Kardynał

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Herb kardynała b?d?cego arcybiskupem metropolit? (na ta?mie pod tarcz? znajduje si? dewiza)
Herb kardynała b?d?cego arcybiskupem (ale nie metropolit?)
sutanna kardynalska
stroj chorowy kardynała
Szaty kardynała (2005)
Kardynał (ilustracja z pocz. XX w.)

Kardynał ( łac.   Cardinalis ? głowny, zasadniczy, mocno z czym? zwi?zany), formalnie Kardynał ?wi?tego Ko?cioła Rzymskiego (łac. Cardinalis Sanctae Romanae Ecclesiae ) ? najwy?sza po papie?u godno?? ko?cielna w Ko?ciele katolickim [1] . Wszyscy kardynałowie razem tworz? Kolegium Kardynałow .

Nominacje [ edytuj | edytuj kod ]

Kardynałow mianuje papie? , wybieraj?c ich spo?rod m??czyzn, ktorzy maj? przynajmniej ?wi?cenia prezbiteratu . Papie? dokonuje promocji mianowanych kardynałow na konsystorzu .

Kardynałowie s? mianowani przez papie?a według jego własnego uznania, po zasi?gni?ciu opinii członkow Kolegium Kardynalskiego na temat kandydatow. Gdyby zamianowany kardynał nie miał ?wi?ce? biskupich, powinien je przyj??, cho? nie jest to bezwzgl?dnie konieczne, to znaczy nie stanowi przeszkody w wykonywaniu jakichkolwiek uprawnie? kardynalskich.

W przeszło?ci kardynałami w stopniu kardynałow diakonow mianowano nie kapłanow, ale diakonow , a nawet duchownych ni?szych . Ostatnim kardynałem diakonem bez ?wi?ce? kapła?skich był Teodolfo Mertel .

Polscy biskupi otrzymali w połowie XV wieku zakaz starania si? o godno?? kardynalsk? bez wyra?nej zgody senatu oraz krola, poniewa? posiadanie kapelusza kardynalskiego przez ktorego? z polskich biskupow było przyczyn? bardzo ostrych sporow o precedencj? z prymasami Polski [2] . Dodatkowo dawniej godno?? ta była uwa?ana za obc? i niebezpieczn? [2] .

Stopnie kardynalskie [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: stopnie kardynalskie .

Tradycyjnie wyro?nia si? trzy stopnie (tytuły honorowe niedaj?ce władzy poza udziałem w konklawe) kardynałow:

  • kardynałowie biskupi ? ktorym przydzielono (obecnie tytularnie, bez sankcji kanonicznej od lat 60. XX w.) diecezj? podrzymsk? ? suburbikaln?. Diecezje suburbikalne to: Ostia , Sabina-Poggio Mirteto , Porto-Santa Rufina , Velletri-Segni , Frascati , Albano i Palestrina . W czasach staro?ytnych diecezje te okalały diecezj? rzymsk?. Dziekan Kolegium Kardynalskiego jest zawsze biskupem tytularnym Ostii, a przy tym zachowuje poprzedni tytuł diecezji podmiejskiej. Od 2018 roku do grona kardynałow biskupow nale?? tak?e kardynałowie bez przydzielonej diecezji suburbikalnej ani patriarchatu wschodniego (duchowni zachowuj? wtedy tytuł swojego ko?cioła prezbiterialnego). Kardynałowie biskupi diecezji podmiejskich i ko?ciołow tytularnych rzymskich maj? pierwsze?stwo przed kardynałami ? patriarchami Ko?ciołow Wschodnich, ktorzy tak?e nale?? do tego stopnia. Kardynał, ktory jest patriarch? wschodnim, otrzymuje automatycznie godno?? kardynała-biskupa, przy czym zachowuje jako tytuł swoj ko?cioł patriarchalny. Z grona kardynałow biskupow s? wybierani Dziekan i Subdziekan Kolegium Kardynalskiego. We włoskich ?rodłach wyst?puje okre?lenie cardinale protovescovo (kardynał protobiskup), ktore oznacza kardynała-biskupa o najdłu?szym sta?u w kolegium kardynalskim.
  • kardynałowie prezbiterzy ? maj? przydzielony ko?cioł tytularny w Rzymie. Godno?? t? otrzymuj? najcz??ciej kardynałowie, ktorzy s? ordynariuszami jakiej? diecezji na ?wiecie. Najstarszy sta?em kardynał, ktory przewodniczy grupie, to kardynał protoprezbiter ,
  • kardynałowie diakoni ? maj? przydzielony ko?cioł stanowi?cy diakoni?. Najstarszy sta?em kardynał, ktory przewodniczy grupie, to kardynał protodiakon . Godno?? t? otrzymuj? zazwyczaj kardynałowie kieruj?cy dykasteriami Kurii Rzymskiej.

Kardynałowie in pectore [ edytuj | edytuj kod ]

Papie? mo?e mianowa? kardynała in pectore (łac. w sercu), nie ogłaszaj?c jego nazwiska z wa?nych powodow. Takiemu kardynałowi prawa i obowi?zki przysługuj? jednak?e dopiero z chwil? ogłoszenia jego nazwiska, wszak?e z pierwsze?stwem od daty nominacji. Zdarzały si? przypadki ogłoszenia nominacji kardynalskiej in pectore dopiero po ?mierci nominata (np. Iuliu Hossu mianowany w 1969 roku, ogłoszony w 1973). W dawniejszych czasach (jeszcze za Piusa XII ) birety dla kardynałow in pectore spoczywały w prywatnej kaplicy papieskiej pod szklanymi kloszami.

Atrybuty [ edytuj | edytuj kod ]

Pier?cie? [ edytuj | edytuj kod ]

Ka?dy nowo mianowany kardynał podczas Konsystorza otrzymuje od papie?a pier?cie? oznaczaj?cy zwi?zek ze Stolic? Apostolsk? oraz czerwony biret , ktory jest symbolem oddania si? kardynała na słu?b? Ko?cioła powszechnego a? do zło?enia ofiary z ?ycia (dokładniej usque ad sanguinis effusionem ? a? do przelania krwi).

Tytulatura [ edytuj | edytuj kod ]

Wła?ciwym szykiem dla pisowni i wymowy nazwiska kardynała (mał? liter?) jest kardynał Imi? Nazwisko (styl prosty). Umieszczenie nazwy godno?ci mi?dzy imieniem a nazwiskiem w szyku Imi? Kardynał Nazwisko stosowane jest w ?stylu oficjalnym ko?cielnym” [3] .

Pretendenci [ edytuj | edytuj kod ]

Wi?kszo?? kardynałow stoi na czele wa?nych archidiecezji . Niektore z nich nazywane s? potocznie posto cardinalizio ? miejsce kardynalskie. W Polsce tak? rol? odgrywa archidiecezja warszawska . Czasem postrzega si? w ten sposob tak?e archidiecezje: krakowsk? , gnie?nie?sk? czy te? wrocławsk? .

Nie wszyscy ordynariusze posto cardinalizio zostaj? kardynałami, a je?li ju? dany arcybiskup zostanie kreowany kardynałem, to nie musi to nast?pi? od razu po nominacji na dan? diecezj?. Przykładowo po ?mierci kard. Adolfa Bertrama w 1945 roku Bolesław Kominek otrzymał nominacj? kardynalsk? dopiero w roku 1973, cho? w tym przypadku na opo?nienie nominacji wpływało nieuregulowanie do 1972 roku statusu diecezji wrocławskiej i jej rz?dcy.

Kardynałami mianowani s? rownie? wysocy urz?dnicy Kurii rzymskiej ( kardynałowie kurialni ), ktorzy nie posiadaj? własnych diecezji i zobowi?zani s? rezydowa? w Rzymie. Kardynałowie, ktorzy kieruj? diecezjami, powinni przyby? na ka?de wezwanie biskupa Rzymu .

Ponadto papie?e honoruj? t? godno?ci? wybitnych teologow katolickich oraz ? zwyczajowo ? byłych rektorow uniwersytetow Gregorianum i Lateranum. Kardynałowie, ktorzy uko?czyli 75. rok ?ycia i stoj? na czele dykasterii Kurii Rzymskiej lub Pa?stwa Watyka?skiego , proszeni s? o zło?enie rezygnacji. S? jednak członkami dykasterii na ogoł co najmniej do uko?czenia 80. roku ?ycia.

Wybor papie?a [ edytuj | edytuj kod ]

Od 1059 kardynałowie, zebrani na Kolegium Kardynałow , dokonuj? wyboru nowego papie?a podczas konklawe . Czynne prawo wyborcze w konklawe przysługuje kardynałom, ktorzy w dniu zaistnienia wakatu Stolicy Apostolskiej nie uko?czyli 80 lat (od czasu wej?cia w ?ycie 1 stycznia 1971 roku motu proprio Pawła VI Ingravescentem aetatem ). Inn? funkcj? Kolegium Kardynalskiego jest doradzanie papie?owi w wa?nych sprawach Ko?cioła.

Kardynał legat [ edytuj | edytuj kod ]

Kardynał legat ( a latere ) jako specjalny wysłannik ( missus specialis ) papie?a reprezentuje biskupa Rzymu na uroczysto?ciach lub innych zgromadzeniach i wypełnia zlecone mu zadanie.

Kardynałowie ?wieccy i bez ?wi?ce? kapła?skich [ edytuj | edytuj kod ]

Na pocz?tku ery nowo?ytnej tytuł kardynała nosili niektorzy szefowie rz?dow, najbardziej znanym z nich jest Jules Mazarin ? pierwszy minister Francji. Te osoby nie pełniły funkcji ko?cielnych, ale były opłacane z kasy Ko?cioła zamiast krolewskiej . Rzym zgadzał si? na taki stan rzeczy w zamian za ochron? swojego stanu posiadania. W przeszło?ci tak?e niektorzy kardynałowie nie posiadali ?wi?ce? kapła?skich. Wynikało to z faktu, ?e najni?szy stopie? kardynalski, kardynałowie diakoni, wywodził si? od najwa?niejszych diakonow Rzymu, posiadaj?cych tylko ni?sze ?wi?cenia, podobnie jak kardynałowie prezbiterzy od najwa?niejszych prezbiterow (kapłanow) Rzymu, a kardynałowie biskupi od biskupow diecezji podmiejskich Rzymu. (Zob. rangi kardynalskie )

Ostatnim kardynałem bez ?wi?ce? kapła?skich był watyka?ski prawnik, diakon Teodolfo Mertel , ktorego do godno?ci kardynalskiej wyniosł w roku 1858 papie? Pius IX . Obecny kodeks prawa kanonicznego z 1983 nie przewiduje wyniesienia do tej godno?ci osoby nieposiadaj?cej ?wi?ce? kapła?skich. Wspołczesn? dyscyplin? reguluje kanon 351 § 1 KPK: Kardynałow ustanawia w sposob nieskr?powany Biskup Rzymski, wybieraj?c ich spo?rod m??czyzn, ktorzy maj? przynajmniej ?wi?cenia prezbiteratu, odznaczaj? si? szczegoln? nauk?, obyczajami, pobo?no?ci? i roztropno?ci? w załatwianiu spraw. Ci, ktorzy nie s? jeszcze biskupami, powinni przyj?? sakr? biskupi?.

Uprawnienia kardynałow [ edytuj | edytuj kod ]

  • wybieraj? papie?a w czasie konklawe (je?li maj? mniej ni? 80 lat) [4]
  • spowiadaj? na całym ?wiecie bez zgody ordynariusza miejscowego
  • u?ywaj? pastorału (o ile s? biskupami) w czasie mszy ?w. bez zgody ordynariusza miejscowego
  • u?ywaj? mitry w czasie czynno?ci liturgicznych (nawet gdy nie s? biskupami)
  • mog? pełni? funkcj? diakonow honorowych w czasie mszy ?w. sprawowanej przez papie?a (asystuj?cy papie?owi kardynałowie-diakoni nie zakładaj? ornatu , lecz dalmatyk? , u?ywaj?c jednak mitry)
  • id? w procesji, w ktorej niesie si? Sanctissimum zawsze za baldachimem, chyba ?e przewodniczy jej papie?
  • otrzymuj? obywatelstwo Pa?stwa Watyka?skiego na czas pobytu w Rzymie

Polscy kardynałowie (wg daty nominacji) [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Polscy kardynałowie .

( wytłuszczone nazwiska oznaczaj? mog?cych bra? udział w konklawe )

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ kardynał , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2021-10-07] .
  2. ↑ a b Jerzy Kazimierz   Pietrzak , Przywileje i godno?ci Prymasow Polski , ?Studia Prymasowskie”, 5, 2011, s. 57-98 .
  3. ↑ Poradnia Wydawnictwa Naukowego PWN https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/;2566 .
  4. ↑ Kardynałowie ? najbli?si wspołpracownicy papie?a . ekai.pl, 21 maja 2018. [dost?p 2022-06-09].

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kardynał&oldid=73841217 ”