Logo ISRO
Indyjska Organizacja Bada? Kosmicznych
(
Bh?rat?ya Antariksh Anusandh?n Sanga?n
),
ISRO
(
Isar?
) ?
indyjska
pa?stwowa
agencja kosmiczna
. Jej siedziba mie?ci si? w
Bangalore
, zatrudnia ok. 20 tysi?cy pracownikow, z bud?etem ok. 65 mld
rupii indyjskich
(ok. 1,3 mld USD według kursu z pa?dziernika 2008 roku). Zadaniem ISRO jest rozwoj technologii zwi?zanych z Kosmosem oraz ich wykorzystanie do rozwoju Indii. Poza wynoszeniem satelitow indyjskich, ISRO oferuje rownie? innym krajom swoje usługi w zakresie wynoszenia ładunkow na orbit?. Wykorzystywane s? do tych celow
rakiety no?ne
: PSLV (Polar Satellite Launch Vehicle) do wynoszenia na orbity polarne oraz GSLV (Geosynchronous Satellite Launch Vehicle) do wynoszenia na orbity geostacjonarne.
Historia bada? kosmosu w Indiach
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Indyjskie do?wiadczenia w zakresie technik rakietowych si?gaj? czasow staro?ytnych. Rakiety były wykorzystane militarnie ju? w 1804 roku podczas wojny przeciwko Brytyjczykom, z inspiracji
Williama Congreve
, wynalazcy rakiet-poprzednikow wspołczesnych rakiet artyleryjskich. Gdy w 1947 roku Indie wyzwoliły si? spod brytyjskiego zwierzchnictwa, indyjscy naukowcy i politycy mieli ?wiadomo?? potencjału tkwi?cego w technikach rakietowych, zarowno w zastosowaniach militarnych, jak i badawczych.
Tworc? indyjskiego programu kosmicznego był
Vikram Sarabhai
, uwa?any za wizjonera nauki, jak i za bohatera narodowego. Po wysłaniu w 1957 roku przez
ZSRR
na orbit? wokołziemsk? sztucznego satelity
Sputnik 1
, u?wiadomił on sobie potencjał, jaki tkwił w sztucznych satelitach. Pierwszy indyjski premier,
Jawaharlal Nehru
, ktory w rozwoju naukowym widział wa?n? cz??? przyszło?ci Indii, w 1961 roku podporz?dkował badania kosmiczne indyjskiemu Ministerstwu Energii Atomowej. Minister Homi Bhabha, tworca indyjskiego programu atomowego, utworzył w 1962 roku indyjski Narodowy Komitet ds. Bada? Kosmicznych, ktorego przewodnicz?cym został wła?nie Vikram Sarabhai.
Prace te kontynuował indyjski program Rohini, w ramach ktorego dokonywano startow rakiet sonda?owych o wi?kszych rozmiarach i stopniu zło?ono?ci. Program kosmiczny został rozszerzony i umiejscowiony w odr?bnym ministerstwie, oddzielonym od Ministerstwa Energii Atomowej. 15 sierpnia 1969 roku, z programu INCOSPAR realizowanego w ramach Ministerstwa Energii Atomowej utworzono Indyjsk? Organizacj? Bada? Kosmicznych (ISRO), działaj?c? pod Narodowym Komitetem ds. Bada? Kosmicznych. Ostatecznie w czerwcu 1972 roku utworzono Ministerstwo ds. Kosmosu.
W latach 60. Sarabhai brał udział we wczesnych pracach studyjnych prowadzonych z
NASA
, dotycz?cych mo?liwo?ci zastosowania sztucznych satelitow do bezpo?rednich transmisji telewizyjnych. Dostrzegaj?c korzy?ci z wykorzystania satelitow, ISRO przyst?piła do zaprojektowania i wyprodukowania własnych, niewielkich rakiet no?nych zdolnych do wynoszenia obiektow na orbit? Ziemi, celem zgromadzenia odpowiednich do?wiadcze? przed przyst?pieniem do prac nad wi?kszymi rakietami no?nymi. Bazuj?c na wcze?niejszych indyjskich do?wiadczeniach z silnikami rakietowymi na stałe materiały p?dne, ISRO zdecydowała o budowie rakiet
Satellite Launch Vehicle
(SLV) wraz z odpowiedni? infrastruktur?. Wzorowano si? na ameryka?skich, czterostopniowych rakietach
Scout
.
- Aryabhata ? pierwszy indyjski sztuczny satelita
W pierwszym okresie Indie skoncentrowały si? na praktycznych wykorzystaniach sztucznych satelitow, takich jak pomiary teledetekcyjne oraz ł?czno??. Odło?ono na razie załogowe programy kosmiczne czy automatyczne badania przestrzeni kosmicznej. Satelita
Aryabhata
został wyniesiony na orbit? w 1975 roku przez radzieck? rakiet?
Kosmos 3M
z kosmodromu
Kapustin Jar
.
- SLV ? pierwsza indyjska rakieta no?na
W 1979 roku Indie rakieta SLV była gotowa do startu z nowego indyjskiego kosmodromu
Satish Dhawan
. Pierwsza proba startu w 1979 roku zako?czyła si? jednak pora?k? z powodu awarii drugiego stopnia. Problem ten zdołano rozwi?za? do 1980 roku, kiedy rakieta SLV pomy?lnie umie?ciła na orbicie satelit?
Rohini
.
W ?lad za sukcesem rakiety SLV, ISRO rozpocz?ła prace nad konstrukcj? wi?kszej rakiety no?nej, ktora byłaby w stanie wynosi? na orbity biegunowe satelity o rozmiarach umo?liwiaj?cych ich wi?ksze praktyczne zastosowania. Podj?to wkrotce prace nad now? rakieta no?n?
Polar Satellite Launch Vehicle
(PSLV). Rakieta ł?czyła zalety dotychczas u?ywanych technologii ze stałym nap?dem, z nowymi silnikami na nap?d ciekły. Jednocze?nie ISRO zdecydowała o pracach nad mniejsz? rakiet?
Augmented Satellite Launch Vehicle
(ASLV), opart? na wcze?niejszej SLV, ktora mogłaby słu?y? do testowania nowych technologii rozwijanych w ramach prac nad PSLV. Pierwsze testy ASLV przeprowadzone w 1987 roku zako?czyły si? niepowodzeniem, podobnie jak w 1988 roku. Mimo to prace nad ASLV okazały si? bardzo przydatne.
Pierwszy pomy?lny start rakiety no?nej ASLV odbył si? w 1992 roku. Rakieta spełniła swoje zadanie. W 1993 roku miał odby? si? pierwszy start docelowej rakiety PLSV, jednak zako?czył si? on pora?k?. Pierwszy pomy?lny start PSLV odbył si? w 1994 roku. Odt?d rakieta no?na PSLV stała si? prawdziwym koniem poci?gowym indyjskiej astronautyki, umieszczaj?c na orbitach zarowno satelity teledetekcyjne jak i komunikacyjne, tworz?c najwi?ksz? w ?wiecie sie? ł?czno?ciow?, zarazem dostarczaj?c cennych informacji dla indyjskiego przemysłu i rolnictwa. W po?niejszym okresie rakieta była ci?gle modernizowana.
Gdy Rosyjska Agencja Kosmiczna Glavkosmos zatrzymała transfer swych technologii do Indii, ISRO zrezygnowała z prac nad nap?dem ciekłym opartych na rosyjskich technologiach, kupuj?c z Rosji gotowe silniki, a rownocze?nie podj?ła własne prace nad podobnymi silnikami. Silniki te zastosowano w rakietach no?nych
GSLV-II
.
Pierwszy start rakiety no?nej
Geosynchronous Satellite Launch Vehicle
(GLSV) ? najpot??niejszej wowczas indyjskiej rakiety ? odbył si? w 2001 roku. Indyjskie silniki na nap?d ciekły dla gornego stopnia GSLV przetestowano w 2007 roku. ISRO analizuj?c efektywno?? rakiety GSLV dla swoich potrzeb w pierwszej dekadzie XXI w., postanowiła skonstruowa? now?, wi?ksz? rakiet? no?n?
Geosynchronous Satellite Launch Vehicle Mk III
(GSLV-III). Koncepcja tej rakiety nie nawi?zuje do poprzednich GSLV-I/II, lecz opiera si? na konstrukcji z głownym stopniem na nap?d ciekły oraz dwoma silnikami pomocniczymi na paliwo stałe. Przypomina pod tym wzgl?dem
Ariane 5
i inne wspołczesne rakiety. B?dzie w stanie wynie?? na orbit? ładunek odpowiadaj?cy mas? kapsule załogowej. Pierwszy start przewidziany był na 2009 roku, jednak uległ on znacznemu opo?nieniu. Ostatecznie pierwszy
suborbitalny
testowy lot tej rakiety odbył si? w 2014 roku
[1]
, a kolejny ? orbitalny ? w 2017 roku
[2]
.
Projekt Avatar RLV ma na celu skonstruowanie rakiety no?nej wielokrotnego u?ytku (reusable launch vehicle - RLV). Ma ona stanowi? niskokosztowy system słu??cy umieszczaniu na orbicie niewielkich satelitow, wykorzystywanych rownie? komercyjnie. Zmniejszony demonstrator miał startowa? w 2008 roku. ISRO ju? obecnie ma swoje miejsce na rynku wynoszenia ładunkow na orbit?. M.in. umieszczono na orbicie izraelskiego satelit? szpiegowskiego TecSAR, rownie? izraelskiego Tauvex-II i małego indonezyjskiego CARTOSAT-2.
W listopadzie 2007 roku ISRO pomy?lnie przetestowała w swoim o?rodku w Mahendragiri własny silnik na paliwo ciekłe, ktory b?dzie stosowany w gornym stopniu rakiety GSLV. Proby w locie miały odby? si? w 2008 roku.
22 pa?dziernika 2008 roku Indie pomy?lnie wyniosły w kosmos swoj pierwszy bezzałogowy probnik Ksi??yca
Chandrayaan-1
, za pomoc? rakiety PSLV. Probnik został umieszczony na orbicie wokołksi??ycowej, sk?d prowadzi bardzo szczegołowe badania powierzchni Ksi??yca, przede wszystkim pod k?tem zbadania jego zasobow. Na mocy porozumienia z
NASA
, w probniku zostały zainstalowane rownie? ameryka?skie urz?dzenia pomiarowe.
5 listopada 2013 roku wystartowała sonda
Mars Orbiter Mission
? pierwsza indyjska misja mi?dzyplanetarna. 24 wrze?nia 2014 roku osi?gn?ła orbit?
Marsa
, za? Indie stały si? pierwszym pa?stwem w historii, ktore umie?ciło statek na orbicie Marsa w pierwszej probie
[3]
.
18 grudnia 2014 odbył si? pierwszy testowy
lot suborbitalny
rakiety
GSLV Mark III
zako?czony powodzeniem. Gorny człon rakiety zamiast paliwa wypełniony był ciekłym azotem, natomiast ładunkiem był prototyp kapsuły załogowej (CARE), ktory wykonał udan? prob? ponownego wej?cia w atmosfer? i
wodowania
na powierzchni oceanu
[4]
.
28 wrze?nia 2015 roku na orbit? wyniesiono
ASTROSAT
? pierwsze indyjskie obserwatorium kosmiczne
[5]
.
Pierwszy lot orbitalny GSLV Mk3 odbył si? 5 czerwca 2017, rakieta wyniosła na orbit? indyjskiego satelit? telekomunikacyjnego GSAT-19E
[2]
.
ISRO planuje realizacj? drugiej automatycznej misji ksi??ycowej, nazwanej
Chandrayaan-2
. Cz??ci? misji ma by? l?dowanie na Ksi??ycu w 2018 roku automatycznego pojazdu. W 2007 roku podpisano porozumienie w sprawie tej misji z
Rosyjsk? Agencj? Kosmiczn?
, według ktorego ISRO przej?ło odpowiedzialno?? przede wszystkim za orbiter, za?
Roskosmos
za
l?downik
i pojazd. Znaczne opo?nienia strony rosyjskiej doprowadziły do zerwania wspołpracy i podj?cia przez Indie decyzji o przeprowadzeniu misji samodzielnie.
ISRO rownie? planuje podj?cie w przyszłej dekadzie załogowej eksploracji kosmosu. Niektore niezb?dne technologie s? ju? rozwijane. Planowane s? rownie? badania Sło?ca; s? ju? zaawansowane prace projektowe sondy Aditya do bada?
korony słonecznej
.
ISRO b?dzie wynosi? na orbit? europejskie i rosyjskie satelity ro?nych programow, m.in. Agile i
GLONASS
- seri? satelitow nawigacyjnych. W grudniu 2005 roku, podczas dorocznego spotkania indyjsko-rosyjskiego w Moskwie, podpisano porozumienia o wspolnych pracach nad seri?
GLONASS-K
, ktora b?dzie wynoszona indyjskimi rakietami. ISRO planuje te? wyniesienie w ci?gu kilku najbli?szych lat obiektow
RISAT
,
ASTROSAT
, oraz serii
OCEANSAT
,
INSAT
,
CARTOSAT
i
GSAT
. Zaawansowany technologicznie satelita obserwacji Ziemi
CARTOSAT-3
b?dzie mogł dokonywa? obserwacji z rozdzielczo?ci? 0,30 m.
Temat samodzielnego kosmicznego programu załogowego zaistniał w 2006 roku w formie propozycji zaprojektowania i wyniesienia na orbit? indyjskiego załogowego pojazdu kosmicznego - dwuosobowej kapsuły - do 2015 roku. Rakiet? no?n? byłby nast?pca
Geosynchronous Satellite Launch Vehicle
(GSLV-Mk II). Pierwszym krokiem w tym kierunku było wyniesienie na orbit? 600-kg kapsuły
Space Capsule Recovery Experiment
(SRE) rakiet?
Polar Satellite Launch Vehicle
(PSLV), i bezpieczne sprowadzenie jej na Ziemi? po 12-dniowym locie. W ten sposob wykazano umiej?tno?? opracowania materiałow ?aroodpornych, niezb?dnych do powrotu kapsuły na Ziemi?.
ISRO planuje przeprowadzenie pierwszego lotu załogowego w 2021 roku
[6]
. Wcze?niej, w 2013 r. miał si? odby? lot dwoch hinduskich astronautow na rosyjskim
Sojuzie
, został on jednak anulowany z powodow finansowych
[7]
.
ISRO pracuje nad koncepcj? misji Aditya. W 2008 roku ogłoszono, ?e misja została zaaprobowana.
Obserwacje Ziemi, projekt "Bhuvan"
[
edytuj
|
edytuj kod
]
ISRO zamierza w ramach tego projektu wykona? mapy całej Ziemi, ktore b?d? dost?pne publicznie stanowi?c konkurencj? dla
Google Earth
.
Indyjskie rakiety no?ne. Od lewej: SLV, ASLV,
PSLV
, GSLV, GSLV-III
- RH-75 ? wycofana w 1968 roku.
- RH-125 ? wycofana w 1971 roku.
- RH-200 ? czynna.
- RH-300 ? czynna.
- RH-300 Mk II ? wycofana w 1998 roku.
- RH-560 ? wycofana w 1993 roku.
- Satellite Launch Vehicle
(SLV) ? czterostopniowa rakieta no?na, wszystkie stopnie na paliwo stałe. SLV mogła umie?ci? na niskiej orbicie ładunek 40 kg. Była u?ywana głownie do wynoszenia eksperymentalnych satelitow
Rohini
.
- Augmented Satellite Launch Vehicle
(ASLV) ? była rozwini?ciem rakiety SLV-3. pi?ciostopniowa rakieta no?na (układ czterostopniowy z pi?tym członem silnikowym tzw. zerowym), wszystkie stopnie na paliwo stałe. ASLV mogła umie?ci? na
LEO
ładunek o masie do 150 kg. Proby w locie przeprowadzono w 1986 roku. Masa startowa rakiety 40 ton, wysoko?? 23,5 m, maksymalna ?rednica 1 m
[8]
. Była u?ywana głownie do wynoszenia satelitow Stretched Rohini Satellite Series (SROSS).
- Polar Satellite Launch Vehicle
(PSLV) ? czterostopniowa rakieta no?na ze stopniami na stałe jak i ciekłe paliwo. PSLV mo?e umie?ci? na orbicie polarnej ładunek 1600 kg. Jest u?ywana przez ISRO do wynoszenia satelitow małej i ?redniej wielko?ci.
- Geosynchronous Satellite Launch Vehicle Mark I/II
(GSLV-I/II) ? trojstopniowa rakieta no?na ze stopniami na stałe jak i ciekłe paliwo. GSLV mo?e umie?ci? na orbicie geostacjonarnej ładunek 2200 kg. Jest u?ywana do wynoszenia satelitow ?redniej wielko?ci.
- Geosynchronous Satellite Launch Vehicle Mark III
(GSLV-III) ? trojstopniowa rakieta no?na ze stopniami na stałe jak i ciekłe paliwo. GSLV-III mo?e umie?ci? na orbicie geostacjonarnej ładunek 5 t. Jest u?ywana do wynoszenia satelitow ?redniej i du?ej wielko?ci, a w przyszło?ci tak?e do wynoszenia misji załogowych.
- Reusable Launch Vehicle
(RLV) ? mała zdalnie pilotowana rakieta z silnikiem strumieniowym, zwana Avatar. RLV b?dzie mogła umieszcza? na niskiej orbicie małe satelity. B?dzie to rakieta wielokrotnego u?ytku, zdoln? do wykonania przynajmniej stu startow, co zmniejszy koszty umieszczania satelitow na orbicie.
- ISRO Orbital Vehicle
ISRO obsługuje trzy kosmodromy:
Shriharikota jest u?ywana do startow wielostopniowych rakiet i wynoszenia satelitow. Kosmodrom dysponuje dwoma wyrzutniami, co umo?liwia przeprowadzanie do sze?ciu startow rocznie. Pozostałe dwa kosmodromy s? wykorzystywane do rakiet sonduj?cych i małych rakiet jednostopniowych.
- Mark Wade:
India
. [w:]
Encyclopedia Astronautica
[on-line].
(
ang.
)
.
- Strona oficjalna
(
ang.
?
hindi
)