Johan Falkberget

Pełne imi? i nazwisko	Johan Petter Lillebakken
Data i miejsce urodzenia	30 wrze?nia 1879 Falkberget koło Røros
Data i miejsce ?mierci	5 kwietnia 1967 Røros
Zawod, zaj?cie	pisarz, polityk
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Johan Falkberget (wła?c. Johan Petter Lillebakken , ur. 30 wrze?nia 1879 w gospodarstwie Falkberget koło Røros , zm. 5 kwietnia 1967 w Røros) ? norweski pisarz i polityk .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Pochodził z rodziny gorniczej . Od osmego roku ?ycia pracował w kopalni miedzi jako gornik . Zawod ten porzucił w 1906 ze wzgl?du na bardzo zły stan zdrowia, spowodowany wykonywan? prac?. Działał potem jako dziennikarz i publikował przede wszystkim w prasie robotniczej. Jako jeden z nielicznych pisarzy skandynawskich z rado?ci? przyj?ł wybuch rewolucji pa?dziernikowej w Rosji ^[1] .

Od 1922 pracował we własnym gospodarstwie rolnym. Od 1931 do 1933 był posłem z ramienia Partii Robotniczej (wybrany został w rodzinnym okr?gu Røros). W tym okresie oddawał si? coraz bardziej pracy pisarskiej, osi?gaj?c z tego tytułu coraz wy?sze dochody i uzyskuj?c stopniowo rosn?c? popularno?? ^[1] .

W swojej tworczo?ci od około 1907 poruszał zagadnienia zwi?zane z ?yciem ludzi pracy, idealizuj?c bohaterow robotniczych , w tym tzw. rallarow , czyli budowniczych kolei, gornikow miedziowych, hutnikow, jak rownie? obie?y?wiatow, włocz?gow, w tym z Saksonii , Hesji i Szwecji . Wcze?niej pisał opowiadania osadzone w realiach wiejskich, nacechowane romantyzmem i sentymentalizmem : Kiedy nadchodzi wieczor ?ycia ( Naar livskvelden kjem , 1902), Bjarne Vaarsus (1904) i Uglevatn (1906). Jego pierwsz? powie?ci? gornicz? były Czarne gory ( Svarte fjerde ) z 1907. Kolejne zwi?zane z t? tematyk?, to: opowiadanie Odstrzał ( Mineskudd , 1907) oraz powie?ci ? Nad wiecznym ?niegiem ( Ved den evige sne , 1908), Wilcze gory ( Vargfjeldet , 1910) i Trzaskaj?ca zima ( Fimbulvinter , 1911). W tworczo?ci tej umiał stworzy? realistyczny wizerunek ?ycia robotnikow na dalekiej, norweskiej połnocy. Interesował go głownie sam robotniczy bohater, portretowany na romantyczny sposob, ukazywany jako osobnik bohaterski, rycerski, buntowniczy i odwa?ny. Nie interesowały go natomiast zagadnienia walki klasowej . Robotnik Falkbergeta rozumiał sw? n?dz? i beznadziejne poło?enie jako element tradycji, z ktor? nale?y si? mierzy? i j? przezwyci??a?. W 1914 wydał powie?? Z roku władykow ( Av jarleaet ), gdzie wypowiedział si? rownie? przeciwko urbanizacji , ktor? postrzegał jako zjawisko demoralizuj?ce , w czym zbli?ył si? nieco do stanowiska Knuta Hamsuna , jednak w odro?nieniu od niego uwa?ał, ?e mo?na miasto zmieni? na bardziej ludzkie ^[1] .

Posta? Johna Jernblaastra, człowieka wyrwanego ze wsi i skazanego na ?ycie w mie?cie przedstawił w powie?ci Ofiara całopalna ( Braendoffer , 1918). Otwarto??, naturalizm i gwałtowno?? tego dzieła w wielu aspektach zbli?ona jest do norweskiego pisarstwa lat 80. XX wieku ( Hans Jæger , Christian Krohg , Amalie Skram ) ^[1] .

Oprocz pisarstwa realistycznego pisał te? popularne utwory historyczne. W 1913 wydał Eli Sjursdotter , gdzie podj?ł w?tek przej?cia wojsk Karola XII przez gory graniczne w 1719 ( III wojna połnocna ). W 1918 wydał powie?? Sło?ce ( Sol ), ktora była przygotowaniem do wielkich freskow historycznych, w ktorych historia była głownie tłem dla ukazania nami?tno?ci, problemow psychologiczno-moralnych, obyczajowych, czy religijnych. Pierwsz? jego wielk? powie?ci? historyczn? była Czwarta nocna wachta ( Den fjerde nattevakt ) z 1923, opisuj?ca losy pastora Benjamina Sigismunda i Gunhildy Bonde ? ł?cz?ca ich po??danie , pokor? i t?sknot? za uciechami. Rozgłos w Europie przyniosła mu sze?ciotomowa trylogia Christianus sextus z lat 1927?1935, wydana w wersji skroconej w 1940. Jest ona dziełem przedstawiaj?cym losy gornikow okr?gu Røros w XVIII wieku. Opinia publiczna oraz krytyka była pod wra?eniem plastyczno?ci i rozległo?ci uj?cia tematu. Pisarz ukazał szeroki obraz społecze?stwa norweskiego wraz z jego rozwarstwieniem i problemami rozwoju technicznego. Kolejne tomy to: Pierwsi czeladnicy ( De første gesseler , 1927) ? odkrycie rudy miedzi i otwarcie kopalni, Pod znakiem młota ( I hammerens tegn , 1931) ? losy siostrzenicy jednego z gornikow oraz Stra?nik wie?y ( Tarnvekteren , 1935) ? losy ludzi zakładaj?cych osad? gornicz? ^[1] .

Podczas II wojny ?wiatowej wyemigrował do Szwecji , by wkrotce powroci? z powrotem do Norwegii, gdzie mimo naciskow ze strony quislingowcow , nie przyst?pił do obozu kolaboracyjnego. Rozpocz?ł w tym czasie prac? nad najbardziej dojrzałym dziełem w swojej karierze ? tetralogi? Chleb nocy ( Nattens brød ). Składała si? ona z powie?ci An-Magritt (1940) oraz tomow: Pług ( Plogjernet , 1946), Johannes (1952) i Drogi miło?ci ( Kjaerlighets veier , 1959). Wszystkie jego powie?ci historyczne charakteryzuje brak fabularnej cało?ci na rzecz mozaiki ro?nych drobnych epizodow szkicow i wydarze?, pomi?dzy ktorymi porusza si? narrator ^[1] .

Falkberget był jednym z wspołtworcow nowoczesnego, literackiego j?zyka norweskiego , do ktorego importował liczne elementy dialektu plebejskiego nynorsk . Nie był uwa?any za komunist? lub rewolucjonist?, a raczej za człowieka nacechowanego socjaldemokratycznym do?wiadczeniem młodo?ci podbudowanym skandynawsk?, protestanck? tradycj? wiejsk? ^[1] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]