Hissene Habre

Hissene Habre (1987)
Data i miejsce urodzenia	13 wrze?nia 1942 Faya
Data i miejsce ?mierci	24 sierpnia 2021 Dakar
Prezydent Czadu
Okres	od 7 czerwca 1982 [1] do 2 grudnia 1990
Przynale?no?? polityczna	Siły Zbrojne Połnocy / Narodowy Zwi?zek na rzecz Niepodległo?ci i Rewolucji
Poprzednik	Goukouni Oueddei
Nast?pca	Idriss Deby
Premier Czadu
Okres	od 29 sierpnia 1978 do 23 marca 1979
Przynale?no?? polityczna	Front Wyzwolenia Narodowego Czadu / Siły Zbrojne Połnocy
Poprzednik	Francois Tombalbaye
Nast?pca	Djidingar Dono Ngardoum
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Hissene Habre (ur. 13 wrze?nia 1942 w Faya , zm. 24 sierpnia 2021 w Dakarze ^[2] ) ? czadyjski polityk, w latach 1978?1979 premier Czadu , w latach 1982?1990 prezydent kraju ^{[3] [4]} .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Urodził si? w 1942 w rodzinie pasterskiej z plemienia Tubu . W 1962 uko?czył w Czadzie szkoł? misyjn?. Nast?pnie znalazł si? we francuskiej administracji wojskowej. Otrzymał tak?e stypendium od czadyjskiego rz?du i poleciał na studia do Pary?a . Uko?czył tam m.in. politologi? oraz administracj?. W 1970 wrocił do kraju, kiedy trwała tam wojna domowa. Urz?duj?cy wowczas prezydent Francois Tombalbaye wysłał go na negocjacje z rebeliantami z ugrupowania Frolinat. Habre wypowiedział jednak posłusze?stwo prezydentowi i przyst?pił do rebelii. W 1972 został dowodc? Sił Zbrojnych Połnocy (FAN), bojowego ramienia Frolinat. W 1976 doszło do sporu mi?dzy rebeliantami, w wyniku ktorego Habre wyemigrował do Sudanu . W 1979 podpisano pokoj ko?cz?cy wojn? domow?. Lider rebeliantow Goukouni Oueddei został prezydentem, a Habre ministrem obrony. Koalicja rz?dowa była bardzo niestabilna. Ponadto Czad był skonfliktowany z Libi? , ktorej ?ołnierze swobodnie poruszali si? po strefie Aouzou i dokonali faktyczn? aneksj? tego regionu. Jako minister obrony za??dał od pułkownika M’uammara al-Kaddafiego , by jego ?ołnierze opu?cili terenu Czadu. Prezydent nie chc?c konfliktu z Libi?, zdymisjonował Habre, ktory ponownie wyemigrował do Sudanu. Tymczasem Goukouni Oueddei faktycznie uznał zwierzchnictwo Libii. Zaniepokojone tym kraje zachodnie udzieliły poparcia Habre, ktory ruszył na Nd?amen? , zdobywaj?c j? w czerwcu 1982. Przej?cie władzy przez Habre umo?liwione zostało te? przez trwaj?c? w tym czasie interwencj? wojsk francuskich , ktora miała na celu osłabienie w kraju wpływow libijskich ^{[3] [4]} .

Sprawował dyktatur? utrzymuj?c si? przy władzy dzi?ki pomocy Francji i Stanow Zjednoczonych . Obydwa mocarstwa popierały go w wojnie domowej przeciwko opozycji wspieranej przez Libi?. Po obj?ciu fotelu prezydenta przez Habre, al-Kaddafi wysłał do Czadu ?ołnierzy, ktorzy zaj?li połnoc kraju. W latach 1983?1984 doszło do interwencji francuskiej, a Stany Zjednoczone wysłały instruktorow wojskowych oraz samoloty kontroli powietrznej AWACS . Wybuchły krwawe walki, z ktorych zwyci?sko wyszedł Habre. Decyduj?cy cios armii libijskiej Habre zdał podczas tzw. wojny toyot (1986-87) ^[5] .

Podczas jego rz?dow Czad nale?ał do jednych z najbiedniejszych krajow ?wiata, a on sam opływał w luksusy. W czasie jego rz?dow stracono 40 tysi?cy osob, a kolejne 200 tysi?cy było torturowanych. W 1990 w wyniku antyrz?dowej rebelii pod wodz? Idrissa Deby’ego uciekł z kraju i osiadł w Senegalu . Został oskar?ony o zbrodnie przeciwko ludzko?ci i oczekiwał na proces ^{[3] [4]} .

W 2000 wpłyn?ł pierwszy pozew o aresztowanie byłego dyktatora. S?dzia z Dakaru, ktory prowadził proces, uznał go za wspołwinnego m.in. tortur i aktow barbarzy?stwa. W 2001 pozew zło?yła grupa Czadyjczykow mieszkaj?cych w Belgii. Ofiary dyktatora zwrociły si? zatem do rz?du w Brukseli. W 2005 Belgia wystawiła mi?dzynarodowy nakaz aresztowania. W Senegalu nało?ono na niego prowizoryczny areszt domowy, jednak kraj ten stwierdził, ?e senegalskie prawo nie zezwala na ekstradycj? Habre do Belgii. W 2006 Unia Afryka?ska poprosiła Senegal, by os?dził Habre. Prezydent Senegalu Abdoulaye Wade wyraził zgod?, wprowadzono poprawki w konstytucji, by umo?liwi? s?dzenie byłego dyktatora Czadu. Jednak Dakar za??dał pokrycia kosztow procesu. Organizacje mi?dzynarodowe uznały to za fars?. Prezydent Wade zagroził wysłaniem Habre do Czadu, gdzie czekał na niego zaoczny wyrok kary ?mierci, na czym Unii Afryka?skiej nie zale?ało. Zapłacono wi?c rz?dowi senegalskiemu 11 mln dolarow.

W maju 2011 zerwano wspołprac? nad procesem. Oficjalnego powodu nie podano. Prezydent Senegalu powiedział, jedynie, ?e nie otrzymał takiego wsparcia na jakie liczył. 8 lipca 2011 Senegal ogłosił, ?e w ci?gu trzech dni dojdzie do ekstradycji Habre do Czadu. W ostatniej chwili wycofano si? z transportu do Czadu. Pod koniec lipca 2011 Belgia jeszcze raz poprosiła o ekstrakcj? Habre.

Aresztowany przez władze Senegalu 30 czerwca 2013 roku ^[6] . 30 maja 2016 został uznany za winnego zbrodni przeciwko ludzko?ci przez Nadzwyczajny Trybunał Afryka?ski. S?d skazał go na kar? do?ywotniego pozbawienia wolno?ci ^[7] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]