한국   대만   중국   일본 
Henryk I Brodaty ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

Henryk I Brodaty

Artykuł na Medal
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Henryk I Brodaty
Ilustracja
Rysunek Jana Matejki z cyklu Poczet krolow i ksi???t polskich
Ksi??? ?l?ski (wrocławski)
Okres

od 1201
do 1238

Poprzednik

Bolesław I Wysoki

Nast?pca

Henryk II Pobo?ny

Ksi??? krakowski
Okres

od 1231
do 1238

Poprzednik

Władysław III Laskonogi

Nast?pca

Henryk II Pobo?ny

Ksi??? wielkopolski
tylko w południowo-zachodniej cz??ci ksi?stwa
Okres

od 1234
do 1238

Poprzednik

Władysław Odonic

Nast?pca

Henryk II Pobo?ny

Dane biograficzne
Dynastia

Piastowie

Data urodzenia

1165/1170

Data i miejsce ?mierci

19 marca 1238
w Kro?nie Odrza?skim

Ojciec

Bolesław I Wysoki

Matka

Krystyna

?ona

Jadwiga ?l?ska

Dzieci

Bolesław
Konrad K?dzierzawy
Henryk II Pobo?ny
Agnieszka
Zofia
Gertruda
NN (syn)

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Płyta nagrobna Henryka I Brodatego w ko?ciele cysterek w Trzebnicy, miedzioryt Bartłomieja Strachowskiego, 1733

Henryk I Brodaty (J?drzych I Brodaty, ur. mi?dzy 1165 a 1170 [1] , zm. 19 marca 1238 [2] w Kro?nie Odrza?skim ) ? ksi??? wrocławski w latach 1201?1238, opolski 1201?1202, kaliski 1206?1207 i od 1234, władca ziemi lubuskiej do 1206, 1210?1218 i od 1230, od 1231 ksi??? krakowski , od 1234 w południowej Wielkopolsce po rzek? Wart? , od 1230 opieka nad Opolem , od 1232 opieka nad Sandomierzem , od 1234 pełnia władzy nad Opolszczyzn? (przekazanie Kazimierzowicom w zamian ziemi kaliskiej pod swoim zwierzchnictwem), ze ?l?skiej linii dynastii Piastow , zało?yciel tzw. monarchii Henrykow ?l?skich.

Genealogia. ?lub z Jadwig? z Andechs [ edytuj | edytuj kod ]

?lub Henryka I Brodatego z Jadwig? z Andechs, według ikonografii z XIV w.

Henryk I Brodaty (w owczesnej polszczy?nie mowiono J?drzych, a nie Henryk) [3] był czwartym pod wzgl?dem starsze?stwa synem Bolesława I Wysokiego i Krystyny , jego drugiej mał?onki, pochodz?cej zapewne z Niemiec [4] . W chwili urodzenia najprawdopodobniej nie był przewidywanym dziedzicem schedy po ojcu (zgodnie z owczesn? praktyk? zostałby przeznaczony do stanu duchownego), jednak wobec przedwczesnej ?mierci starszych braci (Bolesława, Konrada i Jana) i kariery ko?cielnej przyrodniego brata Jarosława , ju? około 1190 r. stał si? jedynym spadkobierc? [5] . Wtedy to Bolesław zacz?ł wprowadza? syna w arkana wielkiej polityki. O?enił go z Jadwig? (po?niejsz? ?wi?t?), cork? ksi?cia Meranu, Bertolda VI, spokrewnion? lub spowinowacon? z cesarzami rzymskimi , władcami W?gier , Czech , Austrii i Francji [6] .

Wywod rodowodowy [ edytuj | edytuj kod ]

4. Władysław II Wygnaniec
zm. 30 maja 1159 		     
    2. Bolesław I Wysoki
zm. 7 lub 8 grudnia 1201
5. Agnieszka Babenberg
zm. 24 lub 25 stycznia mi?dzy 1160 a 1163 		       
      1. Henryk I Brodaty
zm. 19 marca 1238
6. nieznany przodek    
    3. Krystyna niemiecka (?)
zm. 23 lutego po 1201 		   
7. nieznany przodek      
 

Pocz?tek rz?dow i utrata Opola [ edytuj | edytuj kod ]

Ksi?stwo ?l?skie pod panowaniem Henryka Brodatego 1201-1202 (?ołty kolor)

W chwili ?mierci Bolesława Wysokiego 7 lub 8 grudnia 1201 [7] , Henryk był dobrze przygotowany do przej?cia władzy, cho? nie obyło si? bez przej?ciowych trudno?ci. Na pocz?tku 1202 stryj Henryka, dotychczasowy ksi??? raciborski , Mieszko I Pl?tonogi , ?miałym atakiem zdobył przył?czon? zaledwie w 1201 przez Bolesława Wysokiego (po ?mierci syna Jarosława) Opolszczyzn? [8] . Ambitny ksi??? zaj?łby z pewno?ci? wi?cej ziem, gdyby nie zgodna postawa Ko?cioła, ktory stan?ł murem za Henrykiem. Pokoj zawarty za po?rednictwem arcybiskupa gnie?nie?skiego Henryka Kietlicza oraz biskupow: krakowskiego (Pełki) i wrocławskiego Cypriana , nie był jednak zbyt korzystny dla nowego ksi?cia ?l?skiego ? nie tylko musiał si? on zrzec ?wie?ego nabytku ojca, ale jeszcze zapłaci? du?ej wielko?ci okup w wysoko?ci 1000 grzywien srebra [9] .

Hohenstaufowie, Wittelsbachowie, Welfowie i Przemy?lidzi [ edytuj | edytuj kod ]

Lata kolejne przyniosły niespodziewane zaanga?owanie si? Henryka w polityk? europejsk?. Był to czas, kiedy w Niemczech trwała za?arta walka pomi?dzy Hohenstaufami i Welfami [10] . W walce tej Henryk bezpo?rednio nie uczestniczył, staraj?c si? zachowa? neutralno??, ale zar?czyny jego corki Gertrudy z Ottonem Wittelsbachem [11] (stronnikiem Hohenstaufow) stawiały ksi?cia ?l?skiego w gronie potencjalnych sojusznikow tego niemieckiego rodu (z drugiej jednak strony przyj?ł na swoim dworze wygnanego z Czech przez Przemysła Ottokara I Dypolda III Borzywoja , pochodz?cego z bocznej linii Przemy?lidow , a krol czeski nale?ał do czołowych w Niemczech stronnikow Welfow [12] , co sugerowałoby ?wiadome zaanga?owanie. Nie bez znaczenia były rownie? naciski polityczne krewnych ?ony ? hrabiow z Andechs).

Spokojne wyczekiwanie na zwyci?zc? wydawało si? dobrym posuni?ciem Henryka, i kiedy w 1204 Hohenstaufowie zdobyli znacz?c? przewag? w wojnie na terenie Niemiec, ksi??? ?l?ski zdecydował si? zerwa? zar?czyny corki z Wittelsbachem pod wpływem listow krola niemieckiego Filipa Szwabskiego ostrzegaj?cych przed niezrownowa?eniem kandydata na zi?cia. Bardzo szybko okazało si?, ?e nowo kreowany krol niemiecki miał całkowit? racj?. Otto Wittelsbach, dowiedziawszy si? o zerwaniu zar?czyn, oskar?ył Hohenstaufow o knowania (zreszt? słusznie) i poprzysi?gł im zemst?. Okazja nadarzyła si? ju? wkrotce. W 1208 Europ? wstrz?sn?ła wiadomo?? o brutalnym morderstwie, jakiego Otto dokonał na Filipie [13] . Wydarzenia te w sposob zasadniczy zmieniły sytuacj? polityczn? w Niemczech i przyniosły niespodziewane zwyci?stwo Ottona IV Welfa w walce o tron i upadek znaczenia krewnych ?ony Henryka ? hrabiow Andechs [14] . Cele polityczne ksi?cia ?l?skiego (znalezienie sobie silnego poparcia na terenie Niemiec) nie zostały wi?c zrealizowane. Do unormowania stosunkow z Czechami doszło dopiero około 1218, kiedy o?enił swojego syna Henryka II z cork? Przemysła Ottokara, Ann? [15] .

Pocz?tek wspołpracy z Władysławem Laskonogim [ edytuj | edytuj kod ]

W kolejnych latach ksi??? ?l?ski zaabsorbował si? sprawami w Polsce. W 1202 umarł ksi??? Wielkopolski Mieszko III Stary , co przyniosło spore przetasowania na scenie politycznej. Doszło wtedy do powstania dwoch obozow ? z jednej strony byli to ksi??? opolsko-raciborski Mieszko Pl?tonogi , oraz nast?pca i nieodrodny syn Mieszka Starego Władysław Laskonogi (celem ich polityki była silna władza ksi???ca i przywrocenie zasady senioratu ), z drugiej ksi???ta juniorzy: Leszek Biały , Konrad mazowiecki oraz Władysław Odonic (pragn?li przede wszystkim utrzyma? swoj stan posiadania, a w przypadku Władysława, chciał on wywalczy? od Laskonogiego wydzielenie mu ojcowizny) [16] . Henryk Brodaty w narastaj?cym konflikcie pragn?ł pozosta? neutralny, cho? z pewno?ci? bli?sze mu były ideały obozu seniorow (nie był rownie? bez szans na obj?cie władzy po ewentualnym przywroceniu senioratu, gdy? był najstarszym po Mieszku Pl?tonogim Piastem ).

Wkrotce jednak okoliczno?ci zmusiły go do wi?kszego zaanga?owania. W 1206 z tronu krakowskiego usuni?ty został Władysław Laskonogi. Nowym ksi?ciem został starszy syn Kazimierza Sprawiedliwego , Leszek Biały. Utrata Krakowa zmusiła Władysława Laskonogiego do zmiany spektrum zainteresowa? (pragn?ł zwi?kszy? swoj? obecno?? na Pomorzu Zachodnim ), w zwi?zku z czym zaproponował Henrykowi niezwykł? transakcj? ? wymian? ziemi kaliskiej na nale??c? do ?l?ska ziemi? lubusk? [17] . Z oferty tej (bardzo zreszt? korzystnej) Henryk skwapliwie skorzystał, stała si? jednak ona przyczyn? kolejnego zamieszania. Decyzj? t? poczuł si? pokrzywdzony bratanek Władysława Laskonogiego, Władysław Odonic, ktory bezskutecznie domagał si? własnego działu. Za Odonicem stan?ł Ko?cioł z Henrykiem Kietliczem [18] na czele oraz cz??? mo?nych, Laskonogi okazał si? jednak silniejszy i obaj przeciwnicy ? ksi??? i arcybiskup znale?li si? na wygnaniu. Udali si? do Wrocławia , co postawiło Henryka w trudnej sytuacji, gdy? miał on wobec metropolity dług wdzi?czno?ci za pomoc okazan? u progu panowania [19] . Po krotkim wahaniu Henryk zdecydował si? poprze? banitow, a co wi?cej, oddał nowo nabyt? ziemi? kalisk? Odonicowi, z tym ?e w przypadku odzyskania dziedzictwa ojcowego (tj. zapewne Poznania ) miał on zwroci? dar ksi?ciu ?l?skiemu [20] . Polityka ta w sposob oczywisty przyczyniła si? do pogorszenia stosunkow Henryka z Władysławem Laskonogim. Nie na długo jednak. W 1208 miał miejsce zjazd w Głogowie , podczas ktorego doszło do ponownego zbli?enia z władc? Wielkopolski [21] .

Bulla papie?a Innocentego III [ edytuj | edytuj kod ]

W 1210 doszło do zaskakuj?cego wydarzenia: z kancelarii papie?a Innocentego III wyszedł dokument przywracaj?cy zasad? senioratu, co uderzało w ksi?cia krakowskiego Leszka Białego, a bezpo?rednio przynosiło sukces najstarszemu Piastowi, Mieszkowi Pl?tonogiemu. Bull? wydano na pro?b? niewymienionego z imienia ksi?cia ?l?skiego, ktorym mogł by? jednak tylko Henryk Brodaty, gdy? Mieszko u?ywał tytułu ksi?cia opolsko-raciborskiego [22] . W całym kraju zapanowała konsternacja ? nikt nie wiedział, jak w tej sytuacji si? zachowa?.

Henryk Ketlicz zdecydował si? zwoła? synod mi?dzydzielnicowy w Borzykowej , gdzie miano zastanowi? si? nad rozwi?zaniem problemu. Na zjazd oprocz hierarchii ko?cielnej przybyli ksi???ta juniorzy oraz Henryk Brodaty. Leszek Biały, chc?c zapewni? sobie poparcie Ko?cioła, wraz z pozostałymi Piastami wydał wielki przywilej immunitetowy, ktory zapewniał biskupom nienaruszalno?? stanu ich posiadania (przywileju tego nie podpisali Henryk Brodaty i Władysław Laskonogi, cho? postanowie? raczej przestrzegali) [23] . Mieszko Pl?tonogi zamiast jednak do Borzykowej pojechał z wojskiem do Krakowa, gdzie wobec zamieszania decyzyjnego bez problemow si? usadowił. Było to apogeum powodzenia ksi?cia raciborskiego, bowiem ju? w maju nast?pnego roku s?dziwy Mieszko zmarł. Dopiero wtedy arcybiskupowi Kietliczowi udało si? spowodowa? odwołanie w Rzymie postanowie? bulli przywracaj?cych seniorat. Henryk Brodaty, pomimo ?e to on był teraz najstarszym Piastem, nie oponował, gdy? jego uwaga została skierowana gdzie indziej. Do Krakowa powrocił Leszek Biały [24] .

Pierwsza wojna o Lubusz [ edytuj | edytuj kod ]

Pa?stwo Henryka I Brodatego w drugim dziesi?cioleciu XIII wieku (?ołty kolor) oraz ziemie nale??ce do Henryka okazjonalnie: ziemia lubuska (mi?towy kolor) i ziemia kaliska (ro?owy)

Powodem, dla ktorego Henryk zrezygnował z Krakowa, było zaj?cie przez margrabiego Dolnych Łu?yc , Konrada II , ziemi lubuskiej. Wprawdzie Lubusz nale?ał od 1206 do dzielnicy Władysława Laskonogiego, ale utrata przez władc? Wielkopolski tak wa?nego strategicznie grodu stanowiła realne zagro?enie rownie? dla władztwa Henryka [25] . Nie dziwi wi?c szybka decyzja Brodatego o przerzuceniu sił nad zachodni? granic? pa?stwa. Pocz?tkowo, ksi??? probował spor załatwi? pokojowo. W tym celu wysłał do Altenburga , gdzie przebywał cesarz Otton IV posłow, ktorzy mieli uzyska? zwrot ziemi lubuskiej Polsce [26] . Posłowie wrocili, jednak z niczym, st?d Henryk Brodaty postanowił zorganizowa? wypraw? zbrojn?. Ostatecznie okazało si?, ?e szcz??cie ksi?ciu ?l?skiemu sprzyjało, gdy? 6 maja 1210 r. zmarł margrabia Konrad, a Henryk zaj?ł nale??c? do niego ziemi? lubusk?, wraz z przynale?nym do Łu?yc Gubinem . W tym ostatnim Henryk utrzymał si? co najmniej do 1218 r. [27]

Trojprzymierze Piastowskie [ edytuj | edytuj kod ]

W kolejnych latach swojego panowania Henryk Brodaty zdecydował si? na daleko id?c? wspołprac? z Leszkiem Białym i Władysławem Laskonogim . Zasady przymierza zostały ustalone na spotkaniach w 1217 z Leszkiem Białym i Władysławem Laskonogim w Dankowie [28] i rok po?niej z Władysławem Laskonogim w S?dowlu [29] . Ka?dy z członkow tego swoistego piastowskiego trojprzymierza (chocia? wspołpracował te? z nimi Konrad mazowiecki ) miał inne cele i o ile mo?na zrozumie? zyski Władysława (natychmiastowe odzyskanie ziemi lubuskiej , pomoc w usuni?ciu bratanka [30] ) czy Leszka (formalne zwierzchnictwo nad reszt? kraju, układ o prze?ycie ze starszym o kilkana?cie lat Laskonogim [31] ), to korzy?ci Henryka Brodatego s? tutaj najmniej jasne. Przez kilka nast?pnych lat wspołpraca odbywała si? wzorowo. Pierwszym sprawdzianem była sprawa wyboru arcybiskupa gnie?nie?skiego po ?mierci Henryka Kietlicza . Wybor sojusznikow padł tutaj na Iwo Odrow??a , jednak nominacj? zablokował niespodziewanie papie? i dopiero nowy kandydat, Wincenty Niałek , zdołał wszystkich do siebie przekona? [32] . Jednak?e głownym motywem działa? trojprzymierza były wyprawy wojenne przeciw poga?skiemu ludowi Bałtow ? Prusom . Wyprawy zostały zorganizowane w 1222 i 1223, jednak mimo du?ego wysiłku finansowego i militarnego ?adnych trwałych sukcesow nie udało si? osi?gn?? [33] . Wtedy to najprawdopodobniej Henryk Brodaty, maj?cy swoje kontakty na terenie Niemiec, wyszedł z propozycj? sprowadzenia do Polski krzy?akow . Zamiar ten został zrealizowany w 1226 [34] .

Proba zdobycia Krakowa w 1225 i druga wojna o Lubusz [ edytuj | edytuj kod ]

Dolny ?l?sk pod rz?dami Henryka I

W 1223 w spojnym dot?d sojuszu zacz?ły powstawa? coraz wi?ksze rysy. W Wielkopolsce pojawił si? Władysław Odonic i dzi?ki pomocy namiestnika Gda?ska ?wi?topełka udało mu si? opanowa? Uj?cie nad Noteci? [35] . Kłopoty z bratankiem skutecznie uniemo?liwiły Władysławowi Laskonogiemu kontynuowanie ogolnopolskiej polityki. Do zaskakuj?cych wypadkow doszło w 1225, kiedy Henryk Brodaty, korzystaj?c z zaanga?owania Leszka Białego w sprawy ruskie, podst?pnie złamał układ i wkroczył do Krakowa. Do wojny mi?dzy Leszkiem a Henrykiem nie doszło na skutek napadu landgrafa tury?skiego Ludwika IV na Lubusz [36] . Wprawdzie po układzie w S?dowlu ziemia ta nale?ała ponownie do Laskonogiego, lecz Henryk Brodaty nie chc?c ryzykowa? utraty tej wa?nej strategicznie placowki, zdecydował si? na układy ze ?cigaj?cymi go wojskami Leszka i Konrada. Tre?? układu zawartego nad Dłubni? nie jest znana, prawdopodobnie ka?da ze stron zgodziła si? na zachowanie status quo [37] . Walki o ziemi? lubusk? z przerwami przeci?gn?ły si? a? do 1230 (po rezygnacji Ludwika, o Lubusz w 1229 upomniał si? arcybiskup magdeburski ), kiedy to ostatecznie udało si? Henrykowi przył?czy? t? wa?n? strategicznie krain? do swojego pa?stwa (za zgod? pozbawionego ju? w tym czasie Wielkopolski Władysława Laskonogiego) [38] . Dodatkowym nabytkiem ? przej?ciowym był grod w Cedyni uzyskany w jakim? lokalnym konflikcie z ksi?ciem zachodniopomorskim Barnimem I [39] .

Monarchia Henrykow ?l?skich (1201-1241)

Zjazd w G?sawie i ?mier? Leszka Białego [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: zbrodnia g?sawska .

W 1227 Leszek Biały postanowił wreszcie podj?? prob? rozwi?zania najbardziej pal?cych problemow. W tym celu zorganizował zjazd władcow piastowskich do le??cej na Kujawach G?sawy . Na zjazd oprocz mo?nych ?wieckich i duchownych przybyli Leszek Biały, jego brat Konrad Mazowiecki, Władysław Odonic i Henryk Brodaty. Z nieznanych powodow do G?sawy nie przyjechał Władysław Laskonogi, co jest tym dziwniejsze, ?e jedn? z wa?niejszych spraw, ktor? miano tam załatwi?, był jego spor z bratankiem. Innym wa?nym powodem zjazdu była zbyt samodzielna, zdaniem Leszka Białego, polityka namiestnika Gda?ska, ?wi?topełka, ktorego miano albo nakłoni? do rezygnacji z samodzielno?ci, albo całkowicie usun??. ?wi?topełk miał jednak inne plany i zorganizował napad rycerzy (pomagał mu zapewne Władysław Odonic), w wyniku ktorego zgin?ł ksi??? krakowsko-sandomierski Leszek Biały. Henryk Brodaty został powa?nie ranny, a uratował si? wył?cznie dzi?ki po?wi?ceniu i wierno?ci rycerza Peregryna z Wiesenburga , ktory zasłonił go własnym ciałem. Wydarzenia g?sawskie rozegrały si? 24 listopada 1227 i całkowicie zmieniły sytuacj? geopolityczn? [40] . Nowa wojna o opro?niony tron krakowski była kwesti? czasu.

Henryk Brodaty namiestnikiem w Krakowie [ edytuj | edytuj kod ]

Henryk Brodaty z ?on? Jadwig? i z dzie?mi (od lewej stoj?: Gertruda, Agnieszka, Henryk II, Bolesław, siedz? Zofia i Konrad), ikonografia z XIV w.

Leszek Biały pozostawił rocznego syna Bolesława , wi?c wiadomo było, ?e przynajmniej do czasu osi?gni?cia przez niego wieku sprawnego, ziemi? krakowsk? przejmie kto? inny. Najpowa?niejszym kandydatem od pocz?tku wydawał si? ksi??? wielkopolski, Władysław Laskonogi, ktory przed zjazdem w G?sawie zawarł z młodszym od siebie Leszkiem układ o prze?ycie i teraz niespodziewanie pojawiła si? przed nim szansa panowania nad Krakowem. Nie dane mu jednak było bezproblemowe przej?cie Małopolski, gdy? z pretensjami do spadku po bracie wyst?pił Konrad mazowiecki (w Sandomierzu ? sytuacja była nie mniej skomplikowana: dziedzicznym jej władc? uznano młodocianego Bolesława Wstydliwego, za? rz?dy namiestnicze obj?ła jego matka Grzymisława , z pomoc? miejscowych mo?nych) [41] . Szybko jednak stało si? jasne, ?e musi ona uzna? zwierzchno?? jednego z kandydatow do władzy w Krakowie. Zgodnie z wcze?niejszymi ustaleniami, opiekunem Bolesława stał si? Władysław Laskonogi. Z pocz?tku wydawało si?, ?e zwyci?zc? walki o Krakow stanie si? Władysław Laskonogi, ktory uzyskał dzi?ki wielkiemu przywilejowi dla mo?nych w Cieni du?e poparcie w dzielnicy [42] . Szcz??cie szybko si? jednak odwrociło, gdy? skomplikowała si? sytuacja w Wielkopolsce, gdzie po raz kolejny przewag? w wojnie domowej uzyskał Władysław Odonic. W tych to okoliczno?ciach w Krakowie pojawił si? Henryk Brodaty, jednak nie w roli udzielnego ksi?cia, tylko jako namiestnik Laskonogiego [43] . Nie czynił tego zapewne bezinteresownie, gdy? cen?, za ktor? zdecydował si? wesprze? ksi?cia wielkopolskiego militarnie, było uznanie linii ?l?skiej ksi???t piastowskich za dziedzicow zarowno w Małopolsce, jak i w Wielkopolsce, czym poczuli si? skrzywdzeni Konrad mazowiecki i Władysław Odonic [44] .

Wyprawa Mazowszan [ edytuj | edytuj kod ]

W 1228 wojna z Konradem władc? Mazowsza wybuchła z pełn? sił?, tocz?c si? ze zmiennym szcz??ciem.

Do Małopolski na czele wojska mazowiecko-kujawskiego wkroczył Konrad mazowiecki. Na ziemi tej doszło do serii bitew z oddziałami Henryka Brodatego (wtedy pretendenta do Krakowa wysłanego tam przez Laskonogiego w charakterze namiestnika), zmagania te zadecydowały o realizacji mazowieckich zamiarow. Według kolejno?ci walczono:

wszystkie bitwy zostały przez agresora przegrane i mazowieckie wojska musiały wycofa? si? na połnoc, za Pilic? .

Niewola i utrata Małopolski [ edytuj | edytuj kod ]

?w. Jadwiga godzi Henryka Brodatego z Konradem Mazowieckim

Po wygranej dla Henryka wojnie sytuacja uległa diametralnej zmianie. Ksi??? ?l?ska, z natury zwolennik silnej władzy monarszej, nie mogł si? podoba? mo?nym krakowskim. Dodatkowym powodem ich oporu był fakt, ?e ksi??? ?l?ski wszedł w posiadanie Krakowa za ich plecami, cho?by tylko jako namiestnik, co było według nich pogwałceniem układu w Cieni.

Henryk Brodaty, chc?c ułagodzi? nabrzmiałe konflikty, w 1229 zwołał wiec dzielnicowy do Spytkowic . Okazało si? szybko, ?e nie był to najlepszy pomysł ? ksi??? został bowiem podczas mszy ?wi?tej obezwładniony przez przeciwnikow politycznych (znowu ci??ko ranny) i uwi?ziony w Płocku [46] .

Konrad triumfował, tym bardziej ?e rownie? w Wielkopolsce sytuacja rozwijała si? po jego my?li. Wprawdzie wielka wyprawa, jak? podj?ł na pocz?tku 1229 z posiłkami ruskimi przeciw Laskonogiemu, poniosła pora?k? pod murami Kalisza [47] , lecz jeszcze tego samego roku pełne zwyci?stwo nad stryjem odniosł Władysław Odonic, usuwaj?c go z Wielkopolski. Władysław Laskonogi znalazł si? na wygnaniu w Raciborzu [48] , za? Konrad mazowiecki ju? bez wi?kszych przeszkod wszedł w posiadanie Krakowa [49] . Triumf Konrada wydawał si? zupełny. Wojna nie była wprawdzie jeszcze zako?czona, gdy? władz? nad ?l?skiem wobec niewoli ojca przej?ł teraz Henryk Pobo?ny , ktory zacz?ł przygotowywa? wypraw? zbrojn? na Małopolsk?, lecz zwyci?stwo wydawało si? tylko kwesti? czasu.

Interwencja ?ony Jadwigi i pozorna rezygnacja z Krakowa [ edytuj | edytuj kod ]

Realna pomoc przyszła dla Henryka z zupełnie nieoczekiwanej strony. Oto? do Płocka udała si? jego ?wi?tobliwa ?ona Jadwiga . Szczegoły rozmow, jakie tam wowczas przeprowadzono, nie s? znane, w ka?dym razie Konrad, ktoremu nie obce były morderstwa przeciwnikow politycznych, zdecydował si? wypu?ci? na wolno?? Henryka [50] . Nie uczynił tego za darmo ? warunkiem uwolnienia Henryka była rezygnacja z roszcze? do Małopolski. Ksi??? ?l?ski nie zamierzał jednak poddawa? si? i ju? par? miesi?cy po powrocie do Wrocławia wystarał si? u papie?a o zwolnienie go z przysi?gi zło?onej pod przymusem [51] .

Wojna uległa jednak zawieszeniu, co nie oznacza, ?e Henryk stracił zainteresowanie tym, co si? działo w Małopolsce (a wa?nych wydarze? w tej dzielnicy nie brakowało, przede wszystkim coraz bardziej narastało niezadowolenie mo?nych z bezkompromisowych rz?dow Konrada. Sympatii wzbudzi? nie mogło rownie? post?powanie ksi?cia mazowieckiego wzgl?dem bratanka Bolesława , ktorego pozbawił dzielnicy sandomierskiej i osadził na jego miejscu syna, rownie? Bolesława [52] ). Powodem tego stanu rzeczy było zaanga?owanie si? Henryka w prob? odzyskania dla Władysława Laskonogiego Wielkopolski.

?mier? Władysława Laskonogiego. Henryk Brodaty ponownie w Krakowie [ edytuj | edytuj kod ]

Wyprawa podj?ta w 1231 zako?czyła si? kl?sk? pod wałami Gniezna [53] , lecz jeszcze tego samego roku, szcz??liwie dla Henryka, Władysław Laskonogi zgin?ł niespodziewanie, zamordowany w ?rodzie ?l?skiej przez niemieck? dziewczyn?, ktor? usiłował zgwałci? [54] . Jedynym nast?pc? i dziedzicem Laskonogiego, i to zarowno w Wielkopolsce, jak i w Małopolsce, stał si? teraz Henryk Brodaty. Władz? na tych terenach trzeba było jednak wydrze? sił?. Na pierwszy ogie? Henryk postanowił wzi?? losy dziedzictwa małopolskiego, tym bardziej ?e po ?mierci ksi?cia opolsko-raciborskiego Kazimierza I , pod jego opiek? znalazła si? ksi??na-wdowa Wiola wraz z nieletnimi synami ? Mieszkiem i Władysławem , co wobec strategicznego poło?enia tej dzielnicy na drodze do Krakowa z pewno?ci? ułatwiło walk? [55] . Jednak najwa?niejsze karty kolejnego konfliktu znajdowały si? nie w r?kach Henryka czy Konrada, ale małopolskiego rodu ?wiebodzicow-Gryfitow , ktory zdecydował si? poprze? ksi?cia ?l?skiego w jego walce. Nie bez znaczenia był rownie? fakt poparcia, jakiego Henrykowi, jako ksi?ciu krakowskiemu udzieliła ksi??na Grzymisława, ktora ponownie przeszła wraz z synem pod zwierzchnictwo Henryka. Konrad nie zamierzał rezygnowa? bez walki, jednak tym razem wobec powszechnego poparcia Małopolan dla władzy Henryka, ostatecznie do 1232 udało si? wyprze? ksi?cia mazowieckiego z wi?kszo?ci obszaru dzielnicy [56] .

Pierwsza proba zdobycia Wielkopolski. Niepewna ugoda z Konradem mazowieckim [ edytuj | edytuj kod ]

W 1232 przed Henrykiem Brodatym otworzyła si? rownie? szansa zdobycia Wielkopolski. Podj?ta z wielkim zaanga?owaniem sił i ?rodkow wyprawa sko?czyła si? jednak całkowitym niepowodzeniem, na skutek bierno?ci wobec ?l?skiego kandydata miejscowych mo?nych i poparcia dla Władysława Odonica udzielonego przez Ko?cioł [57] . Pełnym sukcesem zako?czyła si? za to wojna w Małopolsce. W 1233 doszło do podpisania ugody Henryka z Konradem mazowieckim w Chełmie . Ksi??? ?l?ski godził si? na rezygnacj? ze zwi?zanej dot?d z Małopolsk? ziemi ł?czycko - sieradzkiej , w zamian otrzymuj?c uznanie swojej władzy w Krakowie [58] . Henryk Brodaty obj?ł tak?e ponownie opiek? nad Bolesławem Wstydliwym, ktoremu Konrad mazowiecki starał si? odebra? dziedzictwo. Bolesław został nawet przej?ciowo razem z matk? uwi?ziony i tylko dzi?ki ?miałej akcji ?wiebodzicow-Gryfitow zdołał odzyska? ponownie wolno?? [59] . Walki podjazdowe w Małopolsce trwały jednak praktycznie do ?mierci Henryka.

Druga wojna z Władysławem Odonicem o dziedzictwo po Laskonogim [ edytuj | edytuj kod ]

Latem 1234 Henryk Brodaty zdecydował si? na ponown? interwencj? w Wielkopolsce. Tym razem kampania potoczyła si? zupełnie inaczej ni? dwa lata wcze?niej. Przede wszystkim stało si? tak dlatego, ?e Władysław stracił poparcie cz??ci mo?nych, oddaj?c cz??? prerogatyw ksi???cych arcybiskupowi gnie?nie?skiemu Pełce . Sukces był zupełny i Odonic chc?c ratowa? cho? resztk? władzy zgodził si? na kompromisowy pokoj zawarty za po?rednictwem arcybiskupa ? musiał jednak odda? Henrykowi połow? Wielkopolski po lini? rzeki Warty , z Kaliszem i Poznaniem na czele [60] . Podobnie jak w Małopolsce, rownie? tutaj nie doszło do całkowitego uspokojenia na granicach. Wzajemne zbrojne podchody trwały dalej i tak np. w 1235 udało si? Władysławowi odzyska? podst?pnie grod w ?remie (w obronie grodu zgin?ł przebywaj?cy od lat na dworze we Wrocławiu syn wygnanego z Czech ksi?cia dzielnicowego Dypolda , Bo?ywoj [61] ).

Zdobycie Wielkopolski umo?liwiło ksi?ciu ?l?skiemu rozwi?za? problem Opolszczyzny , ktora jako terytorium, przez ktore biegły wszystkie wa?niejsze trakty z Wrocławia do Krakowa była niezwykle wa?na strategicznie. W 1234 Henryk zdecydował si? wydzieli? (pod swoim zwierzchnictwem) ksi???tom opolskim ziemi? kalisk? wraz z ziemi? rudzk? ( wielu?sk? ), w zamian za co przej?ł bezpo?redni? kontrol? nad Opolem [62] .

Starania o koron? krolewsk?. Proba zapewnienia dziedzictwa synowi [ edytuj | edytuj kod ]

Zdobycie Wielkopolski stworzyło z pa?stwa nazwanego przez historykow ?Monarchi? Henrykow ?l?skich” najwi?ksz? w Polsce pot?g?. Niestety nie było to pa?stwo spojne terytorialnie i politycznie. Wła?ciwie dla ka?dego ksi?stwa był inny tytuł własno?ci i tylko na Dolnym ?l?sku władza była wystarczaj?co silna, by nie martwi? si? o sukcesj?. Ci?głe zagro?enie ze strony Konrada mazowieckiego i Władysława Odonica zmusiły Henryka w 1234 do dopuszczenia swojego syna imiennika do formalnych wspołrz?dow [63] . Nast?pił te? rozdział dworu i kompetencji mi?dzy oboma Henrykami. Ojciec tytułował si? odt?d ksi?ciem ?l?skim i krakowskim, za? syn ksi?ciem ?l?skim i wielkopolskim. Henryk Brodaty wystarał si? te? o porozumienie z mo?nymi krakowskimi, dzi?ki ktoremu zostało zapewnione nast?pstwo po nim synowi. W celu pełnego zabezpieczenia stanu posiadania Henryk rozpocz?ł te? starania o koronacj? krolewsk? dla syna. W tym celu nawi?zał nawet kontakty z cesarzem rzymskim, Fryderykiem II [64] . Narastaj?cy konflikt z Ko?ciołem i rychła ?mier? zaprzepa?ciły jednak te ambitne plany.

Polityka wewn?trzna [ edytuj | edytuj kod ]

W polityce wewn?trznej Henryk I Brodaty stał na stra?y utrzymania szerokich jeszcze wowczas uprawnie? ksi???cych. W celu neutralizacji rosn?cych w pot?g? mo?nych , starał si? popiera? ?rednie rycerstwo . Rozpocz?ł te? ograniczanie roli urz?dnikow ziemskich, zwłaszcza kasztelanow . Całkowite wyeliminowanie czynnika mo?nowładczego nie było mo?liwe i z tych wzgl?dow Henryk oparł swoje rz?dy na rodach Grzymalitow , Lisow i Gryfitow [65] .

Z kolei stosunki z Ko?ciołem katolickim nie układały si? najlepiej. W wielu sprawach Henryk zdecydował si? poj?? na ust?pstwa, lecz ledwo zako?czony konflikt odradzał si? zwykle pod inn? postaci? (np. w 1227 zgodził si? pobiera? dla biskupa zryczałtowan? dziesi?cin? od ludno?ci zajmuj?cej si? trzebieniem puszczy nadgranicznej, w tym te? czasie zgodził si? te? na oddawanie cz??ci dochodow ze ?l?skich kopalni złota. Trzy lata po?niej Henryk musiał te? zrezygnowa? z uprawnie? s?dowych w nale??cej w przewa?aj?cej wi?kszo?ci do biskupa wrocławskiego kasztelanii nysko - otmuchowskiej , zachowuj?c tylko dochody z tego tytułu) [66] . Pod koniec ?ycia Henryka wzajemne stosunki jeszcze bardziej si? skomplikowały.

Do zadra?nie? immunitetowych doszły rownie? polityczne. Tyczyło si? to głownie permanentnej wojny Henryka z Władysławem Odonicem, popieranym przez Ko?cioł katolicki. Obie strony swoich racji probowały dochodzi? nawet przed papie?em, bez wi?kszych jednak?e rezultatow. Pod koniec ?ycia Henryk wdał si? te? w spor z biskupem wrocławskim o naruszenie immunitetow w dobrach ko?cielnych, w wyniku ktorego ksi??? ?l?ski znalazł si? nawet pod kl?tw? ko?cieln?. Sprawa nie doczekała si? rozwi?zania a? do ?mierci Henryka, co spowodowało trudno?ci Henryka II Pobo?nego z pochowkiem ojca na u?wi?conej ziemi [67] . Dopiero jego ust?pstwa spowodowały zmian? nastawienia Ko?cioła. Pomimo tylu zadra?nie?, Henryk Brodaty potrafił znale?? wspolny j?zyk ze stanem duchownym. Dobrym przykładem jest tutaj owocna wspołpraca z biskupami lubuskimi, ktorym powierzył kierownictwo misji dominika?skiej w ksi?stwie halickim [68] .

Innym wa?nym aspektem polityki wewn?trznej Henryka była jego działalno?? gospodarcza, co przyniosło szybko wymierne korzy?ci ? wzrost bogactwa ziemi ?l?skiej. ?rodkiem do podniesienia poziomu gospodarczego była intensywna kolonizacja na prawie niemieckim niezamieszkanych obszarow Pogorza Sudeckiego i puszcz nadgranicznych. Wprawdzie zarzuca si? Henrykowi, ?e ta polityka przyczyniła si? do znacznego zgermanizowania du?ych połaci ?l?ska, ale mowienie wzorem niektorych historykow o polityce narodowo?ciowej w XIII wieku jest du?ym nieporozumieniem. Kolonizacja na prawie niemieckim nie obj?ła wył?cznie terenow wiejskich, Henryk Brodaty nadał bowiem prawa miejskie kilkunastu miejscowo?ciom (pierwsza była w 1211 Złotoryja ) [69] .

?mier? i opinie o Henryku Brodatym [ edytuj | edytuj kod ]

Henryk I Brodaty umieraj?c 19 marca 1238 w Kro?nie Odrza?skim [70] , był obło?ony kl?tw? [71] przez biskupa wrocławskiego Tomasza I za zniszczenie dobr ko?cielnych ; został pochowany w ufundowanym przez siebie klasztorze trzebnickim [72] . Cało?? swojego dziedzictwa pozostawił jedynemu pozostałemu przy ?yciu synowi, Henrykowi II Pobo?nemu . Z mał?e?stwa z Jadwig? z Andechs posiadał w sumie czterech synow (oprocz Henryka tak?e Bolesława i drugiego nieznanego z imienia zmarłego w dzieci?stwie przed 1208, oraz Konrada K?dzierzawego zmarłego tragicznie w wyniku wypadku podczas polowania w 1213) oraz cztery corki (Agnieszk?, Zofi? i Ann? zmarłe w dzieci?stwie oraz Gertrud? ? niedoszł? mał?onk? Ottona Wittelsbacha, po?niejsz? ksieni? klasztoru w Trzebnicy ) [73] .

Henryk I Brodaty uznawany jest przez historykow za jednego z najwybitniejszych Piastow okresu rozbicia dzielnicowego. Wprawdzie dzieło jego r?k rozleciało si? zaledwie trzy lata po?niej na skutek ciosu, ktory nadszedł z zupełnie niespodziewanej strony ? Mongołow , lecz historycy do dzi? zastanawiaj? si?, czy gdyby nie kl?ska w bitwie pod Legnic? , to Polska nie zostałaby zjednoczona w połowie XIII stulecia, co pozwoliłoby unikn?? strat terytorialnych. Jako zdolny polityk i gospodarz, Henryk Brodaty umo?liwił ?l?skowi, ale te? cz??ciowo Małopolsce i Wielkopolsce nad??y? za szybkimi zmianami w Europie Zachodniej [74] . Jeden z kronikarzy nazwał go m??em uczciwym i po?ytecznym dla ludzi [75] . Jego osobistym znakiem był odwrocony połksi??yc z krzy?em po?rodku ? w postaci białej przepaski na skrzydłach czarnego orła zachował si? on w herbie ?l?skim, a w pełnej postaci w herbie Wrocławia.

Fundacje [ edytuj | edytuj kod ]

Pomniki [ edytuj | edytuj kod ]

Henryka Brodatego upami?tnia renesansowa płaskorze?ba umieszczona w portalu bramy wjazdowej Zamku Piastow ?l?skich w Brzegu .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Kazimierz Jasi?ski, Rodowod Piastow ?l?skich, t. I, Wrocław 1973, s. 74?77. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997, s. 95 uwa?a, ?e Henryk mogł urodzi? si? ok. roku 1168. Pewn? podstaw? daje tutaj zaginiony obecnie tekst tablicy w ko?ciele trzebnickim, ktory zawierał tre??, ?e Henryk w chwili ?mierci miał 70 lat, por. Wacław Korta, ?redniowieczna Annalistyka ?l?ska, Wrocław 1966, s. 98.
  2. ↑ Kazimierz Jasi?ski, Rodowod…, t. I, s. 74?77.
  3. ↑ ?wiadczyłby o tym fakt zapisania na jednej z monet Henryka imienia w formie ?INDRYCH”, por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 102.
  4. ↑ Starsza historiografia, za drug? ?on? Bolesława Wysokiego uwa?ała zgodnie z zapisem Kroniki Polskiej, w: MPH, t. III, wyd. L. ?wikli?ski, s. 636 nieznan? bli?ej Adelajd?, dopiero Kazimierz Jasi?ski, Drugie mał?e?stwo Bolesława Wysokiego i niektore aspekty koligacji Hohenstaufow z Piastami, w: Społecze?stwo Polski ?redniowiecznej. Zbior studiow, pod red. S. Kuczy?skiego, t.VI, Warszawa 1994, s. 53 i n. odkrył jej prawdziwe imi?: Krystyna. Kazimierz Jasi?ski przypuszcza rownie?, ?e Krystyna pochodziła z rodziny hrabiowskiej sasko-tury?skiego pogranicza: Eversteinow, Homburgow, lub Pappenburgow.
  5. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 101, por. Kazimierz Jasi?ski, Rodowod…, t. I, s. 63?73.
  6. ↑ Kazimierz Jasi?ski, Rodowod…, t. I, s. 74?77, zawarcie mał?e?stwa Henryka z Jadwig? kładzie na lata 1190?1192, por. Stanisław Szczur, Zmiany polityczne w Wielkopolsce w latach 1181?1195, Roczniki Historyczne t. 46, 1980, s. 1 i n. Jadwiga zmarła 14 pa?dziernika 1243 r. Za ?wi?t? została uznana przez papie?a Klemensa IV 26 marca 1267 r.
  7. ↑ Kazimierz Jasi?ski, Rodowod…, t. I, s. 45?47, por. Epitaphia ducum Slezie, MPH, t. III, s. 711.
  8. ↑ Roman Grodecki, Dzieje polityczne ?l?ska do r. 1290, w: Historja ?l?ska od najdawniejszych czasow do roku 1400, t. I. Krakow 1933, s. 183, Zygmunt Boras, Ksi???ta piastowscy ?l?ska, Katowice 1974, s. 54.
  9. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 118. Tre?? zawartego w 1202 r. pokoju znamy z dokumentu skierowanego do papie?a Innocentego III z 25 listopada 1202 r., w ktorym ksi??? ?l?ski Henryk i biskup wrocławski Cyprian prosz? Rzym o zatwierdzenie układu, por. Kodeks dyplomatyczny ?l?ska, wyd. K. Maleczy?ski, Wrocław 1956, t. I, nr 96.
  10. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 163?172.
  11. ↑ O zar?czynach dokładnie mowi: Arnoldi Chronica Slavorum, Hannover 1868, w: Monumenta Germaniae Historica, t. VII, s. 12, por. Piotr Rabiej, Gertruda, w: Piastowie. Leksykon biograficzny, s. 402?406.
  12. ↑ Kazimierz Jasi?ski, Działalno?? czeskich Dypoldowicow na ?l?sku w pierwszej połowie XIII wieku, w: Społecze?stwo Polski ?redniowiecznej…, t. IV, s. 171 i n.
  13. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 170?172.
  14. ↑ O politycznej roli hrabiow Andesch zob. Benedykt Zientara, ?wietno?? i upadek mo?nego rodu, czyli dramatyczne dzieje ksi???t Meranii, Mowi? Wieki, 16, 1973, s. 5?8, nr 4, s. 1?4, oraz J. Swastek, Rodzina ?w. Jadwigi, w: Ksi?ga Jadwi?a?ska. Sympozjum naukowe ?wi?tej Jadwigi w dziejach i kulturze ?l?ska, pod red. M. Kaczmarka i M. Wojcika, Wrocław 1995, s. 43 i n.
  15. ↑ Kazimierz Jasi?ski, Rodowod…, t.I, s. 94?97.
  16. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 173.
  17. ↑ Władysław Abraham, Pierwszy spor ko?cielno-polityczny w Polsce, Rozprawy Akademii Umiej?tno?ci, Wydział Historyczno-Filozoficzny, Krakow 1895, s. 306 i n., Roman Grodecki, Historia ?l?ska…, t. I, s. 192.
  18. ↑ O roli, jak? odegrał w historii Polski arcybiskup Henryk Kietlicz, zob. Władysław Abraham, Pierwszy spor…, s. 280 i n. oraz Jozef Umi?ski, Henryk arcybiskup gnie?nie?ski zwany Kietliczem (1199-1219), Lublin 1926.
  19. ↑ O pobycie arcybiskupa Kietlicza na ?l?sku ?wiadczy dokument Henryka Brodatego, Kodeks Dyplomatyczny ?l?ska, t. II, nr 122, w ktorym zapisano: działo si? to w tym czasie, w ktorym pan Henryk arcybiskup, po ekskomunikowaniu ksi?cia Władysława, przebywał we Wrocławiu , por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 175.
  20. ↑ Tak przedstawiaj? spraw?: Benedyk Zientara, Henryk Brodaty…, s. 175?176, Andrzej Marzec, Henryk Brodaty, w: Piastowie. Leksykon…, s. 377, czy Krzysztof O?og, Władysław Odonic Plwiacz, w: Piastowie. Leksykon…, s. 131, troch? inaczej spraw? przedstawia Adam Kłodzi?ski, Stosunki Laskonogiego z Odoniczem 1202-1231, w: Ksi?ga pami?tkowa uczniow Uniwersytetu Jagiello?skiego, Krakow 1900, s. 154 i n., gdzie autor s?dzi, ?e Odonic otrzymał nie cał? dzielnic? kalisk? a tylko sam grod. Z kolei Aleksander Swie?awski, Przemysł II. Krol Polski, Warszawa 2006, s. 28?29, uwa?a, ?e ?adna zamiana ziemi kaliskiej na lubusk? nie miała miejsce a Kalisz Odonic otrzymał, dzi?ki mediacji Henryka Brodatego z r?k Władysława Laskonogiego.
  21. ↑ Andrzej Marzec, Henryk Brodaty…, s. 377, por. Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I, wyd. I. Zakrzewski, Pozna? 1877, nr 64 i 65.
  22. ↑ Kodeks dyplomatyczny ?l?ska, t. II, nr 137. O sprawie tej pisali m.in. Władysław Abraham, Pierwszy spor…, s. 308 i n., Stanisław Zachorowski, Studia do dziejow XIII wieku w pierwszej jego połowie, Rozprawy Akademii Umiej?tno?ci, Wydział Historyczno-Filozoficzny, Krakow 1920, s. 117, Roman Grodecki, Historia ?l?ska…, t. I, w. 196 i n., Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 176?177. Dwaj pierwsi historycy wychodzili z zało?enia, ?e bull? papiesk? wydano na skutek pro?by Mieszka Pl?tonogiego, by? mo?e w porozumieniu z Władysławem Laskonogim. Dopiero Benedykt Zientara zwrocił uwag? na fakt, ?e tytułu dux Zlesie u?ywał wył?cznie Henryk Brodaty. Innym zainteresowanymi w usuni?ciu Leszka Białego z Krakowa mogli by? krol w?gierski Andrzej II , tak Władysław Dziewuski, Bułgarka ksi??n? opolsk?, Sobotka, nr 24, 1969, s. 164, oraz małopolski rod ?wiebodzicow-Gryfitow , tak Władysław Semkowicz, Rod Awda?cow w wiekach ?rednich, Roczniki Pozna?skiego Towarzystwa Przyjacioł Nauk, Pozna? 1920, cz. 3, s. 155, Spory historykow wi??? si? z tym, ?e ten interesuj?cy dokument znany jest wył?cznie z po?niejszych regestow, w ktorych pomini?to wiele informacji, por. Jerzy Rajman, Mieszko Pl?tonogi, w: Piastowie. Leksykon…, s. 714, oraz Jerzy Horwat, Mieszko I Pl?tonogi, ksi??? raciborski, opolski oraz krakowski 1131-1211, w: Cracovia-Polonia-Europa, Krakow 1995, s. 207 i n.
  23. ↑ Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I, nr 66, tre?? przywileju zobacz: Kodeks dyplomatyczny Małopolski, wyd. F. Piekosi?ski, Krakow 1876, t. I, nr 7, por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 178?179.
  24. ↑ Andrzej Marzec, Henryk Brodaty…, s. 377?378.
  25. ↑ Szczegoły wyprawy Konrada na nale??cy do Władysława Laskonogiego Lubusz podaje: Chronicon Montis Sereni, w: MGH, t. XXIII, s. 176, por. Maciej Przybył, Władysław Laskonogi, ksi??? wielkopolski 1202-1231, s. 93?96.
  26. ↑ Arnoldi Chronica Slavorum, t. VII, s. 16. Nie ma pewno?ci, czy polscy posłowie przybyli do Altenburga w imieniu Władysława Laskonogiego, czy Henryka Brodatego, por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 183.
  27. ↑ Roman Grodecki, Historia ?l?ska…, t. I, s. 195. O panowaniu Henryka w Gubinie jeszcze w 1218 r. mowi Kronika Polska, w: MPH, t. III, s. 647.
  28. ↑ Kodeks dyplomatyczny ?l?ska, t. II, nr 176, por. Krzysztof O?og, Władysław Laskonogi, w: Piastowie. Leksykon…, s. 125.
  29. ↑ Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, t. I, nr 95, por. Bnedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 234?235, oraz Roman Grodecki, Historia ?l?ska…, t. I, s. 202 i n.
  30. ↑ Tak Krzysztof O?og, Władysław Laskonogi, w: Piastowie. Leksykon…, s. 125 i Adam Kłodzi?ski, Stosunki Laskonogiego z Odoniczem, s. 148 i n. Z kolei Stanisław Zakrzewski, Nadania na rzecz Chrystiana biskupa pruskiego w latach 1217?1224, Rozprawy Akademii Umiej?tno?ci, Wydział Historyczno-Filozoficzny, Krakow 1902, s. 311 i n. oraz Roman Grodecki, Historia ?l?ska…, t. I., s. 202 uwa?aj?, ?e w Lubuszu zostało utworzone swoiste kondominium Henryka i Władysława.
  31. ↑ Zawarcie w 1218 r. układu o prze?ycie mi?dzy Leszkiem a Władysławem przyjmuj?: Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 234, Roman Grodecki, Historia ?l?ska…, t. I, s. 203, Krzysztof O?og, Władysław Laskonogi, w: Piastowie. Leksykon…, s. 125. Z kolei Aleksander Semkowicz, Zbrodnia g?sawska, Ateneum, nr 11, 1886, t.III, s. 337 i n. oraz Julia Tazbirowa, Rola polityczna Iwona Odrow??a, Przegl?d Historyczny, nr 57, 1966, s. 199 i n. uwa?ali, ?e układ został zawarty w 1225 r. i jego ostrze skierowane było przeciwko Henrykowi Brodatemu. Jak słusznie jednak zauwa?a Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 249, przyp. 86, taka interpretacja wydaje si? nieuzasadniona, gdy? dlaczego Henryk miał si? obawia? układu Leszka z Władysławem.
  32. ↑ Por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 237?238.
  33. ↑ Spraw? wspolnych wypraw pruskich i powołania krzy?akow zajmowali si? m.in. Benedykt Zientara, Sprawy pruskie w polityce Henryka Brodatego, Zapiski Historyczne, nr 41, 1976, s. 635 i n., Jan Powierski, Stosunki polsko-pruskie do 1230 r. ze szczegolnym uwzgl?dnieniem roli Pomorza Gda?skiego, Toru? 1968, s. 124 i n., Bronisław Włodarski, Polityczne plany Konrada I ksi?cia mazowieckiego, Toru? 1971, s. 11 i n., Kazimierz Tymieniecki, Misja polska w Prusach i sprowadzenie Krzy?akow, Toru? 1935, Gerard Labuda, Polska i krzy?acka misja w Prusach do połowy XIII wieku, Annales Missiologicae, nr 9, 1937, s. 230 i n.
  34. ↑ O pomocy Henryka Brodatego w sprowadzeniu Krzy?akow do Polski mowi: Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 244?245.
  35. ↑ Kronika wielkopolska, Warszawa 1965, s. 203?204.
  36. ↑ Chronica Reinhardsbrunnensis, w: MGH, SS, t. XXX, cz. 1, s. 600 i n.
  37. ↑ Szansa zdobycia tronu krakowskiego przez Henryka powstała na skutek zdrady małopolskiego rodu ?wiebodzicow-Gryfitow niezadowolonego z rz?dow Leszka, por. Andrzej Marzec, Henryk Brodaty, w: Piastowie. Leksykon…, s. 379, Julia Tazbirowa, Rola polityczna…, s. 207.
  38. ↑ O skomplikowanych losach ziemi lubuskiej zob. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 256?268, por. Andrzej Marzec, Henryk Brodaty, w: Piastowie. Leksykon…, s. 379.
  39. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 327.
  40. ↑ Zbrodni? g?sawsk?, jako wydarzeniem bez precedensu w dotychczasowej historii Polski, zainteresowało si? wiele ?rodeł. Najobszerniejsz? relacj? daje Kronika wielkopolska…, s. 204?206, W roku pa?skim 1227 … ?wi?topełk wielkorz?dca Gornego Pomorza … przypominaj?c sobie, jak Kazimierz , ojciec Leszka , pewnego dzielnego m??a imieniem Bogusław , wielkorz?dc? Kaszubow, mianował ksi?ciem cz??ci Pomorza i Kaszub, dla niego jednak i jego nast?pcow zachowuj?c (tylko obowi?zek) uległo?ci ? pragn?ł i on gwałtownie, uporczywie zwracaj?c si? do Leszka z gor?cymi pro?bami, aby zechciał jego podobnie mianowa? ksi?ciem Gornego Pomorza. Poniewa? Leszko odkładał spełnienie tego, ?wi?topełk zaniedbywał (okazywanie) mu wiernej uległo?ci i składanie danin w nale?nym czasie. Leszko rozwa?ywszy i naradziwszy si? z Henrykiem Brodatym, ksi?ciem ?l?ska, postanowił zwoła? wielkorz?dcow innych ziem swoich dla pokonania wspomnianego wielkorz?dcy ?wi?topełka i nakazał, aby w pewnym dniu zeszli si? w G?sawie , opodal ?nina ? była to posiadło?? ziemska klasztoru w Trzemiesznie ? dla omowienia z nim spraw dotycz?cych pomy?lno?ci pa?stwa. Chciał tak?e odzyska? grod Nakło , ktory podlegał władzy Władysława Odowica . ?wi?topełk przybywszy tam o?mielił si? wypowiedzie? wojn? swojemu panu, ksi?ciu Leszkowi. Gdy ksi??? Leszko uchylił si? od tej wojny uciekaj?c do wsi Marcinkowo , zdrajca ?wi?topełk podle zamordował go podczas ucieczki. A w?rod obu wojsk szerzy si? wielka rze?. Wspomniany za? ksi??? Henryk, tam?e, w ła?ni, otrzymuje ci??k? ran?. I tak (zwłoki) ksi?cia Leszka z miejsca mordu sprowadzaj? do Krakowa i chowaj? tam z czci? w ko?ciele katedralnym w roku pa?skim 1227. Po nim nast?pił jedyny syn jego Bolesław Wstydliwy . Ksi?cia za? Henryka podobnie odwieziono na ?l?sk z wielk? bole?ci? … Potem ?wi?topełk, najpodlejszy zdrajca, przywłaszczył sobie ksi?stwo na Pomorzu. Lecz podaj?, ?e ?mier? tego najpobo?niejszego ksi?cia Leszka nast?piło za zgod? i rad? ksi?cia wielkopolskiego Władysława Odowica. Albowiem jak twierdz? niektorzy, Władysław Odowic przez stryja swego … z kraju wyp?dzony, w czasie swego wygnania poj? za ?on? siostr? wspomnianego ?wi?topełka w tym celu, aby wsparty pomoc? tego? ?wi?topełka mogł od stryja na powrot odzyska? swoje ziemie. Po odzyskaniu ich słu?y tak?e ?wi?topełkowi radami i oddziałami posiłkowymi . Do podstawowych głosow omawiaj?cych spraw? zabojstwa Leszka mo?emy zaliczy?: Semkowicz Aleksander, Zbrodnia G?sawska, w: Ateneum, Pisma naukowe i literackie, t. III, Warszawa 1886, s. 328?348, Balzer Oswald, Genealogia Piastow, Krakow 1895, s. 262?264 (kwestia chronologii), Smolka Stanisław, Henryk Brodaty. Ust?p z dziejow Polski Piastowskiej, Lwow 1872, zwłaszcza s. 32 i n., Kujot Stanisław, Samodzielno?? ksi???t pomorskich i ?Zbrodnia G?sawska”, w: Warta 1, za 1875 rok, nr 24 ? 25, Kłodzi?ski Adam, Stosunki Laskonogiego…, s. 137 i n., Umi?ski Jozef, ?mier? Leszka Białego, w: Nasza przeszło??, 2, 1947, s. 3?28, Mularczyk Jerzy, Od Bolesława Chrobrego do Bolesława Rogatki, Wrocław 1994, s. 115, Labuda Gerard, ?mier? Leszka Białego (1227), w: Roczniki Historyczne, rocznik LXI, za 1995, s. 7?35. W literaturze oskar?ani s? przede wszystkim ?wi?topełk pomorski i Władysław Odonic, nie brak rownie? głosow pomawiaj?cych Władysława Laskonogiego, a nawet Henryka Brodatego, co powoduje, ?e w?rod ?podejrzanych” mamy cał? owczesn? rodzin? Piastow z wyj?tkiem rodzonego brata Leszka ? Konrada mazowieckiego i nie mieszaj?cego si? na ogoł do spraw ogolnopolskich ksi?cia opolskiego Kazimierza, por. Labuda Gerard, ?mier? Leszka…, s. 7?9.
  41. ↑ Zob. Bronisław Włodarski, Polityczne plany Konrada…, s. 29 i n.
  42. ↑ Kodeks dyplomatyczny Katedry Krakowskiej ?w. Wacława, wyd. F. Piekosi?ski, t. I, Krajow 1874, nr 19 i 20, por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 278?279.
  43. ↑ Roman Grodecki, Historia ?l?ska…, t. I, s. 207 i n., Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 281.
  44. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 285.
  45. ↑ Joanna Jacniacka, Walka ksi?cia Konrada mazowieckiego z Henrykiem Brodatym pod Skał? i Mi?dzyborzem oraz ich nast?pstwa, w: Prace ku czci uczczenia 50-lecia Koła Historykow UJK, Lwow 1929, s. 52 i n., gdzie autorka kwestionuje rozegranie bitwy pod Mi?dzyborzem, oraz Andrzej Marzec, Henryk Brodaty, w: Piastowie. Leksykon…, s. 380?381, gdzie jest mowa o trzech bitwach. Podobnie Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 283.
  46. ↑ Rocznik kapituły krakowskiej, w: MPH, t. II, s. 803, Rocznik Traski, MPH, t. II, s. 837, Rocznik Małopolski, w: MPH, t. III, s. 165, Kronika Polska, MPH, t. II, s. 642, por. Władysław Semkowicz, Rod Awda?cow…, cz. 3, s. 165.
  47. ↑ Bronisław Włodarski, Polityczne plany Konrada I…, s. 34 i n.
  48. ↑ Rocznik kapituły gnie?nie?skiej, w: MPH, NS, t. VI, s. 3 Kronika wielkopolska…, s. 210?211.
  49. ↑ Tak Władysław Semkowicz, Rod Awda?cow…, cz.3, s. 165. Nowsza historiografia skupiona wokoł Benedykta Zientary, Henryk Brodaty…, s. 283?284, uwa?a, ?e grod krakowski pomimo kl?ski Władysława Laskonogiego w Wielkopolsce i niewoli Henryka Brodatego został w r?kach ich stronnikow przede wszystkim rodu ?wiebodzicow-Gryfitow.
  50. ↑ Kronika Polska, w: MPH, t. III, s. 642, Vita S. Hedwigis, w: MPH, t. IV, s. 524.
  51. ↑ Zob. Benedukt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 286?287.
  52. ↑ Maciej Wilamowski, Bolesław I, w: Piastowie. Leksykon…, s. 265?267.
  53. ↑ Kronika wielkopolska…, s. 210?211.
  54. ↑ Kronika Alberyka z Trois Fontaines, MGH, SS, t. XXIII, s. 921, por. Przybył Maciej, Władysław Laskonogi…, s. 157.
  55. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 305.
  56. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 305?308.
  57. ↑ Wi?zało si? to zapewne z wielkim przywilejem immunitetowym, jaki Władysław Odonic wydał w 1232 r. na rzecz biskupstwa pozna?skiego, zob. Rocznik kapituły gnie?nie?skiej, w: MPH, NS, t. VI, s. 3 i n., por. Roman Grodecki, Przywilej menniczy biskupstwa pozna?skiego z 1232 r., Pozna? 1921, oraz Kazimierz Tymieniecki, Przywilej biskupstwa pozna?skiego z roku 1232 na tle rozwojow immunitetu w XIII wieku, Pozna? 1934.
  58. ↑ Andrzej Marzec, Henryk I Brodaty, w: Piastowie. Leksykon…, s. 382. Pokoj był potrzebny obu stronom by moc podj?? wspoln? wypraw? ksi???t polskich i Krzy?akow zim? 1233/1234 przeciwko Prusom, por. Bronisław Włodarski, Polityczne plany Konrada I…, s. 46, oraz Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 311.
  59. ↑ Bronisław Włodarski, Polityczne plany Konrada I…, s. 44.
  60. ↑ Rocznik kapituły pozna?skiej, w: MPH, t. II, s. 803, Rocznik kapituły gnie?nie?skiej, w: MPH, NS, t. VI, s. 4, Kronika wielkopolska…, s. 211?215.
  61. ↑ Kronika wielkopolska…, s. 214.
  62. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 314?315, Władysław Dziewulski, Bułgarka…, s. 172 i n. Nie znaczyło to jednak bynajmniej pozbawienie prawa do Opola i Raciborza synow Kazimierza I, a miało stanowi? tylko stan przej?ciowy.
  63. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 316?317.
  64. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 317?320.
  65. ↑ Andrzej Marzec, Henryk I Brodaty, w: Piastowie. Leksykon… s. 384.
  66. ↑ Por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 211?223.
  67. ↑ Andrzej Marzec, Henryk I Brodaty, w: Piastowie. Leksykon…, s. 385.
  68. ↑ Aleksander Gieyszor, Pocz?tki misji ruskiej biskupstwa lubuskiego, Nasza Przeszło??. Studia z dziejow Ko?cioła i kultury katolickiej w Polsce, nr 4, 1948, s. 83 i n., Anzelm Weiss, Organizacja diecezji lubuskiej w ?redniowieczu, Lublin 1977.
  69. ↑ Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 189?207.
  70. ↑ Por. Epitaphia ducum Slezie, w: MPH, t.III, s. 712, Kronika Ksi???t Polskich, w:MPH, t.III, s. 488, Kronika Polska, w: MPH, t. III, s. 642, zob. tak?e Kazimierz Jasi?ski, Rodowod…, t. I, s. 74?77.
  71. ↑ Marcin Sporna, Piotr Wierzbicki, Słownik władcow Polski i pretendentow do tronu polskiego . Krakow 2003, s. 157.
  72. ↑ Jerzy Sperka, Poczet krolow polskich , Chorzow 2007, s. 49.
  73. ↑ Aleksander Swie?awski, Przemysł II…, s. 62.
  74. ↑ W sprawie opinii o Henryku zob. zwłaszcza Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 341?358, por. Andrzej Marzec, Henryk I Brodaty, w: Piastowie. Leksykon…, s. 385?386.
  75. ↑ Vir virtuosus et utilis populo , por. Benedykt Zientara, Henryk Brodaty…, s. 396?397.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

?rodła [ edytuj | edytuj kod ]

  • Bielski Marcin ? Kronika Polska Marcina Bielskiego wydania Kazimierza Jozefa Turowskiego, Sanok 1856, tom I (ksi?ga I, II, III).
  • By czas nie za?mił i niepami?? ? wybor kronik ?redniowiecznych, opracowała Antonina Jelicz, Warszawa 1975.
  • Długosz Jan ? Roczniki czyli kroniki sławnego Krolestwa Polskiego , ksi?ga pi?ta i szosta, 1140-1240, Warszawa 1973.
  • Kromer Marcin ? Kronika Polska Marcina Kromera biskupa warmi?skiego ksi?g XXX. Dot?d w trzech j?zykach a mianowicie łaci?skim, polskim i niemieckim. Wydana na j?zyk polski z łaci?skiego przeło?ona przez Marcina z Bła?owa Bła?owskiego i wydana w Krakowie w drukarni M. Loba 1611 r., obecnie wydana w j?zyku polskim trzecie, tom II, Sanok 1868, tom I (nie wiadomo).
  • Kronika Wielkopolska , Przetłumaczył Kazimierz Abgarowicz, Przypisy i wst?p Brygida Kurbis, Warszawa 1965.
  • Ksi?ga Henrykowska ? tłum. Roman Grodecki, Pozna? ? Wrocław 1949.

Opracowania [ edytuj | edytuj kod ]

  • Baszkiewicz Jan ? Powstanie Zjednoczonego pa?stwa polskiego na przełomie XIII i XIV wieku, Warszawa 1954.
  • Boras Zygmunt ? Ksi???ta piastowscy ?l?ska, Katowice 1974.
  • Boras Zygmunt ? Szkice z dziejow Opolszczyzny, Pozna? 1961.
  • Cetwi?ski Marek ? Rycerstwo ?l?skie do ko?ca XIII wieku, pochodzenie ? gospodarka ? polityka, Wrocław 1980.
  • D?browski Jan ? Dawne dziejopisarstwo polskie (do roku 1480), Wrocław 1964.
  • Grabski Andrzej Feliks ? Polska w opiniach obcych X-XIII w., Warszawa 1964.
  • Grodecki Roman ? Podziały i zjednoczenie pa?stwa polskiego (1138-1320) w ?wietle ?rodeł, Krakow 1924.
  • Grodecki Roman, Zachorowski Stanisław, D?browski Jan ? Dzieje Polski ?redniowiecznej t. 1-2, Krakow 1995.
  • Heck Roman ? Głowne linie rozwoju ?redniowiecznego dziejopisarstwa ?l?skiego, [w:] Studia ?rodłoznawcze, t. 22, za rok 1977.
  • Heck Roman ? O pierwszym konflikcie narodowym na ?l?sku i rzekomym powstaniu gornikow w czasach Henryka Brodatego, [w:] Ars Historica nr 71, Pozna? 1976.
  • Heck Roman ? Rozdrobnienie feudalne na ?l?sku, w: Polska w okresie rozdrobnienia feudalnego ? pod red. Henryka Łowmia?skiego, Wrocław 1973.
  • Jasienica Paweł ? Polska Piastow , Warszawa 1996.
  • Jasi?ski Kazimierz ? Rodowod Piastow ?l?skich t. 1-3, Wrocław 1973, 75, 77.
  • Jasi?ski Tomasz ? Stosunki ?l?sko-pruskie i ?l?sko-krzy?ackie w pierwszej połowie XIII wieku, [w:] Ars Historyca, Pozna? 1976.
  • Koneczny Feliks ? Dzieje Polski za Piastow, Krakow 1902.
  • Korta Wacław ? ?redniowieczna annalistyka ?l?ska, Wrocław 1966.
  • Labuda Gerard ? ?mier? Leszka Białego (1227), w: Roczniki Historyczne ? Rocznik LXI ? 1995.
  • Łody?ski Marian ? Polityka Henryka I Brodatego i jego syna w latach 1232?1241, [w:] ?Przegl?d Historyczny”, tom XIV, za 1912, z. 1.
  • Maleczy?ska Ewa ? Wrocławskie panie piastowskie i ich partnerzy, Wrocław 1966.
  • Maleczy?ski Karol ? Henryk I Brodaty (ok. 1168-1238), [w:] Polski Słownik Biograficzny ? t. IX, pod red. Kazimierza Lepszego, Wrocław 1960 ? 1.
  • Mularczyk Jerzy ? Kronika Polska i jej relacja o bitwie pod Studnic?, Kwartalnik Historyczny, r. XLV, 1988, z.2, Warszawa ? Pozna? 1989.
  • Mularczyk Jerzy ? Władza ksi???ca na ?l?sku w XIII wieku, Wrocław 1984.
  • Olejnik Karol ? Obrona polskiej granicy zachodniej 1138-1385, okres rozbicia dzielnicowego i monarchii stanowej, Pozna? 1970.
  • Powierski Jan ? Stosunki polsko-pruskie do 1230 roku, ze szczegolnym uwzgl?dnieniem roli Pomorza Gda?skiego, Toru? 1968.
  • Przybył Maciej ? Władysław Laskonogi, Pozna? 1998.
  • Marzec Andrzej ? Henryk I Brodaty urodzony mi?dzy 1165 a 1170 ? zmarł 19 III 1238, w: Piastowie leksykon biograficzny, pod red. Szczura Stanisława i O?oga Krzysztofa, Krakow 1999.
  • Sadowski Tomasz ? Ksi???ta opolscy i ich pa?stwo, Wrocław 2001.
  • Sadowski Tomasz ? Poczet ksi???t Wrocławia, Wrocław 1999.
  • Semkowicz Aleksander ? Zbrodnia G?sawska, [w:] Ateneum ? pismo naukowe i literackie. T. III za rok 1886 (zbioru ogolnego XLIII), s. 328?348.
  • Umi?ski Jozef ? ?mier? Leszka Białego, [w:] Nasza Przeszło?? ? Studia z dziejow Ko?cioła i kultury katolickiej w Polsce, Krakow 1947, tom II.
  • Wasilewski Tadeusz ? Kazimierz II Sprawiedliwy, w: Poczet krolow i ksi???t polskich pod red. Andrzeja Garlickiego, Warszawa 1984.
  • Włodarski Bronisław ? Rywalizacja o ziemie pruskie w połowie XIII
  • Zientara Benedykt ? Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997.
  • Zientara Benedykt ? Jak powstaj? legendy ? Tragedia Konrada K?dzierzawego, [w:] ?Mowi? Wieki” rok 1972 nr 8/9.
  • Zientara Benedykt ? Konrad K?dzierzawy i bitwa pod Studnic?, [w:] ?Przegl?d Historyczny”, tom LXX, zeszyt I, Warszawa 1979.
  • Zientara Benedykt ? Henryk I Brodaty, w: Poczet krolow i ksi???t Polskich pod red. Andrzeja Garlickiego, Warszawa 1984.
  • ?yli?ska Jadwiga ? Piastowny i ?ony Piastow, Warszawa 1967.
Władcy Polski
Pa?stwo polskie
do 1138
Piastowie
Pa?stwo polskie
rozbicia dzielnicowego
(1138?1320)
Piastowie
ksi???ta
zwierzchni
Piastowie
ksi???ta
krakowscy
Przemy?lidzi
Piastowie
Krolestwo Polskie
(1320?1569)
Piastowie
Andegawenowie
Jagiellonowie
Korona Krolestwa Polskiego
jako cz???
Rzeczypospolitej Obojga Narodow
(1569?1795)
Jagiellonowie
Krolowie elekcyjni
Satelickie monarchie polskie
Ksi?stwo Warszawskie (1807-1815)
Krolestwo Polskie (1815-1917)
Krolestwo Polskie (1917-1918)
Wettynowie
ksi???ta warszawscy
Romanowowie
krolowie Polski
regenci krolestwa
Zobacz te?
Legendarni władcy Polski
Władcy ziem polskich w czasie zaborow

Uwaga: Pogrubion? czcionk? zaznaczeni s? władcy b?d?cy koronowanymi krolami Polski.

Ksi???ta wielkopolscy (1138 do 1309/1312)
Piastowie wielkopolscy
Piastowie ?l?scy
Piastowie kujawscy
Przemy?lidzi
Piastowie głogowsko-?aga?scy
Władcy ?l?ska
Dolny ?l?sk
Ziemia
lubuska
Ksi?stwo
wrocławskie
Ksi?stwo
legnickie
Ksi???ta
głogowscy
Dzielnica
opolsko-
raciborska
Ksi???ta opolscy
Ksi???ta bytomscy
Ksi???ta cieszy?scy
Ksi???ta raciborscy
Ksi???ta opawscy
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_I_Brodaty&oldid=73674718 ”