Ministerstwo Bezpiecze?stwa Pa?stwowego ZSRR

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Ministerstwo Bezpiecze?stwa Pa?stwowego ZSRR ( ros. Министерство государственной безопасности (МГБ) ? Ministierstwo gosudarstwiennoj biezopasnosti ? MGB) ? ministerstwo Zwi?zku Socjalistycznych Republik Radzieckich działaj?ce w latach 1946?1953 [1] .

Utworzenie MGB [ edytuj | edytuj kod ]

14 kwietnia 1943 roku decyzj? Biura Politycznego WKP(b) nr P 40/91, i Prezydium Rady Najwy?szej ZSRR został po raz drugi powołany Ludowy Komisariat Bezpiecze?stwa Pa?stwowego ZSRR (NKGB). Powstał on na bazie podstawowych zarz?dow wyprowadzonych z Ludowego Komisariatu Spraw Wewn?trznych (NKWD) . Nowy komisariat przej?ł I, II, III i IV Zarz?d oraz Zarz?dy Ekonomiczny i Transportu, Wydziały Specjalne 1, 2, 3 oraz 5 Wydział Specjalny. Tak?e Wydział 1 (ochrony rz?du i partii) został przesuni?ty do NKGB jako jego 6 Zarz?d.

W marcu 1946 wszystkie komisariaty ludowe zostały przemianowane na ministerstwa. NKGB otrzymał nazw? Ministerstwo Bezpiecze?stwa Pa?stwowego (MGB) [2] . Rozkazem nr 00107 z 22 marca 1946 podobnie zostały przemianowane terytorialne organy bezpiecze?stwa ? zarz?dy LKBP przemianowano na zarz?dy MGB.

Na czele MGB stan?ł minister bezpiecze?stwa pa?stwowego gen. Wsiewołod Mierkułow .

Zadania MGB [ edytuj | edytuj kod ]

Zadania ministerstwa nie ro?niły si? zasadniczo od jego poprzednika. Nowe ministerstwo było odpowiedzialne za:

  • wywiad zagraniczny, legalny przy ambasadach i konsulatach oraz nielegalny przy np. misjach handlowych;
  • kontrwywiad krajowy;
  • zwalczanie elementow nacjonalistycznych;
  • kontrwywiad wojskowy, działaj?cy podczas wojny pod nazw? Smiersz ;
  • organizacj? terroru i dywersji na tyłach przeciwnika:
  • policj? polityczn? w oparciu o struktury byłego Zarz?du Tajno-Politycznego;
  • bezpiecze?stwo i kontrwywiad w transporcie;
  • bezpiecze?stwo i kontrwywiadowcze zabezpieczenie administracji, gospodarki i przemysłu;
  • ochron? władz pa?stwowych, w tym odr?bny zarz?d dla ochrony Jozefa Stalina ;
  • zapewnienie bezpiecznej ł?czno?ci dla głownych instytucji pa?stwowych oraz ochron? urz?dze? komunikacyjnych;
  • od 1947 wojska wewn?trzne;
  • od 1949 ochron? granic pa?stwowych;
  • od 1949 milicj?, stra? s?dow? i inne formacje uzbrojone;
  • administracj? wi?zienn?;
  • mobilizacj? społecze?stwa w razie gro?by konfliktu.

Organizacja MGB i obsada stanowisk kierowniczych [ edytuj | edytuj kod ]

Struktura organizacyjna ministerstwa oraz obsada personalna stanowisk kierowniczych:

Od ko?ca maja 1947 do 2 listopada 1951 I Zarz?d Głowny funkcjonował w ramach Komitetu Informacji przy Radzie Ministrow ZSRR ? Zobacz Komitet Informacji ;

Po likwidacji Komitetu Informacji jednostki wywiadu zagranicznego i I Zarz?du MGB zostały poł?czone i przekształcone ponownie w I Zarz?d Głowny MGB. W nowej strukturze I Zarz?du Głownego znalazł si?:

szefami II Zarz?du Głownego byli:

Szefami byli

  • W.P Rogow 1946 ? 1949
  • N.D Sałynskij 1949 ? 1950
  • vakat 1950 ? 1951
  • P.S Mieszanow 1951 ? 1953
  • 4 Zarz?d (operacyjny ? rewizje areszty, obserwacja zewn?trzna, ustalenia); szef P.G Drozdieckij. We wrze?niu 1949 roku słu?by ? obserwacji i ustale? ? zostały wył?czone z Pi?tego Zarz?du i przekształcone w odr?bny Siodmy Zarz?d. Od grudnia 1949 roku dla Pi?tego Zarz?du ustalono nowy zakres obowi?zkow, m.in.: zwalczanie wrogich i antysowieckich elementow, walk? z religi? i wrog? propagand? ? otrzymał funkcj? dawnego Tajnego Zarz?du Politycznego NKWD / Ludowego Komisariatu Bezpiecze?stwa Pa?stwowego (ros. NKGB) . Po reorganizacji szefami Pi?tego Zarz?du byli ? gen. Aleksandr Wołkow 1948-1951, gen. Aleksiej Bryzow 1951 ? 1952, potem vakat
  • 6 Zarz?d (szyfrow i dekrypta?u ) szef gen. Iwan Szewieliew 1946 ? 1949. Pozostawał w ramach MBP do 19 listopada 1949 roku, po?niej wydzielony i przekształcony w Głowny Zarz?d Słu?by Specjalnej przy KC WKB(b)/KPZR . Sprawy szyfrowe wrociły do resortu bezpiecze?stwa w rozbudowanym po ?mierci Stalina MSW Jako 8 Zarz?d Ministerstwa Spraw Wewn?trznych ( MSW ZSRR )
  • 7 Zarz?d (operacyjny ? obserwacja zewn?trzna i ustalenia) utw. 10 wrze?nia 1949 z wydzielonych pionow 5 Zarz?du. Szef:
  • płk Michaił Gołowkow 1949 ? 1951
  • płk Nikołaj Lapunow 1951 ? 1953
  • płk Wiktor Alidin I/III ? 1953
  • Zarz?d Transportu (operacyjne zabezpieczenie zagadnie? komunikacji) szef Sołomon Milsztejn .1946 ? 1947. Po przej?ciu w styczniu 1947 roku z Ministerstwa Spraw Wewn?trznych Milicji Transportowej został przekształcony w Zarz?d Głowny Ochrony Kolei i Transportu Wodnego. Szef po reorganizacji:
  • gen. Aleksandr Wadis 1947 ? 1951
  • gen. Siergiej Goglidze I/IX ? 1951
  • gen. M. Makariew IX 1951 ??
  • Zarz?d Ochrony Nr 1 utw. 15 czerwca 1946 r., osobista ochrona Jozefa Stalina . Szef gen. A Kuzniecow IV/XII 1946
  • Zarz?d Ochrony Nr 2 (ochrona pozostałych członkow kierownictwa Partii i Rz?du). Szef gen. Nikołaj Własik IV/XII 1946
  • Zarz?d Komendanta Moskiewskiego Kremla szef Nikołaj Spiridonow 14 III 1946 ??

25 XII 1946 roku trzy ostatnie Zarz?dy (czyli Ochrony nr 1 i nr 2 oraz ZKMK) poł?czono w jeden pot??ny Zarz?d, o nazwie Zarz?d Głowny Ochrony szefem nowego zarz?du został gen. Nikołaj Własik . 1946 ? 1952. W maju 1952 roku Głowny Zarz?d Ochrony przemianowano na Zarz?d Ochrony . Kierownictwo przej?ł bezpo?rednio owczesny minister BP Siemion Ignatiew, ktore sprawował a? do ?mierci Stalina.

  • Oddział ?A” (ewidencja archiwum) szef gen Arkadij Giercowskij 1946 ? 1953
  • Oddział ?B” (wykorzystanie techniki operacyjnej) w oddziale był rownie? Wydział Radiokontrwywiadu , ktory jeszcze w 1946 r. zostanie wyodr?bniony z oddziału ?B” i uzyskał status Oddziału, dokładnie Oddziału ?R”

szefami Oddziału ?B” byli:

  • płk Jewgienij Łapiszyn III/X 1946
  • płk A. Koczetkow 1946 ? 1949
  • płk A. Połkownikow 1949 ? III 1953
  • Oddział Techniki Operacyjnej [ OOT ] utw. 20 sierpnia 1946 r. (przygotowanie sprz?tu specjalnego i zaopatrywanie jednostek), szef F. ?elezow 1946 ? III 1953
  • Oddział ?W (kontrola korespondencji ? otwieranie listow, paczek głownie zza granicy) szef gen. Michaił Gribow 1946 ? 1952 oraz P. Matwijewskij 1951 ? III 1953
  • Oddział ?D” utworzony w maju 1946 roku z cz??ci Oddziału ?W” (przygotowanie dokumentow dla potrzeb operacyjnych, badanie charakteru pisma, fałszowanie dokumentow) ? oddział był odpowiedzialny wraz z odpowiednimi komorkami Ministerstwa Bezpiecze?stwa Publicznego za sfałszowanie wyborow w powojennej Polsce ; szefami oddziału byli płk Aron Pałkin 1946 ? 1951 i K. Bułhakow 1952 ? III 1953
  • Oddział ?K” (operacyjno-kontrwywiadowcza kontrola obiektow nuklearnych, jak np. ?ci?le tajnego obiektu Arzamas-16 mieszcz?cym si? w ?ci?le tajnym mie?cie Sarow i innych tajnych miejsc.); szefami oddziału byli: płk I. Pisariew 15 III 1946 ? 2 I 1952 oraz płk A. Iwanow: 2 I 1952 ? 14 III 1953
  • Oddział ?O” (praca operacyjne w?rod duchowie?stwa wszystkich wyzna?) Oddział został zlikwidowany w grudniu 1949 r, a jego problematyk? przej?ł nowy 5 Zarz?d; szefami oddziału byli: G. Karpow III 1946 ? 21 VII 1947 i B. Dubrowin 21 VII 1947 ? 6 XII 1949
  • Oddział ?R” (radiokontrwywiad) szef: W. Blinderman III 1946 ? 15 I 1952 oraz L. Nikitin 15 I 1952 ? 14 III 1953
  • Oddział ?S” (tłumaczenie i opracowywanie dokumentow dotycz?cych spraw nuklearnych) szef gen. Paweł Sudopłatow 1946 ? 1947. Oddział na pocz?tku czerwca 1947 r. został wł?czony do struktur I Zarz?dy Głownego, czyli wywiadu zagranicznego.
  • Oddział ?S” [utw.11 stycznia 1950 r] (szyfry dekrypta?) Nowy oddział S zast?pił 6 Zarz?d ktory został przekazany do KC WKB(b); szef M. Szarikow 11 I 1950 ? 2 XI 1951 i W. Siemionow 2 XI 1951 ? 14 III 1953
  • Oddział ?T” (ujawnienie osob maj?cych zamiary terrorystyczne wobec kierownictwa partyjno-rz?dowego) szef: A. Iwanow do 1947 r, a Chwat 1948 ? III 1953
  • Oddział ?DR” (dywersja akty przemocy wobec poszczegolnych osob) szef gen. Paweł Sudopłatow 15 II.1947 ? 9 IX 1950, jego zast?pca płk Leonid Eitingon 1946 ? 1950. Istniał do 28 wrze?nia 1950 roku, wtedy został podzielony na dwie odr?bne jednostki Biuro Nr 1 i 2
  • Biuro Nr 1 (prowadzenie dywersji i terroru za granic?), od 6 stycznia 1951 roku Zarz?d Nr 1, szef gen. Paweł Sudopłatow 28 IX 1950 ? III 1953
  • Biuro Nr 2 (prowadzenie terroru porwa? i zabojstw na terenie ZSRR), szef gen. Wiktor Drozdow
  • Oddział ?DN” (dezinformacji) [nie utw.]
  • Oddział ?ledczy ds. Specjalnych szef A. Leonow III 1946 ? 13 VII 1951, płk Michaił Riumin 20 X 1951 ? 13 X 1951
  • Oddział Ł?czno?ci Rz?dowej [OPS] [do ko?ca sierpnia 1947 roku w dyspozycji MSW ZSRR ]. szef: I. Worobiow 26 VIII 1947 ? 1950, płk Piotr Woronin 1950 ? III 1953
PIONY ZMILITARYZOWANE MGB
  • Głowny Zarz?d Wojsk Wewn?trznych (przej?ty z MSW ZSRR, pod koniec stycznia 1947 r.) w maju 1951 roku został poł?czony z wojskami ł?czno?ci rz?dowej i przekształcony w Zarz?d Głowny Ochrony Zewn?trznej
  • Głowny Zarz?d Wojsk Ochrony Szczegolnie wa?nych Obiektow Przemysłowych i Kolei (przej?ty z MSW ZSRR w czerwcu 1948 r.)
  • Głowny Zarz?d Wojsk Ochrony Pogranicza (przej?ty z MSW ZSRR 17 X 1949) szef N. Stachanow 17 X 1949 ??

Spisek/Sprawa Lekarzy [ edytuj | edytuj kod ]

Jednym z aspektow ?spisku lekarzy” była wcze?niejsza tzw. sprawa krymska , w ktorej ?ydowski Komitet Antyfaszystowski (JAFK), pod przywodztwem działacza ?ydowskiego Salomona Michoelsa , zaproponował w lutym 1944 roku rz?dowi ZSRR powołanie na Krymie ??ydowskiej Republiki Autonomicznej ” (na wzor nieudanego eksperymentu z ?narodowym pa?stwem ?ydowskim” przeprowadzonego w Birobid?anie w latach 30 XX w.). Reakcja Stalina była gwałtowna, uznał on propozycj? JAFK za działanie na rzecz pogwałcenia integralno?ci terytorialnej pa?stwa radzieckiego i prob? oderwania Krymu od ZSRR, a nast?pnie domniemanego zwi?zania si? z USA i przekazania nowej republiki pod kontrol? tego pa?stwa.

Plan prowokacji (zmierzaj?cy do wytoczenia antysyjonistycznego procesu pokazowego ) zainspirował Jozef Stalin, ktory za pomoc? Ministerstwa Bezpiecze?stwa Pa?stwowego ZSRR zorganizował nagonk? na cz??? ?rodowisk radzieckich ?ydow .

Pod koniec 1952 w ZSRR (w czasie rozpocz?cia procesu Slansky’ego w Czechosłowacji), podczas gdy ?spisek lekarzy” nie był jeszcze nagła?niany publicznie, oczekuj?c na realizacj? przez MBP ? Jozef Stalin zlecił zaufanym słu?bom praktyczne wdro?enie prowokacji dotycz?cej ?spisku lekarzy”. Sprawa rozpocz?ła si? od donosu lekarki Lidii Timaszuk (osoby o statusie tajnego wspołpracownika MBP) z lecznicy na Kremlu , ktora poinformowała Stalina w grudniu 1952 o zamiarze jego u?miercenia przez lekarzy-specjalistow z kremlowskiego szpitala, w wi?kszo?ci b?d?cych pochodzenia ?ydowskiego. Zamiar u?miercenia według donosu miał dotyczy? tak?e grupy wysokich funkcjonariuszy partii komunistycznej, rz?du ZSRR i wojska. Stoj?cy na czele Ministerstwa Bezpiecze?stwa Pa?stwowego Siemion Ignatjew wraz z zast?pc? Martemianem Riuminem otrzymali niezwłocznie rozkaz dostarczenia ?dowodow” na te oskar?enia. Stalin zakomunikował im, i? ?je?li nie uda wam si? zdoby? przyznania si? do winy lekarzy, skrocimy was o głow?” (według relacji przedstawionej przez Chruszczowa na XX zje?dzie partii komunistycznej w 1956). Szybko aresztowano ?lekarzy szkodnikow”, byli to kolejno: J. Etinger, A. Feldman, Aleksandr Grinsztejn , P. Jegorow, G. Majorow, B. Kogan, W. Winogradow oraz M. Wowsi.

Wkrotce rozpocz?to ?ledztwo, ktorym Jozef Stalin kierował osobi?cie, na bie??co instruuj?c oficerow ?ledczych MBP co do metod przesłucha? i post?powania z aresztowanymi i formułowania zarzutow przeciwko nim. W efekcie zarzuty postawiono 5 wybitnym lekarzom i profesorom, byli to: Etinger, Feldman, Grinstein, Kogan i Wowsi. Zarzucono im udział w nacjonalistycznej organizacji syjonistycznej ?Joint” (ktorego szefem miał by? nie?yj?cy od sierpnia szef JAFK, Solomon Michoels ? rodzony brat M. Wowsiego), ktora miała by? zało?ona przez ameryka?sk? Centraln? Agencj? Wywiadowcz? . Kolejne zarzuty otrzymali Jegorow, Kogan, Majorow i osobisty lekarz Stalina (przez ponad 20 lat), Winogradow ? zarzuty dotyczyły długoletniej wspołpracy z wywiadem brytyjskim oraz domniemanego otrucia Andrieja ?danowa i Aleksandra Szczerbakowa (byłego szefa Centralnego Zarz?du Politycznego Armii Czerwonej ). Dodatkowe zarzuty dotyczyły domniemanej proby zabojstwa kilku admirałow i marszałkow ZSRR, w tym Iwana Koniewa i Aleksandra Wasilewskiego . Podczas aresztowania lekarzy poddawano torturom, w wyniku czego przyznali si? do zarzucanych im czynow. Dwaj lekarze, Kogan i Etinger, zmarli w czasie ?ledztwa na skutek obra?e?.

Działalno?? Oddziału ?D” MGB podczas wyborow w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

Kiedy w 1946 roku powojennej Polsce przygotowano si? do wyborow do Sejmu Ustawodawczego , ktore miały si? odby? w 1947 roku, polskie organy bezpiecze?stwa zacz?ły przygotowywa? grunt do całkowitej kontroli nad tymi wyborami i ich sfałszowania, np. nasycaj?c odpowiednie o?rodki administracji wyborczej agentur?. Tak?e w teren wyszedł rozkaz ministra bezpiecze?stwa publicznego gen. Stanisława Radkiewicza , aby w najbardziej zagro?onych powiatach zmobilizowa? rezerw? Korpusu Bezpiecze?stwa Wewn?trznego , czyli wojsk Wewn?trznych MBP .
Wiceminister b.p. gen. Roman Romkowski kierował specjaln? operacj? propagandowego przygotowania do wyborow. Po zlikwidowaniu Komendy WIN-u przej?to tak?e kas? funduszow? tej organizacji, dewizy zostały wymienione na czarnym rynku przez grup? Romkowskiego. Za te pieni?dze np. wydrukowano a? 97 milionow egz. materiałow propagandowych. Bolesław Bierut i Jakub Berman 4 grudnia 1946 roku poprosili owczesnego głownego doradc? przy MBP S. Dawydowa o pomoc w sfałszowaniu wyborow. Do Polski przybyła 15-osobowa grupa fałszerzy z Oddziału ?D” Ministerstwa Bezpiecze?stwa Pa?stwowego ZSRR, ktor? kierował szef oddziału płk Aron Pałkin . Fałszerstwo polegało na spreparowaniu 5994 nowych protokołow z obliczonymi głosami i podrobieniu 40 tys. podpisow członkow obwodowych komisji wyborczych. Obieg dokumentow z referendum polegał na przekazaniu przez urz?dy bezpiecze?stwa dokumentacji z lokali wyborczych do ministra Radkiewicza, z kolei ten przekazywał je Dawydowowi, ten Pałkinowi, ktory rozdzielał listy pomi?dzy sprowadzonych z Moskwy specjalistow od fałszerstw.

Likwidacja MGB [ edytuj | edytuj kod ]

W 24 godziny po ?mierci Stalina Ministerstwo Spraw Wewn?trznych i Ministerstwo Bezpiecze?stwa Pa?stwowego znalazły si? pod całkowit? kontrol? Ławrientija Berii . W marcu 1953 Ministerstwo Bezpiecze?stwa Pa?stwowego wł?czono do struktur MSW, ktorego ministrem został Beria. W ten sposob podporz?dkował sobie cały aparat bezpiecze?stwa.

W niecały miesi?c po?niej Beria został aresztowany, a nast?pnie rozstrzelany w grudniu 1953.

MGB w kulturze popularnej [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Ministerstwo Bezpiecze?stwa Pa?stwowego ZSRR , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2022-02-21] .
  2. ↑ Rozkaz Ludowego Komisarza Bezpiecze?stwa Pa?stwowego Wsiewołoda Mierkułowa Nr 00107 z 22 marca 1946 o zmianie nazwy w zwi?zku z uchwał? Rady Najwy?szej ZSRR z 15 marca 1946 o przekształceniu komisariatow ludowych w ministerstwa.
  3. ↑ System w bazie Filmweb .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Jan Larecki: Leksykon Słu?b specjalnych ?wiata
  • Norman Polmar, Thomas B. Allen: Ksi?ga Szpiegow, Wydawnictwo Magnum Warszawa 2000
  • Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin : Archiwum Mitrochina , Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza SA Warszawa 2001
Słu?by specjalne Rosji i byłego ZSRR
Obecne
Historyczne
Tematy wspolne

Godło ZSRR

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ministerstwo_Bezpiecze?stwa_Pa?stwowego_ZSRR&oldid=72665378 ”