Ten artykuł od 2011-05 zawiera tre?ci, przy ktorych brakuje odno?nikow do ?rodeł . Uwagi: Proponuj? zmian? nazwy na Zbieg okoliczno?ci .. Nale?y doda? przypisy do tre?ci niemaj?cych odno?nikow do ?rodeł. Dodanie listy ?rodeł bibliograficznych jest problematyczne, poniewa? nie wiadomo, ktore tre?ci one u?rodławiaj?. Sprawd? w ?rodłach: Encyklopedia PWN  • Google Books  •  Google Scholar  •  Federacja Bibliotek Cyfrowych  • BazHum  • BazTech  • RCIN  • Internet Archive ( texts / inlibrary ) Dokładniejsze informacje o tym, co nale?y poprawi?, by? mo?e znajduj? si? w dyskusji tego artykułu . Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Koincydencja ( fr. coincident , od ?red. łac. im. czas. coincidere , od co- , ?razem, wspoł-” i incidere , ?upada? na”, od in- i cadere , ?upada?”, by? mo?e spokr. z sanskr. ?ad- , ?spa??”) ? przypadek, zbieg okoliczno?ci, zbie?no?? kilku zdarze?, cz?sto nieoczekiwana i bez dostrzegalnej przyczyny. M.in. z powodu swej niepowtarzalno?ci i bezprzyczynowo?ci koincydencje najcz??ciej nie s? w zainteresowaniu bada? naukowych , a jako intuicyjnie nieoczekiwane bywaj? ?rodłem bł?dow poznawczych ^[1] prowadz?cych do twierdze? z zakresu okultyzmu , zjawisk nadprzyrodzonych czy paranormalnych . W ogolno?ci w przypadku braku bardziej wyszukanych metod wyja?niania zdarze? mog? słu?y? jako ł?cze do ludowej psychologii i filozofii ^[2] .

Ze statystycznego punktu widzenia koincydencje s? nieuniknione, mniej niezwykłe i nieoczekiwane ni? czasem wynikałoby to z intuicji. Zwykle s? zdarzeniami losowymi o niedoszacowanym prawdopodobie?stwie ^[2] . Badania stwierdzaj? jednak, ?e wi?kszo?? ludzi ma poprawn? wrodzon? intuicj? na temat szacowania prawdopodobie?stw zdarze? losowych ^[3] .

W filozofii [ edytuj | edytuj kod ]

Zbieg okoliczno?ci i przypadek jako argumenty indeterminizmu i niekonieczno?ci, stawia si? najcz??ciej w opozycji do zasady przyczynowo?ci, determinizmu i konieczno?ci.

Arystoteles rozro?niał kilka rodzajow przyczyn, cz??? z nich obejmowała zjawiska, o ktorych wiemy obecnie, ?e maj? tak?e cechy przypadkowo?ci (por. mutacja genow).

Z drugiej strony wynika st?d, ?e Arystoteles nie wykluczał całkowicie roli przypadku czy zbiegu okoliczno?ci, twierdził na przykład, ?e tak?e wi?kszo?? tzw. ?profetycznych” snow to zwykłe koincydencje (symptoma) ^[4] .

Od XVIII wieku zacz?to rozwa?a? tak?e w?skie rozumienie przyczynowo?ci (por. David Hume ), co pozostawiało jeszcze wi?cej miejsca dla poj?cia przypadku i zbiegu okoliczno?ci. Podobne poj?cie zdefiniowane zostało przez Arthura Schopenhauera w rozprawie Czworaki korze? zasady racji dostatecznej ( 1813 r.). Okre?lił on je jako ?Nast?powanie po sobie w czasie zdarze?, nie pozostaj?cych w zwi?zku przyczynowym...” ^[5] . Odniosł je do arystotelesowskiego symbebekos, symbainein, por. przypadło?? .

W nauce [ edytuj | edytuj kod ]

Paul Kammerer ( 1880 ? 1926 ), wiede?ski biolog, pierwszy badał systematycznie ^{[ potrzebny przypis ]} zasady koincydencji (cz?sto jednak jego opisy traktuje si? jak niezbyt ?cisłe cho? prawdziwe anegdoty) ^[6] . Maj?c dwadzie?cia lat zacz?ł prowadzi? dzienniki koincydencji; sp?dzał całe godziny w parkach rejestruj?c wszystkich ludzi, ktorzy go mijali, i sortuj?c ich skrupulatnie według płci, wieku i ubioru. Notował ka?dy szczegoł, czy nosili kapelusze, brody, baczki, czy kuleli, czy mieli inne rzucaj?ce si? w oczy cechy szczegolne. Rezultaty notatek były zaskakuj?ce. Kammerer zauwa?ył na przykład, ?e osoby o podobnych cechach pojawiaj? si? w okre?lonych porach ze zdumiewaj?co du?? cz?stotliwo?ci? ^{[ potrzebny przypis ]} . Gdy alej? przeszedł jaki? m??czyzna z brod? i laseczk?, zdarzało si?, ?e zaraz po nim nadchodzili kolejni m??czy?ni z brodami i laseczkami. Kammerer nazwał to zjawisko ?seri?” i był przekonany, ?e koincydencje stanowi? zaledwie wierzchołek gory lodowej, a za nimi kryje si? naczelna zasada kosmiczna, przez ludzko?? jeszcze nie rozpoznana. Twierdzenia te zawarł w ksi??ce Prawo serii ( niem. Das Gesetz der Serie 1919 r.) ^[7] .

Badania Tomasza Downarowicza doprowadziły do wniosku, ?e do ograniczonej liczby prostych zjawisk mo?e mie? zastosowanie ? ergodyczne prawo serii”, ma wynika? ono st?d, ?e w pewnych okoliczno?ciach, mimo i? pozornie, zdarzenia mog? zdawa? si? by? niezale?nymi, w rzeczywisto?ci ich niezale?no?? nigdy nie jest doskonała ^{[8] [9]} .

Wolfgang Pauli okre?lił koincydencj? jako ?widzialne ?lady niedaj?cych si? znale?? zasad”. Pauli i Carl Gustav Jung doszli do wniosku, ?e koincydencje s? manifestacj? trudno zrozumiałej dla nas uniwersalnej zasady, ktora działa całkowicie niezale?nie od znanych nam praw fizyki ^{[ potrzebny przypis ]} . St?d niektorzy badacze usiłuj? wysnu? wniosek, ?e telepatia, prekognicja , jak i koincydencje s? jakoby manifestacjami tej samej tajemniczej siły, ktora d??y do tego, ?eby chaotycznemu ?yciu nada? własny porz?dek ( Naturerklarung und Psyche ). Id?c dalej Jung wprowadził poj?cie znacz?cej koincydencji ( synchroniczno?? ).

Jednak?e powy?sze podej?cia do interpretacji koincydencji s? zwykle krytykowane, jako wychodz?ce poza standardow? nauk? głownego nurtu, a w szczegolno?ci jako wyolbrzymianie normalnych zjawisk, tyle ?e o niskim prawdopodobie?stwie ^{[10] [11]} , czy te? ignorowanie faktu, ?e czasowe/lokalne wzrosty, w cz?stotliwo?ci zdarze? losowych, mog? by? zgodne z podstawowymi modelami w rachunku prawdopodobie?stwa ^[12] , np. z rozkładem Poissona ? por. skupisko Poissona .

Do badania koincydencji stosuje si? prawa rachunku prawdopodobie?stwa, bywa, ?e s? one w charakterze paradoksow ? st?d wynika nieintuicyjno?? ? wi?c pojawiaj? si? aspekty psychologiczne, ktore s? podstaw? subiektywnej interpretacji danego zjawiska jako koincydencji. Zdarza si?, ?e dana osoba interpretuje jako koincydencje zdarzenia, ktorych podobie?stwo jest do?? bliskie, ktore jednak po dokładniejszym zbadaniu, okazuj? si? nie by? ?ci?le naukowo identyczne ^[6] , David Hand nazywa to zjawisko ?prawem mniej wi?cej” ^[11] . Innym wyja?nieniem mo?e by? fakt istnienia wspolnej nieodkrytej przyczyny ł?cz?cej pozorny zbieg okoliczno?ci ^[6] (por. zmienna zakłocaj?ca ). Autentyczne, a mało prawdopodobne koincydencje wyja?niane s? za pomoc? podstawowych praw rachunku prawdopodobie?stwa, gdy bierze si? pod uwag? naprawd? wielk? liczb? zdarze?, ktore nas spotykaj? ^[11] (por. prawo naprawd? wielkich liczb ).

Zjawiska, ktore przy zgrubnym badaniu nosz? ?lady anomalii , czy rzekomych zjawisk paranormalnych, przy poprawnej metodologii ( grupa kontrolna , podwojnie ?lepa proba ) okazuj? si? wła?nie zwykłymi koincydencjami, ktore mieszcz? si? w ramach praw statystyki ^[6] .

W XX w. fizycy zauwa?yli koincydencje niektorych stałych bezwymiarowych: stosunku sił elektromagnetycznych do grawitacyjnych, rozmiaru obserwowalnego Wszech?wiata do rozmiaru protonu oraz liczby atomow w obserwowalnym Wszech?wiecie ^[13] . Probowano je wyja?ni? za pomoc? zmienno?ci praw fizyki lub zasady antropicznej .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• prawo Littlewooda
• prawo naprawd? wielkich liczb

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Michał M.   Heller   Michał M. , Pocz?tek jest wsz?dzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszech?wiata , Warszawa: Proszy?ski i S-ka , 2002, ISBN  83-7255-127-8   .