Kompania Zatoki Hudsona

Hudson’s Bay Company

Pa?stwo	Kanada
Siedziba	Brampton
Data zało?enia	1670
Forma prawna	społka akcyjna
Prezes	Richard A. Baker
Zatrudnienie	66 000 (2018)
Giełda	Toronto
Dane finansowe
Przychody	9,3 mld CAD (2018) [1]
brak wspołrz?dnych
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kompania Zatoki Hudsona ( ang.   Hudson’s Bay Company , HBC , fr.   Compagnie de la Baie d’Hudson ) ? korporacja handlowa powstała w 1670 roku ^[2] i nadal działaj?ca. Kompania jest jednym z najstarszych przedsi?biorstw na ?wiecie. Powstała jako społka łowiecka i handlu futrami, z czasem rozrastaj?c si? do olbrzymich rozmiarow. Do roku 1867 Kompania administrowała rozległymi terenami w Ameryce Połnocnej , ktore obecnie zajmuj? wi?kszo?? powierzchni Kanady. Z czasem społka zacz?ła prowadzi? tak?e działalno?? gornicz? i inwestycyjn?. Dzi? jest ?redniej wielko?ci przedsi?biorstwem posiadaj?cym kilka sieci domow towarowych działaj?cych w Kanadzie .

Historia Kompanii rozpocz?ła si? od przygod dwoch francuskich traperow Medarda Chouarta i Pierre-Esprit Radissona . Zyskali oni wielk? sław? jako my?liwi i handlarze futer w Nowej Francji . Jednak handel futrami w koloniach francuskich był zmonopolizowany, a dwaj młodzi traperzy nie uzyskali odpowiedniej licencji. Sko?czyło si? to dla nich wtr?ceniem do wi?zienia. Gdy zostali wypuszczeni, zbiegli do Nowej Anglii , gdzie zainteresowali brytyjskiego gubernatora George’a Cartwrighta rozpocz?ciem działalno?ci handlowej w połnocnych rubie?ach kontynentu. Cartwright wraz z dwoma Francuzami udał si? do Anglii by przedło?y? krolowi projekt powołania nowej kolonii . Spotkali si? z bardzo przychylnym przyj?ciem na dworze Karola II . Na wodza wyprawy na zachod został mianowany krolewski kuzyn ksi??? Rupert . 3 czerwca 1668 r. flotylla składaj?ca si? z dwoch statkow Eaglet (ufundowany przez krola) i Nonsuch (ufundowany przez społk? kupieck?) wyruszyły na zachod. Wskutek nieprzewidzianych okoliczno?ci Eaglet musiał zawroci? z drogi. Nonsuch 29 wrze?nia po trzech miesi?cach i 26 dniach ?eglugi przybił do wybrze?y Zatoki Jamesa . Zanim zacz?ła si? subarktyczna zima, zbudowano Fort Karola ? Fort Charles , w ktorym korzystaj?c z przywiezionych zapasow oraz miejscowych ?rodkow przezimowano. Zanim koloni?ci przyst?pili do wypełnienia swej misji, załatwili sprawy formalne z Indianami zamieszkuj?cymi tamtejsze tereny. Zakupili od nich obszary łowieckie i zawarli odpowiednie umowy. W kilka miesi?cy po?niej Nonsuch wyruszył powrotn? drog? wyładowany zapasami skor. Przedsi?wzi?cie z punktu widzenia handlowego okazało si? bardzo intratne.

2 maja 1670 r. Karol II wystawił dokument funduj?cy kompani?. Dokument oddawał w dzier?aw? na 100 lat tereny zajmuj?ce działy wodne wszystkich rzek uchodz?cych do Zatoki Hudsona . Teren obejmuj?cy blisko 4 miliony kilometrow kwadratowych zacz?to nazywa? Ziemi? Ruperta . Teren ten zajmował blisko 50% powierzchni obecnej Kanady oraz niektore obszary dzisiejszego USA w Minnesocie i Dakocie Połnocnej . Kompania dostała monopol na wszelki handel i łowiectwo na tym terenie. Oryginalny dokument sporz?dzony na pergaminie o wymiarach 78,7 na 63,5 cm przechowywany jest do dzi? w budynku zarz?du korporacji. Dokument był zatytułowany: The Governor and Company of Adventures of England into Hudson Bay . Głownymi udziałowcami kompanii byli ksi??? Rupert i siedemnastu wspolnikow, w?rod ktorych znajdowali si? Medard Chouart Des Groseilliers i Pierre-Esprit Radisson . Jednocze?nie Korona ustanowiła gubernatora zajmuj?cego si? stron? polityczn? przedsi?wzi?cia. Pierwszym gubernatorem Ziemi Ruperta został Charles Bayley .

W 1670 r. nad Zatok? Hudsona wyruszyły dwa statki Wivenhoe i Prince Reppert . Po przybyciu na miejsce zawarto dalsze porozumienia z Indianami i rozpocz?to tworzenie sieci fortow oraz faktorii wzdłu? wybrze?y. Wkrotce uruchomiono te? regularne poł?czenia okr?towe z Angli?. W ci?gu pierwszych 12 lat działalno?ci kapitał zainwestowany w społk? przyniosł olbrzymi 200% zysk.

Nie wszystko jednak potoczyło si? tak, jak planowano. Zniech?ceni ostro?n? polityk? angielsk?, wspołtworcy kompanii Medard Chouart Des Groseilliers i Pierre-Esprit Radisson odł?czyli si? od niej tworz?c w 1682 r. konkurencyjne przedsi?biorstwo La Compagnie du Nord , oddaj?c si? jednocze?nie pod opiek? krola Francji . Wkrotce działalno?? łowiecka i handlowa obu kompanii weszła w okres zaciekłej rywalizacji, ktora nieomal doprowadziła do upadku brytyjskiej korporacji. W pierwszej fazie konflikt odbywał si? na płaszczy?nie czysto handlowej, wkrotce jednak przeszedł do fazy zbrojnej. Konflikt na połnocy był tak?e echem wojny Ligi Augsburskiej . W 1686 r. o?miusetosobowy oddział zbrojnych wyruszył z Montrealu na połnoc. Najpierw Francuzom udało si? zdoby? słabo broniony fort Moose Factory . Wkrotce padły te? kolejne forty nale??ce do HBC. Kulminacj? zatargu była bitwa w Zatoce Hudsona w 1697 r. Zanim podpisano traktat z Ryswick , zwracaj?cy HBC utracone tereny, Kompania stan?ła na granicy bankructwa. Odzyskanie terenow nie oznaczało powrotu do pełnego monopolu . Francuzi ci?gle operowali na terenach poza kontrol? Kompanii oraz bezkarnie wdzierali si? na jej tereny. Mimo tego Kompania odzyskała płynno?? finansow? i wkrotce ponownie zacz?ła przynosi? zyski. Okres 31 lat pokoju pomi?dzy dwiema wojnami był czasem prosperity dla obu konkurentow w handlu futrami.

Upadek La Compagnie du Nord w wyniku utraty Nowej Francji przyniosł wzrost konkurencji. Francuska społka, przej?ta przez szkockich kupcow z Montrealu i przemianowana na Kompani? Połnocno-Zachodni? ( North-West Company ), stała si? konkurentem znacznie powa?niejszym, ani?eli jej francuska poprzedniczka. Dotrzymawszy nadania ziem poza kontrol? HBC, na zachod i połnoc, a? do Gor Skalistych i połnocnych wybrze?y, rozpocz?ła intensywn? działalno?? handlow? i łowieck?. Podobnie jak wcze?niej Francuzi, nowa kompania nie respektowała granic HBC, cz?sto je naruszaj?c. Kulminacj? sporow pomi?dzy kompaniami była lokalna wojna, ktorej najbardziej znacz?cym wydarzeniem była bitwa pod Siedmioma D?bami . Taka sytuacja, niekorzystna dla obu firm, trwała do roku 1821 , kiedy to obie kompanie poł?czyły si? pod wspoln? nazw? Hudson Bay Company .

Okres od 1821 do 1840 r. był najlepszym w historii kompanii. Prowadzona ?elazn? r?k? George’a Simpsona osi?gn?ła olbrzymia dynamik?. Obok łowiectwa i przetworstwa skor zacz?ła si? anga?owa? w eksploracj? geologiczn?.

Problemy kompanii zacz?ły si? w roku 1840 , kiedy to czterech metyskich kłusownikow, operuj?cych w okolicach rzeki Red River w Manitobie , zostało uj?tych i uwi?zionych. Cho? teoretycznie popełnili przest?pstwo, samo wydarzenie nasun?ło kwestie zasadno?ci monopolu HBC. Wobec wzrastaj?cej liczebno?ci ludno?ci Kanady stawał si? on z wolna anachronizmem. W 1859 r. Kompania podj?ła starania o przedłu?enie dzier?awy, ktora upływała w 1870 r., na kolejne sto lat. Tym razem parlament brytyjski wyznaczył komisj?, ktorej zadaniem było zbadanie sytuacji. Komitet zadał około 7 tysi?cy pyta?, przesłuchuj?c 25 ?wiadkow, w tym szefa samej kompanii. Konkluzj? komitetu było, i? dzier?awa nie powinna by? przedłu?ona, a tereny pod kontrol? korporacji miały by? przekazane koronie. Od tego momentu Hudson Bay Company miała działa? jako normalna społka. Jako ?e termin przekazania terenow zbiegł si? z utworzeniem Konfederacji Kanady , tereny społki za rekompensat? 300 tysi?cy funtow szterlingow zostały wcielone do Kanady jako Terytoria Połnocno-Zachodnie .

Wspołcze?nie Kompania Zatoki Hudsona jest przedsi?biorstwem handlowym posiadaj?cych sieci domow towarowych, z ktorych do najwi?kszych nale?? The Bay i Zellers . Roczny dochod firmy wynosi ?rednio 7,5 miliarda dolarow .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• historia Kanady
• James Knight

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Oficjalna strona Kompanii Zatoki Hudsona