Ten artykuł nale?y dopracowa? : od 2022-09 → poprawi? styl ? powinien by? encyklopedyczny . Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tego artykułu . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Marin Dr?i?

Data i miejsce urodzenia	1508 Dubrownik
Data i miejsce ?mierci	1567 Wenecja
Zawod, zaj?cie	pisarz
Multimedia w Wikimedia Commons

Marin Dr?i? (ur. 1508 w Dubrowniku , zm. 1567 w Wenecji ) ? poeta i dramatopisarz. Jeden z najbardziej znanych chorwackich pisarzy okresu renesansu , a zarazem najbarwniejsza posta? w galerii znakomitych Dubrowniczan. Mieszczanin, bratanek poety D?ore Dr?icia ^[1] .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Pochodził ze znanej kupieckiej rodziny mieszcza?skiej. Zgodnie z tradycj? rodzinn? został klerykiem i przej?ł po stryju piecz? nad ko?ciołem Wszystkich ?wi?tych w Dubrowniku oraz ko?ciołem ?w. Piotra na wyspie Kolo?ep . Rownocze?nie brał udział w rodzinnych operacjach handlowych. Kiedy w 1538 rodzina Dr?icia popadła w powa?ne tarapaty finansowe, Dr?i?, maj?cy ju? wtedy lat trzydzie?ci, skorzystał z jednorazowej zapomogi rz?dowej i udał si? na studia do Sieny . Został rektorem domu studenckiego "Domus Sapientae", co było automatycznie zwi?zane ze stanowiskiem prorektora uniwersytetu, i opracował projekt nowego statutu uniwersyteckiego. W 1542 Dr?i? opu?cił Sien? nie uko?czywszy studiow, co, jak si? przypuszcza, było spowodowane m.in. powtornym krachem finansowym rodziny. Od tego czasu wi?kszo?? zachowanych dokumentow dotycz?cych Dr?icia to dokumenty ?wiadcz?ce o ci?głych kłopotach finansowych: długi, ??dania wierzycieli itp. Wkrotce po powrocie do Dubrownika Dr?i? zaci?gn?ł si? do słu?by austriackiego awanturnika, hrabiego Rogendorfa, w charakterze pokojowca i tłumacza. Najpierw udał si? z nim do Wiednia, a po?niej do Konstantynopola . Po niepowodzeniach, jakie spotkały Rogendorfa na dworze sułta?skim, Dr?i? rozstał si? z nim, tłumacz?c po?niej ten krok wobec władz dubrownickich wzgl?dami natury patriotycznej. Wtedy te? zacz?ł po raz pierwszy my?le? powa?nie o swojej karierze duchownej i bardzo szybko został diakonem (1548/49), nast?pnie ksi?dzem (1550). Dochody z ko?cioła Wszystkich ?wi?tych, ktorym nadal zarz?dzał, ci?gle były dla niego niewystarczaj?ce. Zaci?gał wci?? nowe długi i probował w miar? mo?liwo?ci nie płaci? starych. W 1562 wyjechał do Wenecji . W 1566 przybył do Florencji , gdzie usiłował zmontowa? spisek przeciwko rz?dowi dubrownickiemu ^[2] .

Ze wzgl?du na dziedziczne w rodzinie Dr?icow beneficja obrał karier? duchown?, ale ?wi?cenia kapła?skie przyj?ł dopiero po 40. roku ?ycia. Wiecznie w długach, imał si? najro?norodniejszych zaj??. Był m.in. tłumaczem, pokojowcem, muzykiem, pisarzem w urz?dzie solnym. Gnany ciekawo?ci? ?wiata oraz nadziej? na dodatkowe ?rodła utrzymania przemierzył Włochy , odwiedził Austri? i Turcj?. Pod koniec ?ycia usiłował daremnie skłoni? Ku?m? Medyceusza , by pomogł mu dokona? przewrotu polityczno-społecznego w Dubrowniku. Poezj? liryczn? uprawiał marginesowo. Sław? literack? zawdzi?cza Dr?i? przede wszystkim utworom dramatycznym: komediom, sielankom dramatycznym, ktore zajmuj? trwałe miejsce w dziejach teatru europejskiego ^[3] .

Dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

Do jego najbardziej znanych utworow nale?? komedie: Dundo Maroje (wystawiana rownie? w Polsce), Skup (Sk?piec) oraz Plakir i vila (Plakir i rusałka) uwa?ana za prekursorsk? w stosunku do Szekspirowskiego Snu nocy letniej ^[4] . Tworca sielanek ( Tirena , Gri?ula , D?uho Kerpeta ), farsy Novela od Stanca , komedii ( Pomet , Dundo Maroje , Trip?e de Utol?e , Pjerin Arkulin ), tragedii Hekuba ^[5] .

Tworczo?? Dr?icia obejmuje wiele dziedzin: poezj? liryczn?, pastorałk? , listy polityczne i broszury oraz komedi?. Podczas gdy jego pastorałki (Tirena, Venus and Adon i Plakir) s? nadal wysoko oceniane jako mistrzowskie przykłady tego gatunku. Jego komedie nale?? do najlepszych w europejskiej literaturze renesansu. Podobnie jak w przypadku innych wielkich pisarzy komediowych, takich jak Lope de Vega , Ben Jonson czy Moliere , komedie Dr?icia s? pełne bujnego ?ycia i witalno?ci, celebruj? miło??, wolno?? i szczero?? oraz szydercz? chciwo??, egoizm i drobnych tyranow - zarowno w rodzinie, jak i w pa?stwie.

Literatura dubrownicka pozostawiła obraz miasta jako oazy szcz??liwo?ci, gdzie odmienia si? nieustannie przez wszystkie przypadki słowo libertas; napi?cia za? i konflikty wewn?trzne wolała pomija? wstydliwym milczeniem ^[6]

Wiersze [ edytuj | edytuj kod ]

Wi?kszo?? wierszy wydanych przez Dr?icia w ksi??ce Pjesni Marina Dr?cia ujedno stavljene s mnozim druzim lijepim stvarmi (1551), pol. Wiersze Marina Dr?icia wraz z wielu innymi pi?knymi rzeczami). S? to wiersze miłosne, powstałe prawdopodobnie przed pobytem we Włoszech i całkowicie niemal pozostaj?ce w kr?gu tradycji starszej liryki dubrownickiej ^[2] .

Komedia [ edytuj | edytuj kod ]

Utwory komediowe stanowi? przykład typowy erudycyjnych komedii renesansowych. Ich najwi?ksz? zalet? jest mocne osadzenie w realiach ?ycia dubrownickiego. Niezale?nie od tego, gdzie toczy si? akcja poszczegolnych utworow, postacie s? autentycznie dubrownickie. Wszystkie konwencjonalne typy komediowe ? sk?pi starcy, sprytne słu??ce, kurtyzany, naiwne dziewcz?ta, zdradzani m??owie i niewierne ?ony ? zostały urealnione i zindywidualizowane. Indywidualizacja obejmuje rownie? warstw? j?zykow?, wszystkie postacie posługuj? si? j?zykiem potocznym, ale ka?da z nich, zale?nie od regionu i kr?gu społecznego, ma swoj własny, specyficzny sposob wypowiedzi, słu??cy cz?sto osi?ganiu dodatkowych efektow komicznych. Akcja komedii jest wartka i pełna niespodzianek. Utwory stanowi? pochwał? urokow ?ycia, miło?ci, zaradno?ci i sprytu. Ich podstawowym zało?eniem było pragnienie zabawienia publiczno?ci, bez ?adnych moralizatorskich tendencji. Humor Dr?icia jest na ogoł pozbawiony goryczy i satyrycznego jadu, cho? w niektorych fragmentach jego utworow, przede wszystkim w prologu do komedii Dundo Maroje, w niektorych kwestiach wypowiadanych przez słu??cych, w samej interpretacji postaci ze ?wiata ludowego, ktore nie tylko słu?? roz?mieszaniu publiczno?ci, lecz maj? rownie? pewne cechy gł?boko ludzkie i godne szacunku, zawarte s? elementy krytycznego stosunku do rzeczywisto?ci społecznej, ktorego pozbawiona była na ogoł owczesna komedia włoska ^[2] .

Dundo Maroje (1551) [ edytuj | edytuj kod ]

Utwor opowiada o perypetiach ojca poszukuj?cego w Rzymie lekkomy?lnego syna. Komedia jest uwa?ana za podstawowy element chorwackiego teatru i jedno z najwi?kszych dzieł literackich w j?zyku chorwackim. Mowi si?, ?e został wykonany po raz pierwszy w 1551 roku w sali głownej Wielkiej Rady Republiki Raguzy . Akcja tocz?ca si? w Rzymie z postaciami z Dubrownika składa si? z dwoch prologow i pi?ciu aktow, z ktorych nie zachowało si? zako?czenie. Na j?zyk polski komedi? przeło?yli J. Brzechwa i Z. Stoberski ; wystawiły j? teatry w Nowej Hucie, Poznaniu i Warszawie ^[2] .

" Odwrociłem plac, na ktorym siedzieli?cie, i stał si? scen?, i wy?cie si? na niej znalele?li "

Dramat [ edytuj | edytuj kod ]

Z dramatow pasterskich Dr?icia zachowały si? jeszcze Plakir i vila (Plakir i rusałka) oraz ?uho Krpeta , wystawiony mi?dzy 1553 a 1556, z ktorego ocalały tylko niewielkie fragmenty. Te dwa ostatnie utwory, w odro?nieniu od wierszowanych Tinery i Venery pisane były proz? z wierszowanymi wstawkami (Plakir). Oprocz Noveli od Stanca napisał jeszcze jeden utwor typu farsowego, mał? scenk? D?ivko Oblizalo i Savo Vragolov (Ja? Oblizucha i Savo Czartołap) ^[7] .

Tirena (1549) [ edytuj | edytuj kod ]

S? to jedyne utwory Drzicia opublikowane drukiem za ?ycia autora. Reszta pozostała w r?kopisie i doczekała si? pierwszego wydania dopiero w 1875.

Tirena, napisana gładkim wierszem, skomponowana nader starannie i wdzi?cznie, pełna uczu? subtelnych i wytwornych nie zaj?łaby wszelako tak poczesnego miejsca w dziejach dramatu chorwackiego, gdyby Dr?i? obok fantastyczno-idyllicznego w?tku nie wprowadził na scen?, w rolach postaci komicznych, chłopow z okolic Dubrownika. Staj? si? oni ofiarami igraszek Kupidyna na rowni ze "szlachetnymi" pasterzami, co powoduje mnostwo komplikacji, a całemu utworowi dodaje ?wie?o?ci i autentycznego humoru. T? metod? ł?czenia w?tku idyllicznego z komediowym zastosował Dr?i? we wszystkich swoich pastersko-mitologicznych dramatach ^[8] .

? Jak miło na wzgorza zielone i??, Bo?e,

Gdy dzie? si? wynurza i pierwsze l?ni? zorze,

Gdy trawka wyro?nie w?rod pol rozmaita

I kwiat w niej o wio?nie przero?ny zakwita,

Gdy rzewne piosenki słowiki ?piewaj?,

By rzec - do Jutrzenki moc ro?nych spraw maj?,

Z pagorkow dokoła dobiega wo? ro?y

I długi szlak zgoła w?drowca nie nu?y.

Na polu igraj? wietrzyki-wesołki

I tkliwie muskaj? traw chwiejnych wierzchołki.

Dokoła listowie i wod gł?bie ro?ne,

Nad nimi ptaszkowie igraj? miło?nie.

Co lubych kwiateczkow! Ich zapach uroczy

Wnet słodycz w serdeczku i w duszy roztoczy.

W?rod ł?k, przy potoku jak miło byłoby

Dni sp?dza? u boku kochanej osoby.” ^[3]

Przeł. Jerzy Litwiniuk

Pripovijes kako se Venere bozica uzeze u ljubav lijepoga Adona [ edytuj | edytuj kod ]

W utworze Pripovijes kako se Venere...?wiat postaci komicznych egzystuje co prawda niemal niezale?nie od ?wiata sentymentalnego i ma raczej typowy dla intermediow, farsowy charakter ^[2] .

Plakir i Vila [ edytuj | edytuj kod ]

W dramacie Plakir i vila akcja obu w?tkow jest ?ci?le ze sob? zwi?zana, fantazja i rzeczywisto?? ł?cz? si? w jedn?, pełn? wdzi?ku i dowcipu cało??. Trzeba zaznaczy?, i? Plakir wyprzedza Szekspirowski Sen nocy letniej. Ze wzgl?du na to, ?e pisany był proz? ceniono go w swoim czasie mniej od Tireny, obecnie jednak uwa?a si? go za najbardziej interesuj?cy dramat pasterski Dr?icia ^[2] .

Listy [ edytuj | edytuj kod ]

Odkrycie listow (1938) stanowiło wielk? sensacj? w ?wiecie naukowym, gdy? nagle przedstawiły one lekkomy?lnego, wesołego, o nieco awanturniczym usposobieniu ksi?dza w zupełnie odmiennym ?wietle ? jako spiskowca i rewolucjonist?. Zarowno zawarte w utworach Dr?icia akcenty krytyki społecznej, jak i wspomniana działalno??, ujawniaj? nastroje istniej?ce w owczesnym społecze?stwie, o ktorych literatura dubrownicka na ogoł milczy. Dotychczas najpełniejsz? (nie obejmuj?c? jedynie farsy D?ivko Oblizalo... ) i najstaranniej opracowan? edycj? dzieł Dr?icia jest wydanie Milana Re?etara Djela Marina Drzi?a (1930) ^[2] .

Inne dzieła [ edytuj | edytuj kod ]

• Pomet(1548)
• Hekuba(1559)
• Novela od Stanca(1550)
• D?uho Kerpetarodła
• Skup (1554) ? oparta na Plautowskim w?tku sk?panego starca
• Trip?e de Utol?e
• Arkulin
• Pjerin

Polityka [ edytuj | edytuj kod ]

Jak twierdzi Genealogia Dr?iciow, ulubieniec patrycjuszy ? odnajduje si? we Florencji, gdzie wystosowuje jeden po drugim listy do Cosmy Medyceusza i jego syna Franciszka, w ktorych przedstawia plan spisku zmierzaj?cego do obalenia w Dubrowniku rz?dow " dwudziestu szalonych potworow" , jak okre?la Senat dubrownicki. Patronat nad spiskiem miałby przej?? Cosma, ktory powinien si? te? wystara? o obło?enie miasta kl?tw? (prawdziw? b?d? fałszyw?), przeprowadzenie za? zamachu stanu bierze na siebie sam Dr?i?, licz?c na poparcie całego społecze?stwa. Prosi jedynie Cosm? o kilkudziesi?ciu ludzi, ktorzy by pojedynczo i w tajemnicy przybywali do Dubrownika udaj?c, ?e chc? kupi? konie lub podaj?c si? za poszukuj?cych pracy rzemie?lnikow. Zdaje si?, ?e pomysłow takich ma wi?cej i nie w?tpi w powodzenie całej akcji oraz powstanie Republiki, w ktorej pod zwierzchnictwem Cosmy rz?dy podzielone zostałyby sprawiedliwie mi?dzy szlacht? i mieszczan. Nie zapomina te? poeta upomnie? si? w listach o pieni?dze, ktorych jednak nie otrzyma nigdy, gdy? Cosma, jeden z najtrze?wiejszych politykow swej epoki, na listy Dr?icia po prostu nie odpowiada. Odnalezione dopiero w XX w. w archiwach florenckich - wywołuj? prawdziw? burz?. Dla wspołczesnych jednak pozostały tajemnic?. O Drziciu-polityku pisano jako o zdrajcy ojczyzny, niepowa?nym awanturniku b?d? te? jako fanta?cie czy rewolucjoni?cie. Był te? tym wszystkim po trochu, a wspołczesne kategorie niezbyt s? przydatne do oceny jego postaci. Jakkolwiek plany Drzicia były dziecinne i teatralne, jakkolwiek cz?sto nieuzasadnione były zarzuty, ktore postawił ludziom rz?dz?cym miastem i jakkolwiek ?ałosna była sytuacja, w jakiej si? znalazł przed ?mierci?, to jednak rownie? Drzi?-spiskowiec pozostanie postaci? budz?c? nie lito??, lecz szacunek ? za autentyzm swej nienawi?ci i za odwag?; za to, ?e swym szalonym i ?miesznym gestem ocalił od zapomnienia tych wszystkich, dla ktorych Dubrownik nie był Arkadi?, Starej Indii podobn? ^[5] .

Dziedzictwo [ edytuj | edytuj kod ]

Od czasu odzyskania niepodległo?ci przez Chorwacj? w 1991 roku, przyznawana jest przez Ministerstwo Kultury Chorwacji nagroda im. Marina Dr?icia. Jej celem jest stymulowanie pracy dramatycznej i teatralnej. Uroczysto?? wr?czenia nagrod odbywa si? tradycyjnie w Splicie w dniu otwarcia Dni Maruli?a. Nagroda obejmuje honorarium oraz rze?b? z br?zu wykonan? przez Damira Matu?i?a.

Chorwacki parlament ogłosił rownie? rok 2008 Rokiem Marina Dr?icia, gdy? przypada 500. rocznica jego urodzin.

Jego imieniem nazwano alej? w Zagrzebiu. Na ulicy Dra?kovi?eva (centrum Zagrzebia) znajduje si? scena sceniczna nazwana imieniem Marina Vidra. Pseudonimy podawane s? z ro?nych powodow. W j?zyku chorwackim słowo vidra mo?e rownie? odnosi? si? do osoby, ktora jest perfidna i zaradna.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]