Maria Tallchief

Maria Tallchief (1961)
Imi? i nazwisko urodzenia	Elizabeth Marie Tall Chief
Data i miejsce urodzenia	24 stycznia 1925 Fairfax
Data i miejsce ?mierci	11 kwietnia 2013 Chicago
Zawod, zaj?cie	tancerka baletowa
Multimedia w Wikimedia Commons

Maria Tallchief , Elizabeth Marie Tall Chief (ur. 24 stycznia 1925 w Fairfax , zm. 11 kwietnia 2013 w Chicago ) ? ameryka?ska tancerka baletowa , solistka Ballets Russes i New York City Ballet , pierwsza primabalerina india?skiego pochodzenia.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Elizabeth Marie Tall Chief urodziła si? w 1925 roku w Fairfax , w Oklahomie . Jej ojciec Alexander Joseph Tall Chief (1890?1959) był bogatym (dzi?ki dochodom z dzier?awy terenow naftowych) wodzem plemienia Osed?ow , a matka Ruth miała pochodzenie szkocko-irlandzkie. Zainteresowana ta?cem od najmłodszych lat, zacz?ła pobiera? lekcje jako trzylatka. Nauk? baletu kontynuowała wraz z młodsz? siostr? Marjorie (1926?2021 ^[1] ) po przeprowadzce do Los Angeles i Beverly Hills , gdzie do?wiadczyła przejawow dyskryminacji i zmieniła pisowni? nazwiska na ?Tallchief”. Oprocz baletu, uczyła si? wowczas stepowania , ta?ca hiszpa?skiego i akrobatyki , a na lokalnych jarmarkach i wydarzeniach dobroczynnych prezentowała te? z Marjorie stylizowane ta?ce india?skie z elementami akrobatyki.

Maj?c 12 lat Betty Marie trafiła do szkoły baletowej Bronisławy Ni?y?skiej , cenionej rosyjskiej tancerki i choreografki polskiego pochodzenia, siostry wybitnego tancerza Wacława Ni?y?skiego . Pod jej kierunkiem poczyniła znaczne post?py i zadebiutowała jako pi?tnastolatka, ta?cz?c do koncertu Fryderyka Chopina na scenie Hollywood Bowl .

Po uko?czeniu szkoły w 1942 roku Tallchief wyjechała do Nowego Jorku , gdzie ? dysponuj?c talentem i wa?nym paszportem ? otrzymała szans? wyjazdu na wyst?py w Kanadzie z zespołem Ballet Russe de Monte Carlo . Po powrocie weszła w skład tego cenionego zespołu na stałe, chocia? odmowiła zmiany nazwiska na brzmi?ce z rosyjska ?Tallchieva”, a jej rosyjskie kole?anki nie przepadały za bogat? rywalk? o nieeuropejskim pochodzeniu.

W 1944 roku dyrektorem zespołu został wybitny gruzi?ski choreograf George Balanchine , ktory docenił talent i urok Marii Tallchief, powierzaj?c jej kolejne wa?ne role solowe, a dwa lata po?niej ? po?lubiaj?c j?. Rok po?niej oboje wyjechali do Pary?a , gdzie Balanchine obsadził Tallchief ? jako pierwsz? Amerykank? w historii ? w swoich produkcjach na scenie Ballet de l'Opera de Paris .

Po powrocie do USA Maria Tallchef została jedn? z gwiazd nowo powstałego New York City Ballet . Stworzona specjalnie dla niej przez Balanchine'a (z ktorym rozwiodła si?, ale pozostała zwi?zana zawodowo) trudna technicznie rola w Ognistym ptaku do muzyki Igora Strawinskiego przyniosła jej w 1949 roku sław? primabaleriny i uznanie w ?wiecie baletu. Podobnie ?ywiołowa i wymagaj?ca rola Tallchief w Dziadku do orzechow uczyniła w 1954 roku z tego zapomnianego baletu Piotra Czajkowskiego najpopularniejsze przedstawienie baletowe. Jej inne wybitne kreacje baletowe z tego okresu to m.in. szybkie, pełne pasji i popisow technicznych wyst?py solowe w Jeziorze łab?dzim i Orfeuszu .

Z nowojorsk? scen? baletow? Maria Tallchief była zwi?zana do 1964 roku, wyst?puj?c go?cinnie tak?e w przedstawieniach baletowych m.in. w Chicago , San Francisco , Danii , Niemczech , Japonii i Ameryce Południowej . Jako solistka Ballet Russe de Monte Carlo otrzymywała w połowie lat 50. niespotykan? wowczas w balecie ga?? w wysoko?ci 2000 dolarow tygodniowo. W 1960 roku, jako pierwsza ameryka?ska tancerka, wyst?piła ? u boku sławnego du?skiego tancerza Erica Bruhna ? na deskach moskiewskiego Teatru Bolszoj .

W latach 60. XX wieku Tallchief ta?czyła nie tylko role abstrakcyjne, ale i dramatyczne, m.in. w Miss Julie i Jardin aux Lilas . Wyst?piła te? w wielu programach telewizyjnych, np. w The Ed Sullivan Show , a w 1952 roku zagrała w musicalu Million Dollar Mermaid (jako primabalerina Anna Pawłowa ). W tym samym roku po?lubiła pilota Elmourz? Natriboffa, z ktorym rozwiodła si? dwa lata po?niej. W 1966 roku, za namow? Balanchine'a, przeprowadziła si? do Niemiec, gdzie przez krotki czas była czołow? tancerk? Hamburg Ballet . Jedn? z jej ostatnich rol jako tancerki była wowczas rola w Kopciuszku .

Po przej?ciu na taneczn? emerytur? zamieszkała w Chicago, gdzie jej trzeci m?? Henry D. ?Buzz” Paschen był w latach 1973?1979 dyrektorem Lyric Opera of Chicago . W 1974 roku zało?yła tam szkoł? baletow?, a w 1981 ? wraz z siostr? Marjorie ? teatr baletowy Chicago City Ballet . Do jego upadku w 1987 roku pełniła w nim rol? dyrektora artystycznego. Pomimo pora?ki tego projektu, gazeta Chicago Tribune nazwała j? ?sił? w historii ta?ca w Chicago” pisz?c, i? znacz?co przyczyniła si? do wzrostu popularno?ci tej dziedziny sztuki w mie?cie.

W grudniu 2012 roku 87-letnia Maria Talchief złamała biodro. Zmarła 11 kwietnia 2013 w Chicago w wyniku komplikacji po urazie.

Dziedzictwo [ edytuj | edytuj kod ]

W 1989 roku nakr?cono o Marii Tallchief film dokumentalny Dancing for Mr. B , w 2007 roku ? dokument Maria Tallchief , a w 1997 roku ukazała si? najwa?niejsza z jej wielu biografii ? Maria Tallchief: America's Prima Ballerina , ktorej wspołautorem był Larry Kaplan . Jej jedyna corka, urodzona w 1959 roku Elise Maria Paschen , została poetk? i dyrektork? Poetry Society of America .

Tallchief była uwa?ana za pierwsz? wielk? primabalerin? Ameryki i pierwsz? tak wybitn? tancerk? baletow? pochodzenia india?skiego. Wielokrotnie pisała i mowiła o swoim tubylczym dziedzictwie, wyst?puj?c przeciw dotycz?cym Indian stereotypom i uprzedzeniom. Była zaanga?owana w działalno?? organizacji America for Indian Opportunity i dyrektork? Indian Council Fire Achievement Award. Zaliczono j? do grupy Pi?ciu Ksi??ycow ? wybitnych india?skich tancerek baletowych urodzonych w latach 20. XX wieku w Oklahomie, ktor? wraz Mari? i Marjorie Tallchief tworzyły Yvonne Chouteau , Rosella Hightower i Moscelyne Larkin (m??em tej ostatniej był polski tancerz Roman Jasi?ski ). Jak pisała sama Tallchief, ?chciałam by? ceniona jako primabalerina, ktora przypadkiem była tubylcz? Amerykank? , a nigdy jako kto?, kto był india?sk? balerin?”.

? The New York Times ” okre?lił Mari? Tallchief jako ?najbardziej błyskotliw? z ameryka?skich balerin XX wieku”. Ashley Wheater , dyrektor artystyczny Joffrey Ballet , twierdził, ?e dzi?ki swej technice, pasji i osobowo?ci Tallchief utorowała drog? nowatorskim tancerzom, przełamuj?c tradycyjne schematy klasycznego baletu i bariery etniczne w ?wiecie sztuki zdominowanej dot?d przez Rosjan i innych Europejczykow. Po jej ?mierci pisano, ?e była nie tylko wielk? tancerk?, ale prawdziw? artystk?, ktora wnosiła do baletu nowatorstwo i własn? osobowo??.

W Oklahomie uhonorowano zarowno ?wiatowe osi?gni?cia baletowe Marii Tallchief, jak i jej dum? z własnego pochodzenia. 29 czerwca 1959 roku ogłoszono tam Dniem Marii Tallchief. Jej posta? znajduje si? w?rod india?skich baletnic uwiecznionych przez artyst? Marka Larsena z plemienia Czikasawow na muralu Flight of Spirit w budynku parlamentu stanowego w Oklahoma City , a tak?e w?rod tancerek z pomnika The Five Moons odsłoni?tego w 2007 roku w siedzibie Tulsa Historical Society w Tulsa . Plemi? Osed?ow uhonorowało j? imieniem Wa-Xthe-Thomba (Kobieta Dwoch ?wiatow).

India?ski kompozytor z Oklahomy Louis Ballard (Quapaw-Cherokee) skomponował muzyk? do baletu The Four Moons , ktory obejmował solo po?wi?cone Tallchief i miał premier? w 1967 roku na Oklahoma Indian Ballerina Festival. W 1999 roku Lili Cockerille Livingston opisała Mari? Tallchief w biografii American Indian Ballerinas .

W 1996 roku Maria Tallchief otrzymała nagrod? artystyczn? Kennedy Center Honors za całokształt osi?gni?? (w tym samym roku otrzymali j? tak?e Edward Albee , Benny Carter , Johnny Cash i Jack Lemmon ). Jej imi? wpisano do ameryka?skiego Narodowego Panteonu Sławy Kobiet (ang. National Women's Hall of Fame), a waszyngto?ski Press Club dwukrotnie nominował j? na Kobiet? Roku. Dwukrotnie trafiła te? na list? artystow nagrodzonych przez Dance Magazine , w 1999 roku otrzymała ustanowiony przez Kongres Stanow Zjednoczonych National Medal of Arts , a w 2006 roku nowojorskie Metropolitan Museum of Art uhonorowało j? wystaw? A Tribute to Ballet Great Maria Tallchief .

W 2023 roku System Rezerwy Federalnej wyemitował upami?tniaj?ce Mari? Tallchief monety: jednodolarow? monet? okoliczno?ciow? ^[2] , okoliczno?ciow? monet? ?wier?dolarow? ^[3] oraz srebrn? monet? kolekcjonersk? o nominale ¼ dolara ^[4] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• M. Tallchief, L. Kaplan: "Maria Tallchief: America's Prima Ballerina", Holt 1998 , ISBN  0-8050-3302-5 , dost?p 15 kwietnia 2013 ( ang. )
• "American prima ballerina Maria Tallchief dies at 88", Chicago Sun Times dost?p 15 kwietnia 2013 ( ang. )
• "The Silent Song of Maria Tallchief: America’s Prima Ballerina (1925-2013)", Time dost?p 15 kwietnia 2013 ( ang. )
• "Maria Tallchief, a Dazzling Ballerina and Muse for Balanchine, Dies at 88", New York Times dost?p 15 kwietnia 2013 ( ang. )
• "Maria Tallchief, ballet star who was inspiration for Balanchine, dies at 88", Washington Post dost?p 15 kwietnia 2013 ( ang. )
• "Tallchief, Elizabeth Maria". Encyclopedia of Oklahoma History and Culture. Oklahoma Historical Society dost?p 15 kwietnia 2013 ( ang. )
• "Maria Tallchief dead at 88", Chicago Tribune dost?p 15 kwietnia 2013 ( ang. )
• Maria Tallchief i Michael Maule w balecie Firebird w 1951 r.
• Maria Tallchief w bazie IMDb ( ang. )
• Maria Tallchief w Upstream Video Productions
• wywiad z Mari? Tallchief
• Maria Tallchief ta?czy w TV w 1952 r.