Maria Jozefa Gerson-D?browska
(ur. w
24 sierpnia
1869
w
Warszawie
[1]
, zm.
21 stycznia
1942
tam?e) ? polska malarka, rze?biarka, pisarka, historyczka i krytyczka sztuki, publicystka oraz pedago?ka
[2]
[3]
.
Uko?czyła gimnazjum K.Czarneckiej w Warszawie (1887) oraz kurs wychowania przedszkolnego
[1]
. Kształciła si? pod kierunkiem
ojca
(malarstwo i rysunek), a tak?e
Hipolita Marczewskiego
i
Jana Wojdygi
(rze?ba). Nast?pnie w 1895 roku podj?ła studia w Pary?u: w zakresie rze?by u
Denysa Puecha
oraz malarstwa w
Academie Julian
u
Williama-Adolphe'a Bouguereau
i
Gabriela Ferriera
w latach 1896?1898
[2]
.
Tworczo?? artystyczna i pedagogiczna
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Wystawiała od 1891 roku w salonach warszawskich, takich jak
Towarzystwo Zach?ty Sztuk Pi?knych
oraz
Salonie Krywulta
[4]
[5]
. Ponadto, jej prace były pokazywane tak?e w Pary?u, Lwowie i Krakowie. Wykonała m.in. tablic? pami?tkow? ustanowion? dla uczczenia
Fryderyka Chopina
w setn? rocznic? urodzin kompozytora (1910), ktora znajduje si? w
Parku miejskim im. Adama Mickiewicza w Sanoku
przy tzw. ?rodełku Chopina na połnocnym stoku parku
[6]
[7]
. Na Wystawie Powszechnej w Pary?u w 1900 roku otrzymała br?zowy medal
[3]
. Wi?kszo?? jej prac jest jednak obecnie zaginionych ? s? znane tylko z reprodukcji w owczesnej prasie ilustrowanej lub jedynie z tytułow
[2]
. Jej tworczo?? rze?biarsk? Ewa Micke-Broniarek okre?la w nast?puj?cy sposob:
prace rze?biarskie Gersonowny cechuje d??enie do uchwycenia naturalnego ruchu postaci, w niektorych pobrzmiewa echa secesji: mi?kki, płynny modelunek, skłonno?? do dekoracyjnych układow fałd tkaniny lub bujnych kobiecych włosow, wreszcie liryczny, wyciszony nastroj całej kompozycji
[3]
.
Od 1904 roku pracowała w
szkole artystycznej A. Conti
w Warszawie (dział rze?by), była tak?e nauczycielk? rysunku w warszawskich szkołach ?rednich
[2]
.
W latach 1888?1914 pracowała w tajnym kole o?wiaty ludowej
[1]
, za? w latach 1901?1939 działała w Zwi?zku Teatrow Ludowych ? publikowała wowczas prace z zakresu sztuki i literatury scenicznej
[2]
. Członkini
Stowarzyszenia Artystek Polskich
od momentu jego powstania w 1889 roku
[2]
.
Tworczo?? literacka, krytyczna i dziennikarska
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Autorka cenionych utworow dla dzieci i młodzie?y, zwłaszcza utworow dramatycznych, przez ni? rownie? inscenizowanych w teatrach szkolnych. Wydała m.in.:
Histori? prawdziw? o Grzesiu z Sanoka (z powie?ci J.I. Kraszewskiego)
(1899)
[8]
,
Obrazki historyczne uscenizowane
(1911)
[9]
,
Ba?? o krolowej Ro?y. Fantazja w 3 odsłonach
(1924),
Obrazy ?ywe
(1920)
[10]
,
Ubiory teatralne
(1922),
Wielcy arty?ci. Ich ?ycie i dzieła
(1924),
Polscy arty?ci. Ich ?ycie i dzieła
(1927),
Burek i jego przyjaciele
(1908)
[11]
,
Nasi przyjaciele
(1936).
W latach 1918?1938 wspołpracowała rownie? z pras?, publikuj?c swoje teksty (z reguły artykuły i drobne utwory literackie) m.in. w ?
Kobiecie Wspołczesnej
”, ?
Tygodniku Mod i Powie?ci
”, ?
Echu Muzycznym
” czy ?Teatrze Ludowym”
[3]
. Zamieszczała rownie? utwory w prasie dla dzieci i młodzie?y
[3]
.
Była cork? malarza
Wojciecha Gersona
i Natalii z Frydrychow. Siostra
Jadwigi Gerson-Bobi?skiej
[2]
[3]
. Od 9 czerwca 1903 roku była ?on? pisarza i nauczyciela
Ignacego D?browskiego
(1869?1932)
[12]
[2]
. Wykonała jego rze?b? portretow? na pomniku nagrobnym na
cmentarzu Pow?zkowskim w Warszawie
, gdzie tak?e została pochowana (kwatera 39-4-17,18)
[13]
[14]
.
Dzieła ? malarstwo i rze?ba
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Zachowane:
Znane z reprodukcji lub fotografii w czasopismach lub innych wydawnictwach
[16]
:
- W ucieczce do Egiptu
(lub
Ucieczka do Egiptu
, gips, TZSP w Warszawie, 1898 i 1907) ? praca nagrodzona listem pochwalnym na konkursie TZSP w 1898 oraz honorow? wzmiank? na wystawie
Societe des artistes francais
w tym samym roku
[3]
- Portret
(pastel przedstawiaj?cy kobiet? w fotelu, Salon Krywulta, 1899)
- Melancholia
(rze?ba, Salon Krywulta ? Wystawa Artystek, 1900)
- Epitafium Jana Pankiewicza (ko?cioł popijarski w Warszawie, 1901)
- Madonna
(Salon Krywulta - Wystawa Inauguruj?ca, 1900, pokazana tak?e w TZSP w 1900 oraz 1907)
Prace pokazywane w Towarzystwie Zach?ty Sztuk Pi?knych w Warszawie lub Salonie Krywulta i obecnie znane tylko z tytułow
[4]
[5]
:
- Biust prof. Siwi?skiego (rze?ba, Salon Krywulta, 1892)
- Biust Czesława Makowskiego (płaskorze?ba, Salon Krywulta, 1892)
- Biust Czesława Makowskiego (rze?ba, Salon Krywulta, 1892)
- Głowa m??czyzny (terakota, TZSP w Warszawie, 1892, prac? wylosował Edward Chrzanowski)
- Merkury
(Salon Krywulta, 1892)
- Portret chłopca
(popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
- Ranny
(popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
- Popiersie starca
(popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
- Strzelec
(popiersie, TZSP w Warszawie, 1893),
- Głowa Etiopki
(TZSP w Warszawie, 1893),
- Goralka
(TZSP w Warszawie, 1893),
- Baba J?dza (głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1894)
- Ammeris
(głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1894)
- U?piona
(gips, TZSP w Warszawie, 1894)
- Prorok
(popiersie, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
- Fantazja
(głowa kobiety, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
- Głowa kobiety
(studium, terakota, TZSP w Warszawie, 1895)
- Pocałunek
(terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
- Mefistofeles
(terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
- Popiersie
(terakota, TZSP w Warszawie, 1896)
- Projekt na nagrobek
(gips, TZSP w Warszawie, 1896)
- Statua kobiety
(gips, TZSP w Warszawie, 1896)
- Dziewczyna z kwiatkiem
(gips, TZSP w Warszawie, 1896)
- Biust Adama Mickiewicza
(TZSP w Warszawie, 1897)
- Portret Siwi?skiego
(medal, gips, TZSP w Warszawie, 1897)
- Cztery rze?by pod kloszem (gips, TZSP w Warszawie, 1898)
- ?w. Salomea
(gips, TZSP w Warszawie, 1898)
- Portret Mickiewicza
(gips, TZSP w Warszawie, 1898)
- Studium
(gips, TZSP w Warszawie, 1898)
- Krolewna
(terakota, TZSP w Warszawie, 1899)
- Medale Chopina (Salon Krywulta, 1899)
- Głowa m?ska (rze?ba, Salon Krywulta),
- Portret Zygmunta D?browskiego
(TZSP w Warszawie, 1901)
- Medalion
(TZSP w Warszawie, 1901)
- Dzieci
(TZSP w Warszawie, 1903)
- Studium
(TZSP w Warszawie, 1903)
- ?redniowieczna
(TZSP w Warszawie, 1904)
- Portret p. M. D.
(TZSP w Warszawie, 1904)
- Mieszczka krakowska
(TZSP w Warszawie, 1904)
- Portret p. J. K.
(TZSP w Warszawie, 1907)
- Portret p. J. D. (TZSP w Warszawie, 1907)
- Studium (TZSP w Warszawie, 1907)
- Piecz?tka
(TZSP w Warszawie, 1907)
- Popielniczka
(TZSP w Warszawie, 1907)
- Marleau [?]
(TZSP w Warszawie, 1907)
- ↑
a
b
c
Stanisław
S.
Łoza
Stanisław
S.
(red.),
Czy wiesz kto to jest?
, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głownej Ksi?garni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Ksi?garstwa, 1983, s. 133
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
Sza?kowska 1975 ↓
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
Micke-Broniarek 1991 ↓
.
- ↑
a
b
Wierci?ska 1969 ↓
.
- ↑
a
b
Pła?ewska 1966 ↓
.
- ↑
S. Czarnowski
.
Z Sanoka
. ?
Krakowski Miesi?cznik Artystyczny
”. Nr 6, s. 73, 1 lipca 1911.
- ↑
Stefan Stefa?ski
,
Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny
, Sanok 1991, s. 48.
- ↑
Historya prawdziwa o Grzesiu z Sanoka : z powie?ci J. I. Kraszewskiego
. mbc.cyfrowemazowsze.pl. [dost?p 2020-02-08].
- ↑
Maria
M.
Gerson-D?browska
Maria
M.
,
Obrazki historyczne uscenizowane
[online], polona.pl
[dost?p 2018-03-27]
.
- ↑
Maria
M.
Gerson-D?browska
Maria
M.
,
Obrazy ?ywe
[online], polona.pl
[dost?p 2018-03-27]
.
- ↑
Maria
M.
Gerson-D?browska
Maria
M.
,
Burek i jego przyjaciele
[online], polona.pl
[dost?p 2018-03-27]
.
- ↑
?. p. Ignacy D?browski
. ?
Kurier Warszawski
”, s. 5, 11, Nr 36 z 5 lutego 1932.
- ↑
Cmentarz Pow?zkowski w Warszawie
. Warszawa:
Krajowa Agencja Wydawnicza
, 1994, s. 176.
ISBN
83-03-00758-0
.
- ↑
Cmentarz Stare Pow?zki: IGNACY D?BROWSKI
, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne
[dost?p 2017-07-09]
.
- ↑
M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346
?za zasługi na polu pracy pedagogicznej”.
- ↑
Grajewski 1972 ↓
.
- Stanisław Łoza
(red.):
Czy wiesz kto to jest?
. Warszawa: Wydawnictwo Głownej Ksi?garni Wojskowej, 1938, s. 133?134. [dost?p 2020-08-15].
- Ludwik Grajewski,
Bibliografia ilustracji w czasopismach polskich XIX i pocz. XX w. (do 1918 r.)
, Warszawa 1972, s. 79.
- Ewa Micke-Broniarek,
Maria Gerson-D?browska
[nota katalogowa w:]
Artystki polskie. Katalog wystawy
, Muzeum Narodowe w Warszawie, red. Agnieszka Morawi?ska, Warszawa 1991, s. 162.
- Magdalena Pła?ewska,
Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880?1906)
, ?Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie” 1966, t. 10, s. 374.
- E. Sza?kowska,
Gerson-D?browska Maria Jozefa
, [w:]
Słownik artystow polskich i obcych w Polsce działaj?cych. Malarze ? rze?biarze ? graficy
, t. 2 [D-G], Wrocław ? Warszawa ? Krakow ? Gda?sk 1975, s. 316.
- Janina Wierci?ska
,
Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zach?ty Sztuk Pi?knych w Warszawie w latach 1860?1914
, Wrocław ? Warszawa ? Krakow 1969 (?rodła do dziejow sztuki polskiej, red. A. Ryszkiewicz, t. 14), s. 91.