Kara ?mierci w Polsce

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wieszanie prawomocnie skazanych przywodcow konfederacji targowickiej w Warszawie 9 maja 1794

Kara ?mierci w Polsce ? najwy?szy wymiar kary stosowany nieprzerwanie w Polsce od pocz?tkow powstania pa?stwa polskiego, w okresie zaborow przez trzy pa?stwa zaborcze (z wyj?tkiem Rosji od rewolucji lutowej do pa?dziernikowej w 1917 roku), a? do ko?ca lat 80. XX wieku. Zniesiona w 1998 roku.

Okres do 1918 [ edytuj | edytuj kod ]

W czasach ?redniowiecza kara ?mierci była cz??ci? prawa zwyczajowego . ?mierci? karane były zabojstwa , gwałty , rabunki , podpalenia , zdrada władcy b?d? pa?stwa, rownie? fałszowanie monet . Karano poprzez łamanie kołem , ?ci?cie głowy , ukamienowanie , ?wiartowanie , spalenie na stosie , nabicie na pal b?d? powieszenie .

Statuty Kazimierza Wielkiego zas?dzały kar? ?mierci rownie? za wyłudzanie nienale?nych ?wiadcze? z ?up krolewskich, zagarni?cie podatkow b?d? obracanie obc? monet?. Po?niejsza ?konstytucja” (uchwała sejmowa) z 1586 przewidywała kar? ?mierci za czyny przeciwko moralno?ci i dobrym obyczajom ( sodomia , homoseksualizm ), czyny przeciwko porz?dkowi publicznemu (gwałtowne naj?cie na dom, napad na drodze), spiski przeciwko władzom miejskim, porwanie oraz za zabojstwo umy?lne.

II Rzeczpospolita [ edytuj | edytuj kod ]

Kar? ?mierci przez rozstrzelanie przewidywały dwie kolejne ustawy z lat 1920 i 1921 o odpowiedzialno?ci urz?dnikow za przest?pstwa popełnione z ch?ci zysku [1] . Kara ?mierci przewidziana była rownie? w kodeksie karnym Makarewicza (w 5 artykułach) i kodeksie karnym wojskowym z 1932. Stosowana była (alternatywnie z kar? wi?zienia, z wyj?tkiem kilku przest?pstw wojskowych) za najci??sze przest?pstwa, tj. morderstwo, zdrad? stanu, słu?b? obywatela polskiego w armii nieprzyjacielskiej je?eli sprawca bierze udział w działaniach wojennych przeciw Pa?stwu Polskiemu , oraz (przej?ciowo 1920 ? 23 w obu wymienionych ustawach) za korupcj? popełnion? przez urz?dnikow pa?stwowych, jak i wobec osob korumpuj?cych urz?dnika. Groziła te? za ujawnienie tajemnicy pa?stwowej obcemu rz?dowi o ile spowodowało wielk? szkod? dla bezpiecze?stwa Pa?stwa , albo popełnione zostało w czasie wojny [2] i za sabota? przedmiotow lub urz?dze?, słu??cych celom obronno?ci lub Sił Zbrojnych, gdy spowodował wielk? szkod? dla wojskowej obrony Pa?stwa albo popełniony został w czasie wojny [3] . Rozszerzenie listy przest?pstw zagro?onych t? kar? było mo?liwe w post?powaniu dora?nym [4] .

Do 21 grudnia 1927 r. wyroki ?mierci, zarowno wydane przez s?dy powszechne, jak i wojskowe, wykonywane były przez rozstrzelanie, a ich wykonawcami byli ?ołnierze Wojska Polskiego [5] . Od 22 grudnia 1927 r. wyroki ?mierci wydane przez s?dy powszechne wykonywane były przez powieszenie [6] .

Polska Rzeczpospolita Ludowa [ edytuj | edytuj kod ]

Kara ?mierci była przewidziana w Kodeksie Karnym Wojska Polskiego z 1944 roku , w tzw. sierpniowce , małym kodeksie karnym oraz kodeksie karnym PRL z 1969. ?rodkiem pozbawienia ?ycia było powieszenie , w wypadku ?ołnierzy ? rozstrzelanie .

W okresie stalinowskim 1944-1956 kara ?mierci stosowana była masowo. W tym czasie w stu wi?zieniach stracono blisko trzy i poł tysi?ca osob [7] , zdecydowanie cz??ciej przeciwnikow politycznych ni? przest?pcow kryminalnych (w liczbach bezwzgl?dnych). W ten sposob zamordowano wielu bojownikow o wolno?? i niepodległo?? Polski z organizacji niepodległo?ciowych, w tym w ramach szeroko stosowanych do połowy 1946 roku egzekucji publicznych. W taki oto sposob zgin?li m.in. ?ołnierze podziemia niepodległo?ciowego : szer. Władysław Skwarc , szer. Władysław Kudlik i chor. Henryk Ksi??ek ( Trzech straconych ). Procz egzekucji publicznych kar? ?mierci orzekały s?dy wojskowe i powszechne wobec ?ołnierzy podziemia; egzekucje dokonywane w wi?zieniach zyskały miano mordow s?dowych. Mord s?dowy popełniono m.in. na generale Augu?cie Emilu Fieldorfie czy rotmistrzu Witoldzie Pileckim . Kar? ?mierci orzeczono tak?e dla trzech skazanych w 1953 r. w tzw. procesie ksi??y kurii krakowskiej , sfingowanym procesie pokazowym w ramach represji wobec Ko?cioła Katolickiego.

Do roku 1950 minister sprawiedliwo?ci był władny zarz?dzi? publiczn? egzekucj?. Ostatnia miała miejsce 21 lipca 1946 w Poznaniu , gdzie na stokach cytadeli powieszono niemieckiego, nazistowskiego zbrodniarza , Reichstatthaltera Kraju Warty Arthura Greisera . W czasie jego wieszania stutysi?czna publiczno??, w?rod ktorej były tak?e dzieci, klaskała i gwizdała [8] . Po fali krytyki takich egzekucji minister sprawiedliwo?ci Henryk ?wi?tkowski podj?ł decyzj? o ich zaprzestaniu [8] .

Po okresie stalinowskim w PRL kar? ?mierci zas?dzono i wykonano w przypadku gospodarczej afery mi?snej na Stanisławie Wawrzeckim ; w przypadku afery skorzanej kara została zas?dzona, ale nie została wykonana [9] .

Szereg wydanych zaocznie wyrokow ?mierci w stanie wojennym zostało po?niej uchylonych [10] .

W Polsce kary ?mierci nie wykonuje si? od 1988 (ostatni wyrok wykonano przez powieszenie 21 kwietnia 1988 w krakowskim wi?zieniu przy ul. Montelupich na Andrzeju Czaba?skim skazanym za gwałt i zabojstwo ; ostatni wyrok przez rozstrzelanie za zabojstwo na tle seksualnym wykonano w Forcie Rembertowskim w Warszawie 7 marca 1979 [11] ).

Ł?cznie w latach 1956?1988 w PRL stracono 321 osob [7] .

7 grudnia 1989 Sejm PRL ogłosił amnesti? , ktora m.in. osobom skazanym na kar? ?mierci zamieniała wyroki na 25 lat pozbawienia wolno?ci .

  Zobacz te?: Lista osob skazanych na kar? ?mierci w Polsce po roku 1945 .

III Rzeczpospolita [ edytuj | edytuj kod ]

Pomi?dzy rokiem 1988 a 1996 s?dy powszechne w Polsce orzekły kar? ?mierci wobec około 10 osob ? na najwy?szy wymiar kary skazano m.in. Mariusza Trynkiewicza , pedofila, ktory zgwałcił i zabił czterech chłopcow, Janusza Kulmatyckiego , morderc? policjanta, Eugeniusza Mazura , morderc? czteroosobowej rodziny, czy Henryka Morusia , morderc? siedmiu osob, w tym matki i dziecka.

Na mocy ustawy z dnia 12 lipca 1995 o zmianie kodeksu karnego, kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwy?szeniu dolnych i gornych granic grzywien i nawi?zek w prawie karnym wprowadzono ustawowe moratorium na wykonywanie kary ?mierci, przewidziane na okres 5 lat [12] (w kontek?cie lat 1988?1995 mowi si? o moratorium faktycznym [a] [13] ) i przywrocono do polskiego systemu prawnego kar? do?ywotniego pozbawienia wolno?ci [14] , ktora została zniesiona w 1970 roku [15] . S?dy, pomimo tego, i? miały mo?liwo?? orzekania kary ?mierci, wymierzały jednak kar? łagodniejsz?. Ostatni wyrok ?mierci w Polsce orzeczono w lutym 1996 ? S?d Wojewodzki w Elbl?gu skazał na t? kar? 23-letniego Zbigniewa Brzoskowskiego , morderc? dwoch kobiet.

1 wrze?nia 1998, wraz z wej?ciem w ?ycie nowego Kodeksu karnego z 1997 , kara ?mierci w Polsce została zniesiona. Osobom ju? na ni? prawomocnie skazanym zamieniono wyroki na do?ywotnie pozbawienie wolno?ci [16] . Protokoł nr 13 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka znosz?cy kar? ?mierci we wszystkich okoliczno?ciach został ratyfikowany przez prezydenta Bronisława Komorowskiego 27 sierpnia 2013 [17] [18] . Rownocze?nie Drugi Protokoł Fakultatywny do Mi?dzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych dopuszczaj?cy stosowanie tej kary w czasie wojny (o ile zastrze?ono to przy ratyfikacji) został ratyfikowany bez zastrze?e? [19] [20] .

Przepisy wprowadzaj?ce Kodeks z 1997 roku, ktore weszły w ?ycie w 1998, nakazywały wymierzanie ? w przypadku stosowania dawnych, ale wci?? obowi?zuj?cych przepisow ? kary do?ywotniego pozbawienia wolno?ci zamiast kary ?mierci. W?rod karnistow istnieje spor co do tego, czy owe przepisy zmodyfikowały tre?? tych?e dawnych przepisow przez zmian? przewidzianej tam kary ?mierci na do?ywocie, czy te? ? pozostawiaj?c j? w dotychczasowym brzmieniu ? nakazały stosowanie kary do?ywotniego pozbawienia wolno?ci zamiast kary głownej. Przyjmuj?c ten drugi pogl?d, nale?y uzna?, ?e w polskim systemie prawnym kara ?mierci wci?? istnieje, na mocy nieuchylonego dekretu PKWN z dnia 31 sierpnia 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabojstw i zn?cania si? nad ludno?ci? cywiln? i je?cami oraz dla zdrajcow Narodu Polskiego [13] .

Postulat przywrocenia kary ?mierci podnoszony jest przez niektore partie polityczne. Konsekwentnie od pocz?tku istnienia postulat utrzymania i ? po?niej ? przywrocenia kary ?mierci podnosi Unia Polityki Realnej [21] , Kongres Nowej Prawicy [22] , Koalicja Odnowy Rzeczypospolitej Wolno?? i Nadzieja (KORWiN, Wolno??) [23] oraz Konfederacja Wolno?? i Niepodległo?? (Konfederacja) [24] . W pa?dzierniku 2004 Prawo i Sprawiedliwo?? zgłosiło projekt nowelizacji kodeksu karnego, przewiduj?cy m.in. przywrocenie kary ?mierci; projekt został odrzucony przez Sejm wi?kszo?ci? głosow. Wprowadzenie kary ?mierci wi?załoby si? z konieczno?ci? wypowiedzenia Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wraz z protokołem szostym (zakazuj?cym stosowania kary ?mierci w okresie pokoju) [25] .

W 2004 odsetek popieraj?cych ten rodzaj kary wynosił w polskim społecze?stwie 77% [26] . W marcu 2007 poparcie wynosiło 63%, dezaprobat? dla tej idei wyraziło 31% badanych [27] . Według sonda?u SW Research dla Newsweeka z 2016 roku 45% Polakow chce przywrocenia kary ?mierci, co trzeci badany jest temu przeciwny [28] .

W czerwcu 2019 roku w sonda?u przeprowadzonym przez Instytut Bada? Pollster aprobat? dla pomysłu wprowadzenia kary ?mierci wyraziło 60% badanych, 27% było przeciwnych, za? 13% nie potrafiło wyrazi? swojej opinii na ten temat [29] .

Osoby skazane na kar? ?mierci w Polsce [ edytuj | edytuj kod ]

  Z tym tematem zwi?zana jest kategoria: Osoby skazane na kar? ?mierci w Polsce .

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Zgodnie z ustaw? z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks post?powania karnego ( Dz.U. z 1969 r. nr 13, poz. 96 ), akta sprawy, w ktorej orzeczono kar? ?mierci, po wyczerpaniu wszystkich mo?liwych ?rodkow odwoławczych miały zosta? niezwłocznie przedło?one głowie pa?stwa ( Radzie Pa?stwa , a od 1989 r. ? Prezydentowi PRL / RP ) wraz z wnioskiem Prokuratora Generalnego w sprawie ułaskawienia (art. 500 § 2 zd. 1). Do czasu podj?cia decyzji przez głow? pa?stwa, czy korzysta z przysługuj?cego jej prawa łaski, wyrok nie mogł zosta? wykonany (art. 500 § 2 zd. 2). Poniewa? głowa pa?stwa nie była zwi?zana ?adnym terminem, w jakim miała podj?? decyzj? w kwestii ułaskawienia skazanego na ?mier?, brak rozstrzygni?cia wpływaj?cych do niej spraw spowodował faktyczne moratorium na wykonywanie kary ?mierci w Polsce.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Antykorupcja . Ustawa z 30 stycznia 1920 r. w przedmiocie odpowiedzialno?ci urz?dnikow za przest?pstwa popełnione z ch?ci zysku ( Dz.U. z 1920 r. nr 11, poz. 60 ), nast?pnie Ustawa z 18 marca 1921 r. o zwalczaniu przest?pstw z ch?ci zysku, popełnionych przez urz?dnikow ( Dz.U. z 1921 r. nr 30, poz. 177 ) uchylona przez ustaw? z 1 czerwca 1923 r. ( Dz.U. z 1923 r. nr 60, poz. 435 ).
  2. ↑ Art. 10 Rozporz?dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 24 pa?dziernika 1934 o niektorych przest?pstwach przeciwko bezpiecze?stwu Pa?stwa ( Dz.U. z 1934 r. nr 94, poz. 851 ).
  3. ↑ Art. 1 Dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z 22 listopada 1938 o ochronie niektorych interesow Pa?stwa ( Dz.U. z 1938 r. nr 91, poz. 623 ).
  4. ↑ Ustawa z 30 czerwca 1919 r. w przedmiocie s?dow dora?nych ( Dz.U. z 1919 r. nr 55, poz. 341 ), Rozporz?dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 19 marca 1928 r. o post?powaniu dora?nem ( Dz.U. z 1928 r. nr 33, poz. 315 ), Rozporz?dzenie Rady Ministrow z 1 wrze?nia 1939 r. o wprowadzeniu post?powania dora?nego przed s?dami powszechnymi w sprawach o niektore przest?pstwa ( Dz.U. z 1939 r. nr 87, poz. 554 ).
  5. ↑ ?ołnierz Polski, Nr 2/1928 , s. 37
  6. ↑ Rozporz?dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 13 grudnia 1927 r. o wykonaniu wyrokow ?mierci, wydanych przez s?dy karne powszechne ( Dz.U. z 1927 r. nr 112, poz. 947 ).
  7. ↑ a b Stryczek i kula . Wyborcza.pl. [dost?p 2013-04-06].
  8. ↑ a b Marek Henzler. Wojna os?dzona . ?Polityka”, s. 67, 17 lutego?23 lutego 2016.  
  9. ↑ SN uchylił wyrok w ?aferze skorzanej” z lat PRL . Gazeta Prawna, 2009-08-11. [dost?p 2011-03-25].
  10. ↑ 13 Grudnia ? zapomniane kary ?mierci .
  11. ↑ Mariusz   Sepioło , Historia ostatniej egzekucji w Polsce. Tak wygl?dała ?mier? ostatniego skaza?ca [online], Deon.pl, 21 kwietnia 2018 [dost?p 2021-10-15] . .
  12. ↑ Zob. art. 5 ustawy z dnia 12 lipca 1995 r. o zmianie Kodeksu karnego, Kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwy?szeniu dolnych i gornych granic grzywien i nawi?zek w prawie karnym ( Dz.U. z 1995 r. nr 95, poz. 475 ).
  13. ↑ a b Łukasz Pohl : Prawo karne. Wykład cz??ci ogolnej . Warszawa: Wolters Kluwer, 2019, s. 436, 438. ISBN  978-83-8160-143-6 .
  14. ↑ Zob. art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 12 lipca 1995 r. o zmianie Kodeksu karnego, Kodeksu karnego wykonawczego oraz o podwy?szeniu dolnych i gornych granic grzywien i nawi?zek w prawie karnym ( Dz.U. z 1995 r. nr 95, poz. 475 ).
  15. ↑ Zob. art. 39 § 1 rozporz?dzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. - Kodeks karny ( Dz.U. z 1932 r. nr 60, poz. 571 ), art. 30 § 3 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Kodeks karny ( Dz.U. z 1969 r. nr 13, poz. 94 ) oraz art. I, art. IV pkt. 1, art. XIII pkt. 2, art. XIV pkt. 2 ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r. - Przepisy wprowadzaj?ce Kodeks karny ( Dz.U. z 1969 r. nr 13, poz. 95 ).
  16. ↑ Zob. art. 14 pkt. 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Przepisy wprowadzaj?ce Kodeks karny ( Dz.U. z 1997 r. nr 88, poz. 554 ).
  17. ↑ Łukasz   Wo?nicki , Polska definitywnie po?egnała kar? ?mierci. Ju? nigdy nie b?dzie mo?na jej stosowa? [online], Wyborcza.pl, 29 sierpnia 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-08-31] .
  18. ↑ 60 rocznica wej?cia w ?ycie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka [online], Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 5 wrze?nia 2013 [zarchiwizowane z adresu 2013-09-26] .
  19. ↑ Prezydent podpisał ustawy o zniesieniu kary ?mierci [online], rp.pl, 28 sierpnia 2013 [zarchiwizowane z adresu 2015-05-29] .
  20. ↑ Ostateczny koniec kary ?mierci w Polsce .
  21. ↑ Witryna Kary ?mierci . karasmierci.info.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-20)]. ? serwis internetowy UPR.
  22. ↑ Program Kongresu Nowej Prawicy . nowaprawica.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-14)]. ? serwis internetowy KNP.
  23. ↑ Tomasz Klyta: Partia Wolno?? znowu nawołuje do przywrocenia kary ?mierci . parlamentarny.pl, 2019-01-16. [dost?p 2021-01-04].
  24. ↑ Konfederacja prezentuje program. Jest mowa o homopropagandzie, karze ?mierci i ?ydowskich roszczeniach . dorzeczy.pl, 2019-06-18. [dost?p 2021-01-04].
  25. ↑ Milena Tabor: Czy przywrocenie kary ?mierci jest mo?liwe? . [dost?p 2007-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)].
  26. ↑ 77% Polakow akceptuje kar? ?mierci .
  27. ↑ Spadło poparcie dla kary ?mierci .
  28. ↑ Paweł Szaniawski: Przywroci? kar? ?mierci? [SONDA? ]. Newsweek.pl, 2016-04-18. [dost?p 2017-11-12].
  29. ↑ Polacy chc? kar ?mierci dla bestii! . se.pl, 2019-07-05. [dost?p 2019-07-06].

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Alicja Grze?kowiak . Kara ?mierci w polskim prawie karnym . ?Rozprawy”, 1982. Uniwersytet Mikołaja Kopernika.  
Katalog kar w Polsce [A]
  1. ↑ W okresie III RP .
  2. ↑ Stosowana wobec ?ołnierzy .
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kara_?mierci_w_Polsce&oldid=72330007 ”