Krotki film o zabijaniu

Gatunek	dramat , psychologiczny
Rok produkcji	1987
Data premiery	11 marca 1988
Kraj produkcji	Polska
Czas trwania	84 minuty
Re?yseria	Krzysztof Kie?lowski
Scenariusz	Krzysztof Piesiewicz Krzysztof Kie?lowski
Głowne role	Mirosław Baka Krzysztof Globisz
Muzyka	Zbigniew Preisner
Zdj?cia	Sławomir Idziak
Scenografia	Halina Dobrowolska Magdalena Dipont
Kostiumy	Małgorzata Obłoza Hanna ?wikło
Monta?	Ewa Smal
Produkcja	Studio Filmowe ?Tor”
Cytaty w Wikicytatach

Krotki film o zabijaniu (w wersji telewizyjnej dystrybuowany pod nazw? Dekalog, pi?? ) ? polski film psychologiczny z 1987 roku w re?yserii Krzysztofa Kie?lowskiego , nakr?cony na podstawie scenariusza napisanego przez Kie?lowskiego wraz z Krzysztofem Piesiewiczem . Film koncentruje si? na dwoch bohaterach: zdesperowanym młodzie?cu Jacku ( Mirosław Baka ), ktory morduje taksowkarza i zostaje zaprowadzony przed wymiar sprawiedliwo?ci, oraz młodym adwokacie Piotrze ( Krzysztof Globisz ), ktory podejmuje si? jego obrony przed s?dem.

Krotki film o zabijaniu został zrealizowany w Zespole Filmowym ?Tor” pod opiek? artystyczn? Krzysztofa Zanussiego . W zamiarze Kie?lowskiego film miał stanowi? głos w dyskusji nad kar? ?mierci , ktora w opinii re?ysera była porownywalna z zabojstwem. Operator filmu Sławomir Idziak u?ywał zielonych filtrow własnej roboty, rejestruj?c w naturalistyczny sposob ?mier? zarowno taksowkarza, jak i jego oprawcy. Film został zgłoszony na Festiwal Filmowy w Cannes , gdzie przyznano mu Nagrod? Jury oraz nagrod? FIPRESCI ; otrzymał rownie? Europejsk? Nagrod? Filmow? dla najlepszego filmu .

W Polsce Krotki film o zabijaniu spotkał si? z burzliw? reakcj? krytykow . Film odczytywano jako protest przeciwko karze ?mierci, ktorej zniesienie stało si? przedmiotem debaty publicznej. Polscy krytycy chwalili film za stron? artystyczn? oraz zdj?cia Idziaka, natomiast jako słab? stron? dzieła Kie?lowskiego i Piesiewicza wskazywali nazbyt idealistyczn? posta? adwokata. Znacznie cieplej Krotki film o zabijaniu przyj?to za granic?, gdzie stał si? on pierwszym uznanym w Europie Zachodniej utworem Kie?lowskiego.

Opis fabuły [ edytuj | edytuj kod ]

Uwaga: Poni?ej podane jest streszczenie wersji kinowej.

Akcja filmu rozpoczyna si? 16 marca 1987 w Warszawie , koncentruj?c si? wokoł trzech postaci. Taksowkarz Waldemar Rekowski czy?ci swojego poloneza , dwudziestoletni Jacek Łazar przemieszcza si? po Starym Mie?cie , za? aplikant Piotr Balicki zdaje ostatni egzamin adwokacki ^[1] .

Jacek, staj?c si? ?wiadkiem brutalnej napa?ci, pozostaje bierny wobec zdarzenia. Docieraj?c do Trasy W-Z , str?ca kamie? na samochod jad?cy pod nim. Potem udaje si? w stron? zakładu fotograficznego, by zamowi? reprodukcj? zdj?cia swojej zmarłej siostry. Nast?pnie zmierza do Hotelu Europejskiego , gdzie przebywa rownie? Piotr ze swoj? narzeczon? Ol?. Pod stolikiem nawija na dło? cienk? link?, przygotowuj?c si? do zabojstwa. Kiedy na parking pod hotelem podje?d?a taksowkarz Waldemar, Jacek wsiada do taksowki i prosi go, aby ten podjechał pod Dolny Mokotow . Na obrze?ach dzielnicy zarzuca link? na szyj? kierowcy, probuj?c go udusi?, po czym kilkakrotnie uderza go w głow? metalowym pr?tem. Przeniosłszy ciało połprzytomnego m??czyzny w zaro?la ku Wi?le , Jacek zabija taksowkarza wielkim kamieniem. Potem wraca do samochodu i zjada kanapk? pozostawion? przez kierowc?, a po?niej zaprasza do taksowki pracownic? sklepu spo?ywczego, Beatk? ^[1] .

Akcja przenosi si? w czasie do momentu ogłoszenia wyroku. Gdy wobec Jacka zostaje orzeczona kara ?mierci , funkcjonariusze milicji wyprowadzaj? skazanego. Dostrzega go załamany Piotr, ktory probował go przedtem broni? przed s?dem. Piotr udaje si? do zakładu karnego, w ktorym przebywa Jacek, po czym uzyskuje zgod? naczelnika na widzenie. Adwokat dowiaduje si?, ?e Jacka do mordu skłoniła trauma rodzinna. Jacek przed Piotrem wyznaje, i? odpowiada w pewnym stopniu za ?mier? swojej siostry, poniewa? w dniu jej ?mierci pił alkohol razem z traktorzyst?, ktory po?niej pijany j? przejechał. Zabojca prosi adwokata, aby ten odebrał odbitki z zakładu fotograficznego i przekazał je matce skazanego. Rozmowy nie udaje si? doko?czy? ? Piotr na pro?b? naczelnika wychodzi z celi, a funkcjonariusze wyprowadzaj? skazanego do celi ?mierci. Jacek jest przera?ony wizj? ?mierci i probuje wyrwa? si? z r?k funkcjonariuszy, jednak zostaje przez nich przytrzymany. Naczelnik zarz?dza wykonanie wyroku, a kat zawi?zuje Jackowi przepask? na oczach i p?tl? na szyi. Na rozkaz naczelnika otwiera si? zapadnia, a po konwulsjach skazany umiera. Zrozpaczony Piotr, ktory obserwował przebieg egzekucji, szlocha w podmiejskim lesie ^[1] .

Obsada [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: Filmpolski.pl ^[2]

• Mirosław Baka ? Jacek Łazar
• Krzysztof Globisz ? adwokat Piotr Balicki
• Jan Tesarz ? taksowkarz
• Zbigniew Zapasiewicz ? przewodnicz?cy komisji adwokackiej
• Aleksander Bednarz ? kat
• Barbara Dziekan ? kasjerka w kinie
• Jerzy Zass ? naczelnik wi?zienia
• Zdzisław Tobiasz ? s?dzia
• Artur Barci? ? robotnik z miar?
• Olgierd Łukaszewicz i Krystyna Janda ? Andrzej i Dorota ? mał?e?stwo z Dekalogu II
• El?bieta Helman ? Beatka, pracownica sklepu spo?ywczego
• Marzena Manteska ? narzeczona Piotra
• Maciej Maciejewski ? prokurator
• Henryk Łapi?ski ? członek komisji adwokackiej
• Zdzisław Rychter ? rysownik na Starym Mie?cie
• Helena Kowalczykowa ? staruszka karmi?ca goł?bie pod Kolumn? Zygmunta
• Małgorzata Pieczy?ska ? wro?ka
• Sylwester Maciejewski i Andrzej Mastalerz ? bracia Jacka
• Maciej Szary ? dozorca
• Władysław Byrdy ? pomocnik kata
• Andrzej Gawro?ski

Produkcja [ edytuj | edytuj kod ]

Krotki film o zabijaniu powstał pierwotnie jako pi?ta cz??? cyklu filmow telewizyjnych Dekalog , pod opiek? kierownika artystycznego Zespołu Filmowego ?Tor” , Krzysztofa Zanussiego ^[3] . Re?yser filmu, Krzysztof Kie?lowski, napisał do niego scenariusz z pomoc? adwokata Krzysztofa Piesiewicza , ktory był przedtem wspołscenarzyst? Bez ko?ca (1984). Ju? na samym pocz?tku realizacji scenariuszy do Dekalogu (w tym do cz??ci pi?tej) obaj zadeklarowali odci?cie si? od polityki i koncentracj? na wspołczesno?ci ^[4] . Bior?c pod uwag? ryzyko zwi?zane z tworzeniem filmow kinowych, Kie?lowski zwrocił si? do Telewizji Polskiej z propozycj? nakr?cenia cyklu; pocz?tkowo ka?dy z filmow miał zrealizowa? inny re?yser, jednak Kie?lowski ostatecznie postanowił samodzielnie wyre?yserowa? cały cykl ^[3] . Kie?lowski tłumaczył, ?e pragn?ł zrobi? szczegolnie Krotki film o zabijaniu , poniewa?:

[...] jestem członkiem tego społecze?stwa, jestem obywatelem tego kraju i je?eli kto? w tym kraju zakłada p?tl? na szyj? i wytr?ca stołek spod nog, to robi to w moim imieniu. A ja sobie tego nie ?ycz?. Nie chc?, ?eby to robiono. I my?l?, ?e ten film wła?ciwie jest nie o karze ?mierci, ale o zabijaniu w ogole. O zabijaniu, ktore jest złem, wszystko jedno, dlaczego si? zabija, wszystko jedno kogo i wszystko jedno, kto zabija ^[5] .

Pierwowzorem postaci Jacka Łazara był wychowanek Zakładu Poprawczego w Laskowcu , ktory nast?pnie trafił do wi?zienia i został skazany na kar? ?mierci. Przed wykonaniem wyroku Krzysztof Kie?lowski odbył kilka spotka? ze skazanym ^[6] .

Kie?lowski podczas pobytu w Beskidach zaproponował kr?cenie pi?tej cz??ci Dekalogu Sławomirowi Idziakowi . Ten pocz?tkowo odmowił, lecz ostatecznie przekonał si? do projektu Kie?lowskiego, przy czym postawił warunek, ?e zastosuje podczas zdj?? zielone filtry przej?ciowe własnej roboty. Kie?lowski pocz?tkowo nie rozumiał zamiaru Idziaka, lecz dał operatorowi woln? r?k? przy kompozycji kadrow . Idziak po obejrzeniu wst?pnych materiałow my?lał, ?e ?skopałem film. To wygl?dało okropnie na ekranie” ^[7] . Dopiero podczas prac monta?owych Idziak upewnił si?, ?e ?te zdj?cia maj? jaki? sens” ^[7] . Na u?ytek pierwszej sceny ?mierci do ukazania krwi tryskaj?cej z ciała taksowkarza ekipa filmowa u?ywała rurek ^[8] . Druga scena morderstwa stanowiła znacznie wi?ksze wyzwanie dla re?ysera. Napisawszy scen? i zbudowawszy wn?trze sali egzekucyjnej, Kie?lowski dokładnie wytłumaczył aktorom, co maj? zrobi?. W trakcie zdj?? okazało si?, ?e ekipa filmowa nie mogła wytrzyma? okropie?stwa sceny. Dopiero dzie? po przygotowaniu całej sceny udało si? j? nakr?ci? w jednym uj?ciu ^[8] .

Na kolaudacji Krotki film o zabijaniu spotkał si? z krytyk? ze strony Kazimierza Ko?niewskiego , ktory uznawał film za ?wypaczenie rzeczywisto?ci” ^[9] . Jednak?e dzi?ki determinacji Kie?lowskiego projekt został zaaprobowany ^[9] . Premiera kinowej wersji filmu w Polsce odbyła si? 11 marca 1988 roku, przypadkowo trafiaj?c w moment za?artej dyskusji o karze ?mierci . Ju? po premierze Krotkiego filmu o zabijaniu wykonywanie najwy?szej kary w Polsce zostało wstrzymane (w 1988 roku) ^[8] , a w 1997 roku w nowym Kodeksie karnym kara ?mierci została ostatecznie wyeliminowana ^[10] .

Wersja telewizyjna [ edytuj | edytuj kod ]

Okrojona do 55 minut wersja telewizyjna filmu zadebiutowała na przełomie 1989 i 1990 roku w ramach całego cyklu Dekalog ^[11] . Dekalog, pi?? ro?nił si? od Krotkiego filmu o zabijaniu w wielu szczegołach. Przede wszystkim zmieniony został porz?dek cz??ci scen; o ile film kinowy rozpoczyna si? przedstawieniem ?mierci zwierz?t (chrab?szcza, szczura oraz kota), o tyle film telewizyjny otwiera głos Piotra spoza kadru, w ktorym wyra?a on swoj sprzeciw wobec kary ?mierci ^[12]   . Rownie? sama scena morderstwa popełnionego przez Jacka w wersji kinowej jest bardziej drastyczna ani?eli w filmie telewizyjnym ^[12]   ; co wi?cej, pomi?dzy aktem mordu a skazaniem w Dekalogu, pi?? nie ma scen wypełniaj?cych elips? narracyjn? ? nast?puje raptowne ci?cie do momentu wydania wyroku ^[12]   . Samo zako?czenie rownie? jest inne; o ile w Krotkim filmie o zabijaniu adwokat zanosi si? płaczem na obrze?ach miasta, o tyle w Dekalogu, pi?? w tej samej scenerii kilkakrotnie krzyczy w gniewie: ?Nienawidz?!” ^[13]   .

Odbior [ edytuj | edytuj kod ]

Odbior filmu poza granicami Polski [ edytuj | edytuj kod ]

Dzi?ki staraniom pracuj?cej w Komitecie Kinematografii Ireny Strzałkowskiej Krotki film o zabijaniu został zakwalifikowany do konkursu na Festiwalu Filmowym w Cannes , gdzie wzbudził gwałtown? reakcj? publiczno?ci. Na pokazie podczas konkursu głownego, gdy widownia ogl?dała scen? mordu na taksowkarzu, z tłumu rozlegały si? okrzyki: ?Dosy?! Dosy?!” ^[9] Claude-Marie Tremois z pisma ? Telerama ” pisał: ?Wiem jedno: Krotki film o zabijaniu jest arcydziełem. To jeden z tych pora?aj?cych filmow, od ktorego obrazow nie b?dziecie mogli si? uwolni?. Jest w tym Dostojewski ” ^[14] . Recenzentka pisma ?Studio” Catherine Wimpren uznała film za ?triumfalne wej?cie Krzysztofa Kie?lowskiego do naszej zbiorowej nie?wiadomo?ci kinematograficznej” ^[15] . Michel Sineux z pisma ? Positif ” zauwa?yła, ?e Krotki film o zabijaniu unika pułapki typowego ?filmu przeciw karze ?mierci” ^[16] . Jonathan Rosenbaum z ? Chicago Readera ” uznał dzieło Kie?lowskiego i Piesiewicza za ?prawdopodobnie najmocniejszy film o karze ?mierci w historii” ^[17]   . Derek Malcolm z ? The Guardiana ” umie?cił film na li?cie stu najlepszych filmow wszech czasow, doceniaj?c ?depresyjne” zdj?cia Idziaka oraz szczegoln? harmoni? stylu i tre?ci ^[18]   . Brian Case z ? Time Out ” zauwa?ył, i? scena zabojstwa taksowkarza ?jest dłu?sza nawet ni? słynne zabojstwo w Rozdartej kurtynie [1966] [Alfreda] Hitchcocka ” ^[19] .

Odbior filmu w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

Rownie? w Polsce Krotki film o zabijaniu został pozytywnie przyj?ty przez krytykow, ktorzy zachowywali jednak daleko wi?kszy sceptycyzm wobec Kie?lowskiego. Film odczytywano przede wszystkim jako protest przeciwko karze ?mierci. Dla Małgorzaty Karbowiak z ?Odgłosow” dzieło Kie?lowskiego było doznaniem pora?aj?cym, a Maciej Pawlicki rozumiał przesłanie filmu jako niemo?no?? wnikni?cia w psychik? ludzk?. Jednocze?nie, przypisuj?c tworcy zaj?cie jednoznacznego stanowiska wzgl?dem kary ?mierci, cz??? krytykow (np. Zdzisław Pietrasik z ? Polityki ”, Bo?ena Janicka z ? Kina ”) zarzucała Kie?lowskiemu niedostarczenie widowni wystarczaj?cej liczby argumentow na poparcie swojej tezy. Z relacji Marka Rymuszki dla ? Prawa i ?ycia ” wynikało, i? cz??? widowni akceptowała wyrok wydany na mordercy przez wymiar sprawiedliwo?ci ^[20] . Kontrowersje budziła rownie? persona skaza?ca: o ile Andrzej Szmak z ?Przegl?du Tygodniowego” uznawał czyn Jacka za niewystarczaj?cy w ?wietle owczesnego prawa do wykonania kary ?mierci, Aldona Krajewska zauwa?ała, ?e najwy?szy wymiar kary groził nie tylko recydywistom ^[21] .

Cz?sto wysuwanym zarzutem wobec Krotkiego filmu o zabijaniu była rzekoma tendencyjno?? Kie?lowskiego w portretowaniu postaci Jacka. Dla anonimowego recenzenta ? Sztandaru Młodych ” posta? mordercy była antypatyczna, podczas gdy Mirosław Winiarczyk doszukiwał si? w filmie idealizacji Jacka. Dla cz??ci krytykow (np. Tadeusza Sobolewskiego , Jerzego Uszy?skiego) Kie?lowski jednak zaj?ł stanowisko pojednawcze, nie narzucaj?c widzowi opowiedzenia si? ani po postaci Jacka, ani taksowkarza ^[22] . Szyma, wspomniany Ko?niewski, a tak?e Andrzej Kołody?ski poczuli si? zniesmaczeni zestawieniem obok siebie zbrodni zwykłego człowieka oraz egzekucji wykonywanej przez pa?stwo ^[23] . Innym budz?cym kontrowersje elementem filmu była posta? adwokata, ktorego zdaniem wi?kszo?ci krytykow Kie?lowski i Piesiewicz ukazali jako nazbyt idealistycznego i przesadnie sentymentalnego ^[23] .

Nie budziła natomiast sprzeciwu upiorna wizja filmowego ?wiata. Janicka okazywała przera?enie warstw? plastyczn? filmu: ?Nad miastem pos?pne ?wiatło prze?wieca przez brudny smog, prowizoryczne płoty zasłaniaj? rozsypuj?ce si? budynki, a ka?dy kontakt z obcym człowiekiem jest spotkaniem w d?ungli, okazj? do wyra?enia lub doznania agresji” ^[23] . Atmosfer? Krotkiego filmu o zabijaniu opisywano jednoznacznie przez pryzmat obecno?ci ?zła, agresji, wzajemnej niech?ci i zło?liwo?ci” ^[24] . Wymowa filmu jawiła si? jako turpistyczna, a zdaniem niektorych krytykow (np. Marii Malaty?skiej ) operator nawet przejaskrawił wizerunek owczesnej Warszawy ^[24] . Jedynie Sobolewski doszukiwał si? w dziele Kie?lowskiego i Piesiewicza bezpo?redniej wykładni przykazania Bo?ego; Jacka, naznaczonego pi?tnem zbrodni Kainowej , spotykała kara boska. Jednocze?nie Sobolewski twierdził, ?e Krotki film o zabijaniu jest osobistym rozliczeniem re?ysera z własn?, dotychczasow? tworczo?ci? dokumentalisty. Skoro ?wiat jest naznaczony brzydot?, dla Kie?lowskiego jedynym ratunkiem była ucieczka w transcendencj? ^[24] .

Po latach Robert Birkholc pisał, i? ?znakomicie zagrany przez debiutuj?cego Mirosława Bak? Jacek to posta? pełna nienawi?ci i antypatyczna, jednak Kie?lowski nie probuje by? s?dzi? i poprzestaje na wra?liwej obserwacji” ^[25]   .

Nagrody i festiwale [ edytuj | edytuj kod ]

Krotki film o zabijaniu na Festiwalu Filmowym w Cannes otrzymał Nagrod? Jury oraz nagrod? FIPRESCI , a oprocz tego został uhonorowany Europejsk? Nagrod? Filmow? dla najlepszego filmu . Dzieło Kie?lowskiego w Polsce zdobyło rownie? Grand Prix Festiwalu Polskich Filmow Fabularnych oraz Złot? Kaczk? przyznawan? przez czytelnikow czasopisma ? Film ” ^[2] .

Ameryka?ski re?yser Martin Scorsese uznał Krotki film o zabijaniu za jedno z arcydzieł polskiej kinematografii i w 2014 roku wytypował go do prezentacji w Stanach Zjednoczonych oraz Kanadzie w ramach festiwalu polskich filmow Martin Scorsese Presents: Masterpieces of Polish Cinema ^{[26] [27]} .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Robert R.   Birkholc   Robert R. , Krotki film o zabijaniu [online], Culture.pl, maj 2014 [dost?p 2019-07-28]   .
• Tim T.   Brayton   Tim T. , A Short Film About Killing [online], Alternate Ending, 4 sierpnia 2008 [dost?p 2019-07-29]   .
• Brian B.   Case   Brian B. , A Short Film About Killing , [w:] John J.   Pym (red.), Time Out Film Guide , London: Penguin, 1999, ISBN  0-14-028365-X   .
• Barbara B.   Hollender   Barbara B. , Zespoł ?Tor” , Warszawa: Proszy?ski i S-ka, 2000, ISBN  83-7255-659-8   .
• Krzysztof K.   Kie?lowski   Krzysztof K. , O sobie , Krakow: Znak, 1997, ISBN  83-7006-439-6   .
• Hanna H.   Kowalska   Hanna H. , Symbol w ?Dekalogu” Krzysztofa Kie?lowskiego [online], Klub Miło?nikow Filmu, 7 czerwca 2010 [dost?p 2019-07-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-09-02]   .
• Tadeusz T.   Lubelski   Tadeusz T. , Prawdziwy partner. Francuska krytyka o Kie?lowskim , ?Kwartalnik Filmowy”, 4, 1993   .
• Ryszard F. R.F.   Makowski   Ryszard F. R.F. , Za murami poprawczaka: refleksje i wspomnienia , Warszawa: Oficyna Wydawnicza Ło?Graf, 2009, ISBN  978-83-87572-09-9   .
• Derek D.   Malcolm   Derek D. , Krzysztof Kieslowski: A Short Film About Killing , ? The Guardian ”, 24 lutego 2000 , ISSN 0261-3077 [dost?p 2019-07-28]   ( ang. ) .
• Mirosław M.   Przylipiak   Mirosław M. , Krotkie filmy, Dekalog, oraz Podwojne ?ycie Weroniki Krzysztofa Kie?lowskiego w zwierciadle polskiej krytyki filmowej , ?Kwartalnik Filmowy” (24), 1998   .
• Jonathan J.   Rosenbaum   Jonathan J. , A Short Film About Killing and A Short Film About Love [online], Chicago Reader, 8 lutego 1996 [dost?p 2019-07-28]   ( ang. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Krotki film o zabijaniu w bazie IMDb ( ang. )
• Krotki film o zabijaniu w bazie Filmweb
• Krotki film o zabijaniu w bazie filmpolski.pl
• Zdj?cia z filmu Krotki film o zabijaniu w bazie Filmoteki Narodowej ? Fototeka ”
• Krotki film o zabijaniu w serwisie Ninateka
• Krotki film o zabijaniu w bazie Akademii Polskiego Filmu