Merian C. Cooper

Merian Caldwell Cooper

generał brygadier
Data i miejsce urodzenia	24 pa?dziernika 1893 Jacksonville , Floryda
Data i miejsce ?mierci	21 kwietnia 1973 San Diego
Przebieg słu?by
Lata słu?by	od wrze?nia 1919 (w Wojsku Polskim)
Siły zbrojne	United States Army Air Service Gwardia Narodowa Stanow Zjednoczonych Wojsko Polskie
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego
Jednostki	Ameryka?ski Korpus Ekspedycyjny , 7 eskadra my?liwska
Stanowiska	zast?pca d-cy, po?niej dowodca 7 eskadry my?liwskiej
Głowne wojny i bitwy	I wojna ?wiatowa , wojna polsko-bolszewicka , II wojna ?wiatowa
Po?niejsza praca	dziennikarz, filmowiec, re?yser, scenarzysta
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Merian Caldwell Cooper (ur. 24 pa?dziernika 1893 w Jacksonville , zm. 21 kwietnia 1973 w San Diego ) ? ameryka?ski filmowiec, re?yser i scenarzysta, a tak?e generał brygadier Armii Stanow Zjednoczonych oraz podpułkownik pilot Wojska Polskiego , słu??cy w lotnictwie polskim w latach 1919?1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej , organizator Eskadry Ko?ciuszkowskiej , ojciec Macieja Słomczy?skiego , kawaler Orderu Virtuti Militari . Najpopularniejszym jego filmem był King Kong z 1933.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Dzieci?stwo i młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? w 1893 w Jacksonville , w stanie Floryda , Stany Zjednoczone . Probował studiowa? w Akademii Marynarki Wojennej , lecz porzucił nauk? i podj?ł prac? jako dziennikarz. Poszukuj?c przygod, po wybuchu I wojny ?wiatowej , w 1916 wst?pił do ameryka?skiej Gwardii Narodowej i uczestniczył w poszukiwaniach Pancho Villi na pograniczu z Meksykiem. Chc?c zosta? lotnikiem, uko?czył w 1917 szkoł? pilota?u w Nowym Jorku , po czym wst?pił do Ameryka?skiego Korpusu Ekspedycyjnego wysłanego na wojn? do Europy. Jesieni? 1918 pilotuj?c samolot rozpoznawczy został zestrzelony nad Niemcami , l?dował przymusowo, doznał poparze? i dostał si? do niewoli.

Wojna polsko-bolszewicka [ edytuj | edytuj kod ]

Po zawieszeniu broni 11 listopada 1918 powrocił do Francji, po czym przyjechał do Polski w lutym 1919 w ramach misji ARA ( American Relief Administration ), ktora pod kierunkiem Herberta Hoovera niosła pomoc humanitarn? zniszczonej Europie. Cooper przydzielony został do misji ?ywno?ciowej we Lwowie i wł?czył si? do akcji humanitarnej. Tu poznał gen. Tadeusza Rozwadowskiego , z ktorym rozmawiał o sensie u?ycia lotnictwa polskiego na kresach. Cooper miał pewne zwi?zki z Polsk?, gdy? jego prapradziad pułkownik John Cooper walczył w bitwie pod Savannah u boku Kazimierza Pułaskiego i uwa?ał go za przyjaciela. Pami?? o tym przekazywana z pokolenia na pokolenie spowodowała, ?e Merian Cooper postanowił spłaci? Polsce dług wdzi?czno?ci. Pisał, ?e w rodzinie traktowano to jako nakaz. Podczas pobytu w Pary?u zgłosił si? do szefa polskiej misji wojskowej generała Tadeusza Rozwadowskiego, ktoremu zaoferował gotowo?? słu?enia Polsce tak?e na linii frontu. Był lotnikiem; oficerow tej broni bardzo brakowało, wi?c w porozumieniu z gen. Rozwadowskim pojechał do Warszawy, gdzie ponowił sw? ofert? Naczelnikowi Pa?stwa Jozefowi Piłsudskiemu . Piłsudski przyj?ł ofert? niech?tnie, miał stwierdzi?, ?e najemnikow nie potrzebujemy, jednak, po krotkim wahaniu, wyraził zgod? na zwerbowanie kilku do?wiadczonych lotnikow ameryka?skich, w zwi?zku z czym Cooper wrocił na pocz?tku lipca 1919 do Pary?a. Spotkał tam wybieraj?cego si? wła?nie do Polski majora Cedrika Fauntleroya , ktorego namowił do swojej idei i wspolnie zebrali dalszych lotnikow ameryka?skich gotowych do słu?by w Polsce. W połowie wrze?nia 1919 grupa o?miu ameryka?skich lotnikow przybyła do Polski. Zostali przydzieleni do 7. Eskadry My?liwskiej , stacjonuj?cej na lotnisku na Lewandowce pod Lwowem. Od grudnia 1919 Eskadra przyj?ła nazw? 7. Eskadry My?liwskiej im. Tadeusza Ko?ciuszki. Cooper został zast?pc? dowodcy eskadry, mjra Fauntleroya oraz dowodził jedn? z jej dwoch grup, grup? Pułaski.

W kwietniu 1920 eskadra wkroczyła do walki na froncie polsko-bolszewickim, przebazowuj?c do miasta Połonne , a nast?pnie do Berdyczowa i Białej Cerkwi . Uczestniczyła ona w natarciu polskim na Ukrainie . Cooper wraz z innymi pilotami latał aktywnie na rozpoznanie i zwalczanie oddziałow 1. Armii Konnej ostrzeliwuj?c jej oddziały z karabinow maszynowych i obrzucaj?c granatami. W połowie maja, klucz trzech samolotow pod dowodztwem Coopera został przej?ciowo wydzielony do osłony jednostek bombowych operuj?cych z Kijowa przeciw ?egludze na Dnieprze . Podczas wycofywania si? sił polskich pod naciskiem ofensywy radzieckiej eskadra w dalszym ci?gu była intensywnie wykorzystywana; podczas startu w Berdyczowie samoloty Coopera i Crawforda zostały uszkodzone przez kawaleri? Budionnego, lecz zdołali oni uciec pieszo spod bezpo?redniego zagro?enia. Pod koniec czerwca, Cooper został dowodc? eskadry, skierowanej ponownie do Lwowa.

13 lipca 1920 samolot Coopera został zestrzelony przez bolszewikow i wyl?dował przymusowo za lini? wroga ^[1] . Został uznany w Polsce za zaginionego, w rzeczywisto?ci jednak trafił do niewoli, gdzie po nieudanej probie ucieczki został skierowany do oddziału oczyszczaj?cego tory kolejowe pod Moskw? . Przy pomocy dwoch innych polskich je?cow, por. Sokołowskiego i kpt. Zalewskiego, udało mu si? uciec i po przej?ciu 700 kilometrow dotrze? w kwietniu 1921 na Łotw? , nast?pnie do Polski.

Kariera filmowa [ edytuj | edytuj kod ]

Po zako?czeniu wojny Cooper powrocił do Stanow Zjednoczonych, gdzie ponownie pracował jako dziennikarz, jednocze?nie z zamiłowania podro?ował po mało ucz?szczanych miejscach ?wiata. Stał si? dokumentalist? i producentem filmowym w Hollywood . Nakr?cił dokumentalne filmy z podro?y do Turcji i Azji Wschodniej wspolnie z Marguerite Harrison np. Grass: A Nation’s Battle for Life , nast?pnie Chang: A Drama of the Wilderness (nakr?cony w Syjamie ) oraz fabularny The Four Feathers o walkach z Zulusami (nakr?cony w Afryce ?rodkowej). Zainspirowany ?yciem goryli , napisał scenariusz i stał si? wspołre?yserem filmu King Kong wytworni RKO z 1933, ktory odniosł ogromny sukces. Ł?czne wpływy z jego wy?wietlania wyniosły 1,8 mln dolarow (przy cenie biletu 15 centow ). Cooper sam zagrał w filmie, pilotuj?c samolot atakuj?cy wielk? małp?.

Jako producent przyczynił si? do powstania wielu klasycznych filmow, w tym np. Małe kobietki . Stworzył duet Fred Astaire i Ginger Rogers . W społce z Johnem Fordem wyprodukował kilka dzieł tego re?ysera m.in. Nosiła ?ołt? wst??k? , Fort Apache , Spokojny człowiek , Poszukiwacze . Wyprodukował w sumie 62 filmy, dwa wyre?yserował, do o?miu napisał scenariusze.

W 1934 pismo ? Fortune ” uznało Coopera za jedn? z najwa?niejszych osob w Hollywood. W 1952 otrzymał Oscara za tworczy wkład do sztuki filmowej. Zasługi dla filmu zapewniły mu honorowe miejsce w słynnej Alei Gwiazd w Hollywood (jego imi? umieszczono tam z bł?dem: ?Meriam C. Cooper”).

Zarobione w przemy?le filmowym pieni?dze inwestował w przemysł lotniczy ? m.in. w latach 1930?1932 był dyrektorem linii lotniczych Pan Am .

Dalsza kariera wojskowa [ edytuj | edytuj kod ]

Podczas II wojny ?wiatowej był szefem sztabu generała Claire’a Chennaulta ? dowodcy Ameryka?skich Sił Powietrznych w Chinach , a nast?pnie zast?pc? szefa sztabu lotnictwa ameryka?skiego na Pacyfiku, pod dowodztwem generała MacArthura . W 1950 został awansowany do stopnia generała brygady.

Zwi?zki z Polsk? i Polakami [ edytuj | edytuj kod ]

W latach 20. i 30. Cooper stale utrzymywał zwi?zki z Polsk? i Polakami. W 1922 opublikował w Chicago wspomnienia ?Faunt-le- Roy i jego eskadra w Polsce. Dzieje Eskadry Ko?ciuszki”. W 1937 został członkiem Stowarzyszenia Weteranow Armii Polskiej w Ameryce, działał w placowce nr 100 Lotnej i patronował akcjom zbierania funduszy na Fundusz Inwalidzki im. I.J. Paderewskiego . Po uderzeniu Niemiec na Polsk? w 1939 r. zorganizował koncert charytatywny, z ktorego dochod przeznaczony był na pomoc Polsce ^{[2] [3] [4]} . W czasie wojny opiekował si? Polakami przebywaj?cymi na terenie USA oraz spotykał si? z polskimi władzami. B?d?c w Anglii nawi?zał rownie? kontakty z polskim Dywizjonem 303 , ktory kontynuował tradycje Eskadry Ko?ciuszkowskiej . Wizytował Dywizjon 303 14 marca 1941 roku ^[5] . W po?niejszym okresie wielokrotnie przesyłał Dywizjonowi gratulacje i okoliczno?ciowe ?yczenia ^[6] . Po wojnie utrzymywał natomiast kontakty z polskimi lotnikami, ktorzy wyemigrowali do USA.

Zmarł na chorob? nowotworow? 21 kwietnia 1973 w San Diego , w Kalifornii .

Uznanie [ edytuj | edytuj kod ]

Kawaler Krzy?a Srebrnego Orderu Wojennego Virtuti Militari (z r?k marsz. Jozefa Piłsudskiego po powrocie z niewoli), Krzy?a Walecznych , Polowej Odznaki Pilota , Legii Zasługi , Purpurowego Serca , Medalu Sił L?dowych za Wybitn? Słu?b? oraz ameryka?skiego Distinguished Service Cross , ktorego nie przyj?ł ze wzgl?dow honorowych ^[7] . W 1966 Cooper został uhonorowany za zasługi dla Polski przez Rz?d Polski na emigracji Złotym Krzy?em Zasługi z Mieczami .

Losami Coopera inspirowany był niemy film Gwia?dzista eskadra w re?. Leonarda Buczkowskiego z 1930, w ktorym znajduje si? te? w?tek o miło?ci ameryka?skiego ?ołnierza do polskiej dziewczyny.

W 2008 imieniem Coopera nazwana została ulica w warszawskiej dzielnicy Bemowo ^[8] , a 27 marca 2018 rondo w Rzeszowie .

Jego wizerunek widnieje na stateczniku pionowym my?liwca MiG-29 nr taktyczny 105 z 23 Bazy Lotnictwa Taktycznego w Mi?sku Mazowieckim ^[9] . Wizerunek został naniesiony w ramach projektu ?Kosynierzy Warszawy” zorganizowanego przez Fundacj? Historyczn? Lotnictwa Polskiego ^[10] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Grzegorz Jamroziak, ?Od Pułaskiego do King-Konga. Podniebne przygody Meriana C. Coopera” w: ? Mowi? Wieki ” nr specjalny 2/2005, s. 80?84
• Tomasz J.Kopa?ski, ?7 Eskadra ? Na froncie bolszewickim 1920 r.” w: ?Model Hobby” nr 24 (2005)
• Mariusz Patelski, ?Ochotnicy ameryka?scy w wojnie polsko-bolszewickiej. Z działalno?ci dyplomatycznej gen. Tadeusza Jordan Rozwadowskiego” , ?Zeszyty Historyczne”, Pary? 2000, z. 132.
• Richard Ulrych, ?General Tadeusz Rozwadowski and the Attempt to Establish a Volunteer American Legion within the Polish Army, 1919?1920”, The Polish Review, tom XXXVII, nr 1, 1992, s. 102?104
• Kazimierz W?grzecki: Kosynierzy warszawscy. Historia 303 Dywizjonu My?liwskiego Warszawskiego imienia Tadeusza Ko?ciuszki . Londyn: Veritas, 1968. OCLC 877575754 .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• O Amerykanach w obronie Lwowa i Kresow Wschodnich . [dost?p 2009-11-21].
• Merian C. Cooper w bazie Filmweb
• Merian C. Cooper w bazie IMDb ( ang. )
• Cooper na wojnie polsko-sowieckiej . [dost?p 2009-11-21].
• gen. Rozwadowski i kpt. Cooper. Ameryka?scy sojusznicy w wojnie polsko-bolszewickiej . [dost?p 2013-07-05].