|
Ten artykuł dotyczy piechoty tureckiej. Zobacz te?:
janczary
? instrument d?wi?kowy oraz
janczarka
? strzelba.
|
Janczarzy
, tak?e
janczarowie
(
tur.
yeniceri
? dosł.
nowe wojsko
) ? doborowe oddziały
piechoty
tureckiej stanowi?ce trzon wojsk
Imperium osma?skiego
od
XV
do
XIX wieku
.
Zwyczaj tworzenia elitarnych oddziałow osobistej ochrony obcego pochodzenia i religii był powszechny w?rod
muzułmanow
? przykładem s? egipscy
mamelucy
; zwyczaj porywania dzieci był powszechny szczegolnie w?rod
ghazich
. Prawdopodobnie ju? w XIII wieku w ten sposob tworzono tak?e oddziały w Turcji
[1]
.
W
1329
roku
sułtan
Orchan
wydał edykt o zorganizowaniu elitarnych oddziałow piechoty. Bra?cy ? pochodz?cy głownie z
Bałkanow
, ale rownie? z terenow dzisiejszej
Ukrainy
? przymusowo przechodzili na
islam
. Byli oni hartowani fizycznie i uczeni sztuki wojennej. Najdorodniejszych kierowano do gwardii sułta?skiej. Trafiali si? w?rod nich tak?e Polacy. Jak pisał towarzysz?cy polskiemu posłowi do
Stambułu
poeta
Samuel Twardowski
:
[Hali pasza siedział]
...
na kosztownym wezgłowiu. Po przestronnej sali
Około kapid?ije i drabanci stali.
Przy boku iczoglani z hand?ary złotymi,
Ciebie li Kazanowski widz? mi?dzy nimi?
Albo i pi?kna domu nadziejo Chmieleckich
W ubiorze i tulipach spahijow tureckich?
Sna?li jeszcze magnesu afekt w was nie traci
Ku ojczystym penatom i kochanej braci...
Pro?na jednak nadzieja! ?adne tam afekty,
Gdzie poga?ska obłuda zawadziła sekty!
Samuel Twardowski, Przewa?na legacyja J.O. Xi???cia Krzysztofa Zbaraskiego...w roku 1621.
[2]
Potem, w miar? rozrastania si? imperium, wraz z potrzeb? rozbudowy armii wprowadzono specjalny pobor dzieci (tzw.
dewszirme
) od wszystkich
chrze?cija?skich
rodzin je zamieszkuj?cych. Co 5-7 lat odbywała si? branka, w czasie ktorej ka?da rodzina miała odda? w niewol? sułtanowi jednego syna. Jedynie rodziny posiadaj?ce jednego m?skiego potomka zwolnione były z tego obowi?zku. Preferowano chłopcow w wieku od 14 do 16 lat, ale brano tak?e w wieku 7 do 8 lat
[3]
[4]
.
Najlepsi, wyłonieni w czasie ?wicze?, kierowani byli do gwardii przybocznej. Kwaterowali w koszarach odizolowani od społecze?stwa, po?wi?caj?c si? cały czas ?wiczeniom wojskowym. Tworzyli rodzaj bractwa ?ołnierskiego utrzymywanego ?elazn? dyscyplin?, owianego duchem muzułma?skiego fanatyzmu, ?yj?cego tylko z wojny. Ci, ktorzy do?yli wieku 45 lat, przechodzili na odpoczynek
[4]
.
Pocz?wszy od XV wieku szeregi janczarow stale rosły. Pod koniec tego wieku było ich 40 tysi?cy, w 1691 roku ju? 100 tysi?cy
[5]
. Cały korpus janczarow dzielił si? na 196
ort
, czyli wspolnot wojskowych. Orty miały wspolny kocioł i wył?cznie mi?dzy siebie dzielili zdobycze wojenne.
Uzbrojeni byli w ro?norodne gatunki broni, lecz zawsze posiadali krotk? szabl? (
jatagan
), włocznie, sztylet (
kind?ał
) i pocz?tkowo
łuk
, zamieniony po?niej w
pistolet
a od
1566
roku w
muszkiet
. Walnie przyczynili si? do zwyci?stwa sułtana w
bitwach pod Warn?
oraz w czasie obl??enia
Konstantynopola
.
W po?niejszych wiekach, gdy zacz?ło brakowa? chrze?cija?skich bra?cow do oddziałow janczarskich, zacz?to wciela? ludno?? muzułma?sk? tureckiego pochodzenia. Spowodowało to, ?e oddziały te z fanatycznych jednostek wojskowych - całkowicie oddanych władcy - stały si? jedn? z głownych sił destabilizuj?cych pa?stwo. Wynosili na tron i obalali sułtanow (
Patrona Halil
)
[4]
.
W
1826
roku sułtan
Mahmud II
postanowił rozwi?za? korpus janczarski, ktory zbuntował si? na wie?? o edykcie władcy. Przeciwko janczarom wysłano wowczas artyleri? i
spahisow
. Wi?kszo?? janczarow zgin?ła, pozostali przy ?yciu zostali publicznie straceni.
- ↑
Andrzej Michałek:
Wyprawy krzy?owe: armie ludow tureckich
. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001, s. 308-309.
ISBN
83-11-09173-0
.
- ↑
Pajewski 1978 ↓
, s. 38.
- ↑
Dimitri Kitsikis:
Turk-Yunan ?mparatorlu?u. Arabolge gerce?i ı?ı?ında Osmanlı tarihine bakı?
. ?stanbul: ?leti?im, 1996.
ISBN
975-470-504-6
.
brak strony w ksi??ce
- ↑
a
b
c
Pajewski 1978 ↓
, s. 29.
- ↑
Советская Военная Энциклопедия
. pod red. А.А. Гречко. T. 8. Moskwa: Военное Издательство Министерства Обороны СССР, 1976, s. 663.
- Janusz Pajewski:
Bu?czuk i koncerz: Z dziejow wojen polsko-tureckich
. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- PWN Leksykon: Wojsko, wojna, bro?
. pod red. Marcina Kamlera. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001.
ISBN
83-01-13506-9
.
brak strony w ksi??ce