Hernan Cortes

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Hernan Cortes de Monroy Pizarro Altamirano
Hernando
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1485
Medellin

Data i miejsce ?mierci

2 grudnia 1547
Castilleja de la Cuesta

Miejsce spoczynku

San Isidro del Campo

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hernan Cortes

Hernan Cortes de Monroy Pizarro Altamirano, marques del Valle de Oaxaca , znany rownie? jako: Hernando, Fernando lub w Polsce Ferdynand, nazwisko czasem jest pisane Cortez (ur. najprawdopodobniej ok. 1485 w Medellin , w prowincji Badajoz , Estremadura , zm. 2 grudnia 1547 w Castilleja de la Cuesta , w prowincji Sewilla ) ? hiszpa?ski konkwistador , znany przede wszystkim jako zdobywca Meksyku . Jego czyny zostały opisane we wspomnieniach Bernala Diaza del Castillo .

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Młodo?? [ edytuj | edytuj kod ]

Maj?c dziewi?tna?cie lat, przybył na Hispaniol? w Indiach Zachodnich . W 1511 uczestniczył w ekspedycji Diego de Velazqueza , ktora podbiła dla Hiszpanii Kub? . Na Kubie Cortes sp?dził 8 lat ? był wtedy sekretarzem i przyjacielem jej gubernatora Velazqueza; w tym czasie o?enił si? z Catalin? Xuarez .

Kiedy na Kub? dotarły wiadomo?ci o złotodajnych, bogatych terenach po drugiej stronie Morza Karaibskiego , Cortes zorganizował ekspedycj? przy pomocy Velazqueza, z ktorym jednak popadł w konflikt zaraz po opuszczeniu Kuby (18 lutego 1519). Dalsza ekspedycja pozostała wi?c jego osobistym przedsi?wzi?ciem.

Podboj Meksyku [ edytuj | edytuj kod ]

W 1519 Cortes wyl?dował na wybrze?u Meksyku, w miejscu, gdzie dzi? le?y miasto Veracruz . Gdy przybył, przywitali go emisariusze Montezumy II, Cortes zaprosił ich wtedy na msz? wielkanocn? i wyja?nił, ?e reprezentuje krola Karola, ktory chce nawi?za? kontakty dyplomatyczne i handlowe z Aztekami . Podczas spotkania doszło do kłotni, gdy Aztekowie chcieli doda? ludzkiej krwi do jedzenia [1] . Cortes nakazał wtedy wysadzi? swoje okr?ty, wcze?niej oznajmiaj?c swym ludziom, ?e mog? odpłyn?? na Kub?, je?li nie chc? walczy?, wszyscy jednak odmowili.

Przewaga Indian wynosiła 10 000 do 1, jednak wielu nie chciało walczy? z Cortesem z powodu brutalnych ofiar z ludzi, ktore przeprowadzali Aztekowie. Cz??? Indian, ktorzy nienawidzili Aztekow, przył?czyło si? do przybyszow, aby mie? szans? na odwet [2] [3] . Po kilku miesi?cach zawarł przymierze z lokalnymi plemionami Tlaxcala , Huejotzincan i innymi.

Cortes zaj?ł stolic? Aztekow ? Tenochtitlan bez walki (18 listopada 1519 r.) [4] , tłumy Indian si? temu przygl?dały, najzacniejsi mieszka?cy witali zdobywcow, sam Montezuma II przywitał si? z Cortesem. Hiszpanie zostali zakwaterowani w pałacu Axayacatla, naprzeciwko ?wi?tyni ku czci Huitzilopochtli . Po drugiej stronie pałacu znajdowały si? zwierz?ta, ktorym podrzucano ciała ludzi zło?onych w ofierze, co wi?cej strumienie krwi spływały ze stopni ?wi?tyni, to wszystko przeraziło Hiszpanow [5] .

13 listopada w niedziel? po mszy, postanowili wspi?? si? na ?wi?tynie, ujrzeli pos?gi azteckich bogow, ktorym zło?ono tysi?ce istnie? [6] . Dwa dni po?niej Cortes uznał, ?e nale?y aresztowa? Montezum? jako zakładnika, gdy? obawiał si?, ?e zostan? wybici przez Aztekow. Pomimo tego wci?? składano ofiary z ludzi, a? do stycznia 1520, gdy krol Aztekow zgodził si? ustawi? ołtarz, krzy? i wizerunek Matki Boskiej wewn?trz ?wi?tyni. W reakcji na to kapłani zagrozili wojn?, je?li nie pozwoli im si? składa? ofiar z ludzi i nie usunie si? chrze?cija?skich symboli. Pomimo tego przez nast?pne 3 miesi?ce nie zło?ono ?adnej ofiary z człowieka [3] .

W mie?cie sytuacja była jednak napi?ta, co było po cz??ci spowodowane nieobecno?ci? Cortesa. Kolejne oddziały Hiszpanow wyl?dowały, a ich dowodca Narvaez miał przej?? tymczasowo stanowisko Hernana. Niedługo potem zast?pca Corteza, Pedro Albarado , dokonał rzezi kilkuset Indian, gdy dowiedział si? o domniemanym planowaniu ataku na Hiszpanow [3] .

Gdy Cortes powrocił, musiał stawi? czoła atakowi Indian, postanowił wyprowadzi? do atakuj?cych Montezum?, aby ten powstrzymał napastnikow. To jednak si? nie udało, a władca Aztekow umarł raniony kamieniem w głow? przez jednego ze swoich poddanych. Wtedy Hiszpanie postanowili ucieka? przez rzek?, gdy? wszystkie mosty zostały zburzone. Podczas ucieczki zgin?ła połowa armii Cortesa, za? hiszpa?scy je?cy zostali zło?eni w ofierze [3] .

Cortes nie chciał jednak opu?ci? Meksyku, nakazał si? wycofa? na tereny Indian Tlaxcala, a potem z ich pomoc? uda? si? do miasta Meksyk . Tydzie? po?niej musiał stawi? czoła azteckiej armii pod Otumb?, ktorej nie mogli omin??. Pomimo ponad dwudziestokrotnej przewagi, Aztekowie nie odnie?li zwyci?stwa, co było tym dziwniejsze, ?e konkwistadorzy mieli jedynie kolczugi i miecze. Hiszpanie zabili w tej bitwie kapłana-dowodc?, ktory miał by? inkarnacj? Cihuacoatla .

W Tiaxcala Cortes został powitany jak bohater, w lutym 1521 roku Cortes maszerował z sojusznikami na stolic? Aztekow. Jego armia składała si? z 1000 hiszpa?skich ?ołnierzy i 20 tysi?cy sprzymierzonych Indian, po?niej armia powi?kszyła si? a? do 100 tys.

Walki toczyły si? od maja do sierpnia (stolica Aztekow została zdobyta 13 sierpnia 1521) [7] , w mie?cie Koliba doszło do ci??kiej bitwy, w ktorej zgin?ło wiele osob. Cortes starał si? przyst?pi? do negocjacji, jednak Aztekowie odmawiali bez przerwy, w ko?cu wielka ?wi?tynia została zniszczona, nowy władca Cuauhtemoc dostał si? do niewoli. Poprosił, aby Cortes go zabił, ale ten pochwalił jego odwag? i odmowił [2] .

Przez wiele lat Cortes sprawował władz? w zdobytym imperium, ktore nazwał Now? Hiszpani?. Odbudował stolic?, nadaj?c jej nazw? Meksyk (Mexico), wznosił gmachy u?ytku publicznego i nieustannie wysyłał kolejne ekspedycje l?dowe z zamiarem podbicia Ameryki ?rodkowej. W 1524 r. Cortes wyruszył z now? ekspedycj? do Hondurasu . Sukcesy i władza przysporzyły mu wielu wrogow, tote? Cortes w 1528 r. musiał si? wybra? do Hiszpanii by przed krolem Karolem V oczy?ci? si? ze stawianych mu zarzutow. Mimo ?e krol potwierdził jego prawa do stanowisk i posiadło?ci w Meksyku , zdecydował tak?e o powołaniu wicekrola tamtych ziem, co nadało kres władzy politycznej Cortesa. Wowczas konkwistador przeniosł si? do Cuernavaki , miasta w ?rodkowym Meksyku, gdzie wybudował sobie wystawny pałac i stamt?d kierował eksploatacj? swoich dominiow, zaprowadzaj?c upraw? trzciny cukrowej i innych ro?lin z ziem Starego Kontynentu. Potem jeszcze raz udał si? do Hiszpanii. W 1536 r. poprowadził wypraw? na zachodnie wybrze?a Meksyku i dotarł do Kalifornii , wzi?ł udział w 1541 r. wyprawie na Algier. Zamieszkał w okolicach Sewilli , zmarł w swoim domu Castilleja de la Cuesta [8] w 1547 r. Pozostawił po sobie bajeczne dziedzictwo, godno?? titulo Kastylii i arystokratyczne koligacje, ktore stały si? inspiracj? dla pokole? konkwistadorow [9] .

Z powodu złej opinii Cortesa o klerze ?wieckim (uwa?ał, ?e ci duchowni dochody z dobr ziemskich wydawali na zachcianki i wystawne uczty ) chrystianizacji Meksyku miały dokona? zakony ?ebracze [10] .

?ycie prywatne [ edytuj | edytuj kod ]

Cortes był ?onaty dwukrotnie. Po ?mierci Cataliny Xuarez i powrocie z Meksyku o?enił si? z Juan? de Zuniga , z ktor? miał syna Martina oraz corki Mari? i Juan? (pierwsze mał?e?stwo było bezdzietne).

Utrzymywał te? zwi?zki nieformalne z kobietami. Jego kochank? była m.in. india?ska tłumaczka Malintzin , znana te? jako Malinche [11] lub Dona Marina. Owocem ich zwi?zku był syn, rownie? o imieniu Martin . Cortes miał te? cork? Leonor, ktorej matk? była Tecuichpo Ixcaxochitzin (znana te? jako Dona Isabel), corka Montezumy II [12] .

Ocena postaci [ edytuj | edytuj kod ]

Posta? Hernana Cortesa jest oceniana skrajnie rozbie?nie. Niezaprzeczalnym motywem owczesnych działa? było d??enie konkwistadorow do sławy oraz gromadzenia prywatnego bogactwa. St?d te? trudno oceni? wiarygodno?? ?rodeł historycznych, jakimi s? głownie relacje samych uczestnikow wypraw, ktorzy za wszelk? cen? starali si? podkre?li? własne zasługi, celowo pomijaj?c fakty mniej im przychylne ? tylko dlatego, aby zdoby? dodatkowe tytuły oraz przywileje od krola.

Wokoł postaci Cortesa kr??y wi?c bardzo wiele legend. Jego rzekomy podboj Meksyku z garstk? ludzi jest uwa?any za przykład geniuszu strategicznego; nie wnosił on jednak nic nowego, tylko powielał dobrze sprawdzony schemat działania wi?kszo?ci konkwistadorow, polegaj?cy na skłoceniu i podboju miejscowej ludno?ci. W listach do krola cz?sto pomijana jest rola militarna india?skich plemion wspomagaj?cych hiszpa?skich zdobywcow w marszu na Tenochtitlan , mimo i? towarzyszyły one Cortesowi jako wielotysi?czny głowny trzon armii ? w pełni ?wiadome własnych interesow. Według kultury azteckiej Montezuma II okazuj?c Cortesowi ?yczliwo?? po jego przybyciu, starał si? podkre?li? jedynie swoj? wy?szo?? i dominacj? [13] .

Bartolome de Las Casas , dominika?ski duchowny, ktory sp?dził du?? cz??? swojego ?ycia w Nowym ?wiecie , był jednoznacznym krytykiem metod stosowanych przez hiszpa?skich kolonizatorow. W swoim dziele Krotka relacja o wyniszczeniu Indian (hiszp. Brevisima relacion de la destruccion de las Indias ) opublikowanym w 1552 roku, oskar?a Hernana Cortesa i jego poplecznikow o okrucie?stwo i zbrodnie o charakterze odpowiadaj?cym dzisiejszej definicji czystek etnicznych [14] .

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Carroll W.H., Historia Chrze?cija?stwa Tom IV, Bielany Wrocławskie: Wektory, 2011, s. 33
  2. ↑ a b Carroll W.H., Historia Chrze?cija?stwa Tom IV, Bielany Wrocławskie: Wektory, 2011, s. 33-34
  3. ↑ a b c d Carroll W.H., Historia Chrze?cija?stwa Tom IV, Bielany Wrocławskie: Wektory, 2011, s. 37
  4. ↑ Michale Lee Lanning, 100 Najwi?kszych Dowodcow Wszech Czasow , str. 44
  5. ↑ [3] -34-35
  6. ↑ Carroll W.H., Historia Chrze?cija?stwa Tom IV, Bielany Wrocławskie: Wektory, 2011, s. 35-36
  7. ↑ Michael Lee Lanning, 100 Najwi?kszych Dowodcow Wszech Czasow , str. 45
  8. ↑ Nigel Cawthrone, 100 Tyranow, Despotow i Dyktatorow , str. 75
  9. ↑ Manuel Tunon de Lara: Historia Hiszpanii . Krakow: UNIVERSITAS, 1991, s. 280. ISBN  978-83-242-0796-1 .
  10. ↑ Susana Osorio-Mro?ek: Meksyk od kuchni. Od Astekow do Adelity . Krakow 2014, s.159.
  11. ↑ Nigel Cawthrone, 100 Tyranow, Despotow i Dyktatorow , str. 73
  12. ↑ Hugh Thomas, Podboj Meksyku (przeł. M. Lewicka), Wyd. ?Ksi??nica”, Katowice 1998, ISBN  83-7132-234-8 .
  13. ↑ Matthew Restall, Seven myths of the Spanish conquest , Oxford University Press, Oxford and New York 2004, ISBN  0-19-517611-1 .
  14. ↑ Iwona   Krupecka , Rozgrzeszeni z bałwochwalstwa? Strategie ?oswajania” religijnej inno?ci w podboju Nowego ?wiata , ?Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I ? Philosophia-Sociologia”, 42 (1), 2018 , s. 9, DOI :  10.17951/i.2017.42.1.9 , ISSN 0137-2025 [dost?p 2019-11-08] .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

  • Carl   Waldman , Encyclopedia of Exploration , Alan   Wexler , Jon   Cunningham , Inc   Facts on File , New York: Facts On File, 2004, ISBN  0-8160-4678-6 , OCLC   55109063 .
  • Kronikarze kultur prekolumbijskich (przeło?yła, wst?pem i przypisami opatrzyła Maria Sten), Wydawnictwo Literackie , Krakow 1988, ISBN  83-08-01516-6 .
  • Alicja Kubiak, Wyprawa po skarb Aztekow , [w:] ?Focus Ekstra” nr 3 (2001)
  • I. P. Magidowicz, Historia poznania Ameryki ?rodkowej i Południowej , Warszawa 1979, ISBN  83-01-00101-1 .
  • Ryszard Tomicki, Tenochtitlan 1521 , Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej (seria ?Historyczne bitwy”), Warszawa 1984, ISBN  83-11-07103-9 .
  • Hernan Cortes, Listy o zdobyciu Meksyku (przeł. M. Mroz i R. Tomicki, wst?p i przypisy R. Tomicki), Wydawnictwo ?Novus Orbis”, Gda?sk 1997, ISBN  83-85560-55-6 .
  • Maurice Collis, Cortes i Montezuma , Wydawnictwo Dolno?l?skie (seria ?Historia i tradycja”), Wrocław 2004, ISBN  83-7384-142-3 .
  • Buddy   Levy , Konkwistador ? Hernan Cortes, Montezuma i ostatnie dni Aztekow , Grzegorz   Sałuda (tłum.), Pozna?: Dom Wydawniczy ?Rebis”, 2010, ISBN  978-83-7510-317-5 , OCLC   751466180 .
  • Nigel Cawthorne, 100 Tyranow, Despotow i Dyktatorow , tytuł oryginału Tyrans. History's 100 Most Evil Despots & Dictators , ISBN  978-83-7391-956-3 .
  • Michael Lee Lanning, 100 Najwi?kszych Dowodcow Wszech Czasow , tytuł oryginału The Military 100. A Ranking of the most influential Military of all time , ISBN  83-7129-554-5
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hernan_Cortes&oldid=73745235 ”