Kangxi

Imi? chi?skie osobiste Pismo tradycyjne 玄燁 Hanyu pinyin Xuanye
Imi? chi?skie ?wi?tynne Pismo tradycyjne 聖祖 Hanyu pinyin Shengz?
Imi? chi?skie po?miertne Pismo tradycyjne 合天弘運文武睿哲恭儉寬裕孝敬誠信中和功德大成仁皇帝 Hanyu pinyin He ti?n hong yun wenw? rui zhe g?ng ji?n ku?nyu xiaojing chengxin zh?ng he g?ngde da chengren huangdi
Nazwisko rodowe chi?skie Pismo uproszczone ?新?? Pismo tradycyjne 愛新覺羅 Hanyu pinyin Aix?n Jueluo
Oficjalny portret autorstwa anonimowego malarza dworskiego znajduj?cy si? obecnie w Muzeum Pałacowym w Pekinie
cesarz Chin
Okres	od 7 lutego 1661 do 20 grudnia 1722
Koronacja	18 lutego 1662
Era panowania	K?ngx? ( 康熙 )
Poprzednik	Shunzhi
Nast?pca	Yongzheng
Dane biograficzne
Dynastia	Qing
Data urodzenia	4 maja 1654
Data i miejsce ?mierci	20 grudnia 1722 Yuanmingyuan w Pekinie
Ojciec	Shunzhi
?ona	Xiaochengren od 1665 do 1674
Dzieci	Yunreng
?ona	Xiaozhaoren od 1665 do 1678
Konkubina	Xiaogongren od 1673 do 1722
Dzieci	Yongzheng Wenxian Yunti
Multimedia w Wikimedia Commons

Kangxi ( chi?. trad. 康熙 ; pinyin K?ngx? ), imi? prywatne 玄燁 Xuanye (ur. 4 maja 1654 , zm. 20 grudnia 1722 ) ? cesarz Chin z dynastii Qing , panuj?cy w latach 1661 ? 1722 .

Pocz?tek rz?dow [ edytuj | edytuj kod ]

Został obwołany cesarzem w wieku 7 lat po ?mierci swojego ojca Shunzhi 7 lutego 1661, jednak oficjalnie intronizowany został dopiero po rozpocz?ciu nowego roku ksi??ycowego 18 lutego 1662. Rz?dził a? do swojej ?mierci 20 grudnia 1722, b?d?c najdłu?ej panuj?cym cesarzem w chi?skiej historii (61 lat). Powszechnie uwa?any jest za jednego z najwybitniejszych cesarzy Chin.

W 1669 pozbył si? regentow i rozpocz?ł samodzielne rz?dy. W dniu obj?cia rz?dow napisał list do matki, w ktorym obiecał, ?e b?dzie dba? o rozwoj cesarstwa, popraw? bytu narodu i zapewnienie pokoju. Wkrotce przyst?pił do realizacji zło?onego przyrzeczenia, tłumi?c w nast?pnych kilkunastu latach resztki antymand?urskiej opozycji i zdobywaj?c dla cesarstwa nowe terytoria.

Charakterystyka [ edytuj | edytuj kod ]

Cechował si? wyj?tkow? ciekawo?ci? ?wiata. Interesował si? eksperymentami naukowymi i toczył długie rozmowy o zachodniej nauce z jezuickimi misjonarzami, ktorzy mieszkali na jego dworze. Ch?tnie poznawał te? muzyk?, astronomi?, poezj? i medycyn?. Przegl?dał wyroki wydawane przez Rad? Kar i drobiazgowo sprawdzał spisy spraw rz?dowych.

^[1]

Cesarz, ktoremu chi?scy mentorzy wpoili konfucja?sk? moralno??, bardzo rzetelnie podchodził do swojej pracy. Regularnie siedział nad dokumentami do po?nej nocy, tak ?e w wieku trzydziestu lat narzekał ju? na pogorszenie wzroku. Do dzi? przetrwało szesna?cie tysi?cy oficjalnych notatek na temat jego codziennych obowi?zkow urz?dowych. Pokryte s? jego charakterystycznym pismem, zapisanym czerwonym tuszem. Wiedział, ?e najwi?ksz? słabo?ci? ostatnich cesarzy mingowskich była nieumiej?tno?? przewodzenia. Dlatego prowadz?c wojny na południu, aby zgasi? ostatnie zarzewia mingowskiego oporu i podporz?dkowa? sobie własnych zbuntowanych feudałow, Kangxi jednocze?nie zabrał si? za Wielk? Restauracj?, w ktorej pomagali mu mand?urscy i chi?scy doradcy. ^[2]

Rozgromienie sił antymand?urskich i podboj Tajwanu [ edytuj | edytuj kod ]

W 1672 Kangxi podj?ł decyzj? o demobilizacji armii, znajduj?cych si? pod dowodztwem rz?dz?cych na południe od rzeki Jangcy wielmo?ow. Reakcj? na to posuni?cie był wybuch w 1673 rebelii trzech lennikow na czele z Wu Sangui . W 1682 Kangxi zdołał zdławi? rebeli?. Rok po?niej, w 1683 stłumił ostatecznie wszystkie antymand?urskie ruchy i przeprowadził inwazj? na b?d?cy baz? promingowskich sił Tajwan , przył?czaj?c go do cesarstwa.

Polityka zagraniczna [ edytuj | edytuj kod ]

Rosja [ edytuj | edytuj kod ]

Po zapewnieniu dynastii Qing niepodzielnego panowania w Chinach Kangxi rozpocz?ł działania maj?ce na celu powstrzymanie rosyjskiej kolonizacji nad Amurem . W 1685 wybuchła wojna chi?sko-rosyjska, zako?czona podpisaniem 27 sierpnia 1689 traktatu nerczy?skiego , na mocy ktorego terytoria na połnoc od Amuru zostały przył?czone do Chin.

D?ungaria [ edytuj | edytuj kod ]

Po zabezpieczeniu granicy z Rosj? Kangxi skierował si? na zachod, chc?c rozgromi? pot?g? chanatu d?ungarskiego . W latach 1690?1694 wojska chi?skie przeprowadziły ofensyw? przeciwko wojskom chana Galdana , wypieraj?c D?ungarow z terytorium Mongolii. Jednocze?nie na mocy traktatu zawartego z mongolskimi ksi???tami w 1691 terytoria te zostały przył?czone do cesarstwa chi?skiego jako Mongolia Zewn?trzna . W nast?pnych latach wojska chi?skie rozpocz?ły podboj terytorium po?niejszego Xinjiangu , zako?czony ostatecznie dopiero w 1759.

Kiedy w 1717 D?ungarowie najechali Tybet , Kangxi skierował tam wojska chi?skie, wypieraj?c w 1720 naje?d?cow i przywracaj?c zrzucon? przez Tybet w XIV wieku chi?sk? zwierzchno??.

W ostatnim roku swojego ?ycia Kangxi poprowadził jeszcze jedn? kampani? przeciwko D?ungarom, zajmuj?c miasto Urumczi .

Polska [ edytuj | edytuj kod ]

W 1683 roku krol Polski Jan III Sobieski odniosł zwyci?stwo nad wojskami tureckimi w bitwie pod Wiedniem . Chc?c rozsławi? siebie i swoj? dynasti?, Sobieski rozsyłał na rozliczne dwory listy do ktorych zał?czony był jego portret. Jedno z takich poselstw dotarło na dwor cesarza Kangxi. Chi?ski władca na podarunek odpowiedział, cho? list nie zachował si?. Poselstwo z Polski miało tak?e inny charakter - Sobieski liczył na wci?gni?cie Rosji do wojny z Imperium Osma?skim, jednak ta prowadziła w owym czasie wojn? z Chinami. Wysłanie delegacji na dwor w Pekinie miało ułatwi? ewentualne mediacje w konflikcie. Rzeczon? wymian? listow traktuje si? jako pierwsze oficjalne kontakty dyplomatyczne mi?dzy Polsk? a Chinami ^[3] .

Polityka wewn?trzna [ edytuj | edytuj kod ]

Kangxi nale?ał do najlepiej wykształconych ludzi swojej epoki. Był mecenasem sztuki, sam interesował si? poezj? i filozofi?. Był zwolennikiem lamaizmu , ktory starał si? poł?czy? z konfucjanizmem . Utrzymywał bliskie stosunki z VI Dalajlam? .

Za panowania Kangxi nast?pił gwałtowny rozwoj literatury, wydano kilkaset wielkich zbiorow dzieł chi?skich klasykow, liczne słowniki i encyklopedie oraz niezliczon? liczb? prac z ro?nych dziedzin nauki.

Odbywał regularne podro?e inspekcyjne po wszystkich zak?tkach cesarstwa.

Kangxi dbał o rozwoj gospodarki chi?skiej. W 1675 zniesiony został zakaz pozyskiwania kopalin, a w 1683 zniesiono zakaz handlu zagranicznego. Kangxi starał si? poprawi? poło?enie najbiedniejszych warstw, wprowadzaj?c edykty reguluj?ce sprawy podatkowe. Na skutek ogłoszenia edyktu stanowi?cego, ?e urodzone po 1711 roku dzieci nie b?d? płaciły podatkow, w ci?gu niecałych stu lat ludno?? Chin wzrosła ze 150 do 400 milionow.

?mier? i sukcesja [ edytuj | edytuj kod ]

Kangxi zmarł 20 grudnia 1722 w wieku 68 lat. Panuj?c 61 lat, był najdłu?ej w historii panuj?cym chi?skim cesarzem.

Po ?mierci cesarza pomi?dzy jego synami wybuchły walki o nast?pstwo tronu, z ktorych zwyci?sko wyszedł Yongzheng .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Edward Kajda?ski: Chiny. Leksykon . Warszawa: Ksi??ka i Wiedza, 2005. ISBN  83-05-13407-5 . brak strony w ksi??ce
• Encyklopedia historyczna ?wiata. Tom X . Krakow: Wyd. Opres, 2002. ISBN  83-85909-72-9 . brak strony w ksi??ce