Zobacz te?: James Stuart .

Jakub II (Anglia)
Jakub VII (Szkocja)

Krol Anglii i Szkocji
Okres	od 6 lutego 1685 do 11 grudnia 1688
Poprzednik	Karol II Stuart
Nast?pca	Maria II Stuart i Wilhelm III Ora?ski
Jakobicki pretendent do tronu Anglii i Szkocji
Okres	od 11 grudnia 1688 do 16 wrze?nia 1701
Poprzednik	brak
Nast?pca	Jakub III Stuart
Dane biograficzne
Dynastia	Stuartowie
Data i miejsce urodzenia	14 pa?dziernika 1633 St. James’s Palace
Data i miejsce ?mierci	16 wrze?nia 1701 Saint-Germain-en-Laye
Ojciec	Karol I Stuart
Matka	Henrietta Maria Burbon
?ona	Anna Hyde Maria z Modeny
Dzieci	Maria II Stuart Anna Stuart Jakub Franciszek Edward Stuart James FitzJames, 1. ksi??? Berwick (nie?lub.)
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jakub II , ang. James II (ur. 14 pa?dziernika 1633 , zm. 16 wrze?nia 1701 ) ? krol Anglii oraz krol Szkocji jako Jakub VII ( gael.   Seumas VII ). Panował w latach 1685?1688. Młodszy syn Karola I i Henrietty Marii Burbon , corki Henryka IV , krola Francji , brat i nast?pca Karola II , ostatni katolicki krol Anglii i ostatni krol, ktory rz?dził w sposob absolutny .

Wywod przodkow [ edytuj | edytuj kod ]

4. Jakub I Stuart
			2. Karol I Stuart
5. Anna Du?ska corka Fryderyka II
						1. Jakub II
6. Henryk IV Burbon
			3. Henrietta Maria Burbon
7. Maria Medycejska

Ksi??? Yorku [ edytuj | edytuj kod ]

Wraz z urodzeniem otrzymał tytuł ksi?cia Anglii, Szkocji, Francji i Irlandii. 24 listopada 1633 r. został ochrzczony w obrz?dku anglika?skim przez Williama Lauda , arcybiskupa Canterbury . Jego rodzicami chrzestnymi byli: El?bieta Stuart , ?zimowa krolowa” Czech , jej syn Karol Ludwik Wittelsbach , elektor-palatyn Renu , i Fryderyk Henryk Ora?ski . 20 kwietnia 1642 r. został kawalerem Orderu Podwi?zki . 27 stycznia 1644 r. otrzymał tytuł ksi?cia Yorku.

Podczas angielskiej wojny domowej przebywał w Oksfordzie . Po upadku miasta w 1646 r. został pojmany przez siły Parlamentu i umieszczony w St. James’s Palace. W 1648 r. udało mu si? uciec i udał si? na dwor swojego szwagra, Wilhelma II Ora?skiego , do Hagi . W 1649 r. jego ojciec został ?ci?ty, a starszy brat okrzykni?ty krolem Karolem II. Pretendent udał si? do Szkocji , gdzie został koronowany i probował najecha? na Angli? , ale poniosł kl?sk? pod Worcester i musiał ucieka? do Francji . Tam towarzyszył mu Jakub, ktory w 1652 r. rozpocz?ł słu?b? w armii francuskiej i odbył 4 kampanie pod dowodztwem wicehrabiego de Turenne . W 1656 r. wst?pił do armii hiszpa?skiej pod wodz? ksi?cia Kondeusza . Brał udział w bitwie z oddziałami Olivera Cromwella pod Dunes 3 czerwca 1658 r., gdzie prowadził dwie nieskuteczne szar?e przeciwko cromwellowskiej piechocie. Od 1649 r. był członkiem Tajnej Rady . 10 maja 1659 r. otrzymał tytuł hrabiego Ulsteru . 31 grudnia 1660 r. krol Francji Ludwik XIV nadał mu francuski tytuł parowski ksi?cia Normandii .

W 1660 r. Karol II odzyskał tron Anglii. 25 maja Jakub towarzyszył mu podczas wjazdu do Londynu . W 1660 r. otrzymał tytuł ksi?cia Albany oraz urz?dy Lorda Wielkiego Admirała i lorda stra?nika Pi?ciu Portow. Jako ?e Karol II nie miał dzieci, Jakub był uznawany za nast?pc? tronu. Jako Lord Wielki Admirał dowodził Royal Navy podczas II (1665?1667) i III wojny angielsko-holenderskiej (1672?1674). Kiedy w 1664 r. zdobyto holendersk? koloni? w Ameryce Połnocnej, jej głowne miasto, Nowy Amsterdam , przemianowano na cze?? Jakuba na Nowy Jork . Poło?ony 150 mil dalej nad rzek? Hudson Fort Orange został przemianowany na Albany . Jakub był rownie? Przewodnicz?cym Krolewskiej Kompanii Afryka?skiej, po?rednicz?cej w handlu niewolnikami . Od 1664 r. był rownie? członkiem Towarzystwa Krolewskiego .

Katolicki nast?pca tronu [ edytuj | edytuj kod ]

Jakub nawrocił si? na katolicyzm prawdopodobnie w 1668 lub 1669 r., ale przez kilka lat było to utrzymywane w tajemnicy. W tym czasie brał udział w III wojnie angielsko-holenderskiej, odnosz?c zwyci?stwo w bitwie morskiej w zatoce Southwold. W tym czasie w wyniku narastania antykatolickich nastrojow w Anglii w marcu 1673 r. Parlament przyj?ł Test Act , ktory uzale?niał obj?cie dowolnych funkcji cywilnych i wojskowych od zło?enia wyznania wiary i przyj?cia komunii pod dwiema postaciami. Jakub odmowił wypełnienia tych postanowie? i utracił swoje godno?ci Lorda Wielkiego Admirała i lorda stra?nika Pi?ciu Portow (brat nadał mu wowczas godno?? Lorda Wielkiego Admirała Szkocji, gdy? w Szkocji Test Act nie obowi?zywał). Katolicyzm Jakuba stał si? powszechnie znany. Krol Karol nakazał, aby dzieci Jakuba z jego mał?e?stwa z Ann? Hyde (ktora zmarła w 1671 r.) zostały wychowane w wierze protestanckiej. Zezwolił jednak Jakubowi na po?lubienie katolickiej ksi??niczki ? Marii z Modeny .

Poniewa? krol Karol II wci?? nie mogł doczeka? si? potomstwa, coraz prawdopodobniejsza stawała si? perspektywa obj?cia tronu przez ksi?cia Yorku. Wizja katolika na tronie była jednak nie do przyj?cia dla protestantow. Jakub probował ułagodzi? poddanych, wydaj?c swoj? najstarsz? cork? Mari? za ksi?cia Wilhelma Ora?skiego . Na niewiele to si? zdało. Niepopularno?? Jakuba jako nast?pcy tronu była tak du?a, ?e nawi?zał do niej nawet Karol II w odpowiedzi na zarzuty brata o poruszaniu si? po Londynie z niewystarczaj?c? eskort?: ?Bracie, dzi?kuj? Ci za Twoj? trosk?, ale nikt nie zabije mnie, aby zrobi? krolem Ciebie”. Na domiar złego na scen? wkroczył niejaki Titus Oates , ktory rozpowiadał o ?papieskim spisku”, maj?cym na celu zabicie krola Karola i osadzenie na tronie ksi?cia Yorku. Wybuchła antykatolicka histeria. Karol nakazał bratu opu?ci? Angli?. Jakub udał si? do Brukseli , gdzie przebywał do 1680 r., kiedy otrzymał nominacj? na Lorda Wysokiego Komisarza przy Parlamencie Szkocji. Zamieszkał wowczas w edynburskim Holyroodhouse .

W tym czasie angielscy protestanci probowali pozbawi? Jakuba prawa do sukcesji tronu. Anthony Ashley-Cooper, 1. hrabia Shaftesbury , przedstawił w Parlamencie projekt ustawy odsuwaj?cej ksi?cia Yorku od korony. Kandydatem protestantow był najstarszy syn Karola II z nieprawego ło?a, James Scott, 1. ksi??? Monmouth . Tzw. Exclusion Bill stał si? podwalin? podziału angielskiej sceny politycznej. Popieraj?cy ustaw?, zwani ?Petycjonistami” ( Petitioners ), dali pocz?tek ugrupowaniu wigow (z ktorych wykształciła si? po?niej Partia Liberalna ), natomiast przeciwnicy ustawy, zwani ?Oburzaj?cymi si?” ( Abhorrers ), dali pocz?tek partii torysow (z ktorych wykształciła si? po?niej Partia Konserwatywna ).

Proby zmiany kolejno?ci sukcesji tronu nie przypadły do gustu Karolowi II. Kiedy w 1679 r. pojawiła si? realna mo?liwo?? uchwalenia Exclusion Bill , Karol rozwi?zał Parlament. Dwa nast?pne Parlamenty (z 1680 i 1681 r.) zostały rozwi?zane z tego samego powodu. Wowczas Shaftesbury i Monmouth zdecydowali si? na krok ostateczny i w 1683 r. podj?li prob? zamachu na krola Karola i ksi?cia Yorku. Zamach si? nie udał, na spiskowcow posypały si? kary, a krolowi i jego bratu przyniosło to wzrost sympatii społecze?stwa. Wyrazem tego było przywrocenie w 1684 r. Jakubowi godno?ci Lorda Wielkiego Admirała.

Krol Anglii [ edytuj | edytuj kod ]

Krol Karol zmarł 6 lutego 1685 r., przyjmuj?c podobno na ło?u ?mierci wiar? katolick?. Na tron wst?pił ksi??? Yorku jako Jakub II, krol Anglii, i Jakub VII, krol Szkocji. Obj?cie tronu przeszło bez komplikacji, gdy? Jakub cieszył si? poparciem torysow, a administracja była obsadzona lojalnymi lud?mi. Sukcesji nie sprzeciwiał si? nawet Ko?cioł Anglika?ski. 23 kwietnia 1685 r. Jakub i Maria zostali ukoronowani w Westminsterze . Zebrany w maju 1685 r. Parlament udzielił poparcia Jakubowi i uchwalił znaczne subsydia przeznaczone na osobiste wydatki Jakuba oraz utrzymanie armii.

Pierwszy przeciwko Jakubowi zbuntował si? w maju 1685 r. Archibald Campbell, 9. hrabia Argyll . Hrabia liczył na niech?? szkockich prezbiterian do Anglikow i wywołanie w Szkocji narodowego powstania. Szkoci jednak nie rwali si? do walki, a Argyllowi brakowało zdolno?ci i autorytetu. Powstanie rychło zostało stłumione, a Argyll pojmany i stracony. Rownocze?nie na południu Anglii wyl?dował kolejny pretendent ? ksi??? Monmouth . 18 czerwca jego armia, licz?ca ok. 6500 słabo uzbrojonych i słabo wyszkolonych ludzi, okrzykn?ła Monmoutha krolem. Po nieudanej probie zdobycia Bristolu i wie?ciach o zbli?aj?cych si? wojskach krola, Monmouth zdecydował si? na odwrot. Naciskany przyj?ł bitw? 6 lipca 1685 r. pod Sedgemoor , ktora zako?czyła si? ostateczn? kl?sk? rebeliantow. Monmouth ukrywał si? jeszcze kilka dni, ale został pojmany i ?ci?ty w Tower .

Jakub tymczasem zaczynał rz?dzi? w sposob absolutny. Uchylił Habeas Corpus Act , ogłosił amnesti? dla katolikow, a w krolewskim ko?ciele jawnie odprawiano katolickie nabo?e?stwa. Aby zapobiec kolejnym rebeliom, Jakub zdecydował si? wprowadzi? stał? armi?, ale napotkał sprzeciw Parlamentu. Pod koniec roku Jakub rozwi?zał Parlament. Najwa?niejsze stanowiska w pa?stwie otrzymali katolicy, a cz?stym go?ciem dworu krolewskiego był nuncjusz papieski. Mocn? pozycj? na dworze miał spowiednik krola, jezuita Edward Petre . Na uniwersytety w Oksfordzie i Cambridge były wywierane naciski, aby zwi?kszyły dost?p do swoich uczelni dla katolikow.

W 1687 r. Jakub wydał Deklaracj? o tolerancji religijnej ( Declaration of Indulgence ), w ktorej uchylał działanie ustaw karnych w stosunku do katolikow, nonkonformistow i dyssenterow piastuj?cych urz?dy pa?stwowe. Deklaracja zapewniała im tak?e wolno?? kultu. W 1688 r. krol ogłosił drug? Deklaracj? o tolerancji . Tym razem ostro zaprotestował Ko?cioł Anglika?ski. Zło?ona przez arcybiskupa Canterbury , Williama Sancrofta , petycja anglika?skich biskupow wywołała w?ciekło?? krola. Na rozkaz krola biskupi zostali aresztowani, ale s?d przysi?głych uniewinnił ich, mimo naciskow dworu krolewskiego.

Chwalebna rewolucja [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Chwalebna rewolucja .

Po upadku rebelii Argylla i Monmoutha nadzieje protestanckiej opozycji wi?zały si? z ksi?ciem Oranii i zi?ciem Jakuba, Wilhelmem . W 1688 r. miało miejsce wydarzenie, ktore przyspieszyło wybuch rebelii. Do tej pory dziedziczk? Jakuba była ?ona Wilhelma, Maria, gorliwa protestantka. Jednak 10 czerwca 1688 r. rozprzestrzeniła si? wie??, ?e krolowa Maria z Modeny urodziła syna , katolickiego nast?pc? tronu. W tych warunkach wigowie i torysi doszli do porozumienia i wezwali na pomoc Wilhelma Ora?skiego. Pod koniec czerwca list do Wilhelma wystosowało sze?ciu lordow i jeden biskup (4 wigow i 3 torysow), a wierno?? ksi?ciu Ora?skiemu zaprzysi?gli wy?si oficerowie armii i floty.

Po kilkumiesi?cznych przygotowaniach 10 pa?dziernika Wilhelm wydał deklaracj?, w ktorej ogłaszał swoj zamiar udania si? do Anglii w celu obrony wiary protestanckiej oraz wolno?ci i Parlamentu. Sprzyjała mu sytuacja mi?dzynarodowa, gdy? Europa gotowała si? do kolejnej wojny z francuskim krolem Ludwikiem XIV, ktory był sojusznikiem Jakuba II. W tej sytuacji działania Wilhelma spotkały si? nawet z przyjaznym odzewem ze strony papie?a Innocentego XI . W listopadzie 1688 r. na czele 15000 ?ołnierzy Wilhelm Ora?ski wyl?dował w Anglii.

Inwazja zacz?ła si? 5 listopada. W ci?gu miesi?ca na stron? Wilhelma przeszła armia, urz?dnicy i hierarchia anglika?ska. Do obozu ksi?cia przeszła nawet młodsza corka Jakuba, Anna . 9 grudnia Wilhelm wygrał bitw? pod Reading . W nocy z 9 na 10 grudnia krolowa Maria i mały ksi??? Walii uciekli do Francji. 11 grudnia Jakub został pojmany w Faversham . Tego samego dnia Parlament poprosił go, aby przybył do Londynu i doszedł do porozumienia z zi?ciem. Jakub przybył do Londynu 16 grudnia i zaprosił Wilhelma na rozmowy. Wilhelm nie miał jednak zamiaru utrzymywa? te?cia przy władzy. Holenderska stra? pojmała Jakuba i 18 grudnia został przewieziony do Rochester w Kencie . Wilhelm wydał jednak rozkazy, ?e je?li Jakub b?dzie chciał wyjecha?, nie nale?y mu czyni? przeszkod . W tej sytuacji krol Jakub 23 grudnia 1688 r. odpłyn?ł do Francji.

Proba ucieczki podj?ta przez krola 11 grudnia w oczach jego przeciwnikow urosła do rangi abdykacji. Ogłoszono, ?e od tego dnia tron pozostawał pusty. O jego obj?cie poproszono Wilhelma i Mari?, ktorzy po zaprzysi??eniu Bill of Rights zostali w 1689 r. ukoronowani na krola i krolow? Anglii i Szkocji.

Proby odzyskania tronu [ edytuj | edytuj kod ]

Jakub nie pogodził si? z utrat? tronu. Maj?c poparcie Ludwika XIV oraz wiernych stronnikow w irlandzkich katolikach oraz u szkockich i angielskich legitymistow ju? w 1689 r. podj?ł proby odzyskania tronu. Od jego imienia popieraj?cych spraw? katolickiego krola i jego potomkow nazywano ? jakobitami ”. Pierwsze powstanie jakobici wywołali w Szkocji. 16 kwietnia 1689 r. John Graham, wicehrabia Dundee , ogłosił zaci?gi pod sztandary krola Jakuba. Klany szkockie poparły Dundeego, ktory pokonał armi? krolewsk? pod Killiecrankie , gdzie jednak sam zgin?ł. Pozbawione zdolnego wodza oddziały powsta?cze walczyły jeszcze do 1691 r.

Tymczasem 12 marca 1689 r. krol Jakub wyl?dował z francuskimi posiłkami w Kinsale w Irlandii . Zyskawszy poparcie irlandzkich katolikow Jakub ruszył na opanowan? przez protestantow połnoc. Nie odniosł tam jednak znacz?cych sukcesow. Wilhelm III rychło wysłał na wysp? posiłki, a 25 czerwca 1690 r. osobi?cie przybył do Ulsteru . 12 lipca doszło do decyduj?cej bitwy tej kampanii, nad rzek? Boyne , gdzie oddziały Wilhelma pokonały jakobitow. Dwa dni po?niej Wilhelm tryumfalnie wkroczył do Dublina . Walki trwały jeszcze do 1691 r., ale Jakub opu?cił swoich stronnikow niedługo po bitwie nad Boyne.

Na wygnaniu [ edytuj | edytuj kod ]

Reszt? ?ycia Jakub II sp?dził na wygnaniu we Francji, gdzie Ludwik XIV podarował mu pałac w Saint-Germain-en-Laye . W 1696 r. jakobici podj?li prob? przywrocenia mu korony poprzez zamordowanie Wilhelma III. Spisek si? jednak nie powiodł. W tym samym roku Ludwik zaproponował mu kandydowanie na tron polski po ?mierci krola Jana III . Jakub odrzucił jednak t? ofert?, gdy? obawiał si?, ?e b?d?c krolem Polski straci szanse na odzyskanie korony angielskiej.

Jakub zmarł na udar mozgu w podarowanym mu przez Ludwika XIV pałacu. Jego ciało pochowano w kaplicy ?w. Edmunda w ko?ciele Angielskich Benedyktynow przy Rue St. Jacques w Pary?u . Podczas Rewolucji jego szcz?tki zostały sprofanowane i zagin?ły. Pretensje do angielskiego i szkockiego tronu przej?ł jego jedyny ?yj?cy syn, Jakub Franciszek Edward Stuart .

Rodzina [ edytuj | edytuj kod ]

3 wrze?nia 1660 r. w Londynie po?lubił lady Ann? Hyde (12 marca 1637 ? 31 marca 1671), cork? Edwarda Hyde’a, 1. hrabiego Clarendon , i Frances Aylesbury, corki sir Thomasa Aylesbury’ego, 1. baroneta. Jakub i Anna mieli razem czterech synow i cztery corki. Byli to:

• Karol (22 pa?dziernika 1660 ? 5 maja 1661), tytułowany ksi?ciem Cambridge , ale zmarł przed oficjalnym zatwierdzeniem tytułu
• Maria II (30 kwietnia 1662 ? 28 grudnia 1694), ?ona Wilhelma III Ora?skiego , krolowa Anglii i Szkocji
• Jakub (12 lipca 1663 ? 20 czerwca 1667), ksi??? Cambridge
• Anna (6 lutego 1665 ? 1 sierpnia 1714), krolowa Anglii i Szkocji , od 1707 r. krolowa Wielkiej Brytanii
• Karol (4 lipca 1666 ? 22 maja 1667), ksi??? Kendal
• Edgar (14 wrze?nia 1667 ? 15 listopada 1669)
• Henrietta (13 stycznia ? 15 listopada 1669)
• Katarzyna (9 lutego ? 5 grudnia 1671)

21 listopada 1673 r. w Dover po?lubił Mari? d’Este (5 pa?dziernika 1658 ? 7 maja 1718), cork? Alfonsa IV d’Este , ksi?cia Modeny , i Laury Martinozzi , corki Hieronima Martinozziego, siostrzenicy kardynała Jules’a Mazarina . Jakub i Maria mieli razem dwoch synow i pi?? corek. Ich dzieci to:

• Katarzyna Laura (10 stycznia 1675 ? 3 pa?dziernika 1676)
• Izabela (28 sierpnia 1676 ? 2 marca 1681)
• Karol (7 listopada ? 12 grudnia 1677), ksi??? Cambridge , zmarł na osp?
• El?bieta (ur. i zm. 1678)
• Charlotta Maria (16 sierpnia ? 16 pa?dziernika 1682)
• Jakub Franciszek Edward Stuart (10 czerwca 1688 ? 1 stycznia 1766), ksi??? Walii , jakobicki pretendent do tronu Anglii i Szkocji
• Ludwika (28 czerwca 1692 ? 18 kwietnia 1712)

Jakub miał rownie? kilkoro nie?lubnych dzieci:

Z Arabell? Churchill :

• Henriett? FitzJames (1667 ? 3 kwietnia 1730), ?on? Henry’ego Waldegrave’a, 1. barona Waldegrave , i Piersa Butlera, 3. wicehrabiego Galmoye
• Jamesa FitzJames (21 sierpnia 1670 ? 12 czerwca 1734), 1. ksi?cia Berwick , marszałka Francji
• Henry’ego FitzJames (sierpie? 1673 ? grudzie? 1702), 1. ksi?cia Albemarle
• Arabell? FitzJames (1674 ? 7 listopada 1704), zakonnic?

Z Catherine Sedley :

• Catherin? Darnley (ok. 1681 ? 13 marca 1743), ?on? Jamesa Annesleya, 3. hrabiego Anglesey , i Johna Sheffielda, 1. ksi?cia Buckingham i Normanby
• Jamesa Darnely (1684 ? 1685)

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Hilaire Belloc, James the Second , Faber and Gwyer, 1928 r.
• James S. Clark, The Life of James II , Londyn
• Stanisław Grzybowski, Pretendenci i gorale: Z dziejow unii szkocko-angielskiej , wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa, 1971 r.
• John Miller, James II , wyd. 3, Yale University Press, 2000 r., ISBN  0-300-08728-4 .
• Francis C. Turner, James II , Eyre and Spottiswoode, Londyn, 1948 r.
• George Bidwell , John i Sars. Ksi?stwo Marlborough , Wyd. ??l?sk”, 1982, ISBN  83-216-0217-7 .
• Charles Phillips: The Illustrated Encyclopedia of Royal Britain . John Haywood, Richard G. Wilson (konsult.). New York: Metro Books, 2011. ISBN  978-1-4351-1835-5 . brak strony w ksi??ce