Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zemplen
komitat
|
|
Pa?stwo
|
W?gry
|
Siedziba
|
Satoraljaujhely
|
Data likwidacji
|
1918
|
Powierzchnia
|
6269,3 km²
|
Populacja
(1910)
? liczba ludno?ci
|
343 194
|
Plan
|
|
Poło?enie na mapie Krolestwa W?gier
|
|
Zemplen
(łac.
Zemplinum
lub
comitatus Zempliniensis
, niem.
Semplin
,
Komitat Semplin
lub
Sempliner Gespanschaft
, słow.
Zemplin
) ? dawny
komitat
w połnocno-wschodniej cz??ci
Krolestwa W?gier
(dzisiejsza wschodnia
Słowacja
i połnocno-wschodnie
W?gry
), obejmuj?cy wi?kszo?? terenu historycznego regionu
Zemplin
. Stolic? władz komitatu był do roku
1748
zamek
Zemplin
.
W?gierska ekspansja na teren dzisiejszego Zemplena nast?powała od południa, z doliny
Cisy
. Południowa i ?rodkowa cz??? wyodr?bniła si? w osobny komitat w
1018
roku, za panowania
Stefana I
. Połnocna granica komitatu z pocz?tkowej linii
Latoricy
przesuwała si? na połnoc w miar? w?gierskiej kolonizacji tych terenow, a? pod koniec XII wieku ustaliła si? na najwy?szym grzbiecie
Karpat
. Pocz?tkowo, w XIII i XIV wieku, komitat nosił nazw? ?Potok” ? od siedziby władz w
Sarospatak
(słow.
Blatny Potok
). Nast?pn? siedzib? ?upana stał si? zamek zempli?ski, a w po?nym ?redniowieczu miasteczko
Ziemno
nad
Bodrogiem
. Pod koniec XIV wieku z komitatem zempli?skim poł?czył si? istniej?cy do tej pory na południe od niego komitat
Szerencs
, ktory jeszcze do XVI wieku zachował pewn? odr?bno?? jako Dolny Zemplin. W XIII wieku w komitacie ukształtował si? samorz?d szlachecki. Władza i godno?? ?upana spoczywała w r?kach rodow
Drugethow
(w XVI i XVII wieku ? niemal wył?cznie), Paloczych,
Perenyich
i Rozgonyich.
Po upadku W?gier w XVI wieku Zemplin nie został zaj?ty przez Turkow, znalazł si? na wschodnich rubie?ach ziem podległych
Habsburgom
. W latach
1538
-
1541
,
1622
-
1629
i
1645
-
1648
Zemplen był wł?czony do
Ksi?stwa Siedmiogrodu
. W XVI i XVII wieku ziemie Zemplena były polem walk powsta? w?gierskich przeciwko Habsburgom. W
1748
roku siedzib? władz komitatu stało si? miasto
Satoraljaujhely
. W
1910
roku komitat dzielił si? na dziesi?? powiatow i jedno miasto wydzielone Satoraljaujhely.
Po powstaniu
Czechosłowacji
w
1918
roku połnocna cz??? komitatu została do niej przył?czona i wkrotce utraciła samodzielno?? administracyjn?, natomiast cz??? południowa, pozostała w granicach W?gier, została poł?czona z w?giersk? cz??ci? komitatu
Abauj-Torna
i z komitatem
Borsod
w komitat
Borsod-Abauj-Zemplen
. Komitat Zemplen był ponownie wyodr?bniony w latach
1938
-
1945
, po aneksji przez W?gry pasa ziem na południu i wschodzie Słowacji.
Na Słowacji potocznie u?ywa si? nazwy
Zemplin
na okre?lenie
tradycyjnego regionu
obejmuj?cego słowackie cz??ci dawnych komitatow Zemplen i
Ung
.