ]

Itzamna posiadał liczne hipostazy . Do najbardziej znanych nale?ały: Itzamna Thul Chac, jako bog chmur, pan jezior i krokodyli, Itzam Cab jako bog ognia, Itzan Noh Ku (Itzanaoqu) wyst?puj?cy jako bog deszczu i gradu oraz Kinich Ahau Itzamna, wzywany w zwi?zku z wro?bami przez ?wi?te ksi?gi. U Lakandow był bogiem jezior i krokodyli, opiekunem chorych oraz sprawc? gradobi?. Pomimo i? Itzamna i z ni? zwi?zane bostwa opiekowały si? mi?dzy innymi medycyn?, to głownym bogiem tej dziedziny u Majow był Ixtlilton (?Mała Czarna Twarz”). Wierzono, ?e gdy odmowi si? odpowiednie modlitwy i zło?y ofiary, to bog ten dostarczy choremu czar? z uzdrawiaj?cym napojem. Szczegolnymi łaskami obdarzał dzieci b?d?c ich patronem. Ixtlilton był ponadto bogiem kwiatow, ta?ca, zabaw i ?wi?towania oraz opilstwa, nietrze?wo?ci i wina. Innym bogiem medycyny był Ahau Chamahes oraz niekiedy Cit Bolob Tun (Cit Bolon Tum).

Chac ( Tlaloc ) [ edytuj | edytuj kod ]

Bardzo wa?nym bogiem w mitologii Majow był bog wod i ro?linno?ci oraz deszczu i burzy Chac ( Tlaloc ) ?(?Powoduj?cy Wyrastanie”) ? zwłaszcza na Jukatanie , gdzie okres suszy trwał bardzo długo. Bardzo cz?sto jego imi? oznaczało ?czerwony” lub ?du?y” a pochodzenie imienia tłumaczy si? od jego opadaj?cego nosa lub obwisłego przyrodzenia. Jego domen? była płodno?? ziemi. Przedstawiano go z wyra?nie podkr??onymi oczami i z wysuni?tym j?zykiem, co klasyfikowało go do starego pokolenia bogow. Miał ryjkowaty nos o robakowatym koniuszku, za pomoc? ktorego, jako bog deszczu, wypluwał wod? na ziemi?. Niekiedy z jego ust wystawały dwa spiralne kły a z oczu spływały łzy. Był patronem rolnictwa. Upi?kszany był w ro?nego rodzaju bi?uteri?, w r?ce dzier?ył kamienny topor słu??cy do wytwarzania piorunow. Majowie oddawali mu szczegoln? cze?? jako dawcy ?yciodajnej wody, ktora u?y?niała pola uprawne. Jemu po?wi?cone były miesi?ce Yax i Mac (odpowiednio 10 i 13). W miesi?cu Mac pełnił funkcje patronu wraz z Itzamna. Majowie by zapewni? sobie ich przychylno?? i dobre zbiory układali stosy suchych rozg i gał?zi a nast?pnie w rytualny sposob je palono. W ogie? wrzucano serca ro?nych zwierz?t. Po ich spaleniu stosy gaszono wod?. W 15 miesi?cu Muan składano mu w ofierze łagodny dym kadzidła i kakaowe str?czki, b?d?ce przysmakiem bogow. Chac był władc? liczby sze??, gdzie wyst?pował jako odpowiednik cech ludzkich ? pragnie?, rozładowania emocji i zjawiska wzrostu napi?cia. Jego osobie była po?wi?cona ?wi?ta cenote w Chichen Itza ? olbrzymich rozmiarow studnia, do ktorej w czasie suszy wrzucano rownie? ofiary z ludzi. Bog ten, podobnie jak aztecki Tlaloc i Itzamna, miał oznaczonych ro?nymi kolorami pomocnikow, chakow, b?d?cych jego kopiami lub wcieleniami, ktorzy okazali si? jednym z najtrwalszych elementow przedchrze?cija?skiej religii mieszka?cow Jukatanu. Według wierze?, chakow jest czterech. Ah Hadz’em Caan Chac ? bog nieba i deszczu, pan piorunow, Ah Lelem Caan Chac ? bog niebia?ski, sprawca błyskawic, Ah T’ozon Caan Chac ? bog drobnego i ci?głego deszczu i Ah Ch’ibal Tun Chaacob. Przebywaj? oni w czterech stronach ?wiata, sk?d zsyłaj? deszcz, ulewaj?c troch? wody z naczy?, ktore nosz? ze sob?; gdyby nagle opro?nili naczynia, ?wiat zostałby zatopiony. Oprocz naczy? z wod?, maj? kamienne topory. Indianie wierz?, ?e gdy miotaj? nimi powstaj? pioruny. Chakowi pomagaj? rownie? pomniejsi bogowie tworz?c grup? T’ul Chakowie. S? oni odpowiedzialni za deszcz w małych ilo?ciach lub deszcz bezu?yteczny. Wierzono, ?e Chac cz?sto przybierał ludzk? posta? i nawiedzał kobiety w chwili, kiedy ł?czyli si? ze swoimi m??ami, zapewniaj?c im szcz??liwe pocz?cie.

Z Chakiem zwi?zani byli liczni bogowie, najcz??ciej jego hipostazy: Kunku Chac b?d?cy bogiem pierwszych deszczy w sezonie, X T’up Chac ? dawcy obfitych deszczow, Yumchakob ? bostwo zimnych deszczow oraz zwykli bogowie deszczu lub wod Mizen Caan Chac, Yaxal Chac, i Ah Bolon Zacab (?Pan Dziewi?ciu Napojow”), wyst?puj?cy jako bog wod i płodno?ci.

Pauahowie [ edytuj | edytuj kod ]

Procz Chakow i Bacabow Majowie posiadali w panteonie grup? czterech bogow ł?czonych z deszczem i wiatrem, zwanych Pauahowie. Znani byli pod imionami Chac Pauah Tun (Kan Pauah Tun) ? ktorego wi?zano ze wschodem, Ek Pauah Tun ? wi?zano z zachodem i kolorem czarnym, Ix Kanleox z południem oraz Sac Pauah Tun z połnoc?. Bardzo cz?sto identyfikuje si? ich z wy?ej wymienionymi Majowie w panteonie posiadali wielk? ilo?? bogow zwi?zanych z wod? i wiatrami pod ka?d? postaci?. Z kodeksow ? zwłaszcza z Kodeksu Drezde?skiego ? znany jest bog wiatru Ik wyst?puj?cy rownie? pod imieniem Boga W. Był patronem drugiego miesi?ca o tej samej nazwie miesi?ca oraz władc? liczby trzy. Miał bardzo specyficzny i charakterystyczny dla siebie kształt ust. Swoim wygl?dem przypominał wizerunek azteckiego Ehacatla . Bog ten przynosił lekkie wiatry a wraz z nim choroby przenoszone z powietrzem. Uwa?ano go za tego, ktory roznosi przero?ne formy obł?du. Majowie wierzyli, ?e tego typu niewidzialne choroby, gdy ju? znalazły si? w ciele człowieka, przybierały posta? ro?nych zwierz?t, ktore poczynały trawi? zara?onego od ?rodka. Choroby, ktorych symptomami było obł?kanie, traktowano jako uosobienie dzieci bogow. Procz niego znamy rownie? boga Ahmakiq, ktory zamykał wiatry niszcz?ce uprawy, Ah Xuce ducha powoduj?cego t?cz? po ulewnym deszczu czy te? bog Kan Pauah Tun, najcz??ciej kojarzonego ze wschodni? stron? ?wiata oraz Ohob’a.

Ek Chauach [ edytuj | edytuj kod ]

Ciekawym bogiem był bog kupcow Ek Chuah (?Czarna Gwiazda” lub ?Czarny Wodz Wojenny”). Zaliczano go do grona ?yczliwych bogow podro?nych, drog i plantacji kakao. Niekiedy ukazywany był jako nios?cego na grzbiecie toboły z towarami niczym w?drowny handlarz. Jako bog wojny stawał si? wrogi dla ludzi. Przedstawiany był z okiem w czarnej obr?czy, co mogło raczej sugerowa? opuchni?te oczy ? znak rozpoznawczy dla bogow starszyzny, oraz z du?ym nosem. Niekiedy jego twarz była czarna. W kodeksach wyst?pował z symbolem krwawej ofiary lub z ogonem skorpiona. Charakteryzował si? dzikim i gwałtownym usposobieniem. W 15 miesi?cu Muan składano mu w ofierze pr?gowanego psa wcze?niej malowanego na ciemny, kakaowy kolor.

Xaman Ek [ edytuj | edytuj kod ]

Kupcy, jak rownie? i podro?ni, uwa?ali za swego opiekuna rownie? Xaman Ek ? Boga Gwiazdy Polarnej. Był bogiem dobroczynnym, przedstawiany z perkatym nosem. Majowie spalali dla niego kadzidło ? kopal na przydro?nych ołtarzach. Bogiem drog jak i w?drowcow był rownie? Ah Beob oraz Ah Bolon Yocte.

Pozostali bogowie wojny [ edytuj | edytuj kod ]

Procz Ek Chuah’a Majowie posiadali licznych bogow wojny o nieznanych nam bli?ej znaczeniach. Dzi? znamy ich jedynie imiona i niekiedy pojedyncze funkcje. Do najbardziej znanych bogow tej grupy, procz wymienionych wy?ej, nale?y bog Cit Chac Coh (?Ojciec Czerwonej Pumy”). Był czczony i sławiony podczas ?uczty Kukulkana”. Jego osobie po?wi?cony był miesi?c 16 Pax, gdzie oddawano mu obfite krwawe ofiary z ludzi oraz był to najlepszy okres na dokonywanie zabojstw i rozpoczynanie wojennych potyczek. Innymi patronami wojny byli: ponury bog Ek Ahau oraz Ah Chuy Kak, Ah Cun Can, Ah Hulneb, Hex Chun Chan, Hun Pic Tok) oraz bog wojny włocznik Ahulane lub bog walki Pakoc.

Pani Bestia, Kukulkan [ edytuj | edytuj kod ]

W mie?cie Palenque czczono pramatk?, zało?ycielk? dynastii panuj?cej w tym mie?cie, Pani? Besti?. ?yła ona w 2360 r. p.n.e. i urodziła trojaczki. Ojcem ich był bog GI (=G1). Boska trojca z Palenque otrzymała imiona GI, GII,GIII. Najwi?ksze znaczenie spo?rod braci przypisuj? majolodzy GI, kojarzonym z bogiem Wenus-90 Wiatrem-0 a tak?e z Quetzalcoatlem , pierwowzorem Kukulkana z Jukatanu, wyobra?anym jako opierzony w??. Boga Quetzalcoatla Majowie przej?li od Toltekow i nazwali wła?nie Kukulkanem. Był symbolem boga wiatru, a jego piora symbolizowały zmarszczki na wodzie spowodowane wiatrem, tchnienie samego ?ycia i zwi?zek nieba z ziemi?. Kukulcan jako ?Jasny bog” był ich nauczycielem sztuki pisania. Uwa?any był za pana deszczu i płodno?ci oraz za dawc? cywilizacji, sprawiedliwo?ci i ładu. Uwa?ano go za boga wiatru i cz?sto wi?zano go z Gwiazd? Porann?. Według mitow z niego powstały przero?ne formy ?ycia, w ktorych poł?czył ze sob? przeciwie?stwa: ?wiatło i ciemno??, m?sko?? i kobieco?? , Ziemi? i Niebo. Według legend był zało?ycielem kilku dynastii krolewskich. Hiszpa?ski biskup Diego de Landa w swoim dziele, tak pisał o tym bogu:

? Indianie wierz?, ?e wraz z Itzami, ktorzy zawładn?li Chichen Itza, przybył wielki (obcy przywodca) Kukulcan. ?e jest to prawda ?wiadczy głowna budowla tego miasta, ktora rownie? nosi nazw? Kukulcan. Majowie powiadaj?, ?e przybył z zachodu, ale ro?ni? si? zdaniami, czy przybył przed, czy po przybyciu Itzow, czy te? przybył wraz z nimi po odej?ciu Kukulkana. W Meksyku uznano go za boga i nazwano Quetzalcoatlem. Majowie na Jukatanie tak?e go teraz za boga uwa?aj?...”

Odpowiednikiem Kukulkana (Quetzalcoatla) u gorskich Majow Quiche był Tepeu Gucumatz, opisywany przez Popol Vuh jako wielki w?? z błyszcz?cymi, niebiesko-zielonymi piorami, ktory, wspolnie z najwy?szym stworc? Huracanem, powołał do istnienia ziemi? i ludzko??.

Ah Puch [ edytuj | edytuj kod ]

Du?e znaczenie w?rod Majow miał straszliwy bog Ah Puch (Ahpuch ?Pan ?mierci”), ktorego podobna do szkieletu, posta? symbolizowała przera?aj?ce tajemnice ?mierci. Na rysunkach przedstawiano go ze wszystkimi atrybutami zniszczenia i ?mierci. Zamiast głowy miał trupi? czaszk?, z tułowia wystawały mu ?ebra, pomi?dzy ktorymi p?czniała wypełniona trupimi gazami skora. Kr?gosłup miał obna?ony, za? jego ciało pokrywały trupie plamy. Najcz??ciej przyozdabiany był w oczy nieboszczyka, kolczyki wykonane z ko?ci oraz w materiałow? chustk? z fr?dzlami. Przedstawiany był rownie? w postaci obrzmiałych zwłok, przyozdobionych dzwonkami. Jego atrybutem była czaszka ko?ciotrupa, na ktorej Majowie dodawali przepowiednie i znaki. Był odpowiedzialny za wszystkie rodzaje ?mierci czy to spowodowan? chorob?, morderstwem czy te? w wyniku nieszcz??liwego wypadku. Dotyczyło to rownie? i ?mierci ro?lin. Czuwał nad bolesnymi stanami po?rednimi człowieka stoj?cego na pograniczu ?ycia i ?mierci. Ponadto ka?dy zmarły musiał przechodzi? przez jego obszar, gdy? to był warunek powtornego narodzenia. Wowczas patronował bezcielesnej fazie przemiany w now? posta?. Był władc? liczby dziesi??, ktora to była traktowana jako ?miertelna połowa ?wi?tej liczby dwadzie?cia. Patronował rownie? szostemu dniowi ka?dego miesi?ca. W tym dniu panowała siła niszczenia, choroby i rozkładu. Walczył z bogiem Chac, ktory opiekował si? nowymi p?dami drzew, podczas gdy on sam niszczył młode listki. Uwa?ano go za władc? dziewi?tego, najni?szego ?wiata zmarłych ? Mitnal (Xibalba w j?zyku Quiche ). Ah Puch posiadał ro?ne warianty swojej osoby. Dzi? znamy np. Cumhau, Hunhau, Hun-Ahau. U Indian Tzotzil wyst?pował pod postaci? nietoperza i zwano go wowczas, Chamalcan. Tej personifikacji po?wi?cony jest 4 miesi?c Zotz. W tym samym miesi?cu wspomina si? innego boga ?mierci w postaci nietoperza Camalotz (Camazotz ?Nietoperz ?mierci”). Jego siedziba znajdowała si? w Podziemiach, w ktorych dawniej mieszkał bog Xibalba. Obcinał głowy ka?demu, kto bez jego zgody pojawiał si? w jego krolestwie. Losu tego nie unikn?ł nawet bog Hunahpu.

Jaguar [ edytuj | edytuj kod ]

Ze ?wiatem Podziemia zwi?zany był rownie? Bog Jaguar znany pod nazw? bog L. Pełnił on, zanim Wszech?wiat został uporz?dkowany, rol? przewodnicz?cego boskiego zgromadzenia (z tego te? powodu do jego wizerunku dodawano symbol lilii wodnej ? pierwszego kwiatu ziemi). Cz?sto wyobra?any w skorze jaguara zasiadaj?cy w podziemnym pałacu na tronie. Jego cechami charakterystycznymi były czarne malunki na ciele i jasny obszar wokoł ust, co mogło by? odno?nikiem do skory jaguara lub do lam na ciele nieboszczyka. Na głowie nosił nakrycie z ptaka Muan. Był zaliczany do pi?ciu bostw rzucaj?cych oszczepem, ktore wznosiły si? na płycie Wenus. Pełnił wowczas role bostwa wojny uzbrojonego w oszczep i tarcz?. W ci?gu roku, w specjalny sposob, był wspominany w miesi?cu 15 Muan. Wowczas oddawano cze?? boskiemu ptakowi Oxlahun Muan (Sowa Liczby Trzyna?cie lub Muan Trzynastego Nieba”) pod postaci? ktorego ujawniał si? bog jaguarow przynosz?c katastrofy, wojny i intrygi. Cho? najcz??ciej jaguar był kojarzony z wojnami i katastrof? to rownie? posiadał i pozytywn? symbolik?. Był tym, ktory przenosił zmarłych przez ?wiat Podziemi i w ten sposob dbał o pomy?lne zako?czenie ich podro?y ku powtornemu narodzeniu. Majowie Jaguara identyfikowali cz?sto ze sło?cem jako jego towarzysz. Patronował wowczas liczbie cztery. Jednak?e w momencie, gdy sło?ce schodziło do Podziemi, bog Jaguar przeistaczał si? w Boga Jaguara Podziemi i przybierał posta? człekokształtn? z widocznymi cechami jaguara na twarzy i dłoniach. Wowczas patronował ?wi?tej liczbie siedem. Majowie przedstawiali go wowczas jako starego władc? ?mierci Xibalba (Xiba ?Znikaj?cy”). W kalendarzu Tzolklin, Xibalba był patronem dnia trzeciego Akbal natomiast w kalendarzu Haab wspominano go w miesi?cu 6 Xul. Miesi?c ten przyporz?dkowany był psu pod postaci? ktorego pojawiał si? bog Tzul odpowiedzialny za procesy gnicia i przemijania. Symbole te przypominały prastary ?wiat Xibalba, ktory mroczył ludzkie umysły, przynosił długie i nieuleczalne choroby, cierpienia i ?mier?. Nadmiar złych my?li popychał ludzi do wyst?pku, zbrodni i samobojstw, w miesi?cu tym nie podejmowano wa?nych decyzji i nie planowano przyszło?ci.

Pozostali bogowie podziemia [ edytuj | edytuj kod ]

Mało znanym bogiem podziemia i ?mierci był rownie? Came (??mier?”) i bog zła Cit Bolon Ua. W panteonie bogow ?mierci Majowie posiadali jeszcze dwoch pomniejszych bogow imion ktorych dzi? nie znamy, ale wiadomo jak wygl?dali. Bogowie ci byli wcieleniem władcy zmarłych a w Kodeksie Drezde?skim nazwano go bogiem A. Ka?demu z nich przyporz?dkowano okre?lony rodzaj ?mierci i cierpienia, albo konkretny zakres władzy w pa?stwie Podziemi. Pierwszy z nich wyst?pował z opask? na oczach ? symbolem ?lepoty lub widzenia tylko tego co chce si? zobaczy?. Nosił ozdoby wykonane z oczu nieboszczyka oraz ła?cuch na szyi z charakterystycznym symbolem ?mierci. Rysy twarzy, budowa i uczesania podkre?lały jego młodo??. Prawdopodobnie bog ten był odpowiedzialny za przestrze? po?redni?, do ktorej zmarły wst?pował bezpo?rednio po zgonie, bł?kaj?c si? w niej tak długo, a? bogowie zdecydowali si? zaprowadzi? go do wła?ciwego poziomu Podziemia. Drugi bog oznaczał si? typowymi cechami starego pokolenia bogow. Posiadał trupi? czaszk?, jego kołnierz wykonany był z oczu nieboszczyka w uszach miał kolczyki z ludzkich ko?ci. Skora, tego zdecydowanie negatywnego boga, pokryta była plamami a jedna z nog zako?czona była ogonem skorpiona.

Bostwa opieku?cze [ edytuj | edytuj kod ]

Majowie w swoim panteonie posiadali wielu bogow opiekuj?cych si? ?wiatem zwierz?cym, morskim i polowaniami. Cz?sto wyst?powali w postaci zwierz?t lub opiekowali si? pewn? ich grup?. Jednym z nich był Chac Uayab Xoc (Ah-kak-nexoy) ?wielki” lub ?czerwony” demon rekin, ktory był bogiem ryb i patronował rybakom. Wariantem tego boga był Kak Ne Xoc rekin o ognistym ogonie. Innym był Ek Balam Chac ? czarny jaguar, czczony jako bog pol. Nale?ał do czworki bogow, ktorych wzywano w obrz?dach maj?cych zapewni? dobre plony. Pozostałymi bogami byli Ahbuluc Balam, Ahcan Uolcab, wyst?puj?cy pod postaci? w??a i Chichac Chob. Pod postaci? czarnego ptaka coc ukazywał si? Ek Cocah Mut. Objawiał si? w Chumayel i zwi?zany był z konstelacj? Plejad (niekiedy uwa?ano go za przydomek Itzamny). W?? w mitologii Majow był najcz??ciej symbolem konstelacji Plejad i pod t? postaci? skrył si? jeden ze stworcow ludzi i wszystkiego co ?yje. ?Lakin Chan. Uwa?a si? go rownie? za bostwo wschodniej strony ?wiata i zało?yciela cywilizacji. Ponadto był wynalazc? pisma i ksi??ek oraz posiadał wiedz? o ziołach i leczeniu. W postaci złego w??a objawiał si? rownie? Hapikern. ?e?sk? jego odpowiedniczk? była Ix Pic Tzab ? bogini w??. Bog ojciec Nim?Ac (?Wielki Dzik”) przybierał posta? dzika a jego partnerka, bogini matka Zaqui-Nima-Tziis posta? siwego dzika. Jej imi? tłumaczy si? jako ?Wielka Siwa Locha”. Opiekunem wszystkich my?liwych i czynno?ci zwi?zanych z łowami był Ah Uoc-yol-sip (Uoc Zuhuy Zip lub Zip) o postaci bardzo małego, nadprzyrodzonego jelenia czy Aquehe (Ah Ke, Ah Ceh) lub Ceh Lac, Ku Bolay. Innym bogiem łowow i zarazem wynalazc? metod polowania był Camaxtli oraz Tabai. ?e?skim odpowiednikiem Camaxtli była bogini Suhui Dzip Na wyspie Cozumel czczono bogini? Teel Cuzam (?Jaskołczonoga”) pod postaci? oczywi?cie jaskołki.

Bostwa płodno?ci [ edytuj | edytuj kod ]

Do oddzielnej grupy nale?y zaliczy? bogow ?ycia i płodno?ci. Majowie czcili boga Acat (?Bog ?ycia”). Był odpowiedzialny za kształtuj?cy si? płod. Niekiedy uwa?ano go za boga tych, ktorzy wykonuj? tatua?e. Innym bogiem był Ahkushtal. Spełniał rol? opiekuna narodzin. Kolejnym znanym bogiem był Baklum Chaam ? falliczny bog ?yzno?? pol i płodno?ci zwierz?t. Na ko?cu podstawowych bogow Majow, warto wymieni? boga ziemi Buluc Ch’abtan (?Jedenastokrotny Post”). Na temat tego boga nie ma oprawie ?adnych wiadomo?ci. Jedyna wzmianka znajduje si? w [Kodeks Madrycki|Kodeksie Madryckim], gdzie nazwano go bogiem R. Najcz??ciej przedstawiany był z puklem kr?conych włosow oraz spirala przed ustami. Zaliczany był do grupy bogow stosunkowo młodych. W swojej pozytywnej postaci był bogiem przyjaznym ludziom, lecz w swej drugiej naturze wyst?pował jako sprawca siedmiu lat wojen i suszy. Cz?sto jego osob? wi?zano ze spełnieniem si? niepomy?lnych przepowiedni.

Pomniejsze bostwa [ edytuj | edytuj kod ]

Bostwa urodzaju [ edytuj | edytuj kod ]

Procz tych wymienionych w panteonie bogow, Majowie posiadali wiele pomniejszych bostw wywieraj?cych wpływ na codzienne ?ycie. Pro?ci wie?niacy czcili mało znanego boga kukurydzy ? Uaxac Yol Kauil (Osiem Serc Nadmiaru), zwanego w kodeksach Bogiem E. Był bogiem całkowicie pozytywnym. Chronił ?wi?t? ro?lin? ? kukurydz?, ktora stanowiła podstaw? wy?ywienia ludno?ci i z ktorej powstał pierwszy człowiek. Jego rysy posiadały wszystkie cechy m?skiego ideału pi?kna ? długi nos, oczy w kształcie migdałow, dumnie wysuni?t? doln? warg? i sztucznie uformowane, wysokie czoło. Jego symbolem była kolba kukurydzy, ktor? nosił jako ozdob? na głowie. Na niektorych rysunkach kukurydza wyrastała mu wprost z czubka głowy, niekiedy posiadał hełm w kształcie ryby. Bog kukurydzy był symbolem m?skiej płodno?ci i sił tworczych.. Niekiedy przedstawiano go jako władc? kukurydzy i ryb. Posiadał wowczas, przyczepione do nog, szczudła, na ktorych chciał przej?? przez błotniste pola i posia? ziarno. W kalendarzu Majow był władc? liczby osiem, gdzie stanowił uosobienie nadmiaru, dostatku, syto?ci a tak?e ?yzno?ci i sił tworczych.

Z kukurydz? zwi?zany był rownie? bog Uaxac-yol-kauil i Yum Kaax (Yum Viila ?Pan lasow”). Jego personifikacja ? Itzam Na Kauil był bogiem urodzaju. U plemion maja?skich z Belize zwano go pod imieniem Yumi Kaax, gdzie jako bog lasow, polowania i zwierz?t łownych, porywał ludzi a ci z nich, ktorzy si? odnajdywali byli obdarzeni cudown? moc?. Innym bogiem młodej kukurydzy był Ah Mun oraz Ghanan. Ten ostatni patronował rownie? gospodarce. ?e?skim odpowiednikiem Yum Kaax’a była bogini pol kukurydzy Ixcanil (Xcanil ?Pole Kukurydzy”). Stra?nikiem kukurydzy u Majow Quiche był Chahal (Chajal). Odpowiedzialny był za kiełkowanie nasion i ich wzrost Jeszcze dzisiejsi Majowie Quiche z Chichicastenango wierz?, ?e kukurydza boi si? trz?sienia ziemi, i gdy to zjawisko ma miejsce, rozmawiaj? z ni?, by podtrzyma? j? na duchu.

Bostwa rzemie?lnikow [ edytuj | edytuj kod ]

Ludno?? maja?ska ch?tnie czciła Azal Uoh ? bogini? tkactwa i prz?dzenia. Jej corka Ix Chebel Yax była ?on? Itzamny. Muzyk? i poezj? u Majow opiekował si? Ah Kin Xoc (Ah Kin Xocbilton, P’izlimtec). Nawet rzemie?lnicy zajmuj?cy si? obrobk? jadelitu i ametystu posiadali swojego patrona w osobie Ix Tub Tun. Nad moralno?ci? Majow czuwał bog Chentun, ktory objawiał si? jedynie tym, ktorzy mieli złe intencje. Bogow lasow, Majowie nazywali ogolnie Kuilob (Kaaxob). Byli oni tak?e bogami rolnictwa zwi?zanego z wyr?bem drzew pod uprawy. Bardzo rzadkimi i mało znanymi bogami byli ponadto: bog stworca, Chuen, czy inny bog o tym samym znaczeniu Cacoch.

Pozostałe bostwa solarne i lunarne [ edytuj | edytuj kod ]

Majowie z Gwatemali wierzyli w boga sło?ca Tzaiic i za?mie? sło?ca Colop-u-uich-kin’a. Majowie Tzotzil z okolic San Juan Chamula w meksyka?skim Chiapas posiadali w swej rodzimej mitologii boginie ksi??yca Hmetik (?Ksi??yc”) b?d?c? wraz z jej synem Htotika par? naczelnych bostw tego plemienia.

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• bostwa solarne ,
• bostwa lunarne ,
• bostwa telluryczne ,
• sztuka Majow ,
• cywilizacja Majow .