Kaiserliche Marine

Pa?stwo	Cesarstwo Niemieckie
Data utworzenia	1871
Data likwidacji	1919
Prefiks	SMS, SM
Bandera
Najwy?sze dowodztwa
Cywilne	cesarz Niemiec
Wojskowe	Grossadmiral
Multimedia w Wikimedia Commons

Kaiserliche Marine (z niem.   Cesarska Marynarka Wojenna ) ? marynarka wojenna Cesarstwa Niemieckiego , powstała w 1871 roku z przekształconej floty Zwi?zku Połnocnoniemieckiego . Pocz?tkowo była przewidywana głownie do obrony własnych wybrze?y i szlakow handlowych, wkrotce została zaanga?owana we wspieranie niemieckich interesow imperialnych, a od lat 90. XIX wieku była sukcesywnie rozbudowywana. Wielkie zasługi dla jej rozwoju poło?ył admirał Alfred von Tirpitz , od 1897 roku minister marynarki. W wyniku promowanych przez niego, a wspieranych przez cesarza Wilhelma II programow rozbudowy floty, Kaiserliche Marine stała si? w latach poprzedzaj?cych I wojn? ?wiatow? drug? pot?g? morsk? ?wiata, ust?puj?c jedynie Royal Navy .

W trakcie działa? wojennych w latach 1914?1918 okr?ty niemieckie brały udział w szeregu wi?kszych i mniejszych star?, poczynaj?c od bitwy pod Coronelem , pierwszej od ponad stulecia pora?ki Royal Navy na morzu. W najwi?kszym z nich, bitwie jutlandzkiej , Kaiserliche Marine odniosła taktyczne zwyci?stwo, ale sytuacja strategiczna spowodowała niemal całkowite zaniechanie akcji du?ych jednostek, przenosz?c ci??ar prowadzenia wojny na okr?ty podwodne .

W wyniku ustale? rozejmu w Compiegne z 11 listopada 1918 roku niemal wszystkie spo?rod nowoczesnych okr?tow floty cesarskiej zostały internowane w brytyjskiej bazie, w Scapa Flow . Tam te? faktycznie zako?czyła si? historia Kaiserliche Marine, gdy dla uchronienia ich przed przej?ciem przez zwyci?zcow, zostały 21 czerwca 1919 roku zatopione przez własne załogi .

Pierwsze lata [ edytuj | edytuj kod ]

Zwyci?stwo w wojnie francusko-pruskiej pozwoliło kanclerzowi Zwi?zku Połnocnoniemieckiego i premierowi Prus , Ottonowi von Bismarckowi , urzeczywistni? swe d??enia: 18 stycznia 1871 roku Wilhelm I Hohenzollern proklamował si? w Wersalu cesarzem niemieckim. Marynarka wojenna II Rzeszy została powołana na mocy ustawy konstytucyjnej z 16 kwietnia 1871 roku. W akcie tym po raz pierwszy (Sekcja IX, Artykuł 53 ^[1] ) została u?yta nazwa Kaiserliche Marine ^[2] . W istocie nast?piła jedynie zmiana nazwy: flota Cesarstwa była dawn? marynark? wojenn? Zwi?zku Połnocnoniemieckiego ( Marine des Norddeutschen Bundes ), pocz?tkowo zachowano rownie? t? sam? bander? . Rozkaz cesarski z dnia 15 czerwca tego samego roku ustalał zasady dowodzenia flot?, przekazuj?c je Ministrowi Marynarki z zachowaniem roli cesarza jako głownodowodz?cego. Tymczasowym dowodc? floty został ksi??? Adalbert Pruski ^[3] . Od 1 stycznia 1872 roku Ministerstwo Marynarki otrzymało oficjaln? nazw? Admiralicji Cesarskiej ( Kaiserliche Admiralitat ). Jej pierwszym szefem został mianowany generał armii l?dowej, Albert von Stosch ^[4] . Wzorem Royal Navy, okr?ty floty cesarskiej otrzymały przed nazw? akronim SMS, pochodz?cy od słow Seiner Majestat Schiff (Okr?t Jego Cesarskiej Mo?ci) ^[2] .

W planach kanclerza Bismarcka nie było miejsca na siln? flot? wojenn? Cesarstwa. Wybor generała von Stoscha na stanowisko, dokonany z pomini?ciem admirałow Zwi?zku Połnocnoniemieckiego (w tym bohatera wojny 1864 roku , Eduarda von Jachmanna  (inne j?zyki) ) był uzasadniony jego zdolno?ciami administracyjnymi i politycznymi a popierany przez znacz?ce osobisto?ci, w tym Kronprinza ^[5] . Polityka Bismarcka nie zamierzała wspiera? niemieckiej ekspansji morskiej i kolonialnej , czego oczywistymi przejawami była rezygnacja w traktacie pokojowym z Francj? (zawartym 10 maja 1871 roku we Frankfurcie ) z przej?cia w ramach reparacji ktorej? z francuskich kolonii lub cz??ci floty pokonanych ^[a] . Dla Kaiserliche Marine wyznaczone zostały jedynie zadania obrony własnego wybrze?a, za? głown? sił? broni?c? Cesarstwa miała by? pot??na armia l?dowa. Wyra?ało si? to rownie? w całkowitym podporz?dkowaniu floty interesom armii ^[6] .

Głown? baz? marynarki zostało zało?one w 1869 roku Wilhelmshaven i kotwicowisko u uj?cia Jade . W 1872 roku powstała Akademia Marynarki Wojennej ( Marineakademie ) w Kilonii . Rok po?niej zainicjowano plan rozbudowy floty, przewiduj?cy powstanie o?miu fregat pancernych , sze?ciu korwet pancernych , siedmiu monitorow , 20 korwet, 18 kanonierek , 20 torpedowcow oraz szeregu mniejszych i pomocniczych jednostek. Rozbudowane miały zosta? stocznie marynarki w Gda?sku ( Stocznia Cesarska ), Kilonii i Wilhelmshaven ^[7] . Postulaty przeznaczenia na realizacj? tego planu kwoty 218,5 miliona marek zostały drastycznie zredukowane przez Reichstag , przy poparciu kanclerza Bismarcka. W efekcie pierwsze nowe pancerniki kazamatowe dla marynarki cesarskiej powstały w stoczniach brytyjskich i francuskich ^{[b] [8]} .

Pomimo wszystko jednostki Kaiserliche Marine zacz?ły pojawia? si? na wodach mi?dzynarodowych. W 1873 roku zespoł niemieckich okr?tow: fregata pancerna ?Friedrich Carl”  (inne j?zyki) , korweta pancerna ?Elisabeth”  (inne j?zyki) i kanonierka ?Albatross” , dowodzony przez komodora Reinholda von Wernera  (inne j?zyki) , został skierowany w rejon ?rodziemnomorskiego wybrze?a Hiszpanii, dla obrony ?ycia i interesow przebywaj?cych tam Niemcow w zwi?zku z niepokojami jakie wybuchły w tym kraju po proklamacji republiki ^[7] . Operuj?c w rejonie zaj?tej przez karlistow bazy floty w Kartagenie , Werner zdobył w energicznych akcjach trzy rebelianckie okr?ty, wysadzaj?c ich załogi na l?d, a jednostki oddaj?c rz?dowi hiszpa?skiemu. Jego działania zyskały uznanie ze strony wspołpracuj?cych z nim dowodcow brytyjskich, rezydentow niemieckich w Hiszpanii oraz opinii publicznej i prasy w Cesarstwie. Wr?cz przeciwna była reakcja kanclerza Bismarcka: Werner został, za nadmiern? samodzielno?? i przekroczenie swych prerogatyw, pozbawiony dowodztwa na morzu i przeniesiony na stanowisko szefa stoczni w Wilhelmshaven ^[9] .

W latach 1874?1876 fregata ?Gazelle”  (inne j?zyki) dowodzona przez komandora Georga von Schleinitza odbyła wypraw? badawcz? dookoła ?wiata. Jej kulminacyjnym punktem była obserwacja tranzytu Wenus na Wyspach Kerguelena w grudniu 1874 roku ^[10] . Rozwoj aspiracji kolonialnych Cesarstwa znajdował wyraz w coraz cz?stszych podro?ach mniejszych jednostek na odległe akweny oraz rejsach szkoleniowych zespołow floty, podczas ktorych bandera niemiecka była prezentowana w ro?nych portach ?wiata, najcz??ciej w regionie ?rodziemnomorskim. Podczas jednego z nich, 31 maja 1878 roku w pobli?u brytyjskiego Folkestone , doszło na skutek bł?dow nawigacyjnych do zderzenia dwoch pancernikow: ?Konig Wilhelm”  (inne j?zyki) i ?Großer Kurfurst”  (inne j?zyki) , w ktorym ten drugi zaton?ł wraz z 284 członkami załogi ^[11] .

Rownie? w 1878 roku rozpocz?ła si? stała obecno?? okr?tow Kaiserliche Marine w Indiach Zachodnich . Pierwszym była fregata pancerna ?Hansa” dowodzona przez komandora Karla Eduarda Heusnera  (inne j?zyki) , ktora ju? w styczniu nast?pnego roku interweniowała w obronie interesow niemieckich podczas rewolucyjnych zamieszek w Wenezueli . Wkrotce, po opłyni?ciu południowego cypla Ameryki, dotarła w rejon wybrze?a peruwia?skiego, by we wrze?niu zawin?? do portu w Callao . Jej obecno?? uchroniła miasto przed zbombardowaniem przez flot? chilijsk? podczas tocz?cej si? pomi?dzy oboma krajami wojny ^[7] . W 1882 roku okr?ty niemieckie brały udział w interwencji w afryka?skim krolestwie Dahomeju ^[12] . W tym samym roku kanonierka ?Hyane” odbyła wypraw? badawcz? na Wysp? Wielkanocn? ^[13] . Powoli rozbudowywana Kaiserliche Marine stawała si? coraz znaczniejsz? pot?g? morsk?. W roku rezygnacji generała von Stoscha ze stanowiska szefa Admiralicji (7 marca 1883) była trzeci? flot? ?wiata, po Royal Navy i Marine Nationale , dysponuj?c trzynastoma okr?tami pancernymi, tak? sam? liczb? kanonierek oraz szeregiem mniejszych jednostek dostosowanych do słu?by kolonialnej ^[14] . W?rod sfer rz?dz?cych rosła ?wiadomo?? znaczenia istnienia silnej floty dla post?pow dyplomacji i utrzymania mocarstwowej pozycji pa?stwa. 17 wrze?nia 1881 roku, wzorem brytyjskich, odbyła si? pierwsza uroczysta parada morska na redzie Kilonii, w obecno?ci cesarza Wilhelma I ^[7] .

Nast?pc? von Stoscha został rownie? generał armii l?dowej ? Leo von Caprivi , oficer z bogat? kart? kariery w piechocie, ale zupełnie niezorientowany w sprawach marynarki ^{[c] [2]} . Był za to doskonałym wykonawc? zamierze? kanclerza Bismarcka, podzielaj?cym jego niech?? do ekspansji kolonialnej ^[15] . Okres, w ktorym von Caprivi zarz?dzał marynark?, był czasem całkowitego oparcia strategii obrony pa?stwa na armii l?dowej. To jej podporz?dkowano priorytety zbrojeniowe, flocie pozostawiaj?c jedynie ?rodki pozwalaj?ce na zachowanie dotychczasowego stanu posiadania. W zało?eniach planistow Kaiserliche Marine miała podczas ewentualnej wojny spełnia? wył?cznie rol? pomocnicz?. W efekcie, o ile armia niemiecka była zdolna do walki na dwoch frontach, z Rosj? i Francj? jako przyszłymi przeciwnikami rownocze?nie, marynarka nie byłaby w stanie stawi? czoła poł?czonym siłom rosyjskiej Floty Bałtyckiej i francuskiej Floty Atlantyckiej ^[16] .

Realna aktywno?? Kaiserliche Marine przejawiała si? jednak, pomimo oporow kanclerza, w akcjach kolonialnych. 4 lipca 1884 roku załoga kanonierki ?Mowe” dokonała aneksji Bagidy w Togolandzie , gdzie ustanowiono niemieckiego gubernatora w osobie Gustawa Nachtigala , a dziesi?? dni po?niej podniosła flag? Cesarstwa w Kamerunie ^[17] . W tym samym roku, w sierpniu, przy aktywnym udziale korwet ?Elisabeth” i ?Leipzig” , ustanowiono niemiecki protektorat nad terytorium na połnoc od rzeki Oranje w Afryce Południowej, daj?c pocz?tek Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej , w pa?dzierniku ?Elisabeth” z kanonierk? ?Hyane” zaj?ły Matupi w Archipelagu Bismarcka , a w listopadzie połnocne wybrze?e Papui ^[18] . W 1885 roku, pod lufami kotwicz?cej na wprost pałacu eskadry niemieckiej, przedstawiciele Cesarstwa zawarli korzystny układ z sułtanem Zanzibaru , na mocy ktorego uzyskali w dzier?aw? pas wybrze?a Tanganiki . W pa?dzierniku tego? roku anektowano Wyspy Marshalla , w roku nast?pnym Wyspy Salomona . Nie obyło si? bez strat (w czerwcu 1885 roku korweta ?Augusta” została wyrzucona przez sztorm na brzeg Zatoki Ade?skiej , zgin?ło 223 członkow załogi) i konfliktow: proba aneksji Wysp Karoli?skich przez kanonierk? ?Iltis” w 1885 roku wywołała gwałtowny protest Hiszpanii, roszcz?cej sobie prawa do archipelagu. Aby unikn?? wojny, Bismarck oddał spraw? pod os?d arbitra?u papieskiego, ktory przyznał wyspy Hiszpanom, daj?c Niemcom prawo do zało?enia na jednej z nich stacji bunkrowej i swobod? handlu ^[17] .

3 czerwca 1887 roku uroczy?cie poło?ono kamie? w?gielny pod budow? Kanału Cesarza Wilhelma . Miał on skroci? drog? z Bałtyku na Morze Połnocne i da? swobod? ruchow okr?tom niemieckim nawet w przypadku ewentualnej blokady Cie?nin Du?skich . W uroczysto?ci brało udział 21 jednostek Kaiserliche Marine, w tym siedem pancernikow, ktore u?wietniły j? salutem armatnim. Była to ju? ostatnia rewia morska z udziałem cesarza Wilhelma I przed jego ?mierci? 9 marca 1888 roku ^[17] .

Epoka wilhelmi?ska [ edytuj | edytuj kod ]

Po krotkim panowaniu Fryderyka III, tron Rzeszy obj?ł jego syn, Wilhelm II. Osobi?cie zafascynowany flot?, był ju? wcze?niej mocno skonfliktowany z von Caprivim i całkiem jawnie wspierał opozycyjnych wobec niego oficerow marynarki. Po matce wnuk krolowej Wiktorii , uwa?ał brytyjsk? strategi? morsk? za najlepsz? na ?wiecie, a Royal Navy za wzor do na?ladowania. Wilhelm skorzystał wkrotce ze swych konstytucyjnych prerogatyw do osobistego dowodzenia marynark? i doprowadził do dymisji Capriviego ^[19] . Jego nast?pc? został mianowany wiceadmirał Alexander von Monts  (inne j?zyki) (w 1878 roku pechowy dowodca pancernika ?Großer Kurfurst”) ^[20] , a po jego rychłej ?mierci w styczniu 1889 roku wiceadmirał Max von der Goltz  (inne j?zyki) ^[17] .

Przej?cie przez Wilhelma II osobistego zwierzchnictwa nad flot? zaowocowało rownie? rozdziałem kompetencji skupionych dot?d w r?kach Admiralicji. Urz?d Marynarki Rzeszy ( Reichsmarineamt ) z szefem w randze ministra (pierwszym był Karl Eduard Heusner) sprawował ogolne kierownictwo nad bud?etem i organizacj?, zawiaduj?c tak?e sprawami budownictwa okr?towego; Naczelne Dowodztwo ( Oberkommando der Marine , pierwszym dowodc? był Max von der Goltz) zajmowało si? pracami sztabowymi oraz planowaniem strategicznym i operacyjnym; cesarz zatrzymał dla siebie podejmowanie decyzji dotycz?cych szkolenia, spraw personalnych i mo?liwo?ci awansu kadry oficerskiej. Do tych celow utworzono Gabinet Morski ( Marinekabinett ) przy jego osobie. Jego szefem w latach 1889?1899 był kapitan (po?niejszy admirał) Georg Alexander von Muller  (inne j?zyki) , nast?pnym admirał Gustav Freiherr von Senden-Bibran  (inne j?zyki) , ktory w 1906 roku ust?pił stanowisko powracaj?cemu von Mullerowi ^{[2] [21]} .

Od listopada 1888 roku okr?ty Kaiserliche Marine, wspolnie z Royal Navy, prowadziły blokad? wschodniego wybrze?a Afryki, ktorej głownym celem było zdławienie tzw. rewolty Abusziri . Podczas tych działa? desantowane oddziały marynarzy oblegały mi?dzy innymi Bagamoyo i starły si? z muzułmanami pod Dar es Salaam . Walki w Afryce Wschodniej trwały a? do maja 1890 roku. Aktywizacja floty w tym regionie przyniosła po?redni zysk w postaci przekazania Cesarstwu przez Wielk? Brytani? Helgolandu w zamian za odst?pienie Niemcow od rozci?gni?cia swego protektoratu na Zanzibar ^[22] . Rownie? w 1888 roku nast?piła eskalacja konfliktu z Amerykanami o zwierzchnictwo nad Samoa . Na pocz?tku 1889 roku stacjonowały tam trzy jednostki Kaiserliche Marine. Uderzenie pot??nego cyklonu , ktore nast?piło 15 marca, spowodowało zniszczenie dwoch z nich i powa?ne uszkodzenia trzeciej oraz ?mier? niemal stu członkow ich załog ^[23] .

Rok 1890 stanowił wa?n? cezur? w historii Niemiec i dziedzinie zbroje? morskich. 20 marca dymisj? zło?ył kanclerz Bismarck, zdecydowany przeciwnik rozbudowy floty. W tym samym roku ameryka?ski teoretyk wojny morskiej, Alfred Thayer Mahan , opublikował sw? prac? The Influence of Sea Power upon History, 1660?1783 , daj?c pocz?tek doktrynie nawalizmu ^[24] . Jej podstawowe zało?enie, ?e pot?ga pa?stwa zale?y od jego siły na morzu, stanowi?ce adaptacj? my?li Clausewitza , znalazło zwolennikow w wielu krajach, jednym z nich był cesarz Wilhelm II. D???c do wzmocnienia pot?gi II Rzeszy i wykorzystuj?c koniunktur? gospodarcz? kraju, rozpocz?ł przemian? dotychczasowej marynarki, silnej, ale skupionej na obronie własnych wybrze?y, we flot? liniow? z prawdziwego zdarzenia ^{[d] [21] [25]} .

Nie zaniedbywano przy tym anga?owania si? w odległych regionach, w ramach tzw. polityki kanonierek . W latach 90. XIX wieku okr?ty niemieckie interweniowały w wielu zapalnych punktach ?wiata. W sierpniu 1891 roku oddział 300 marynarzy, wspierany z morza przez macierzyste jednostki, obsadził wzgorza okalaj?ce Valparaiso w Chile, wymuszaj?c na miejscowych władzach gwarancje bezpiecze?stwa dla niemieckich rezydentow i ich maj?tkow. Po wybuchu wojny japo?sko-chi?skiej w 1894 roku , do Korei została wysłana kanonierka ?Iltis”, maj?ca zapewni? bezpiecze?stwo niemieckiemu konsulowi w Seulu . W drodze jej załoga uratowała 220 chi?skich rozbitkow z bezludnej wysepki. 5 czerwca 1895 roku ?Iltis” stoczył pojedynek artyleryjski z chi?skimi fortami na Formozie , w obronie niemieckiego parowca ?Arthur” ^[26] . Kanonierka nie powrociła ju? z Azji na wody macierzyste: zaton?ła w cyklonie 23 lipca 1896 roku, jedynie dziesi?ciu marynarzom udało si? uratowa? ^[27] .

Budowa silnej floty wymagała poparcia opinii publicznej. Od 1890 roku forum profesjonalnej debaty stał si? ? Marine Rundschau ”, powołany na wzor podobnych periodykow francuskich i brytyjskich ^[28] . 20 czerwca 1895 roku miała miejsce wspaniała mi?dzynarodowa parada morska, z udziałem 53 okr?tow z 16 pa?stw oraz niemal całej Kaiserliche Marine, u?wietniaj?ca uroczysto?? zako?czenia budowy Kanału Cesarza Wilhelma ^[27] . W 1898 roku powstało Stowarzyszenie Floty Niemieckiej ( Deutscher Flottenverein ), popularyzuj?ce sprawy marynarki w społecze?stwie, pod honorowym patronatem cesarskiego brata, ksi?cia Henryka Pruskiego ^{[e] [29]} .

18 czerwca 1897 roku ministrem marynarki został admirał Alfred Tirpitz (od 1900 roku von Tirpitz). Zajmował to stanowisko do 1916 roku, przyczyniaj?c si? do powstania pot?gi morskiej Cesarstwa. W chwili obj?cia przez niego kierownictwa floty, Kaiserliche Marine była czwart? co do wielko?ci marynark? wojenn? ?wiata, po brytyjskiej, francuskiej i rosyjskiej i składała si? z czterech nowych i siedmiu starych pancernikow, o?miu pancernikow obrony wybrze?a, trzech wielkich i 16 małych kr??ownikow , dwoch korwet i szeregu mniejszych jednostek ^[29] . Dla Wilhelma II, Tirpitza czy ministra spraw zagranicznych (od 1900 roku kanclerza) Bernharda von Bulowa było jasne, ?e w przypadku wojny z koalicj? francusko-rosyjsk? b?d? Wielk? Brytani?, flota Cesarstwa stoi na przegranej pozycji ^[30] . Ju? w nast?pnym roku po obj?ciu stanowiska Tirpitz przeforsował w Reichstagu pierwsz? ustaw? o flocie ( Flottengesetz ), przewiduj?c? wzrost Kaiserliche Marine do siedemnastu okr?tow liniowych, o?miu monitorow, dziewi?ciu wielkich i 26 małych kr??ownikow w ci?gu kolejnych pi?ciu lat. Wi?kszo?? miała stworzy? ojczyst? flot? liniow? ( Heimische Schlachtflotte , od 1907 roku przemianowan? na Hochseeflotte ), cz??? kr??ownikow miała by? przeznaczona do słu?by kolonialnej. Koszty rozbudowy oszacowano na 409 mln marek ^[29] .

W 1899 roku zreorganizowano dotychczasowe Oberkommando der Marine , przekształcaj?c je w sztab Admiralicji. Jego pierwszym szefem został mianowany kontradmirał Felix von Bendemann  (inne j?zyki) , wkrotce zast?piony przez wiceadmirała Otto von Diederichsa  (inne j?zyki) ^[31] . W kwietniu 1900 roku, wykorzystuj?c wywołany wojn? bursk? wzrost poczucia zagro?enia w społecze?stwie, Tirpitz przeprowadził w Reichstagu drug? ustaw? o flocie, przewiduj?c? podwojenie stanu liczebnego Kaiserliche Marine do 1907 roku. Wpisywało to Niemcy w coraz bardziej rozp?dzaj?cy si? wy?cig zbroje? morskich i spowodowało powa?ne zaniepokojenie władz brytyjskich ^[32] . W tym samym roku Tirpitz przedstawił cesarzowi wizj? przyszłej wojny z Wielk? Brytani?, z uwzgl?dnieniem elementu rozstrzygaj?cej walnej bitwy morskiej na Morzu Połnocnym ^[33] .

Na pocz?tku XX wieku głownym trzonem Kaiserliche Marine była flota zgrupowana w kraju, podzielona na eskadry: Morza Połnocnego, z głown? baz? w Wilhelmshaven i Morza Bałtyckiego w Kilonii. W skład tzw. słu?b zagranicznych ( Auslanddienst ) wchodziły samodzielne eskadry Morza ?rodziemnego, Afryki Wschodniej i Zachodniej, Wschodnioazjatycka , ameryka?ska i pacyficzna. Podlegały one, zarowno politycznie, jak i wojskowo, bezpo?rednio cesarzowi i jego gabinetowi ^[31] . Jeden z trzech istniej?cych batalionow piechoty morskiej stacjonował na stałe w Qingdao , mniejsze oddziały mi?dzy innymi w Afryce Wschodniej i Kamerunie ^[34] . Cesarz osobi?cie anga?ował si? w polityk? mi?dzynarodow?. Jednym z przykładow jego działania był pierwszy kryzys maroka?ski . 31 marca 1905 roku do portu w Tangerze zawin?ł jacht ?Hohenzollern”  (inne j?zyki) ^[f] z Wilhelmem II na pokładzie. Jego przemowienie, w ktorym zapowiedział obron? niemieckich interesow w Maroku, spowodowało gwałtown? reakcj? Wielkiej Brytanii i Francji i doprowadziło do zwołania mi?dzynarodowej konferencji w Algeciras, ktorej traktat ko?cowy był jednak niekorzystny dla interesow II Rzeszy i potwierdzał jej dyplomatyczn? samotno?? wobec francusko-brytyjskiego entente cordiale ^[35] .

Pierwsza dekada XX wieku to okres niezwykle szybkiego rozwoju ?rodkow walki na morzu. Na znaczeniu zyskiwały nowe rozwi?zania techniczne, jak torpedy i okr?ty projektowane specjalnie do ich przenoszenia: torpedowce i okr?ty podwodne (pierwszy U-Boot ? U-1 ? wszedł do słu?by w 1906 roku), czy nowy p?dnik: turbina parowa . Gdy w 1906 roku Royal Navy wzbogaciła si? o nowatorski w swej koncepcji okr?t liniowy, ?Dreadnought” , ktorego charakterystyki techniczne spowodowały zwrot w dziedzinie zbroje? morskich, Kaiserliche Marine zareagowała zamowieniem zbli?onych jednostek nowej klasy, zwanej od prekursora drednotami . Pierwszy z nich, ?Nassau”  (inne j?zyki) , wszedł do słu?by 1 pa?dziernika 1909 roku ^[29] . Cztery jednostki jego typu i nast?pnego typu Helgoland były jeszcze nap?dzane maszynami parowymi potrojnego rozpr??ania , pierwszymi niemieckimi drednotami o nap?dzie turbinowym były okr?ty typu Kaiser z lat 1912?1913 ^{[g] [36]} . Jedn? z idei strategicznych Tirpitza, przygotowywanych na wypadek wojny z Wielk? Brytani?, była koncepcja wojny kr??owniczej, zapo?yczona z doktryny francuskiej Jeune Ecole ^[21] . Aby skutecznie razi? szlaki ?eglugowe przeciwnika, niezb?dne były okr?ty o specyficznych wła?ciwo?ciach: du?ej pr?dko?ci i zasi?gu oraz niezłym uzbrojeniu artyleryjskim. Warunki te spełniała klasa okre?lana w Niemczech jako małe kr??owniki (w istocie pancernopokładowe a po?niej lekkie ). W latach 1900?1914 wcielono do słu?by 34 jednostki tej klasy, w czasie pokoju skutecznie reprezentuj?ce bander? niemieck? w posiadło?ciach kolonialnych, podczas wojny mog?ce działa? na liniach ?eglugowych przeciwko nieprzyjacielskiej flocie handlowej b?d? prowadzi? rozpoznanie na rzecz własnej floty liniowej ^{[29] [37]} .

Napi?cie mi?dzynarodowe pomi?dzy mocarstwami dawało o sobie zna? w kolejnych incydentach, najcz??ciej dotycz?cych podziału wpływow w koloniach. Jednym z nich był drugi kryzys maroka?ski, lepiej znany jako kryzys agadirski . W 1911 roku Niemcy, pod pretekstem ochrony interesow własnych obywateli, wysłali do Maroka kanonierk? ?Panther” . Jej wpłyni?cie do portu w Agadirze , 1 lipca, wywołało gwałtown? negatywn? reakcj? w Wielkiej Brytanii i Francji. W Royal Navy ogłoszono mobilizacj? na wypadek wojny. Ostatecznie Niemcy wyrazili zgod? na francuski protektorat nad Marokiem, uzyskuj?c jako rekompensat? w porozumieniu z 4 listopada pas posiadło?ci na terenie Konga francuskiego. Konsekwencj? kryzysu agadirskiego było dalsze zbli?enie Wielkiej Brytanii i Francji, tak?e na polu militarnym ^[38] .

W odpowiedzi na jako?ciowy i ilo?ciowy rozwoj Royal Navy, Tirpitz przeprowadził w Reichstagu kolejne nowelizacje ustaw o flocie (w 1906, 1908 i 1912 roku). Zakładały one stworzenie do 1920 roku floty liniowej zło?onej z 61 okr?tow liniowych (ł?cznie pancernikow i kr??ownikow liniowych ), budowanych w tempie nie mniej ni? trzech rocznie. Plany te stanowiły powa?ne obci??enie dla bud?etu Cesarstwa i, pomimo wszelkich prob odsuni?cia parlamentu od bie??cych decyzji o finansach marynarki, w 1912 roku Tirpitz został zmuszony do zredukowania wydatkow na zbrojenia ^{[39] [40]} . Tym niemniej, od pocz?tku XX wieku do 1914 roku wydatki Kaiserliche Marine zwi?kszyły si? trzyipołkrotnie. W przededniu wybuchu I wojny ?wiatowej marynarka cesarska liczyła, nie licz?c mniejszych okr?tow, 15 drednotow, 22 przeddrednoty oraz pi?? kr??ownikow liniowych i stanowiła, po Royal Navy, drug? pot?g? morsk? ?wiata ^[41] .

I wojna ?wiatowa [ edytuj | edytuj kod ]

Pierwszymi operacjami okr?tow Kaiserliche Marine w sierpniu 1914 roku były działania Eskadry ?rodziemnomorskiej, zło?onej z kr??ownikow: liniowego ?Goeben” i lekkiego ?Breslau” . Po zbombardowaniu rankiem 4 sierpnia portow Philippeville i Bone we Francuskiej Afryce Połnocnej, eskadra dowodzona przez kontradmirała Wilhelma Souchona wymkn?ła si? brytyjskiemu po?cigowi i dotarła do Konstantynopola , gdzie obydwa okr?ty zostały formalnie (ale nie faktycznie) przekazane marynarce wojennej Imperium osma?skiego ^[42] . 28 sierpnia 1914 roku doszło do pierwszego powa?niejszego starcia na morzu w tej wojnie. W pierwszej bitwie koło Helgolandu zwyci?stwo, przy swej przygniataj?cej przewadze, odniosła Royal Navy ^[43] .

Pierwsze powa?ne sukcesy odniosły U-Booty. 2 wrze?nia U-21 storpedował brytyjski kr??ownik lekki ?Pathfinder” i był to pierwszy przypadek zatopienia okr?tu przez torped? wystrzelon? z okr?tu podwodnego ^[44] . 22 wrze?nia U-9 pod komend? Kapitanleutnanta Ottona Weddigena zatopił trzy brytyjskie kr??owniki pancerne a 15 pa?dziernika kr??ownik pancernopokładowy ?Hawke” ^[45] . Eskadra Wschodnioazjatycka admirała von Spee wyruszyła w dalek? podro? z Qingdao przez Pacyfik w kierunku wybrze?y Ameryki Południowej. 30 wrze?nia zostało zbombardowane Papeete w Polinezji Francuskiej ^[46] . 1 listopada Niemcy odnie?li w bitwie pod Coronelem zdecydowane zwyci?stwo nad brytyjsk? Eskadr? Indii Zachodnich, po czym skierowali si? wokoł przyl?dka Horn na Południowy Atlantyk. Do ich poszukiwania zmobilizowano kilka zespołow okr?tow brytyjskich, australijskich i japo?skich. 8 grudnia 1914 roku, w starciu pod Falklandami eskadra admirała Von Spee została rozgromiona przez Brytyjczykow ^[47] .

Kaiserliche Marine odnosiła tak?e sukcesy w wojnie kr??owniczej. Wydzielony do zwalczania ?eglugi na Oceanie Indyjskim , z Eskadry Dalekowschodniej, mały kr??ownik ?Emden” działał z sukcesami przez trzy miesi?ce, a? do 9 listopada 1914 roku, gdy został pokonany w bitwie koło Wysp Kokosowych przez australijski ?Sydney” ^[48] . ?Karlsruhe” zatopił do 4 listopada 1914 roku 17 jednostek handlowych u wschodnich wybrze?y obu Ameryk, zanim zaton?ł w wyniku przypadkowej eksplozji w komorach amunicyjnych. Inne kr??owniki działały z mniejszymi sukcesami, ale samo stwarzanie przez nie zagro?enia dla ?eglugi brytyjskiej zmuszało Royal Navy do utrzymywania sporych sił morskich na odległych akwenach ^[49] .

Na Morzu Połnocnym, uwa?anym przez dowodztwo Kaiserliche Marine za najwa?niejszy obszar działa?, wobec przewagi liczebnej Grand Fleet Niemcy przyj?li taktyk? zaskakuj?cych wypadow ofensywnych, ktorych celem miało by? wci?gni?cie w zasadzk? mniejszych grup okr?tow brytyjskich i zniszczenie ich przed podj?ciem ewentualnych prob doprowadzenia do decyduj?cej bitwy. W wi?kszo?ci takich operacji wykorzystywana była 1. Grupa Rozpoznawcza ( 1. Aufklarungsgruppe ), kontradmirała Franza von Hippera . Ataki na Yarmouth (3 listopada) oraz Scarborough, Hartlepool i Whitby (16 grudnia 1914 roku), nie przyniosły spodziewanych efektow. Pierwszym starciem na wodach europejskich, w ktorym po obydwu stronach u?yte zostały du?e jednostki bojowe, była bitwa na Dogger Bank z 24 stycznia 1915 roku, gdy Hochseeflotte straciła kr??ownik pancerny ?Blucher” i 960 marynarzy ^[50] . W 1915 roku cz??? okr?tow niemieckich działała tak?e na Bałtyku. W sierpniu miała miejsce bitwa w Zatoce Ryskiej , jednak proby wyparcia Rosjan z regionu zostały zniweczone udanymi działaniami brytyjskich okr?tow podwodnych ^[51] .

W marcu 1916 roku admirał Tirpitz ust?pił ze stanowiska. W dniach 31 maja i 1 czerwca tego? roku stoczona została najwi?ksza bitwa flot liniowych w I wojnie ?wiatowej, zwana jutlandzk? lub, w Niemczech, bitw? na Skagerraku. Hochseeflotte odniosła w niej niew?tpliwe taktyczne zwyci?stwo, zatapiaj?c trzy brytyjskie kr??owniki liniowe, trzy kr??owniki pancerne i osiem niszczycieli za cen? jednego kr??ownika liniowego, jednego przeddrednota, czterech kr??ownikow lekkich i pi?ciu du?ych torpedowcow. Tak?e niemieckie straty osobowe były ponad dwukrotnie mniejsze. Jednak w ostatecznym efekcie Grand Fleet zachowała inicjatyw? strategiczn?, nie odst?puj?c od blokady portow niemieckich a podstawowy cel walnej bitwy morskiej, ktorym miała by? zmiana statycznej sytuacji na froncie l?dowym, nie został zrealizowany ^{[52] [53]} .

Po bitwie jutlandzkiej dowodztwo Kaiserliche Marine nie anga?owało przez pewien czas du?ych okr?tow w akcjach ofensywnych, skupiaj?c cał? energi? na zwalczaniu brytyjskich linii ?eglugowych. Idealnym narz?dziem do tych celow okazały si? by? okr?ty podwodne. 4 lutego 1915 roku wody wokoł Wysp Brytyjskich zostały ogłoszone przez Niemcy stref? wojenn?, w ktorej nie obowi?zuj? konwencje dotycz?ce prowadzenia wojny podwodnej. Godziło to rownie? w statki neutralnych bander, ktore stanowiły około 1/4 wszystkich płyn?cych do portow brytyjskich. 7 maja tego? roku U-20 zatopił liniowiec pasa?erski ?Lusitania” , na ktorym zgin?ło 1198 osob, w tym 128 Amerykanow. Po ostrej reakcji dyplomacji Stanow Zjednoczonych, obawiaj?c si? ich przyst?pienia do wojny, Niemcy odst?pili od nieograniczonej wojny podwodnej ^[54] . W 1917 roku Kaiserliche Marine ponownie zintensyfikowała wojn? podwodn?, przyst?puj?c do tej fazy zmaga? z o wiele wi?ksz? liczb? U-Bootow. Efektem było zatopienie przez nie w ci?gu roku 3170 alianckich i neutralnych statkow o ł?cznej ładowno?ci blisko 6 milionow BRT . Najwi?ksze straty poniosła flota handlowa w kwietniu. Przyst?pienie Stanow Zjednoczonych do wojny po stronie aliantow i wprowadzenie systemu konwojow spowodowało ograniczenie sukcesow U-Bootow i zwi?kszenie ich strat. Ogołem podczas wojny, z 390 okr?tow podwodnych wybudowanych przed i podczas I wojny ?wiatowej, Kaiserliche Marine straciła z przyczyn operacyjnych 189 ^[55] .

W pa?dzierniku 1918 roku Cesarstwo Niemieckie znalazło si? w bardzo trudnej sytuacji. Zwyci?ska ofensywa ententy, wycofywanie si? z działa? wojennych kolejnych sprzymierze?cow oraz rewolucyjne wrzenie w samych Niemczech spowodowały podj?cie przez nowego kanclerza, ksi?cia Maksymiliana Bade?skiego , rozmow o zawieszeniu broni z aliantami. Reakcj? dowodz?cego od sierpnia 1918 roku Kaiserliche Marine admirała Reinharda Scheera , niewyra?aj?cego (podobnie jak wi?kszo?? dowodzcow armii i floty niemieckiej) zgody na zaprzestanie działa? wojennych, było opracowanie planu decyduj?cej bitwy morskiej z brytyjsk? Royal Navy. Miał go wykona? admirał Franz von Hipper z podległ? mu Hochseeflotte. Okr?ty admirała Hippera wyszły na red? bazy w Wilhelmshaven w nocy z 29 na 30 pa?dziernika 1918 roku. Jednak niemieccy marynarze nie zamierzali bra? udziału w tej, w zasadzie samobojczej, misji i odmowili wykonywania rozkazow. W obliczu otwartej rewolty admirał Hipper nakazał okr?tom powrot do portow w Wilhelmshaven i Kilonii. Ostatecznie Niemcy zgodziły si? na podpisanie 11 listopada 1918 roku rozejmu w Compiegne, ko?cz?cego I wojn? ?wiatow?. Na mocy tego traktatu okr?ty Kaiserliche Marine miały zosta? rozbrojone i poddane kontroli sprzymierzonych. U-Booty miały zosta? wydane ostatecznie i bez prawa do zwrotu, natomiast jednostki nawodne poddane internowaniu na czas trwania rozmow pokojowych ^[56] . Miejscem internowania była brytyjska baza w Scapa Flow na Orkadach . Na niemieckich okr?tach pozostawiono jedynie szkieletowe załogi. 21 czerwca 1919 roku, w obawie przed niekorzystnymi zapisami traktatu pokojowego , na mocy ktorego zwyci?zcy mogliby przej?? był? flot? cesarsk?, dowodz?cy internowanym zespołem admirał Ludwig von Reuter wydał rozkaz o samozatopieniu. Na dno poszło dziesi?? pancernikow, po pi?? kr??ownikow liniowych i lekkich oraz 32 niszczyciele ^[h] . Nigdy wcze?niej i nigdy potem jednego dnia nie zatopiono tak wielu okr?tow ^[57] .

W wyniku traktatu wersalskiego pozostało?ci Kaiserliche Marine zostały podzielone pomi?dzy zwyci?skie pa?stwa. Powstałej na gruzach Cesarstwa Republice Weimarskiej pozostawiono jedynie nieliczne stare jednostki, ktore weszły w skład Reichsmarine , republika?skiej marynarki wojennej ^[58] .

Insygnia [ edytuj | edytuj kod ]

• 
  Bandera ministra marynarki
• 
  Bandera dowodcy marynarki wojennej
• 
  Bandera Wielkiego Admirała
• 
  Bandera wiceadmirała
• 
  Bandera kontradmirała

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Victoria Carolan: WW1 at Sea . Harpenden, Herts: 2007. ISBN  978-1-84243-212-9 . Brak numerow stron w ksi??ce
• German Army and Navy: Uniforms and Insignia, 1871?1918 . Bennington, VT: 1968. Brak numerow stron w ksi??ce
• Jack Greene, Alessandro Massignani: Ironclads at War: The Origin and Development of the Armored Warship, 1854?1891 . Cambridge, MA: 1998. ISBN  0-938289-58-6 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Erich Groner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815?1945. Band 1: Panzerschiffe, Linienschiffe, Schlachtschiffe, Flugzeugtrager, Kreuzer, Kanonenboote . Munchen: 1982. ISBN  3-7637-4800-8 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Erich Groner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815?1945. Band 2: Torpedoboote, Zerstorer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenraumboote . Koblenz: 1983. ISBN  3-7637-4801-6 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Hans Jurgen Hansen: Die Schiffe den deutschen Flotten: 1848?1945 . Augsburg: 1998. ISBN  3-86047-329-8 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Rolf Hobson: Imperialism at Sea: Naval Strategic Thought, the Ideology of Sea Power and the Tirpitz Plan, 1875?1914 . Boston, MA: 2002. ISBN  0-391-04105-3 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Joanna Kryger. Admirał Tirpitz i jego strategia morska . ?Przegl?d Morski”. 7/2008. ISSN   1897-8436 .   brak numeru strony
• Bernard Ireland: War at Sea, 1914?45 . London: 2002. ISBN  0-304-35340-X . Brak numerow stron w ksi??ce
• Andrew Morris: The Taiwan Republic of 1895 and the Failure of the Qing Modernization project. W: Stephane Corcuff: Memories of the Future: National Identity Issues and Thesearch for a New Taiwan . Armonk, N.Y.; London: M.E. Sharpe, 2002, seria: Taiwan in the modern world. ISBN  0-765-60792-1 . Brak numerow stron w ksi??ce
• David H. Olivier: German Naval Strategy 1856?1888: Forerunners of Tirpitz . London: 2004. ISBN  0-203-32323-8 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Andrzej Perepeczko. Niemiecka marynarka wojenna w latach 1871?1914. Cz??? 1: Rozkwitaj?ca Kaiserliche Marine . ?Morza, Statki i Okr?ty”. 6/2000. ISSN   1426-529X .   brak numeru strony
• Andrzej Perepeczko. Niemiecka marynarka wojenna w latach 1871?1914. Cz??? 2: Era admirała Tirpitza . ?Morza, Statki i Okr?ty”. 1/2001. ISSN   1426-529X .   brak numeru strony
• Lisle A. Rose: Power at Sea. Volume 1: The Age of Navalism, 1890?1918 . Columbia, MO: 2007. ISBN  978-0-8262-1683-0 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Michael Salewski: Die Deutschen und die See: Studien zur deutschen Marinegeschichte des 19. und 20. Jahrhunderts. Teil 2 . Stuttgart: 2002. ISBN  3-515-08087-2 . Brak numerow stron w ksi??ce
• Raffael Scheck: Germany, 1871?1945: A Concise History . Oxford: 2008. ISBN  978-1-84520-817-2 . Brak numerow stron w ksi??ce