Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz te?: inne miejsca o tej nazwie .

Koziegłowy

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Rynek w Koziegłowach
Herb
Pa?stwo	Polska
Wojewodztwo	?l?skie
Powiat	myszkowski
Gmina	Koziegłowy
Data zało?enia	1106
Prawa miejskie	1402-1870, ponownie 1950
Burmistrz	Jacek ?l?czka
Powierzchnia	26,71 [1] km²
Populacja  (30.06.2016) ? liczba ludno?ci ? g?sto??	2461 [2] 92,1 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 34
Kod pocztowy	42-350
Tablice rejestracyjne	SMY
Poło?enie na mapie gminy Koziegłowy Koziegłowy
Poło?enie na mapie Polski Koziegłowy
Poło?enie na mapie wojewodztwa ?l?skiego Koziegłowy
Poło?enie na mapie powiatu myszkowskiego Koziegłowy
50°35′59,89″N   19°09′46,50″E / 50,599969   19,162917
TERC ( TERYT )	2409024
SIMC	0931827
Urz?d miejski pl. Moniuszki 14 42-350 Koziegłowy
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Koziegłowy ? miasto w Polsce poło?one w wojewodztwie ?l?skim , w powiecie myszkowskim , siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Koziegłowy .

Koziegłowy uzyskały lokacj? miejsk? w 1402 roku, zdegradowane w 1870 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1950 roku ^[3] . Miasto biskupstwa krakowskiego w ksi?stwie siewierskim w ko?cu XVI wieku ^[4] .

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Piramida wieku mieszka?cow Koziegłow w 2014 ^[2] :

Nazwa [ edytuj | edytuj kod ]

Miejscowo?? ma metryk? ?redniowieczn? i zało?ona została w XIV wieku. Wymieniona w 1400 ecclesia in Cozeglowy , 1402 Kozieglowy , 1410 Coszeglowi, Koseglouy, Koszeglowy , 1414 de Koziglow , 1422 Cozeglowi , 1423 Cosegloui , 1437 Cozieglovi , 1449 Kozieglowi , 1553 Cossegloui , 1466 Cozeglovy , 1469 Cosiegloue , 1470-80 Nova Kozyeglowi, Nowa Kozeglowi , 1475 Kozyeglowy , 1508 z miesta Kozeglow , 1527 s Koziehlaw , 1529 Cozyeglow, Kozieglody, Kosyeglovy , 1576 Kozieglowy , 1783 Kozieglowy , 1827 Koziegłowy , 1883 Koziegłowy ^{[5]   [6]} .

Znacznie wcze?niej ?rodła historyczne wymieniaj? zamek w Koziegłowach: 1383 Cozeglowy , 1388 Cozieglow, Cozyeglow, Kozeglowi, Kozeglow , 1392 Koseglowi , 1393 Koszeglow, Koziglow , Kozieglovi, 1395 Kozegloui, 1397 Kozieglowi, Kozieglowy, 1398 Cosyelow, 1399 Kozyeglowy, 1400 Gozeglow, 1409 castrum Kozeglowy , 1421 Cozeglowa, Kossgeglowy, Coschyeglovy, Cozieglowa, Coszeglowi, Cozyeglowi , 1431 Coszyeglowy , 1436 Coszyegloui , 1437 castrum Coziegloviensis, Coszegloui , 1438 Cosseglowa , 1439 Cozoglowi, Cossyeglowi ^[7] .

Nazw? miejscowo?ci w zlatynizowanych formach Kozyeglowy oraz Cozyeglowy wymienia w latach 1470?1480 Jan Długosz w ksi?dze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis ^[8] . Nazwa miejscowo?ci nale?y do grupy nazw patronimicznych od ktorej pochodzi nazwisko Jana Koziegłowskiego wymienianego przez Długosza jako wła?ciciela miejscowo?ci.

Nazwa pochodzi od nazwy osobowej o charakterze przezwiska Kozia Głowa i oznacza głow? zwierz?cia domowego ? kozy . By? mo?e została ona u?yta w charakterze metaforycznym jako apelatywne zestawienie kozie głowy , ktore oznacza teren pagorkowaty i pofałdowany . Wowczas o nazwie zawa?yłoby poło?enie geograficzne miasta, ktore le?y w niskiej kotlinie otoczonej z trzech stron gorami ^{[6] [9]} .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

W 1106 ksi??? polski Bolesław Krzywousty nadał tereny wokoł po?niejszych Koziegłow rycerzowi Drogosławowi herbu Zerwikaptur zwanego rownie? Koziegłowy . Zało?ył on wie? nazwan? od swojego herbu, na ktorym umieszczone s? głowy trzech kozłow. Kazimierz II Sprawiedliwy odebrał tereny jego spadkobiercom, gdy ci zacz?li para? si? rozbojnictwem i napada? na bogate dwory. Rejon Koziegłow przypadł wowczas bratu krakowskiego biskupa Pełki , wojewodzie krakowskiemu Mikołajowi herbu Lis, ktory rozpocz?ł budow? warownego koziegłowskiego zamku . Budowla nie zachowała si? do dnia dzisiejszego ^{[9] [10]} .

Miejscowo?? rozwin?ła si? z przyzamkowej osady. W 1426 w miejscowo?ci przebywał krol polski Władysław Jagiełło . W 1434 wie? uległa spaleniu w po?arze. Miasto w Koziegłowach zostało lokowane w XV wieku na planie regularnym. W latach 1470?1480 miejscowo?? stanowiła własno?? Jana Koziegłowskiego herbu Lis , ktory w 1472 uzyskał dla wsi prawo miejskie na wzor prawa magdeburskiego ^{[5]   [9] [11]} .

Od XV wieku w mie?cie notowana była miejscowa szkoła parafialna. W 1472 historyczne dokumenty zanotowały w j?zyku łaci?skim rektora szkoły i pisarza zamkowego Jana (minister schole necnon notarius castri), W 1502 stanowisko rektora obj?ł mieszczanin koziegłowski Stanisław Szoligia, ktory pełnił jednocze?nie funkcj? pisarza wła?ciciela miasta Krystyna II z Kozichgłow . W 1598 odnotowano dom rektora koziegłowskiej szkoły. Jej zamo?ni absolwenci podejmowali rownie? studia na Uniwersytecie Jagiello?skim . Dokumenty historyczne odnotowały studentow tej uczelni pochodz?cych z Kozichgłow: w 1427 Piotr syna Macieja, 1460 Jan Koziegłowski, 1469 Stanisław syn Piotra. 1504 Wi?cesław syn Jerzego, 1515 Stanisław syn Piotra, Marcin syn Andrzeja, 1517 Sebastian syn Stanisława, 1520 Michał syn Mikołaja ^[5]   .

W mie?cie rozwijał si? rownie? handel oraz rzemiosło. Historyczne dokumenty podatkowe wymieniaj? w latach 1470?1480 5 młynow, w tym 2 z ziemi? roln?. W 1472 zanotowano młyn miejski oraz młyn słodowy miel?cy słod na gorzałk? i piwo, 14 jatek mi?snych , 12 kramow piekarskich i 12 kramow solnych. W mie?cie pracowali młynarze , rze?nicy , piekarze , szewcy . Dokumenty dwukrotnie odnotowały w 1479 i 1536 ku?nic? miejsk? zwan? Bolerowsk?. W 1550 w mie?cie zanotowano wyszynk piwa oraz innych napojow, a tak?e postrzygalni? sukna , farbiarni? i skład ?wiec . W 1550 w Koziegłowach za zgod? biskupa krakowskiego Samuela Maciejowskiego odbudowano tak?e spalony ratusz miejski po raz pierwszy zanotowany w 1472, ktory pokryto dwuspadowym dachem ^{[5]   [9]} .

Od XVI wieku w mie?cie funkcjonowała komora celna , w ktorej przykładowo: w 1519 pobrano cło od 153 wozow ?elaza koziegłowskiego, a w 1541 pognano przez ni? 176 wołow , 100 sztuk bydła , 12 koni, a tak?e przewieziono 178 kamieni wosku , 10 beczek ?ledzi, 19 beczek miodu . 390 skor wołowych oraz 540 skor mniejszych ^[5]   .

Do 1519 miasto było stolic? tzw. ?baronatu koziegłowskiego” b?d?cego w posiadaniu rodu Lisow ( klucz koziegłowski ). W 1519 r. rycerz Krystyn IV herbu Lis sprzedał miasto z zamkiem i okolicznymi dobrami biskupowi krakowskiemu ? ksi?ciu siewierskiemu Janowi Konarskiemu i od tego czasu miasto i zamek wchodziły w skład dobr ksi???cych w Ksi?stwie siewierskim w ramach, ktorego funkcjonowało do XVIII w. W 1790 r. Ksi?stwo Siewierskie zostało formalnie wcielone do Rzeczypospolitej. 27 kwietnia 1792 r. krol Stanisław August Poniatowski wydał przywilej dla miasta potwierdzaj?cy wcze?niejsze przywileje biskupow krakowskich ^[9] .

W 1747 biskup J?drzej Załuski zabronił mieszka? w mie?cie ?ydom w wyniku czego do 1880 nie zanotowano w nim ani jednego wyznawcy judaizmu ^[9] .

Zabory Polski [ edytuj | edytuj kod ]

W 1795 r. Koziegłowy znalazły si? w zaborze pruskim . Po zwyci?skim dla Polakow drugim powstaniu wielkopolskim jakie odbyło si? w 1806 miejscowo?? w latach 1807?1815 znalazła si? w granicach Ksi?stwa Warszawskiego . W tym okresie miasto wystawiło oddział gwardii narodowej, ktory pod rozkazami Henryka D?browskiego bił si? w czasie wojen napoleo?skich ^[11] .

Po kl?sce Napoleona Bonaparte od 1815 decyzj? kongresu wiede?skiego dokonano podziału Ksi?stwa Warszawskiego i miejscowo?? znalazła si? w zaborze rosyjskim . Miasto poło?one było kilka wiorst od granicy ze ?l?skiem pruskim. Mieszka?cy brali czynny udział w dwoch zrywach niepodległo?ciowych przeciw rosyjskiemu zaborcy, w latach 1830?1831 w powstaniu listopadowym oraz w latach 1863?1864 w styczniowym . W 1870 w ramach represji za udział mieszka?cow w powstaniu zaborcze władze rosyjskie odebrały Koziegłowom prawa miejskie ^{[9] [11]} .

W XIX wieku ludno?? trudniła si? rolnictwem, rzemiosłem oraz przemysłem sukienniczym. W 1860 w mie?cie pracowało 10 sukiennikow. W 1827 w miejscowo?ci znajdowało si? 290 domow zamieszkanych przez 1577 mieszka?cow. W 1860 293 domy w tym 8 murowanych z 1828 mieszka?cami ^[9] .

Miasto wymienione zostało w powiecie b?dzi?skim w gminie Rudnik Wielki , parafia Koziegłowy w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Krolestwa Polskiego . W 1883 w mie?cie znajdowało si? 301 domow zamieszkiwanych przez 2149 mieszka?cow. W miejscowo?ci znajdował si? parafialny, murowany ko?cioł katolicki, szpital, dom schronienia dla 5 starcow i kalek, szkoła pocz?tkowa, s?d gminny okr?gu IV, urz?d gminny. W mie?cie znajdował si? piec wapienny do wypalania wapna. Miasto liczyło w sumie 1791 morg ziemi miejskiej w tym 1539 rolnej ^[9] .

I wojna ?wiatowa [ edytuj | edytuj kod ]

W czasie I wojny ?wiatowej w latach 1914?1918 Koziegłowy były okupowane przez wojska pruskie. Po jej zako?czeniu miasto znalazło si? w granicach II Rzeczypospolitej w składzie wojewodztwa kieleckiego ^[11] .

II wojna ?wiatowa [ edytuj | edytuj kod ]

Od wrze?nia 1939 r. Koziegłowy znajdowały si? pod okupacj? niemieck?, w tym czasie w 1942 r. Niemcy wywie?li około 200 miejscowych ?ydow do obozu w Auschwitz. 20 stycznia 1945 r. Koziegłowy zostały zaj?te przez wojska sowieckie.

Okres powojenny [ edytuj | edytuj kod ]

Po zako?czeniu wojny miasto w 1945 wraz z powiatem zawiercia?skim weszły do nowo tworzonego wojewodztwa ?l?skiego, po?niejszego wojewodztwa katowickiego. W 1949 lub 1950 Koziegłowy odzyskały prawa miejskie. Do 1954 miasto było siedzib? dwoch gmin: Koziegłowy i gminy Rudnik Wielki . 1 stycznia 1956 weszło w skład nowo utworzonego powiatu myszkowskiego ^[11] .

W 1961 liczyło 26,24 km² powierzchni oraz 3092 mieszka?cow. 80% mieszka?cow pracowało głownie w rolnictwie, a tak?e zajmowało si? przemysłem ludowym: wyrobem plecionych kapeluszy, koszykow, sztucznych kwiatow, dywanikow oraz ozdob choinkowych. W mie?cie funkcjonowały szkoły podstawowe oraz liceum ^[11] . W roku 1974 urodziła si? w Koziegłowach Wioletta Grzegorzewska , pisarka nominowana do Nagrody Nike oraz do Mi?dzynarodowej Nagrody Bookera, znana na ?wiecie jako Wioletta Greg. W 1993 w miejscowo?ci zgin?li w wypadku samochodowym działacze NSZZ Solidarno?? w tym przewodnicz?cy Regionu ?l?sko-D?browskiego Grzegorz Kolosa .

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

• 
  Ko?cioł ?w. Marii Magdaleny
• 
  Ko?cioł ?w. Barbary
• 
  Ko?cioł starokatolicki mariawitow
• 
  Rynek po rewitalizacji w 2010
• 
  Kamienica Rynek 4 z I poł. XIX w.

• Ko?cioł ?w. Marii Magdaleny z gotyckim prezbiterium z XV wieku i barokow? naw? z 1679 r.
  • kaplica ?w. Stanisława (kaplica grobowa Kaweckich) ufundowana w XVII wieku przez starost? Stanisława Kaweckiego
  • rze?by gotyckie Matki Boskiej i Jana Chrzciciela
  • obraz Matki Boskiej z 1694 r.
  • nagrobek starosty Aleksandra Denisa z 1616 r.
  • nagrobek starosty Stanisława Kaweckiego z 1673 r.
  • malowidła gotyckie z około 1470 r.
• Ko?cioł ?w. Ducha (szpitalny) z 2 poł. XVII w stylu barokowym, fundacji Kaweckich, nr rej.: 106/78 z 18.03.1960 oraz 420/60 z 18.03.1960
  • przytułek z 2 poł. XVII, XIX, nr rej.: 107/78 z 2.08.1972 oraz 1190/72 z 2.08.1972
• Plebania z 1802 r., nr rej.: 1189/72 z 2.08.1972
• Kamienica z 1 poł. XIX w., Rynek 4, nr rej.: 1192/72 z 2.08.1972
• Ko?cioł mariawitow z pocz?tku XX wieku, parafialny
• Ruiny zamku ? ziemne pozostało?ci po zamku rodu Lisow z XIV w.
• Układ urbanistyczny w ramach historycznego zało?enia miejskiego, nr rej.: R/409/53 z 31.03.1953
• Pałac Biskupow Krakowskich z przełomu XVII/XVIII w., cz??ciowo odbudowany w latach 2013?2015

Wspolnoty wyznaniowe [ edytuj | edytuj kod ]

Na terenie Koziegłow działaj? dwie parafie:

• rzymskokatolicka ? pw. ?w. Marii Magdaleny ;
• starokatolicka mariawitow ? pw. ?w. Paschalisa Baylon (ul. Cegielniana 4).

Przemysł [ edytuj | edytuj kod ]

• przemysł spo?ywczy ? przetwornia ryb ?Sona”,
• produkcja wod gazowanych ?Dar Natury”, ?Jurajska” i ?Dobrawa”,
• du?e skupisko firm produkuj?cych choinki z tworzyw sztucznych.

Ciekawostka [ edytuj | edytuj kod ]

W teleturnieju "Milionerzy" ^[12] w dniu 10.05.2023. było pytanie za 40 tys. zł.: Mog? grasowa? i mog? grasejowa?. Nale?ało wybra? odpowied? D - koziegłowianki. Koziegłowianka to mieszkanka miejscowo?ci Koziegłowy le??cej pod Cz?stochow?. (S? tak?e 4 wsie). Zatem grasowa? i grasejowa?, czyli wymawia? społgłosk? 'r' z wibracj? j?zyczka, mog? koziegłowianki.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Waldemar Bukowski : Słownik historyczno-geograficzny wojewodztwa krakowskiego w ?redniowieczu, Cz. III, hasło ?Koziegłowy miasto” oraz ?Koziegłowy zamek” . Krakow: Wydawnictwo i Drukarnia Secesja, 1994, s. 78?82. ISBN  83-86077-76-X .
• Kazimierz Rymut : Nazwy miejscowe Polski , t. V Ko-Ky, hasło ?Koziegłowy” . Krakow: Polska Akademia Nauk, Instytut J?zyka polskiego, 2003, s. 239. ISBN  83-87623-68-7 .
• Praca zbiorowa: Miasta polskie w tysi?cleciu , tom I, wojewodztwo katowickie, hasło ?Koziegłowy” . Wrocław, Warszawa, Krakow: Zakład Narodowy im. Ossoli?skich. Ossolineum, 1965, s. 445.
• Jozefa Wi?niewska, Dzieje miasta i gminy Koziegłowy , Katowice 1996.
• Bła?ej ?liwi?ski, Dziedzice Koziegłow , [w:] Siewierz, Czelad?, Koziegłowy. Studia i materiały z dziejow Siewierza i Ksi?stwa Siewierskiego , Katowice 1994, s. 259?277.
• Leonard Jagoda, Gorycz wrze?niowa. 4 dni od Kalet do Janowa , Koziegłowy, 2005.
• Leonard Jagoda, Koziegłowy i Wolna Wie? Gniazdow , Koziegłowy 2014.

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Strona internetowa Urz?du Miasta Koziegłowy
• Koziegłowy , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. IV: K?s ? Kutno, Warszawa 1883, s. 547   .