I wojna brytyjsko-afga?ska
Przej?cie przez
Siri Bolan
|
| Czas
|
1839?1842
|
| Terytorium
|
Afganistan
|
| Wynik
|
ograniczone zwyci?stwo Wielkiej Brytanii
|
| Strony konfliktu
|
|
|
| Dowodcy
|
|
|
| Siły
|
| ?
|
16 500 ?ołnierzy,
35 000 słu?by pomocniczej
|
|
| Straty
|
| ok. 10 000 zabitych i rannych
|
ok. 17 000 zabitych (5000 ?ołnierzy, 12 000 cywilow)
|
|
| brak wspołrz?dnych
|
|
|
Pierwsza wojna brytyjsko-afga?ska
1839?1842.
W roku
1837
armia szacha
Iranu
obległa zachodnioafga?skie miasto
Herat
. Nieoficjalnie była ona wspierana przez ambasad? rosyjsk? w
Teheranie
. Znajduj?cy si? akurat przypadkowo w Heracie brytyjski oficer artylerii
Eldred Pottinger
w odpowiedzi na te wydarzenia zaoferował emirowi Heratu swoje usługi. Jemu to została powierzona obrona miasta
[1]
.
W tym samym czasie rosyjski oficer
Jan Prosper Witkiewicz
wyruszył w drog? do
Kabulu
. Jego celem była kontynuacja zapocz?tkowanego w roku 1835 zbli?enia
Rosji
do
Afganistanu
. W Kabulu spotkał on brytyjskiego oficera i zaufanego
Dost Mohammeda
?
Alexandra Burnesa
. Burnes przebywał w Kabulu na zlecenie brytyjskiego rz?du w celu prowadzenia tam rozmow na temat zawarcia traktatow pokojowych. Głownym problemem pojawiaj?cym si? w trakcie tych rozmow był status
Peszawaru
, zdobytego przez
Ranjita Singha
, władc? Pend?abu. W tej patowej sytuacji generalny gubernator
Kalkuty
Brytyjczyk
Lord Auckland
skierował ostre pismo do Dost Mohammeda, ??daj?c praw do Peszawaru i zaprzestania dalszych kontaktow z Rosj?. Poniewa? roszczenia były nie do spełnienia przez stron? afga?sk?, Burnes został odwołany z Kabulu
[1]
.
Tymczasem sytuacja wokoł Heratu wyra?nie si? zaostrzyła. Cz??ciow? komend? nad wojskami perskimi przej?ł ambasador rosyjski Simonicz. W odpowiedzi na to brytyjskie oddziały wyl?dowały w
Zatoce Perskiej
. Spowodowało to wycofanie si? wojsk ira?skich, a w konsekwencji wyjazd Simonicza i Witkiewicza do Rosji.
Chc?c rozwi?za? sytuacj? w Afganistanie, Lord Auckland wydał 1 pa?dziernika 1838 manifest w miejscowo?ci Shimla, podejmuj?c decyzj? o obaleniu władzy Dost Mohammeda i powołaniu na jego stanowisko wcze?niejszego władcy
szacha Szuja
. W tym celu wiosn? do Afganistanu zostały wysłane oddziały w sile 16 500 brytyjskich i indyjskich ?ołnierzy w towarzystwie około 35 000 słu?by pomocniczej i członkow rodzin. Wojskami, ktorych szlak wiodł przez w?woz Bolan, dowodził generał
John Keane
. 25 kwietnia 1839 armia osi?gn?ła
Kandahar
, ktory zdobyła bez walki. Nast?pn? stacj? w drodze do Kabulu była twierdza
Ghazni
. Miasto zdobyto w czerwcu 1839, a 8 lipca tego samego roku Brytyjczycy weszli do Kabulu. Ogolna sytuacja pozostawała w tym czasie wzgl?dnie spokojna. Brytyjczycy opu?cili cytadel? Bala Hissar w Kabulu, po czym zaj?li nowe kwatery w odległo?ci około 1,5 km od miasta.
23 listopada 1840 Brytyjczykom poddał si? Dost Mohammed, ktory został odesłany do
Indii
. W ci?gu nast?pnego roku na zaj?tych terenach mno?y? zacz?ły si? niepokoje spowodowane podniesieniem podatkow i ?yciem ponad stan brytyjskich oficerow, w tym Burnesa. Partyzanci afga?scy atakowali coraz liczniej brytyjskie posterunki. 2 listopada 1841 w
Kabulu
przed domem Burnesa zebrała si? wielka liczba ludzi. Podczas proby ucieczki Burnes został złapany i zamordowany. Przed nadci?gaj?cymi z pomoc? spo?nionymi ?ołnierzami z garnizonu afga?skiego tłum zdołał uciec. Bezczynno?? Brytyjczykow doprowadziła do generalnego powstania i obl??enia brytyjskiego garnizonu.
Afga?scy ?ołnierze w 1841 roku
23 listopada 1841 Brytyjczycy podj?li prob? zniszczenia dwoch dział afga?skich. Podj?ty atak zako?czył si? jednak dla nich du?ymi stratami i atakuj?cy zmuszeni zostali do wycofania si?. Sytuacj? dodatkowo pogorszyło nadej?cie syna Dosta Mohammeda ?
Mohammeda Akbara
na czele 6000 ?ołnierzy. Teraz naprzeciwko 4500 ?ołnierzy z garnizonu brytyjsko-indyjskiego stało około 30 000 uzbrojonych Afga?czykow. 23 grudnia 1841 doszło do rozmow pomi?dzy obiema stronami nad rzek? Kabul. W trakcie spotkania pomi?dzy
Macnaghtenem
a Akbarem, Anglik został zamordowany. I tym razem Brytyjczycy z garnizonu nie zareagowali. Eldred Pottinger został wybrany nowym przedstawicielem na rozmowy pokojowe, ktore zako?czyły si? podpisaniem kapitulacji przez wojska brytyjskie. Na mocy porozumienia oficerowie brytyjscy stali si? zakładnikami w Kabulu, jednak ich rodzinom miano zapewni? eskort? podczas ewakuacji.
6 stycznia 1842 rozpocz?ł si?
odwrot
sił brytyjskich pod wodz? generała
Williama Elphinstone’a
. Celem wojsk był garnizon w
D?alalabadzie
, ok. 140 km od Kabulu. Konwoj wycofuj?cych si? ?ołnierzy i ich pomocnikow liczył ł?cznie 17 000 ludzi, w wi?kszo?ci nieuzbrojonych. Jednak ju? po opuszczeniu garnizonu Brytyjczycy byli kilkakrotnie atakowani. Obiecana eskorta nie dotarła, wobec czego w trakcie marszu doszło do kolejnych rozmow z Akbarem, ktory otrzymał kolejnych zakładnikow, m.in. Pottingera.
8 stycznia 1842 tabor został ponownie zaatakowany podczas przekraczania w?wozu Khurd - Kabul. W trakcie ataku ?mier? poniosło około 3000 m??czyzn, kobiet i dzieci. Cztery dni po?niej zaledwie 2300 ludzi pozostawało jeszcze przy ?yciu. Podczas ostatnich rozmow Elphinstone pozostał w niewoli jako zakładnik. Ci, ktorzy prze?yli, probowali dosta? si? do D?alalabadu, udało si? to jednak tylko lekarzowi wojskowemu dr.
Brydonowi
.
Azja centralna w XIX wieku
W reakcji na t? pora?k? do Afganistanu Brytyjczycy wysłali ekspedycj? karn?. Dwie armie pod wodz? generałow
George Pollocka
i
Williama Notta
zaj?ły wiosn? D?alalabad i Kand?ar. St?d pomaszerowały do Kabulu. Umocnienia Ghazni zostały przez Brytyjczykow zniszczone, podobnie jak liczne osady w drodze do Kabulu. W Kabulu tymczasem Akbar wywabił z cytadeli szacha Szuja, ktory został zamordowany. Zakładnicy brytyjscy zostali odesłani do
Bamian
. Uciekaj?c ze stolicy, Akbar zamierzał wysła? zakładnikow do
Buchary
, na skutek małego wsparcia jednak tego nie uczynił. Cz??? zakładnikow sama wykupiła si? z niewoli.
Po
zaj?ciu Kabulu
rozpocz?ła si? operacja ratowania reszty zakładnikow. Elphinstone zmarł w niewoli, pozostali z Pottingerem na czele, 58 m??czyznami, 19 kobietami i 22 dzie?mi prze?yli. W zem?cie Pollock nakazał zniszczenie cytadeli i bazaru w Kabulu. Dwa dni trwało rabowanie miasta przez ?ołnierzy brytyjskich. W ko?cu 11 pa?dziernika 1842 oddziały brytyjskie skierowały si? z powrotem do Indii. Dost Mohammed powrocił na tron Kabulu i panował a? do swojej ?mierci w roku 1863.