Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
J?zyk judeoportugalski
, j?zyk ?ydowsko-portugalski, j?zyk luzyta?ski ?
martwy j?zyk
z grupy
roma?skich
, u?ywany przez ?ydow w Portugalii do XVI wieku, a w?rod diaspory ?ydowskiej na ?wiecie do pocz?tku XIX wieku, obecnie u?ywany jako
j?zyk liturgiczny
w niektorych gminach ?ydowskich.
Rozwin?ł si? na podstawie
j?zyka portugalskiego
z dodatkiem zapo?ycze? z
hebrajskiego
. Zawierał wiele
archaizmow
portugalskich. Był j?zykiem
diaspory
?ydowskiej w Portugalii a? do XVI wieku, kiedy to ?ydow
[a]
w 1536 wygnano z tego kraju. Zapisywano go zmodyfikowanym
alfabetem hebrajskim
(
aljamiado portugues
) lub
łaci?skim
. Nast?pnie ?ydzi portugalscy (
Sefardyjczycy
) u?ywali go w wielu miejscach we Francji,
Niderlandach
i w Anglii, a po?niej tak?e w obu Amerykach.
W Europie j?zyk judeoportugalski wywarł du?y wpływ na
j?zyk ladino
oraz na
bagitto
(jeden z dialektow
j?zyka judeowłoskiego
). W?rod diaspory był w u?yciu a? do pocz?tku XIX wieku. W Ameryce wywarł wpływ na j?zyki
papiamento
i
saramaka?ski
.
Obecnie j?zyk judeoportugalski jest
j?zykiem liturgicznym
(w ograniczonym zakresie) w niektorych gminach ?ydowskich. Posługuje nim si? niemal 2000 osob.
Judeoportugalski
|
Hebrajski
|
Polski
|
cados
|
kodesz
|
?wi?ty
|
jessiba
|
jesziwa
|
szkoła religijna
|
masso
|
macah
|
maca
|
misva
|
micwah
|
przykazania
|
ros
|
rosz
|
głowa
|
rassim
|
raszim
|
głowy
|
rossana
|
rosz haszanah
|
Nowy Rok
|
saba
|
szabbat
|
sobota
|
sedaca
|
cedakah
|
miłosierdzie
|
queila
|
qehila
|
wspolnota
|
quidus
|
kiddusz
|
błogosławienie wina
|
teba
|
tewah
|
platforma w synagodze
|
Archaizmy z j?zyka portugalskiego
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Judeoportugalski
|
Wspołczesny portugalski
|
Polski
|
alg?a
|
alguma
|
jaka?
|
angora
|
agora
|
teraz
|
apartar
|
separar
|
oddzieli?
|
aynda
|
ainda
|
teraz
|
dous
|
dois
|
dwa
|
he
|
e
|
jest
|
h?a
|
uma
|
(rodzajnik nieokre?lony ?e?ski)
|
- ↑
W teorii nie byli to ?ydzi, lecz chrze?cijanie, przymusowo ochrzczeni na mocy dekretu krola
Manuela I
z 1497. W praktyce ci tak zwani
conversos
lub
marranos
dalej potajemnie wyznawali
judaizm
, a? do chwili, gdy wykryła to
inkwizycja
i zmusiła ich do opuszczenia Portugalii.
- Łacina
jest przodkiem wszystkich j?zykow roma?skich